Eliasz Robakiewicz

Austin – Mówienie i poznawanie (wykłady I, II, III, V, VI, IX)

Wykład I

1

Tematem wykładów są poglądy dotyczące postrzeżenia zmysłowego (głównie na podstawie książki

Ayera The foundations of Empirical Knowledge,oraz książek takich autorów jak: Price czy Warnock).

2

Główna teza empiryzmu opartego o postrzeżenia zmysłowe: nigdy nie widzimy, nie postrzegamy

zmysłowo bezpośrednio przedmiotów materialnych, postrzegamy bezpośrednio jedynie dane zmysłowe (idee,
impresje, przedmioty zmysłowe, ich postrzeżenia, przedmioty postrzeżeń).

3

Powstanie takiego poglądu Austin jest skłonny przypisywać jego scholastycznym, czy też

filozoficznym(jako suchej spekulacji) korzeniom i niewłaściwemu rozumieniu kluczowych dla niego pojęć.

4

Zdaniem Austina nie tylko termin dane zmysłowe ale i rzeczy materialne są błędne, błędne jest sama

dychotomia. Nie ma jednego rodzaju rzeczy, a badanie ile to może zbadać nauka nie filozofia.

Wykład II
1

To co bezpośrednio dane wedle teorii danych zmysłowych to dane zmysłowe. Ayer przeciwstawia

pogląd zwykłego człowieka poglądowi filozofa.

2

Pogląd zwykłego człowieka (realizm bezpośredni) - który wierzy, że postrzega rzeczy materialne,

choć w rzeczywistości ludzie tak nie uważają (nie mówią), zebranie wszystkiego w worek rzeczy materialnych
służy wyłącznie temu by móc zanegować ich dostępność i wykazać słuszność pojęcia danych zmysłowych.

2.1

Ponadto zwykły człowiek myśli wg. Ayera, że jeśli mylą go zmysły to nie postrzega przedmiotów

materialnych i na odwrót, choć w rzeczywistości zwykły człowiek nie postawi tych rzeczy jako przeciwnych
np. kiedy wydaje mu się, że statek jest bliżej na morzu niż w rzeczywistości (jest to iluzja optyczna) to nie
uzna, że statek nie jest rzeczą materialną. Naiwne jest też przyjmowanie świadectw zmysłów choć te są
zawodne, krytyczny badacz powinien szukać pewności i dowodu.

2.2

Różnica między filozofem a zwykłym człowiekiem co do realności przedmiotów materialnych nie

jest sprawą stopnia wiary w ich realność tylko różnych poglądów, jedni wierzą, że je postrzegają inni twierdzą,
że nigdy nie mogą być nam dane bezpośrednio.

2.3

Zmysły zwodzą, dają fałszywe świadectwo – choć faktycznie są to metafory, a same zmysły są

nieme, po prostu działają. Takie myślenie prowadzi do poglądu, że postrzeganiu towarzyszy zawsze pewne
medium i tylko za pomocą jego mamy kontakt z innymi. Inną konsekwencją takiego myślenia jest mówienie, że
„zmysły nas zwodzą” choć mogą nas zwodzić dopiero gdy czasem działają poprawnie, nie powie, zmysły cały
czas go zwodzą.

2.4

Nie uznaje też, że wszystkie iluzje czyli nieprawidłowe postrzeżenia, mają jedno źródło, rozróżnia

on (Austin) sytuacje gdy: a) organ zmysłowy wywołuje błąd b) środowisko zewnętrzne wywołuje błąd c)
błędnie wnioskuje się – nadaje błędną interpretacje i inne. Nie istnieje żaden wyczerpujący podział powodów:
dlaczego mylimy się.

3

Filozofowie uważają, że rzeczy nie są nam dane bezpośrednio, stwierdzenie to ma jednak tylko sens

jeśli istnieją rzeczy które mogą być dane bezpośrednio. W potocznym rozumieniu pośredni znaczy:

3.1

nie wprost jak przez lornetkę, lustro, zasłonę

3.2

pośrednio, ale tylko wzrokowo (dla innych zmysłów jest to niemożliwe) (?)

