Odpowiedzialność stron stosunku pracy za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy.

Pracownik- odpowiedzialność porządkowa, dyscyplinarna, materialna ( w przypadku niektórych
zawodów odpowiedzialność zawodowa- lekarz, adwokat)

Pracodawca- odpowiedzialność majątkowa, odpowiedzialność publiczno-prawna.

Odpowiedzialność porządkowa pracownika- art. 108-113 KP.

Pracownik w ramach tej odpowiedzialności odpowiada za:

- nieprzestrzeganie ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy,

- nieprzestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,

- nieprzestrzeganie przepisów przeciwpożarowych,

- nieprzestrzeganie przyjętego sposobu potwierdzania przybycia i obecności w pracy oraz
usprawiedliwiania nieobecności w pracy

Kary:

- upomnienie

- nagana

- karą pieniężna (za jedno przekroczenie, jak i za każdy dzień nieusprawiedliwionej nieobecności, nie
może być wyższa od jednodniowego wynagrodzenia pracownika, a łącznie kary pieniężne nie mogą
przewyższać dziesiątej części wynagrodzenia przypadającego pracownikowi do wypłaty, po
dokonaniu potrąceń, o których mowa w art. 87 § 1 pkt 1-3).

Karą pieniężną można ukarać pracownika wyłącznie za: nieprzestrzeganie przez pracownika
przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy lub przepisów przeciwpożarowych, opuszczenie pracy bez
usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie
pracy.

Kara nie może być zastosowana po upływie 2 tygodni od powzięcia wiadomości o naruszeniu
obowiązku pracowniczego i po upływie 3 miesięcy od dopuszczenia się tego naruszenia. Jeżeli z
powodu nieobecności w zakładzie pracy pracownik nie może być wysłuchany, bieg dwutygodniowego
terminu przewidzianego nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu do dnia stawienia się
pracownika do pracy.

Wysłuchanie, to prawo a nie obowiązek pracownika.

Kara może być zastosowana tylko po uprzednim wysłuchaniu pracownika. Konieczną przesłanką
zastosowania kary porządkowej jest wina pracownika, nie musi być natomiast szkody po stronie
pracodawcy.

Akt ukarania nie ma określonej w przepisach formy, ani treści. Jest to jednostronna czynność
pracodawcy.

O zastosowanej karze pracodawca zawiadamia pracownika na piśmie, wskazując rodzaj naruszenia
obowiązków pracowniczych i datę dopuszczenia się przez pracownika tego naruszenia oraz
informując go o prawie zgłoszenia sprzeciwu i terminie jego wniesienia. Odpis zawiadomienia składa
się do akt osobowych pracownika.

Przy stosowaniu kary bierze się pod uwagę w szczególności rodzaj naruszenia obowiązków
pracowniczych, stopień winy pracownika i jego dotychczasowy stosunek do pracy.

Jeżeli zastosowanie kary nastąpiło z naruszeniem przepisów prawa, pracownik może w ciągu 7 dni od
dnia zawiadomienia go o ukaraniu wnieść sprzeciw. O uwzględnieniu lub odrzuceniu sprzeciwu
decyduje pracodawca po rozpatrzeniu stanowiska reprezentującej pracownika zakładowej organizacji
związkowej. Nieodrzucenie sprzeciwu w ciągu 14 dni od dnia jego wniesienia jest równoznaczne z
uwzględnieniem sprzeciwu.

Pracownik, który wniósł sprzeciw, może w ciągu 14 dni od dnia zawiadomienia o odrzuceniu tego
sprzeciwu wystąpić do sądu pracy o uchylenie zastosowanej wobec niego kary.

W razie uwzględnienia sprzeciwu wobec zastosowanej kary pieniężnej lub uchylenia tej kary przez
sąd pracy, pracodawca jest obowiązany zwrócić pracownikowi równowartość kwoty tej kary.

