Cz³owiek rodzi siê z naturaln¹

zdolnoœci¹ do wizualizacji

1

otaczaj¹-

cego œwiata, ukierunkowan¹ na do-
skonalenie techniki rozwijania celów
¿yciowych. Wizualizacji mo¿na pod-
daæ wszelkie informacje, zjawiska,
dŸwiêki itp.

Dynamiczny rozwój techniki

w ostatnim dwudziestoleciu ub.w.,
a w szczególnoœci metodyki kompu-
terowej czy elektronicznej technologii
rejestracji obrazu, wp³yn¹³ na wzrost
poziomu jakoœci i estetyki dokumen-
tów sporz¹dzanych przez ekspertów
kryminalistyki rejestruj¹cych przebieg
badañ w ró¿nych kategoriach eksper-
tyz.

Musia³o up³yn¹æ 25 lat od czasu

pierwszej regulacji przepisów postê-
powania karnego w zakresie stoso-
wania aparatury do rejestracji czyn-
noœci procesowych (art. 133 §
1 i 2 i art. 65 § 1 pkt 1 kodeksu postê-
powania karnego z 19.04.1969 r.), by
ponownie zaistnia³a koniecznoœæ wy-
pracowania dalszych unormowañ
prawnych odnosz¹cych siê do wspó³-
czesnych metod utrwalania obrazu
przez teoriê i praktykê kryminalistycz-
n¹. O ile w tej pierwszej mo¿na by³o
jedynie domniemywaæ o wykorzysta-
niu i stosowaniu fotografii i innych
metod utrwalania obrazu (art. 185 §
2 k.p.k.), o tyle w przypadku kolejnej
regulacji w 2003 r. wprowadzono do
przepisów prawa karnego m.in. urz¹-
dzenia mechaniczne i elektroniczne
typu analogowego lub cyfrowego do
utrwalania obrazu z przeprowadzonej
czynnoœci procesowej.

Zgodnie z art. 147 § 5 ustawy

z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks
postêpowania karnego (DzU nr
89/1997, poz. 555, z póŸn. zm.) uka-
za³o siê rozporz¹dzenie ministra
sprawiedliwoœci z dnia 2 czerwca
2003 r. w sprawie rodzaju urz¹dzeñ
i œrodków technicznych s³u¿¹cych do
utrwalania obrazu lub dŸwiêku dla ce-

lów procesowych oraz sposobów ich
przechowywania, odtwarzania i ko-
piowania zapisów (DzU nr 107/2003,
poz. 1005). Z przepisów zawartych
w § 1.1 niniejszego rozporz¹dzenia
wynika, ¿e do utrwalania obrazu
z przeprowadzonej czynnoœci proce-
sowej mog¹ s³u¿yæ przeznaczone do
tego celu urz¹dzenia mechaniczne
i elektroniczne typu analogowego lub
cyfrowego, a w szczególnoœci aparat
fotograficzny, kamera filmowa lub ka-
mera wideo.

TreϾ i forma opinii

Przebieg i wyniki ka¿dej czynnoœci

kryminalistycznej, w tym tak¿e eks-
pertyzy, powinny zostaæ utrwalone

2

,

co znalaz³o odbicie w przepisach ko-
deksu postêpowania karnego z dnia
2 czerwca 2003 r., gdzie œrodkiem
dokumentacji ekspertyzy jest opinia
z³o¿ona ustnie lub na piœmie, w za-
le¿noœci od polecenia organu proce-
sowego (art. 200. TreϾ i forma opinii
§ 1 i 2). Wed³ug § 2 opinia powinna
zawieraæ:

imiê, nazwisko, stopieñ i tytu³

naukowy, specjalnoϾ i stanowi-
sko zawodowe bieg³ego,

imiona i nazwiska oraz pozosta-

³e dane innych osób, które
uczestniczy³y w przeprowadze-
niu ekspertyzy, ze wskazaniem
czynnoœci dokonanych przez
ka¿d¹ z nich,

w wypadku opinii instytucji –

tak¿e pe³n¹ nazwê i siedzibê in-
stytucji,

czas przeprowadzonych badañ

oraz datê wydania opinii,

sprawozdanie z przeprowadzo-

nych czynnoœci i spostrze¿eñ
oraz oparte na nich wnioski,

podpisy wszystkich bieg³ych,

którzy uczestniczyli w wydaniu
opinii (DzU nr 89/1997, poz.
555).

