OCHRONA PRAW CZŁOWIEKA Wykład II

ONZ - uniwersalna organizacja międzynarodowa z siedzibą w Nowym Jorku, powstała 24 października 1945r. w wyniku wejścia w życie Karty Narodów Zjednoczonych

Cele ONZ:

• Zapewnienie pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego

• Rozwój współpracy między narodami

• Przestrzeganie praw czlowieka

Idea powstania organizacji zaczęła kierunkować się jeszcze za czasów II wojny światowej.

Karta Atlantycka - 14 sierpnia 1941r.

Deklaracja Narodów Zjednoczonych - 1 stycznia 1942r.

( po praz pierwszy pojawia się nazwa Narody Zjednoczone; została podpisana przez USA, Wielką Brytanię, Związek Radziecki, Chiny oraz 22 inne państwa, w tym Polskę, która była reprezentowana przez rząd londyński)

Sierpień/ wrzesień 1944r- projekt Karty Narodów Zjednoczonych, opracowany na konferencji i w Dumbarton Oax

Pomysłodawcą powołania ONZ był prezydent Stanów Zjednoczonych Franklin Denaldo Roosvelt, ale jej nazwę zaproponował Wilson Churchill - premier Wielkiej Brytanii.

25 kwietnia 1945r. - I konferencja ONZ w San Francisco ; uczestniczyło w niej 50 państw z całego świata, ale brakowało Polski

50 państw z całego świata uważa się za członków pierwotnych ONZ, ale za członka założyciela, jest uważana również Polska, mimo, że nie uczestniczyła w konferencji w San Francisco.

Polska podpisuje konferencję 24 października 1945r., gdyż nie było jednego rządu, który uznawany byłby za wszystkie mocarstwa. Jest 51 członkiem założycielem Karty Narodów Zjednoczonych.

18 kwietnia 1946r. - przestaje funkcjonować Liga Narodów, która przekazała swoja funkcję Lidze Narodów

Zadania ONZ:

• Utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa

• Rozwijanie przyjaznych stosunków między narodami na zasadzie równości i samostanowienia

• Rozwiązywanie problemów międzynarodowych w konkretnych dziedzinach: gospodarczych, społecznych, kulturowych, humanitarnych oraz dotyczących praw człowieka ( na zasadzie współpracy międzynarodowej oraz na zasadzie równości ras, płci, języków i wyznań)

Członkami ONZ mogą być:

• Zgodnie z art. 4 każde państwo miłujące pokój, które przyjęło zobowiązanie zawarte w karcie i które jest w stanie je wypełnić

• Przyjęcie następuje na zasadzie uchwały Zgromadzenia Ogólnego podjętej na zlecenie Rady Bezpieczeństwa

• Wystąpienie z ONZ następuje na mocy jednostronnej deklaracji (Indonezja w 1965r. )

• Wykluczenie z ONZ następuje za uporczywe łamanie zasad zawartych w Karcie Narodów Zjednoczonych

• Zawieszenie w ONZ podejmowane przez Zgromadzenie Ogólne na wniosek Rady Bezpieczeństwa ; 2/3 głosów

Języki urzędowe ONZ:

• Arabski

• Angielski

• Chiński

• Francuski

• Hiszpański

• Rosyjski

Zasady członkowstwa w ONZ:

• Suwerenna równość wszystkich członków

• Wykonywanie w dobrej wierze zobowiązań zgodnych z Kartą Narodów Zjednoczonych

• Rozwiązywanie sporów środkami pokojowymi

• Powstrzymywanie się od groźby użycia siły lub użycia jej w sposób sprzeczny z celami ONZ

• Udzielenie pomocy ONZ w akcjach podjętych zgodnie z Kartą Narodów Zjednoczonych

• Wpływanie na państwa, które nie są członkami ONZ, aby postępowały zgodnie z jej zasadami w stopniu koniecznym do utrzymania pokoju i bezpieczeństwa

• Nie ingerowanie w sprawy wewnętrzne państw - członków ONZ

Nie należy do ONZ

• Watykan (ale ma status obserwatora)

• Palestyna (ma status obserwatora)

• Republika Chińska (Tajwan)

• Sahara Zachodnia

• Somalia

KARTA NARODÓW ZJEDNOCZONYCH

• Podstawowy dokument, który leży u podstaw ONZ

• Wielostronna umowa międzynarodowa, powołująca do życia i określająca ustrój organizacji Narodów Zjednoczonych

• Nazywana jest Konstytucją ONZ

• Popisana 26 czerwca 1945r. w San Francisco

• Wchodzi w życie 24 października 1945r.