Karę uważa się za niebyłą, a odpis zawiadomienia o ukaraniu usuwa z akt osobowych pracownika po
roku nienagannej pracy. Pracodawca może, z własnej inicjatywy lub na wniosek reprezentującej
pracownika zakładowej organizacji związkowej, uznać karę za niebyłą przed upływem tego terminu.

Podobnie w razie uwzględnienia sprzeciwu przez pracodawcę albo wydania przez sąd pracy
orzeczenia o uchyleniu kary.

Odpowiedzialność dyscyplinarna-

Ma zastosowanie tylko do pracowników zatrudnionych na podstawie mianowania i pracowników
zatrudnionych na podstawie umowy o pracę jeśli przepis szczególny tak stanowi (np. pracownicy
służby cywilnej). Co do zasady zajmuje miejsce kary porządkowej.

Katalog kar jest różny, ale zazwyczaj zaczyna się od upomnienia i nagany, a kończy wydaleniem z
pracy. O ukaraniu karą dyscyplinarną nie decyduje samodzielnie pracodawca a oddzielna powołana
do tego komisja.

Odpowiedzialność materialna (majątkowa) pracownika

Ma charakter fakultatywny (uwaga na pracodawców publicznych).

Odpowiedzialność ta polega na obowiązku zapłaty odszkodowania w celu naprawienia szkody
wyrządzonej pracodawcy przez niewykonanie lub nienależyte wykonanie obowiązku wynikającego ze
stosunku pracy.

Konieczną przesłanka odpowiedzialności jest:

a) Niewykonanie lub nienależyte wykonanie obowiązku wynikającego ze stosunku pracy przez

pracownika (obowiązek nie musi być obowiązkiem podstawowym)

b) Wina pracownika (czyli nie na zasadzie ryzyka)

c) Szkoda w majątku pracodawcy
d) Związek przyczynowy pomiędzy niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem obowiązku

przez pracownika a powstaniem szkody

Żeby pracownikowi można było przypisać winę trzeba ustalić czy posiada wystarczający stopień
rozeznania ( zdolności oceny swojego postępowania)n oraz czy miast swobodę kierowania swoim
postępowaniem.

Winę wyłącza zawsze niepoczytalność (ale nie odurzenie się samodzielne).

Winę rozumiemy jako możliwość zarzucenia sprawy nagannego zachowania w sytuacji gdy mógł
się zachować inaczej (karne a nie cywilne rozumienie aspektu winy)

Wina umyślna:

Wina umyślna

Zamiar bezpośredni (dolus directus)- sprawca chce popełnić dany czyn

Zamiar bezpośredni z premedytacją ( dolus directus premeditatus)- sprawca chce i planuje popełnić
czyn

Zamiar bezpośredni nagły (dolus repentius)- tzw. krótkie spięcie, sprawca chce popełnić czyn bo
działa pod wpływem chwilowych emocji.

Zamiar ewentualny ( dolus eventualis)- sprawca dopuszcza się danego działania będąc świadomym,
że jego działania może powodować popełnienie czynu wywołującego szkodę i się na to godzi.

Wina nieumyślna

Lekkomyślność ( nieumyślność świadoma)- sprawca nie ma zamiaru popełnienia czynu, ale popełnia
go na skutek niezachowania należytej ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że
możliwość popełnienia tego czynu przewidywał.

Niedbalstwo ( nieumyślność nieświadoma)- sprawca nie ma zamiaru popełnienia czynu, ale popełnia
go na skutek niezachowania należytej ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że
możliwość popełnienia tego powinien był przewidzieć.

Odpowiedzialność pracownika jest uzależniona od tego czy mógł się zachować inaczej , a w
szczególności czy pracodawca zapewnił mu warunki umożliwiające należyte wykonanie pracy (
wyposażone stanowisko pracy, zaznajomił pracownika z zakresem obowiązków i sposobem
wykonywania tych obowiązków, odpowiednio zorganizował i nadzorował pracę.

Jeżeli pracodawca przyczynił się w ten sposób do powstania szkody to w tym zakresie
odpowiedzialność pracownika jest wyłączona.

Zasady odpowiedzialności pracownika różnicujemy z uwagi na:

a) Stopień winy (umyślność czy nieumyślność)
b) Czy szkoda powstała w mieniu powierzonym czy niepowierzonym

Mienie powierzone- mienie przekazane pracownikowi z obowiązkiem zwrotu albo wyliczenia się.

W szczególności przedmiotem powierzenia mogą być:

a) pieniądze, papiery wartościowe lub kosztowności (pracownicy działów finansowych),
b) narzędzia i instrumenty lub podobne przedmioty, a także środki ochrony indywidualnej

oraz odzież i obuwie robocze ( pracownicy zakładów produkcyjnych)

c) inne składniki mienia np. towary, samochody, komputery, ale też lokale, nieruchomości

itp.

Aby mogła nastąpić odpowiedzialność mienie musi być powierzone w sposób prawidłowy tj. wydane
pracownikowi w taki sposób aby mógł on sprawdzić jego ilość, jakość, wejść w jego posiadanie, a
następnie sprawować nad nim pieczę oraz miał realną możliwość zwrotu lub wyliczenia się z tego
mienia.

Powierzenie mienia powinno nastąpić na podstawie spisu inwentaryzacyjnego (protokół, spis rzeczy)
przy którym pracownik powinien być obecny. Oświadczenie woli pracownika o przyjęciu materialnej
odpowiedzialności za powierzone mienie powinno mieć charakter pisemny. Możliwe jest przyjęcie
odpowiedzialności za to samo mienie przez kilku pracowników.

Uwaga: prawidłowe powierzenie mienia to objęcie w posiadanie + oświadczenie woli.

I.

Szkoda wyrządzona nieumyślnie w mieniu niepowierzonym

W sytuacji gdy pracownik nieumyślnie spowodował szkodę w mieniu niepowierzonym odpowiada
wyłącznie za rzeczywistą stratę poniesioną przez pracodawcę ( damnum emergens) a nie za utratę
spodziewanych korzyści (lucrum cessans). Odszkodowanie ustala się w wysokości wyrządzonej
szkody, jednak nie może ono przewyższać kwoty trzymiesięcznego wynagrodzenia przysługującego
pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody.

Dochodząc odszkodowania w takiej sytuacji pracodawca musi wykazać:

- na czym polegało naruszenie obowiązku pracowniczego

- udowodnić zawinienie

- wykazać szkodę

- wykazać związek przyczynowo skutkowy pomiędzy naruszeniem a szkodą

W razie wyrządzenia szkody przez kilku pracowników każdy z nich ponosi odpowiedzialność za część
szkody stosownie do przyczynienia się do niej i stopnia winy. Jeżeli nie jest możliwe ustalenie stopnia
winy i przyczynienia się poszczególnych pracowników do powstania szkody, odpowiadają oni w
częściach równych.

Ugoda a dalsze obniżenie odszkodowania

Jeżeli naprawienie szkody następuje na podstawie ugody pomiędzy pracodawcą i pracownikiem,
wysokość odszkodowania może być obniżona, przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności sprawy, a
w szczególności stopnia winy pracownika i jego stosunku do obowiązków pracowniczych.

II.

Szkoda wyrządzona nieumyślnie w mieniu powierzonym

Oparta jest na zasadzie winy.

Pracodawca wykazuje:

- fakt prawidłowego powierzenia mienia

- szkoda w powierzonym mieniu i jej wysokość

I jeżeli uda mu się wykazać oba te elementy to powstaje domniemanie faktyczne, iż szkoda
powstała wskutek zawinionego niewykonania obowiązku przez pracownika

Pracownik w takiej sytuacji może się uwolnić od odpowiedzialności, jeżeli wykaże, że szkoda
powstała z przyczyn od niego niezależnych, a w szczególności wskutek niezapewnienia przez
pracodawcę warunków umożliwiających zabezpieczenie powierzonego mienia.

Przyczynienie się pracodawcy może polegać np. na:

a) uchybieniach w organizacji i nadzorowaniu pracy
b) narzuceniu pracownikowi nierzetelnych/niewykwalifikowanych współpracowników\
c) uchybieniach w zakresie inwentaryzacji
d) uchybieniach w zakresie zabezpieczenia mienia

Wysokość odszkodowania:

Za szkodę w mieniu [powierzonym pracownik odpowiada w pełnej wysokości ( szkoda obejmuje
nie tylko rzeczywiste starty ale też utracone korzyści).

Nie ma ograniczenia wysokości odszkodowania.

Uwaga- istnieje rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 października 1975 r. w sprawie
warunków odpowiedzialności materialnej pracowników za szkodę w powierzonym mieniu (t.j.
Dz.U.1996, Nr 143, poz. 662 ze zm.). zgodnie z którym pracownicy zatrudnieni:

1) w magazynach, w których wyodrębniono pomieszczenie do wydawania towarów (halę

spedycyjną) oraz zorganizowano dozór ruchu mienia i osób; warunek wyodrębnienia
pomieszczenia wydawania towarów nie jest wymagany w magazynach, w których przeładunek
odbywa się systemem automatycznym z urządzeniami pomiarowo-kontrolnymi,

2) w sklepach o obsadzie co najmniej 6 osób i w stoiskach (działach) w domach towarowych

(handlowych), jeżeli przy sprzedaży towarów wystawia się dowody sprzedaży, inkaso gotówki jest
dokonywane przez kasjerów w wydzielonych kasach, a wydawanie towarów jest dokonywane
przez inną osobę niż sprzedawca,

3) w sklepach samoobsługowych oraz w stoiskach (działach) samoobsługowych w domach

towarowych (handlowych), w których inkaso gotówki dokonywane jest w wydzielonych kasach
przy użyciu kas rejestrujących.

Odpowiadają tylko za szkodę w granicach rzeczywistej straty poniesionej przez pracodawcę i to
na pracodawcy spoczywa obowiązek wykazania okoliczności uzasadniające odpowiedzialność
pracownika oraz wysokość powstałej szkody. Objęcie tych pracowników odpowiedzialnością
materialną na zasadach określonych w ust. 1 następuje po uprzednim zawiadomieniu na piśmie o
zaistnieniu warunków uzasadniających taką odpowiedzialność i po przeprowadzeniu
inwentaryzacji.

Powyższe ograniczenie nie dotyczy powierzenia mienia w postaci pieniędzy, papierów
wartościowych lub kosztowności a także narzędzi i instrumentów lub podobnych przedmiotów, a
także środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego.

Jeżeli pracownik ponosi odpowiedzialność za szkodę w mieniu powierzonym na zasadach
ogólnych to wysokość odszkodowania za szkody obniża się stosownie, gdy sprawowanie nadzoru
nad tym mieniem jest utrudnione, a w szczególności:

1) gdy mienie znajduje się w pomieszczeniach, do których ze względu na potrzeby

prawidłowej obsługi konsumentów (interesantów) mają dostęp również pracownicy innych
działów albo inne osoby, a zwłaszcza w placówkach handlowych, w których nabywcy mają
swobodny dostęp do towarów, oraz gdy przyjmowanie towarów odbywa się bez przerywania
obsługi nabywców,

2) w magazynach, sklepach i punktach usługowych, w których praca trwa dłużej niż na jedną

zmianę lub w których obsada wynosi co najmniej 5 osób.

Odpowiedzialność wspólna pracowników za szkodę wyrządzoną nieumyślnie w mieniu
powierzonym.

Podstawą łącznego powierzenia mienia jest umowa o współodpowiedzialności materialnej,
zawarta na piśmie przez pracowników z pracodawcą.

Pracownicy ponoszący wspólną odpowiedzialność materialną odpowiadają w częściach określonych
w umowie.

Jednakże w razie ustalenia, że szkoda w całości lub w części została spowodowana przez niektórych
pracowników, za całość szkody lub za stosowną jej część odpowiadają tylko sprawcy szkody.

Dokładne zasady reguluje rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 4 października 1974 r. w sprawie
wspólnej odpowiedzialności materialnej pracowników za powierzone mienie ( t.j. Dz.U.1996, Nr 143,
poz. 663 ze zm.)

Powierzenie mienia może nastąpić w zakładzie pracy lub w wydzielonej jego części, w której odbywa
się sprzedaż, produkcja lub świadczenie usług albo przechowuje się mienie stanowiące przedmiot
powierzenia i oddzielnego rozliczania.

Łączne powierzenie mienia jest możliwe jeżeli liczba pracowników w miejscu powierzenia mienia,. 1,
nie przekracza:

-

przy pracy na jedną zmianę

- 8 osób,

-

przy pracy na dwie zmiany

- 12 osób,

-

przy pracy na trzy zmiany

- 16 osób.

Limity mają na celu danie pracownikom możliwości wzajemnego kontrolowania się. Warunkiem
ustanowienia wspólnej odpowiedzialności materialnej jest powierzenie mienia łącznie wszystkim
pracownikom, którzy mają być objęci taką odpowiedzialnością

Każda zmiana w składzie pracowników objętych wspólną odpowiedzialnością materialną wymaga
zawarcia nowej umowy o wspólnej odpowiedzialności materialnej.

Pracownik może wypowiedzieć umowę o wspólnej odpowiedzialności materialnej na piśmie na
czternaście dni naprzód. W takim przypadku do przeprowadzenia inwentaryzacji należy przystąpić
przed upływem okresu wypowiedzenia tej umowy.

Jeżeli rozliczenie mienia wykaże niedobór, każdy z pracowników ponoszących wspólną
odpowiedzialność materialną może, w ciągu 3 dni od powzięcia wiadomości o stwierdzonym
niedoborze, odstąpić na piśmie, ze skutkiem na przyszłość, od umowy ustanawiającej taką
odpowiedzialność. W takim przypadku do przeprowadzenia inwentaryzacji należy przystąpić w ciągu
7 dni od dnia odstąpienia pierwszego pracownika od umowy o wspólnej odpowiedzialności
materialnej.

Pracodawca może odstąpić od umowy o wspólnej odpowiedzialności materialnej w każdym czasie. W
takim przypadku do przeprowadzenia inwentaryzacji należy przystąpić niezwłocznie, nie później niż w
ciągu 3 dni od dnia odstąpienia pracodawcy od umowy o wspólnej odpowiedzialności materialnej.

III.

Odpowiedzialność pracownika za szkodę wyrządzoną umyślnie

Jeżeli pracownik umyślnie wyrządził szkodę, jest obowiązany do jej naprawienia w pełnej wysokości,
niezależnie od tego czy szkodę wyrządzono w mieniu powierzonym czy niepowierzonym.

IV.

Szkoda wyrządzona przez pracownika osobie trzeciej.

Jeżeli pracownik przy wykonywaniu obowiązków pracowniczych wyrządził szkodę osobie trzeciej
zobowiązanym do jej naprawienia jest wyłącznie pracodawca.

Przy wykonywaniu obowiązków pracowniczych nie jest tożsame z przy okazji wykonywania
obowiązków pracowniczych.

Dopiero po naprawieniu szkody pracodawca może żądać regresu od pracownika.

Przedawnienie

Roszczenia pracodawcy o naprawienie szkody, wyrządzonej przez pracownika (nieumyślnie) wskutek
niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych, ulegają przedawnieniu z
upływem 1 roku od dnia, w którym pracodawca powziął wiadomość o wyrządzeniu przez pracownika
szkody, nie później jednak niż z upływem 3 lat od jej wyrządzenia.

Jeżeli pracownik wyrządził szkodę umyślenie to roszczenie przedawnia się z upływem lat 10 ( czyn
stanowił przestępstwo) lub 3 ( czyn niedozwolony nie stanowił przestępstwa).