W praktyce kryminalistycznej wy-

kszta³ci³ siê zwyczaj do³¹czania do
wielu ekspertyz kryminalistycznych
materia³u ilustracyjnego uzupe³niaj¹-
cego sprawozdania i opinie: zdjêæ (w
formie tablic pogl¹dowych), plików
graficznych zamieszczonych bezpo-
œrednio w tekœcie sprawozdania,
szkiców, wykresów, spektrofotogra-
mów itp. Jeœli chodzi o te ostatnie, to
utrwalaj¹ one wyniki dzia³ania przy-
rz¹dów, w postaci wydruków graficz-
nych, wspomaganych czêsto progra-
mami spektroskopowymi pozwalaj¹-
cymi na wizualizacjê i obróbkê dowol-
nych danych widmowych i chromato-
graficznych zebranych przez dowol-
ny instrument analityczny.

Wybór rodzaju dokumentacji uzu-

pe³niaj¹cej sprawozdanie w eksper-
tyzie pozostawiono nadal teorii i prak-
tyce kryminalistycznej, tote¿ nie ujêto
tej problematyki w wy¿ej przytoczo-
nych przepisach prawa karnego.

Wydaje siê, ¿e ekspertom

zezwolono na pewn¹ dowolnoœæ
w wyborze i stosowaniu materia³u
pogl¹dowego w zakresie, który do-
puszczono do utrwalania obrazu
w dokumentowaniu czynnoœci pro-
cesowych. Wœród licznych materia-
³ów pogl¹dowych poczesne miejsce
nadal zajmuj¹ zdjêcia fotograficzne.
Z punktu widzenia celu przeprowa-
dzania ekspertyzy fotografia jest bo-
wiem nieocenionym i niezast¹pio-
nym œrodkiem zabezpieczaj¹cym
liczne informacje o rzeczowych
œrodkach dowodowych. Fotografia
to równie¿ jeden z bardziej obiek-
tywnych i dok³adnych sposobów re-
jestrowania danych o przedmiotach,
ludziach i zjawiskach wystêpuj¹cych
w przyrodzie. W szczególnoœci po-
¿¹dane jest wykorzystanie doku-
mentacji fotograficznej w eksperty-
zie, w której opinia bieg³ego oparta
jest na obserwacji pewnych cech
niewidocznych nieuzbrojonym

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 249/05

45

Z PRAKTYKI

Dokumentacja w ekspertyzie kryminalistycznej

okiem, trudnych do zinterpretowania
w opisie s³ownym (ryc. 1 i 2).

Wœród ekspertyz kryminalistycz-

nych mo¿na jednak wyodrêbniæ ta-
kie typy, w których sprawozdania lub
opinie nie wymagaj¹ uzupe³nienia
o materia³ pogl¹dowy, np. w przy-
padku badania krwi na zawartoϾ al-
koholu.

W ci¹gu kilku lat warsztat technika

i eksperta kryminalistyki w zakresie
dokumentowania obrazu czynnoœci
procesowych uleg³ przemianom – no-
wym technologiom wykonywania od-
bitek, którym podporz¹dkowano
scentralizowany system wywo³ywa-
nia naœwietlonych filmów i wykony-
wania pozytywów na minilabach.
Wskutek tego z koñcem XX w. kla-
syczne ciemnie fotograficzne z po-
wiêkszalnikiem oraz amatorskim pro-
cesem fotochemicznym przesz³y
w policji do historii. Wraz z odejœciem
fotografii analogowej odesz³y w nie-

pamiêæ równie¿ techniki specjalne,
które pozwala³y na osi¹ganie efektów
uzyskiwanych w fotografii badawczej,
co ods³oni³o nowe mo¿liwoœci techni-
kom komputerowym.

Funkcje i zadania
materia³ów pogl¹dowych

Reasumuj¹c powy¿sze rozwa¿a-

nia, mo¿emy stwierdziæ, ¿e materia³y
ilustracyjne w ekspertyzie kryminali-
stycznej pozostaj¹ nadal pojêciem
pozaustawowym, jednak s¹ stale
u¿ywane ze wzglêdu na rolê, jak¹
odgrywaj¹ w lepszym zrozumieniu
ca³okszta³tu dzia³alnoœci eksperta.

Zgodnie z podan¹ definicj¹ i po-

dzia³em opisanym przez dr. T. Kozie-
³a

3

– w przypadku wykorzystania fo-

tografii przez eksperta nadal jest on
aktualny – fotografia kryminalistycz-
na dzieli siê na:

1. Fotografiê dokumentacyjn¹.

2. Fotografiê badawcz¹, zak³ada-

j¹c¹:

a) utrwalanie obrazów niewi-

docznych b¹dŸ s³abo wi-
docznych nieuzbrojonym
okiem,

b) utrwalanie obrazu transfor-

mowanego, wymagaj¹cego
dodatkowej interpretacji
przez bieg³ego w danej dzie-
dzinie (pseudosolaryzacja),

c) ujawnianie okreœlonych cech

– obejmuje to równie¿ zdjêcia
wykonane dla celów porów-
nawczych np. superprojek-
cja, porównanie œladów linii
papilarnych.

Jak widaæ, fotografia badawcza

pozwala za pomoc¹ specjalnych
technik fotograficznych na ujawnianie
pism i druków nieczytelnych, zala-
nych, zamazanych, usuniêtych lub
odbarwionych chemicznie, lub me-
chanicznie oraz znaków utajonych.

Do funkcji fotografii dokumentacji

pogl¹dowej w ekspertyzie mo¿emy
zaliczyæ:

utrwalanie wygl¹du przedmio-

tów,

ukazywanie nowych szczegó-

³ów niewidocznych okiem nie-
uzbrojonym.

Jej zadania polegaj¹ na:
utrwalaniu warunków pocz¹tko-

wego etapu dzia³alnoœci eksper-
ta,

utrwalaniu wszystkich stadiów

przemiany przedmiotu,

utrwalaniu wszystkich szczegó-

³ów, które ujawniaj¹ siê w wyni-
ku badañ,

utrwalaniu szczegó³ów badañ

ujawnionych wy³¹cznie przez
specjalistê,

utrwalaniu dzia³ania eksperta,

u³atwianiu badañ ekspertowi,

utrwalaniu doœwiadczeñ, ekspe-

rymentów naukowych itp.,

utrwalaniu czêœci przedmiotów

w celach syntetyzuj¹cych dzia-
³alnoœæ eksperta.

Do utrwalania obrazu z przepro-

wadzonej czynnoœci procesowej mo-

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 249/05

48

Z PRAKTYKI

Ryc. 1. Pole numerowe nadwozia pojazdu w ekspertyzie mechanoskopijnej (przed przyst¹pieniem do
badañ) CHE-1357/05
Fig. 1. Number area in vehicle body in toolmark casework (prior to examinations) CHE-1357/05

Ryc. 2. Pole numerowe nadwozia pojazdu (po trawieniu), udokumentowane œlady pierwotnego
oznaczenia
Fig. 2. Number area of vehicle body (following digestion), documented marks of original designations

g¹ s³u¿yæ przeznaczone do tego celu
urz¹dzenia mechaniczne i elektro-
niczne typu analogowego lub cyfro-
wego, a w szczególnoœci aparat foto-
graficzny, kamera filmowa lub kame-
ra wideo.