• 7 krotnie wymieniane są kwestie związane z ochroną praw człowieka

Organizacja Karty Narodów Zjednoczonych

• Preambuła, (wzorowana na Konstytucji Stanów Zjednoczonych )

• 19 rozdziałów

• 1 rozdział - cele Narodów Zjednoczonych

• 2 rozdział - kryteria członkowstwa

• 3- 15 rozdział - organy ONZ i ich uprawnienia (podstawowy zrąb dokumentu)

• 16 - 17 rozdział - zasady zintegrowanej działalności ONZ z istniejącym już prawem międzynarodowym

• 18 - 19 rozdział - zasady dotyczące poprawek i ratyfikacji karty

• Rozdział 6 - uprawnienia Rady Bezpieczeństwa do rozstrzygania sporów międzynarodowych

• Rozdział 7 - uprawnienia Rady Bezpieczeństwa do wprowadzania sankcji ekonomicznych, dyplomatycznych i militarnych, jak również użycie sił zbrojnych do rozstrzygania sporów

• Rozdział 9 i 10 - uprawnienia ONZ w zakresie współpracy ekonomicznej i społecznej oraz Rady Gospodarczej i Społecznej ONZ (ekosoc), która nadzoruje te uprawnienia

• Rozdział 12 i 13 - system powiernictwa, który nadzorował proces dekolonizacji.

• Rozdział 14 i 15 - uprawnienia międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości i Sekretariatu ONZ

Organy ONZ:

• Zgromadzenie Ogólne

• Rada Bezpieczeństwa

• Rada Gospodarcza i Społeczna

• Rada Powiernicza

• Sekretariat (Sekretarz Generalny)

• Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości

Zgromadzenie Ogólne:

• Parlament ONZ

• Każde państwo należące do ONZ ma 1 głos

• Decyzje zapadają zwykłą większością głosów, w sprawach ważnych większością 2/3 głosów:

• Sprawy ważne:

• Wybór nowych członków

• Deklaracje pokojowe

• Budżet

• Sprawy zgłaszane przez Radę Bezpieczeństwa

• Polecenie użycia sił zbrojnych

• Obraduje podczas corocznych sesji zwyczajnych

• Sesje nadzwyczajne - mogą być zwoływane przez Radę Bezpieczeństwa lub na wniosek większości członków ONZ

• Sesje wyjątkowe - zwoływana z 24 godzinnym wyprzedzeniem w momencie zagrożenia pokoju światowego

Rada Bezpieczeństwa

• Powołany na mocy Kraty Narodów zjednoczonych

• Główna odpowiedzialność za utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa na świecie

• Może nakładać sankcje na państwa członkowskie

• Skład:

• 5 stałych (Chiny, Francja, Wielka Brytania, Stany Zjednoczone, Rosja)

• 10 niestałych (wybierani na 2 lata zgodnie z kluczem regionalnym)

• 5 miejsc dla Afryki i Azji

• 2 miejsca dla Ameryki Łacińskiej

• 2 miejsca dla Europy Zachodniej i innych państw

• 1 miejsce dla Europy Środkowej

• Głosowanie - większość 9 spośród 15 członków (uchwały)

• Uchwały proceduralne

• Uchwały merytoryczne ( do ważności uchwały wymagane są zgodne głosy członków stałych; uchwała zostaje przyjęta także w wypadku, gdy żaden z członków stałych nie zagłosował przeciw)

• Obowiązek- musi przedkładać Zgromadzeniu Ogólnemu coroczne sprawozdanie oraz musi przedkładać sprawozdanie specjalne oraz obowiązek kontroli zbrojeń

Rada Gospodarczo - Społeczna

• W skład wchodzi 54 państwa, wybierane na 3 lata, przy zachowaniu zasady corocznej rotacji (wymiany) 1/3 składu członkowskiego