4

Powinniśmy rozróżnić faktyczne postrzeganie czegoś pośrednio, od po prostu postrzegania. Użycie

terminu „pośrednio” w filozofii nie jest normalnym użyciem, a nowe użycie nie jest zdefiniowane. Normalnie
gdy mówimy, że widzimy coś pośrednio to mamy na myśli coś co można zobaczyć, jest oglądane lub inni mogą
to zobaczyć (inaczej w ogóle nie powiemy, że jest to postrzegane).

5

Austin proponuje rozróżnianie widzenia pośrednio i widzenia oznak (np. z błysku broni w oddali i jakiś

przesłanek można wywnioskować, że to zabłyszczała luneta karabinu).

Wykład III
1

Argument z iluzji: Przesłanka 1: ta sama rzecz może wyglądać różnie zależnie od obserwatora

Przesłanka2: człowiek postrzega jedną i tą samą rzecz na dwa wykluczające się sposoby (np. kij w wodzie, jako
raz złamany, a wyciągnięty z niej prosty) Wniosek: jeden z tych wyglądów musi być fałszywy (obydwa są
danymi zmysłowymi).

2

Dana zmysłowa – przedmiot który uświadamiamy sobie bezpośrednio w postrzeżeniu, o ile nie jest

częścią rzeczy materialnej. Miraż – dane zmysłowe podobnych do jakiejś rzeczy materialnej która w
rzeczywistości nie istnieje.

3

Krytyka argumentu z iluzji: Opiera się on na założeniu, że iluzja i urojenie są tym samym. Iluzje nie

przedstawiają niczego nierzeczywistego, jednie coś co braliśmy za coś innego, natomiast urojenia występują
gdy faktycznie postrzegamy coś czego ma (jak u osób chorych psychicznie). Błędność tego argumentu wynika
z podania dwóch różnych znaczeń postrzeżenia, najpierw sugeruje się, że istnieją obiektywnie przedmioty (bo
wiemy, że jeden z wykluczających się widoków jest iluzją), potem, że oba te widoki są czymś nierzeczywistym
jako, że oba są nam dane a jeden z nich jest błędny (choć błędność orzekamy na podstawie tego drugiego!).

4

Dane zmysłowe zostają wprowadzone jako wytłumaczenie problemu iluzji, ale de facto to co jest iluzją

zawsze daje się wytłumaczyć i bez nich, zazwyczaj iluzje o ile jesteśmy z nimi oswojeni nie są czymś
nierzeczywistym, nie są jakimś problemem poznawczym.

Wykład V (podstawy argumentu z iluzji)
1

Argument z iluzji zawiera petitio principii. Istnienie danych zmysłowych jest założone od samego

początku pod przykrywką postrzeżenia (niezdefiniowane).

2

Doświadczenia złudne i realne wcale nie są nierozróżnialne, sen da się rozróżnić od rzeczywistości,

istnieją pewne cechy które pozwalają nam odróżnić sen od jawy (podobnie jest z innymi iluzjami, nie są one
nierozróżnialne od rzeczywistości //są np. słabsze, obrazy mogą migotać, prześwitywać etc.//).

3

Jeśli dwie rzeczy nie są takie same co do natury to nie mogą być podobne - dlaczego mam uznawać, że

jeśli przedmioty różnią się co do jakości muszą być zupełnie różne. Czy inaczej postrzega się odbicie w lustrze
i człowieka który się w nim odbija, mimo, że zachodzi faktycznie różnica co do natury między odbiciem i
człowiekiem? Nie za bardzo

4

Nie da się rozróżnić doświadczeń prawdziwych i fałszywych gdyż wtedy nigdy nie bylibyśmy łudzeni

(tzn. uznawali fałszywe za prawdziwe) – to, że nie mogę ich rozróżnić, nie pociąga wcale tego, że są one
nierozróżnialne (może teraz nie mogę rozróżnić, a za 5 minut będę w stanie).

Wykład VI
1

Ayer przyjmuje dychotomię dane zmysłowe/rzeczy materialne bez zastrzeżeń oraz kolejną na dane

złudne/wierne oraz to, że dane złudne/wierne są między sobą nierozróżnialne.

2

Główny zarzut Ayera to zwrócenie uwagi, że problem argumentu z iluzji to problem językowy, a nie

faktyczny (Ayer wątpi czy postrzeżenia przedmiotów różnych typów są jakościowo nierozróżnialne).

3

Jeśli nie przyjmować argumentu to musimy postrzegać zawsze rzeczy materialne (Austin ma

wątpliwości co do takiego podziału).

4

Analiza argumentu przez Ayera:

4.1

jeśli istnieją złudne dane to muszą istnieć dane zmysłowe gdyż

4.2

istnienie złudzeń jako faktycznych własności rodzi sprzeczność

4.3

sprzeczność powstaje tylko jeśli przyjmujemy realny byt przedmiotów i ich własności „na sztywno”

tzn. niezależnie od poszczególnych danych

4.4

można rozwiązać ten problem uznając, że nie istnieją przedmioty poza postrzeżeniem, a ten sam

przedmiot postrzegany przez dwie osoby to de facto dwa przedmioty i że przedmioty zmieniają się zawsze gdy
patrzymy na nie (pod innym kątem etc.).

4.4.1

według Ayera nie można wykazać czy stanowisko 4.3 czy 4.4 jest słuszne gdyż w praktyce

mogą oni się zgodzić (przy 4.4 powołując się na podobieństwo strukturalne), dlatego też (ha!) argument
dotyczy de facto języka.

5

Krytyka Austina (4.):

5.1

analiza Ayera zakłada, że wyrażenia rzeczywisty można używać tak jak ktoś uważa, zatem to co

ludzie uważają za rzeczywiste (realizm/fenomenalizm) jest sporem czysto werbalnym, ale przesłanką tego
wniosku jest rozróżnienie stanowisk faktycznie odnoszących się do rzeczywistości! Więc albo uznamy, że
wszystkie spory są werbalne, albo uznamy, że ludzie mogą się mylić.

5.2

Ayer mimo swojej analizmy zajmuje stanowisko – istnieją dane zmysłowe! Uznaje też wbrew temu

co powiedział przedtem, że istnieje też realna niezgoda co do natury empirycznych faktów.

5.3

Fakty empiryczne dotyczą fenomenów i jako takie są niezmienne, zmienny natomiast może być

sposób interpretacji tychże (realizm/fenomenalizm).

Wykład IX
1

Istnieją dwa sensy słowa postrzegać odsyłające do przedmiotu istniejącego lub nie implikujące istnienia

czegokolwiek poza postrzeżeniem.

1

Gdy używa się znaczenia które odsyła do istnienia przedmiotu, trzeba uznać istnienie danych

zmysłowych które pozwalają wytłumaczyć złudzenia co do sprzecznych własności realnie istniejących
przedmiotów. Użycie takie jest jedynie zabiegiem językowym mającym na celu jaśniejszy i dogodniejszy
sposób mówienia o faktach (tych dotyczących fenomenów /?/).

2

Mówienie o postrzeganiu nie pociągającym istnienia nie wynika wcale z szczególne znaczenia

postrzegać tylko z wiedzy, że mamy do czynienia z iluzją (o której wiemy, że nie może być prawdziwa np.
wygląda jak gdyby było zakrzywione).

3

To kontekst wypowiedzi decyduje o znaczeniu, zresztą jest często zaznaczony dla jasności (to, że widzę

podwójnie przez słowa typu jakby, wydaje mi się etc.), a nie znaczenie określeń postrzegam, widzę. Np.
absurdem jest mówić, że gdy mówię „widzę lwa” i patrzę na fotografię lwa używam specjalnego znaczenia
słowa widzę, szczególne są okoliczności użycia.

4

Nie istnieje sens postrzegać nie implikujący istnienia tego co postrzegam w jakimkolwiek sensie (patrz:

„jak mylą nas zmysły to co widzimy nie istnieje w żadnym sensie). Mogą istnieć różne opisy tego samego
zjawiska, ale oddają one tylko różne perspektywy(różne opisy), a różne użycie słowa postrzegać.

5

Brak różnych sensów słów typu postrzegać nie ma znaczenia dla wyprowadzenia danych zmysłowych,

rozróżnienie to zostało wprowadzone po to żeby uznać nie istniejący w potocznym rozumieniu sens w którym
mówiąc, że coś postrzegam nie mogę się mylić.