Technologia elektronicznej reje-

stracji obrazu maj¹ca zastosowanie
w aparacie cyfrowym sprawia, ¿e
sprzêt ten nie tylko spe³nia tê sam¹
funkcjê co aparat klasyczny, ale te¿
daje nowe mo¿liwoœci ekonomiczne-
go przetwarzania obrazu. Specjali-
œci z zakresu fotografii i innych tech-
nik utrwalania obrazu uwolnieni od
obowi¹zku przebywania w ciemni
otrzymali mo¿liwoœæ wzbogacenia
warsztatu pracy, jaki przyniós³ im
rozwój technik komputerowych
w przekszta³caniu plików graficz-
nych (ryc. 3 i 4). One te¿ wype³ni³y
czêœciowo lukê, która powsta³a po
zmianie technologii z chwil¹ przej-
œcia obróbki negatywu (pliku graficz-
nego) do wyspecjalizowanych labo-
ratoriów wyposa¿onych w mini- i di-
gilaby.

O ile w sprawie rodzaju urz¹dzeñ

i œrodków technicznych s³u¿¹cych do
utrwalania obrazu lub dŸwiêku dla ce-
lów procesowych kreacja wp³ywa na
dokumentaln¹ rzeczywistoœæ fotogra-
fii (przygotowanie plików komputero-
wych pod digilab), o tyle w przypadku

materia³u pogl¹dowego w eksperty-
zie nie ma to wiêkszego znaczenia.

W praktyce eksperta po wprowa-

dzeniu barwnych materia³ów fotogra-
ficznych i zaniechaniu stosowania
technik czarno-bia³ych otworzy³a siê

nowa droga do uzy-
skania efektów spe-
cjalnych na drodze
przetwarzania obra-
zu przy u¿yciu odpo-
wiednich edytorów
graficznych takich
jak: PhotoStyler,
Photoshop, Corel-
Draw czy bezp³atny
GIMP.

W ciemni cyfrowej

Na przyk³adzie

wielobarwnego testu
pisma pokazano,
w jaki sposób mo¿-
na by³o uzyskaæ wy-
gaszenie barw w ce-
lu uczytelnienia tre-
œci zapisu wybrane-
go kana³u (ryc. 5–9).

W y k o r z y s t a n i e

aparatu cyfrowego
Canon EOS 300D
do fotografowania
dokumentów w pod-

czerwieni nie nastrêcza wiêkszych
problemów, jeœli u¿ywa siê filtrów IR
oraz œwiat³a naturalnego z doœwietle-
niem lamp¹ b³yskow¹.

Podobnie znakomite efekty mo¿na

uzyskaæ dziêki wykorzystaniu apara-

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 249/05

49

Z PRAKTYKI

Ryc. 3. Ujawnienie œladów linii papilarnych metodami chemicznymi na bank-
nocie (nieczytelny œlad na powierzchni dokumentu, która uleg³a zabarwie-
niu, LK-255/96)
Fig. 3. Development of latent fingermarks with chemical methods on a
banknote (illegible mark on a document surface, which was subject to
colouring, LK-255/96)

Ryc. 4. Uczytelnienie œladu linii papilarnych po przekszta³ceniu obrazu przy
wykorzystaniu technik komputerowych
Fig. 4. Enhancement of latent fingermark after image processing by means
of computer

Ryc. 5. Zapisy pisma rêcznego po wprowadzeniu do komputera
Fig. 5. Record of handwriting after having been introduced to computer

Ryc. 6. Zapisy pisma rêcznego po przetworzeniu pliku graficznego
w programie Corel (selektywna zmiana kolorów CMYK)
Fig. 6. Handwriting record after processing a graphic file in Corel
programme (selective change of colours in CMYK)

Ryc. 7. Zapisy pisma rêcznego po przetworzeniu pliku graficznego
w programie Corel (selektywna zmiana kolorów)
Fig. 7. Handwriting records after processing a graphic file in Corel
programme (selective change of colours)

tu cyfrowego do fotografowania do-
kumentów w oœwietleniu promienio-
wania UV (ryc. 10–13).

Przetwarzanie plików graficznych

w zakresie przeskalowywania obrazu
ustêpuje jednak fotografii analogo-
wej, w której ogl¹danie obiektu w ró¿-
nych powiêkszeniach nie wp³ywa na
rozmycie drobnych szczegó³ów.

W niektórych przypadkach spe-

cjalne techniki fotograficzne zosta³y
wyparte przez zautomatyzowany
proces fotochemiczny, ale i on mo¿e
byæ w badaniach dokumentów
zast¹piony modyfikacj¹ zdjêæ – po
zastosowaniu odpowiednich filtrów,
które staj¹ siê narzêdziami w
„cyfrowej ciemni”. Na przyk³adzie
stampili odciœniêtej w dowodzie oso-
bistym mo¿na ustaliæ kolejnoœæ sk³a-
dania podpisu i odcisku piecz¹tki, co
czasami przy krzy¿uj¹cych siê li-

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 249/05

50

Z PRAKTYKI

Ryc. 9. Zapisy pisma rêcznego uczytelnione po wykonaniu zdjêcia w
promieniach podczerwonych
Fig. 9. Handwriting entries visible after taking a photograph in IR

Ryc. 8. Zapisy pisma rêcznego po przetworzeniu pliku graficznego w pro-
gramie Corel (selektywna zmiana kolorów)
Fig. 8. Handwriting records after processing a graphic file in Corel (selective
change of colours)

Ryc. 10. Fluorescencja odcisków piecz¹tek wywo³ana nadfioletem
Fig. 10. UV induced fluorescence of stamp impressions

Ryc. 11. Odcisk pieczêci
Fig. 11. Stamp impression

Ryc. 12. Powiêkszenie cyfrowe (powstawanie
pikseli)
Fig. 12. Digital magnification (pixel generation)

Ryc. 13. Powiêkszenie liniowe (struktura pod³o¿a)
Fig. 13. Linear magnification (background
structure)

niach jest istotne dla wyjaœnienia fa³-
szerstwa (ryc. 14–17).

Czêsto w pracy eksperta zachodzi

koniecznoϾ przedstawienia rzeczy-
wistoœci w trzecim wymiarze. S³u¿¹
temu techniki do uzyskania efektów
trójwymiarowych 3D generowane ze
zwyk³ych fotografii.

Trójwymiarowe zdjêcia ogl¹dane

mog¹ byæ m.in. w formie:

stereopary,

anaglifu,

obrazu w technologii druku so-

czewkowego itp.

W przypadku badañ zleconych

przez Prokuraturê Rejonow¹ Czê-

stochowa-Pó³noc w sprawie 4Ds.
106/04/Sw w zakresie odczytania,
na podstawie zdjêæ z miejsca oglê-
dzin, rozmiarów uszkodzeñ karoserii
pojazdu, pos³u¿ono siê technik¹
anaglifu, w której niezbêdne do od-
czytania obrazów s¹ czerwono-
-niebieskie okulary do ogl¹dania ob-
razów anaglifowych. W przetworze-
niu obrazów wyjœciowych pos³u¿ono
siê programem komputerowym 3D
Master Kit (ryc. 18–19).

Wprowadzenie techniki cyfrowej

przetwarzania obrazu w niektórych
przypadkach przewy¿sza efektami
odbitki powstaj¹ce w procesie analo-
gowym wykonania odbitek. Sk³ada
siê na to m.in. nowoczesna technolo-

gia uzyskiwania odbitek (wydruku)
oraz automatyczny retusz zabrudzeñ
i zadrapañ na negatywie, które wp³y-
wa³y na obni¿enie estetyki materia-
³ów pogl¹dowych.

Wnioski

W ci¹gu kilku ostatnich lat

wyst¹pi³o wzmo¿one wykorzystanie
metodyki komputerowej przez eks-
pertów i bieg³ych s¹dowych w bada-
niach kryminalistycznych. Znalaz³a
ona równie¿ uznanie i odbicie w usta-
wodawstwie w formie wprowadzenia
do prawa karnego rozporz¹dzenia
o regulacji utrwalania obrazu z czyn-
noœci procesowej z wykorzystaniem

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 249/05

51

Z PRAKTYKI

Ryc. 14. Odcisk stampili w DO
Fig. 14. Stamp impression in DO

Ryc. 15. P³askorzeŸba – daty i podpisu (Photoshop)
Fig. 15. Emboss effect- date and signature (Photoshop)

Ryc. 16. Dokument po wprowadzeniu do komputera w celu uzyskania odci-
sku pieczêci „datownika” (RGB), CHE-951/05
Fig. 16. Document after having been fed to computer in order to obtain
stamp (date) impression (RGB), CHE-951/05

Ryc. 17. Przekszta³cenie obrazu w kanale: Blue RGB (Photoshop)
Fig. 17. Image conversion in Blue RGB channel (Photoshop)

urz¹dzenia mechanicznego i elektro-
nicznego typu analogowego lub cy-
frowego.

Mimo ¿e w przepisach prawa kar-

nego, poza okreœleniem formy i treœci
sprawozdania i opinii bieg³ego, nie
znalaz³a miejsca dokumentacja po-
gl¹dowa, mo¿na jednak uwa¿aæ, ¿e
na p³aszczyŸnie teorii i praktyki kry-
minalistycznej odgrywa ona rolê
wspomagaj¹c¹ przebieg badañ oraz
wizualizuje opiniê bieg³ego.

Marian Muska³a

BIBLIOGRAFIA

1. Hanausek T.: Kryminalistyka – za-

rys wyk³adu, Kantor Wydawniczy Zaka-
mycze, Kraków 1996.

2. Ho³yst B.: Kryminalistyka, Wydaw-

nictwo Naukowe PWN, Warszawa 1993.

3. Kalinowski S.: Bieg³y i jego opinia,

Wydawnictwo CLK KGP, Warszawa 1994.

4. Koziczak A.: Metody pomiarowe

w badaniach pismoznawczych, Instytut
Ekspertyz S¹dowych, Kraków 1997.

5. Kozie³ T.: Fotografia i inne technicz-

ne metody utrwalania obrazu w dokumen-
towaniu czynnoœci procesowych, MSW,
Warszawa 1985.

6. Kozie³ T., Rauk S.: Fotografia

w podczerwieni i nadfiolecie, ZK KGMO,
nr 19, Warszawa 1978.

7. Kulicki M.: Kryminalistyka. Wybra-

ne problemy teorii i praktyki œledczo-
-s¹dowej, Wyd. UMK, Toruñ 1994.

8. Kryminalistyka, Widacki J. (red),

Czêœæ II, Wyd. UŒ, Katowice 1980.

9. Muska³a M.: Dokumentacja foto-

graficzna w ekspertyzie kryminalistycznej,
Katowice 1981.

10. Owoc M.: Komputerowe wspoma-

ganie ekspertyzy pismoznawczej, Instytut
Ekspertyz S¹dowych, Kraków 1997.

11. Rybarczyk M.: Bieg³y w postêpowa-

niu cywilnym, Wydawnictwo C.H. Beck,
Warszawa 2001.

12. Technika kryminalistyczna, red. W.

Kêdzierski, Wydawnictwo Wy¿szej Szko-
³y Policji, Szczytno 1994, tom I, s. 115
i nast.

13. Ullmann A.: Triki w fotografii, Wy-

dawnictwa Naukowo-Techniczne, War-
szawa 1973.

14. Wojnar L., Majorek M.: Komputero-

wa analiza obrazu, Kraków 1994.

PRZYPISY

1 Wizualizacja – przedstawienie cze-

goœ wizualnie, za pomoc¹ obrazu.
S³ownik jêzyka polskiego, red. S.
Dubisz, Wydawnictwo Naukowe
PWN, Warszawa 2003, s. 458;

2 T. Hanausek: Kryminalistyka. Kra-

ków 1996, s. 194;

3 T. Kozie³.: Fotografia i inne tech-

niczne metody utrwalania obrazu
w dokumentowaniu czynnoœci pro-
cesowych, MSW, Warszawa 1985,
s. 73

.

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 249/05

52

Z PRAKTYKI

Ryc. 18. Widok pojazdu wykonany podczas oglêdzin
Fig. 18. View of vehicle during examination

Ryc. 19. Anaglif uszkodzeñ po przetworzeniu w 3D
Fig. 19. Anaglyph of damages after 3D processing

e-mail:[e-mail]