• Sprawy ekonomiczne, społeczne, poszanowanie praw mniejszości, sprawami narkotyków

Rada Powiernicza

• Ogłaszanie niepodległości terytoriów powierniczych

• Ma historyczne znaczenie

Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości

• Siedziba w Hadze

• Sąd powołany do rozstrzygania spraw międzynarodowych w składzie 15 sędziów

Sekretarz Generalny

• Wybierany na 5 letnia kadecie przez Zgromadzenie Ogólne na wniosek Rady Bezpieczeństwa

• Kompetencje :

• Zarządzanie majątkiem ONZ

• Prawo uczestniczenia w posiedzeniach wszystkich organów ONZ

• Obowiązki:

• Administruje i zarządza sekretariatem

• Reprezentuje Narody Zjednoczone wobec wszystkich państw i organizacji

• Utrzymanie stałych kontaktów we wszystkim państwami członkowskimi

• Koordynacja działania systemów ONZ

• Kreowanie nowych koncepcji i strategii

• Pośrednictwo w sporach międzynarodowych

• Nadzór nad przestrzeganiem praw człowieka

Powszechna Deklaracja Praw Człowieka

• Uchwalona przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych 10 grudnia 1948r. w Paryżu

• Składa się z preambuły i 20 artykułów (potwierdzają wiarę w podstawowe prawa człowieka: równouprawnienie mężczyzn i kobiet, wszyscy ludzie są wolni i równi; każdy człowiek posiada wszystkie prawa i wolności)

• Ma charakter wiążącego zwyczaju międzynarodowego

Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych

• Uchwalony na konferencji w Nowym Jorku w 1966r.

• Ratyfikowany przez Polskę w 1977r.

• Dotyczy praw I generacji - podstawowe prawa i wolności człowieka oraz zobowiązania państwa wobec obywateli

• Ma wiążący charakter prawny

• Część I - art. 1 - nadaje narodom prawo do samostanowienia i decydowania o kierunkach własnego rozwoju i korzystania z własnych bogactw

• Część II - art. 2 - 5 - zobowiązania państw wobec postanowień tego paktu i zapewnienie praw obywatelskich i politycznych kobietom i mężczyznom na równych zasadach

• art. 4 wprowadza klauzulę derogacyjną - derogowanie postanowień aktu (uchylenie mocy obowiązującej); państwo może ograniczyć niektóre prawa wobec wyjątkowego niebezpieczeństwa publicznego, które zagraża istnieniu narodu i zostało urzędowo ogłoszone, ale nie może to doprowadzić do zawieszenia postanowień tego aktu

• klauzula generalna - uchyla wszystkie postanowienia aktu

• klauzula indywidualna - uchylenie jednego konkretnego postanowienia

• Część III - podstawowe prawa obywatelskie (katalog)

• Część IV - Komitet Praw Człowieka (art. 28 - 47) nadzoruje przestrzeganie tego paktu

• Część V - postanowienia końcowe

Protokół fakultatywny - 16. XII. 1966 w Nowym Jorku (państwa, które go podpisały zgodziły się na to, że Komitet Praw Człowieka w drodze nadzorowania, przestrzegania tego paktu, będzie mógł przyjmować skargi indywidualne)

Drugi protokół fakultatywny - 15. XII. 1989r. zakaz stosowania kary śmierci

Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych - 16. XII. 1966r.

• 3 stycznia 1967r. oba pakty wchodzą w życie

• 3 marca 1977r. ratyfikacja przez Polskę

• Skład:

• I część - prawo narodów do samostanowienia

• II część - zobowiązania państw stron

• Art. 4 - klauzula imitacyjna - państwo może ograniczyć korzystanie z praw tylko, gdy przewiduje to ustawa i w stopniu w jakim to jest zgodne z istotą prawa oraz wyłącznie w celu popierania powszechnego dobrobytu w społeczeństwie demokratycznym; może być generalna i indywidualna

• III część - katalog praw

• IV część - zobowiązania państw do składania sprawozdań Sekretarzowi Generalnemu i Radzie Gospodarczej i Społecznej

• V część - ratyfikacja, wejście w życie, postanowienia

Od 1985r. Rada Gospodarczo - Społeczna przyjęła rezolucję, która utworzyła Komitet do spraw Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych.