AD3) Kryteria wyróżniania modeli:
Kryterium wyjściowe, sformułowane ogólnie odnosi się do przyszłych zasad współpracy w ramach grupy krajów-> W jaki sposób będą podejmowane decyzje? Ile uprawnień będzie delegowanych na poziomie ugrupowania? Ile władzy w danym ugrupowaniu będzie scentralizowane? Trzeba podkreślić skutki delegowania uprawnień do ugrupowania. Na ile zostanie ograniczona autonomia poszczególnych krajów ugrupowania? Jakie struktury organizacyjne mogą być rozwijane, dlatego że grupa zdecydowała się na rozwój powiązań? W ramach tej grupy interesuje nas proces decyzyjny ale również współpraca w procesie decyzyjnym między instytucjami a władzami krajowymi w tym nie tylko władzami centralnymi ale też lokalnymi czyli również i samorządy. Ważnym elementem współpracy jest wzajemne komunikowanie się.
Czy centralizacja decyzji, rozszerzenie władzy ponadnarodowej oznacza, że uprawnienia mogą być tylko przypisane władzom ponadnarodowym??-> nie musi wcale tak być, część uprawnień w podejmowaniu decyzji może pozostać na szczeblu lokalnym i krajowym. Ważne jest by decyzje były podejmowane zgodnie z zasadami ugrupowania-> brak dowolności pomiędzy krajami ale równocześnie instytucje reprezentujące grupę stworzone w celach zarządczych mogą sprawować kontrole nad podjętymi decyzjami. Podsumowując można ten problem ująć dość krótko chodzi zatem o to ile władzy w ugrupowaniu i ile autonomii w krajach członkowskich. Trudności w osiągnięciu kompromisu prowadzi do podziału na 2 główne grupy:
Federaliści-> zwolennicy unii federalnej w Europie
Antyfederaliści-> zwolennicy pozostawienia niezależności w państwach, które mogą współpracować i realizować cele jako ugrupowanie, ale nie muszą organizować się w federacje. Najbardziej znanym antyfederalistą był de Gaulle. Był zwolennikiem konfederacji w Europie ale jego siła oddziaływania na model integracji wzrosła gdy umocnił swoją pozycje polityczną we Francji. Jego opinie zyskiwały coraz większe znaczenie w kraju natomiast inaczej przebiegały głosowania w zgromadzeniu narodowym, generał miał więcej zwolenników. Realną władzę w kraju zdobył gdy mianowano go na prezydenta. Losy Europy zostały przesądzone w momencie podpisania Traktatów Rzymskich o EWG 25 marca 1957r. A de Gaulle prezydentem stał się od 1.01.1958r. Przyszło mu realizować plany integracji, którego był przeciwnikiem.
Modele integracji międzynarodowej:
Unia federalna-> charakteryzuje się tym, że autonomia państw wchodzących w jej skład jest ograniczona, gdyż rozwijany jest system instytucjonalny federacji i wyposażone są w uprawnienia decyzyjne. Władza jest transferowana do federacji. Największa obawa przed funkcjonowaniem w takim modelu integracji.-> Ile władzy może być w federacji a ile w krajach członkowskich?-> zależy to od wspólnego stanowiska wypracowanego w danej grupie krajów. Zakres autonomii krajów może mieć różny zakres. Ale w każdej unii federalnej autonomia krajów członkowskich jest ograniczona a to wiąże się z mniejszym wpływem na podejmowane decyzje.
Model konfederacyjny- to taki układ pomiędzy państwami, które widzą możliwość i są zainteresowane realizacją wspólnych celów, podejmowaniem wspólnych zadań, ale jednocześnie nie są zdecydowane, nie mają woli politycznej rezygnowania z autonomii, chcą współpracować jako zupełnie politycznie i gospodarczo niezależne państwa, które nie ograniczają ich samodzielności decyzyjnych.
W jaki sposób ta współpraca może się rozwijać jeżeli nie ma w konfederacji rozwoju instytucji ponadnarodowych?-> Tworzone są komisje, komitety, zespoły, które jednak nie mają uprawnień decyzyjnych mogą jedynie zgłaszać postulaty do swoich władz. Żadne działania nie mogą być realizowane przed ich akceptacją w grupie przywódców państw konfederacji-> model międzynarodowy, propozycje wychodzą od państw i wypracowywane jest wspólne stanowisko.
Wady i zalety obu systemów:
Model federacji:
Sprawniejszy proces decyzyjny
Przejrzysty podział uprawnień
Obawa przed ograniczaniem wpływu na decyzje
Każda polityka zrealizowana z punktu widzenia całego obszaru federacji charakteryzuje się tym, że może być ona bardziej lub mniej korzystna, głownie zależy to od tego jak kraj federacji jest reprezentowany w instytucjach ponadnarodowych, im większy kraj tym większa reprezentacja.
Model konfederacyjny:
Kraje małe, które boją się federacji , tutaj nie ograniczana jest ich niezależność
Sprawność organizacyjna i decyzyjna jest niższa, czasami mijają lata nim kraje osiągną kompromis
Dlatego w procesu integracji europejskiej z funkcjonalnego punktu widzenia w praktyce najlepiej sprawdzają się modele mieszane, czyli takie które łączą cechy federacji i konfederacji-> np. zarządzanie UE
Od początku rozwoju integracji europejskiej wyraźnie można zaobserwować że model ponadnarodowy będzie trudno zastosować w pierwszej organizacji-> EWWiS-> założenia projektu wyraźnie zmierzały do tego by funkcjonowała ona na zasadzie modelu ponadnarodowego. J. Monnet przyczynił się do utworzenia EWWiS. Pod przewodnictwem jego zespołu powstał projekt Deklaracja Schumana przedstawiony 9.05.1950r. adresowany do RFN by podjąć wspólną politykę zarządzania dwiema gałęziami przemysłu i utworzyć wspolny rynek tych produktów. Deklaracja ta to początek prac w grupie kilku krajów i rozpoczęcie negocjacji nad traktatem założycielskim, Cała władza w EWWiS miała należeć do głównego organu zarządzająco- wykonawczego jakim była Wysoka Władza. W projekcie Monneta nie przewidywano utworzenia rady ministrów, organu o najwyższej władzy. Ograniczenia wpływu państw członkowskich na funkcjonowanie wspólnoty, ponieważ w wysokiej władzy małe kraje miały mała liczbę przedstawicieli dlatego Belgia, Luksemburg i Holandia przyczyniły si, że w traktacie Paryskim o EWWiS znalazły się postanowienia dotyczące powstania Rady Ministrów-> organ zatwierdzający decyzje wysokiej władzy, wprowadzono model międzynarodowy w ograniczonym zakresie. Gdy podpisano Traktaty Rzymskie było już oczywiste, że zarządzanie wspólnotami europejskimi może się odbywać na zasadzie połączenia modelu ponadnarodowego z międzynarodowym.
AD4) Stadia rozwoju integracji europejskiej:
Wyróżnienie etapów z rozwoju integracji międzynarodowej dokonywane jest na podstawie kryterium, które charakteryzuje stopień zintegrowania krajów a zwłaszcza gospodarek, przedmiotem analizy jest stopień zintegrowania gospodarczego. Na początku lat 60tych ekonomista B. Balassa przedstawił stadia MIG wyróżniając następujące etapy jej rozwoju i podkreślając jaki wpływ ma osiąganie wyższych etapów integracji na sposób prowadzenia polityki ekonomicznej.
STREFA WOLNEGO HANDLU-> celem jest pełna liberalizacja handlu, korzyść to wzrost wzajemnych obrotów, zniesienie ceł to możliwość spadku cen co jest korzyścią dla konsumenta. Strefa wolnego handlu nie wpływa na ograniczenie autonomii w prowadzeniu polityki ekonomicznej.
UNIA CELNA-> od strefy wolnego handlu rożni się tym że ograniczenia handlowe zostają wyeliminowane, wprowadzona jest wspólna zewnętrzna taryfa celna. Wpływa to na politykę ekonomiczną krajów wstępujących do unii, gdyż nie ma niezależności w prowadzeniu zagranicznej polityki handlowej
WSPÓLNY RYNEK-> swoboda przepływu towarów, usług, kapitału i osób, daleko posunięta otwartość gospodarcza krajów funkcjonujących w ramach wspólnego rynku. Jakie są skutki wprowadzenia wspólnego rynku z punktu widzenia ograniczeń dla polityki ekonomicznej krajów członkowskich?-> zasady konkurencji na tym utworzonym wspólnym rynku, polityka w każdym kraju, która ma na celu ochronę konkurencji rynkowej nazywa się polityka konkurencji chodzi o ujednolicenie tych zasad. Druga dziedzina to wspólna zewnętrzna polityka handlowa-> całkowita centralizacja, instytucje wspólnego rynku określają zasady polityki handlowej a mianowicie stosowanie metod ochrony rynku i promowanie eksportu muszą być ujednolicone a umowy podpisywane w ramach wspólnego rynku.
UNIA WALUTOWA-> wprowadzenie jej oznacza osiągnięcie wyższego stadium w procesie integracji i w związku z tym decyzje w sprawie polityki ekonomicznej muszą być podejmowane na poziomie ugrupowania. W jakich dziedzinach następuje centralizacja w polityce ekonomicznej?-> odnosi się to głownie do dwóch dziedzin: musi być realizowana w UW jedna wspólna polityka pieniężna co oznacza że kraje przystępując do unii tracą ważny instrument polityki ekonomicznej jakim jest polityka pieniężna realizowana przez Narodowy Bank Centralny. Czego te straty głownie dotyczą?-> możliwość regulowania podaży pieniądza, oddziaływania na gospodarkę za pomocą stóp procentowych oraz traci się możliwość sterowania kursem walutowym gdyż kurs zewnętrzny w UW jest tylko jeden. Druga dziedzina, którą powinna charakteryzować centralizacja to polityka budżetowa-> na ten aspekt wskazywał raport Wernera(1970r) stanowił on pierwszy plan wprowadzenia UGiW w EWG. Zespół pod kierownictwem Wernera wyraźnie stwierdził, że warunkiem wprowadzenia UGiW jest podejmowanie decyzji w dziedzinie polityki budżetowej przez instytucje tej unii. W raporcie Delora ta sprawa została złagodzona a więc nie postawiony wyraźnego warunku centralizacji polityki budżetowej ale harmonizacje tej dziedziny.
Kontrowersje w sprawie polityki fiskalnej i budżetowej w EWG: przyczyny-> dyscyplina budżetowa i ograniczenia krajom członkowskim wydatków budżetowych w celu pobudzenia popytu
Czy jeszcze można wskazać dziedziny w których polityka powinna być co najmniej harmonizowana lub w istotny sposób ujednolicana w ramach UW? -> polityka społeczna na w UE mamy 3 podstawowe modele tej polityki:
Model północny: najszerszy zakres tej polityki i największe wydatki budżetowe na cele społeczne np. Szwecja, Dania, Finlandia
Model środkowoeuropejski
Model południowoeuropejski: sektor społeczny i jego finansowanie jest na niższym poziomie np. Grecja, Hiszpania, Portugalia, Włochy
Jakie to ma znaczenie w funkcji formowania UW?-> w redystrybucji dochodu narodowego jest większy udział budżetu bo inny jest model polityki budżetowej
Jaki wpływ na sposób realizacji polityki społecznej ma funkcjonowanie UW?-> w warunkach gdy polityka budżetowa prowadzona jest jeszcze przez kraje członkowskie to jest mniejsza kontrola wydatków budżetowych przez instytucje UW ale jeśli wprowadzone są wspólne zasady dla wszystkich krajów w prowadzeniu tej polityki to zostaje ograniczona autonomia krajów członkowskich w tej dziedzinie. Czyli także kraje o dużych wydatkach na cele społeczne mogą być ograniczane a punktu widzenia nadmiernego wzrostu tych wydatków i znajdą się pod kontrolą UW-> jak np. Pakt Stabilności i Wzrostu w UE, który wyznacza zasady w prowadzeniu polityki budżetowej.
Podsumowując osiągnięcie stadium wspólnego rynku i unii walutowej wymaga znacznych ograniczeń autonomii państw członkowskich w określeniu celów i realizacji polityki ekonomicznej.
UNIA GOSPODARCZA-> zarówno Balassa jaki i współczesne podejście do unii gospodarczej charakteryzuje się tym, że podstawą są następujące cechy systemu gospodarczego rozwijane w ramach grupy krajów:
Wspólny rynek
Wspólne zasady prowadzenia działalności gospodarczej przez uczestników rynku( w każdym bądź razie w dużym stopniu ujednolicone)
Scentralizowana bądź ujednolicona polityka ekonomiczna
I w zasadzie trudno sobie wyobrazić unie gospodarczą bez unii walutowej, ale należy brać pod uwagę różne formy tej unii.
W UE realizowany jest proces wprowadzania UGiW. Cechą tego procesu jest podział krajów na grupy: kraje, które w większym stopniu spełniają cechy optymalnego obszaru walutowego już funkcjonują w UGiW. Znajdują się w niej także kraje „peryferyjne” a więc Włochy, Hiszpania, Portugalia, Grecja i częściowo Irlandia, ale w UGiW są też 4 kraje które zostały przyjęte do UE w 2004r, czyli jeszcze bardziej „peryferyjne”: Słowenia, Słowacja, Malta, Cypr. Jeżeli popatrzymy na obszar UGiW, który geograficznie się rozszerza to zauważymy coraz niższą spójność gospodarczą i strukturalną tych krajów, nie wolno zapominać, że te kraje „peryferyjne” rozwijały się najszybciej. One są określane „catching up countries”. Doświadczenia UGiW pokazują więc, że procesy dostosowawcze postepu7ją szybciej jeśli kraje słabsze gospodarczo funkcjonują w ramach UGiW. Choć z punktu widzenia kryteriów optymalnego obszaru walutowego one są daleko od spełnienia ich.
Teorie optymalnego obszaru walutowego ewoluowały znacznie. Nowe podejście w tej dziedzinie wyróżnia się od poprzednim tym, że analiza obejmuje następujące kryteria(czynniki):
Efektywność polityki pieniężnej i kursu walutowego jako instrumentów reakcji oddziaływania na wstrząsy gospodarcze
Wiarygodność polityki pieniężnej-> ze sposobu prowadzenia polityki przez Bank Centralny można wyczytać jaka będzie inflacja w najbliższym czasie, bank jest w stanie zapanować nad wzrostem cen, prowadzi politykę stabilności cen
Symetryczność wstrząsów gospodarczych-> im bardziej spójna jest gospodarczo i strukturalnie obszar wspólnej waluty tym bardziej w sposób zbliżony reaguje na zmiany w otoczeniu zewnętrznym i wewnętrznym. Miernikiem przygotowania krajów do funkcjonowania w UW jest synchronizacja cykli koniunkturalnych.
Elastyczność rynków-> zwłaszcza rynku pracy-> mechanizm rynkowy jest to sfera gospodarki za pomocą której najszybciej dokonuje się transmisja zjawisk-> jeśli rynki są elastyczne to procesy dostosowawcze następują szybciej.
AD5) Korzyści rozwoju MIG:
Korzyści z tytułu przepływu towarów i usług:
1. efekt wzrostu konkurencji na wspólnym wolnym rynku:
Większa dostępność do rynku i wzrost konkurencji prowadzą do:
Konieczności obniżenia kosztów produkcji
Wzrost innowacyjności i tępa postępu technologicznego
Wzrost jakości i nowoczesności towarów i usług
Następuje eliminacja najsłabszych uczestników rynku
2. Korzyści skali produkcji-> pogłębienie specjalizacji i spadek jednostkowych kosztów produkcji
3. Efekty mnożnikowe:
Wzrost wzajemnych obrotów
Wzrost PKB
Wzrost inwestycji
Wzrost konsumpcji
Wzrost poziomu życia
4. Zmiany strukturalne w gospodarce w skutek przede wszystkim szybszego tępa postępu technologicznego i pogłębienia specjalizacji w prowadzonej działalności gospodarczej
5. umocnienie pozycji rynkowej dzięki wyższej konkurencji na wspólnym rynku w skali globalnej. Zgodnie z teorią Portera wyższa konkurencja na rynku wewnętrznym zwiększa konkurencję na rynku globalnym
Korzyści wynikające ze swobody przepływu czynników produkcji:
Bardziej efektywna alokacja kapitału i siły roboczej
Swoboda przepływu kapitału uruchamia przede wszystkim efektu związanego z przepływem ZIB zwłaszcza efekty technologiczne czyli efekt spill over-> rozlewania się nowych technologii. Przepływ kapitału przyspiesza też wzrost gospodarczy w krajach które mają ograniczone zasoby kapitałowe-> korzyść zasilania rozwoju z zewnątrz
Swoboda przepływu siły roboczej prowadzi do lepszego wykorzystania zasobów tzn. dostosowywania zasobów do potrzeb. Następuje racjonalizacja zatrudnienia, rosną możliwości wykorzystania nadwyżek siły roboczej występujących w określonych regionach.
Wprowadzenie wspólnego rynku prowadzi także do wzmocnienia siły gospodarczej danego ugrupowania co z kolei ułatwia konkurencję na rynku globalnym. Ale jednak z ważniejszych cech MIG jest możliwość uczestnictwa w niej krajów słabszych gospodarczo, które w konkurencji na rynku globalnym nie miały by szans. Ich gospodarka rozwija się szybciej i staje się bardziej stabilna ponieważ jest elementem jednego systemu rynkowego.
Korzyści z wprowadzenia wspólnej waluty:
Zazwyczaj w pierwszej kolejności jako korzyść wspólnej waluty wymienia się zmniejszenie części kosztów transakcyjnych, czyli podmioty gospodarcze nie ponoszą kosztów wymiany jednej waluty na drugą.
Brak ryzyka kursowego w tym sensie, że kraje na obszarze UW nie są na to ryzyko narażone ale chodzi tylko i wyłącznie ryzyko nominalnych kursów walutowych to jest szczególnie ważne w takich sytuacjach gospodarczych gdy dochodzi do dłuższej destabilizacji na rynku walutowym(2008-2009) Dochodzą do tego jeszcze ataki spekulacyjne, które są pewnym sposobem zarabiania na rynku walutowym. W sytuacji rozchwianego rynku walutowego ryzyko kursowe staje się priorytetem dążenia do wspólnej waluty. Ryzyko to także stosowanie kursów walutowych jako instrumentów handlowych-> deprecjacja waluty aby podnieść konkurencyjność eksportu
Korzyści wynikające z osiągnięcia wyższego stopnia integracji rynków finansowych-> uczestnicy tego rynku mają jednakowy dostęp do środków finansowych. Wyższa konkurencja daje możliwość uzyskania tańszego kredytu.
W warunkach wspólnej waluty firmom jest łatwiej planować działalność i przygotowywać strategię rozwoju firm-> brak ryzyka kursowego i lepsza przejrzystość cen
Przystąpienie do obszaru wspólnej waluty w warunkach współczesnych turbulencji gospodarczych przynosi korzyść-> stabilizacja makroekonomiczna, ponad to odpowiedzialność za tą stabilizację bierze na siebie Bank Centralny UW
Wprowadzenie Euro nie stanowi gwarancji jednakowych korzyści dla wszystkich krajów. Podstawowe zagrożenie jakie wiąże się z przystąpieniem do UW to możliwość utraty przewagi konkurencyjne. Wynika z tego że przystąpienie do UW daje możliwość szybszego wzrostu gospodarczego, nadmiernego wzrostu popytu-> wzrostu płac, inflacji i jednostkowych kosztów produkcji-> spadek konkurencyjności kosztowej i cenowej-> rośnie deficyt na Rachunku Obrotów Bieżących
EIE WYKŁAD II i III 19 października 2009
Europejska Wspólnota Węgla i Stali
Unia Walutowa