CHOROBY WEWN
TRZNE WETERYNARIA W PRAKTYCE
dr n. wet. Monika Chrząstowska
Katedra Diagnostyki Klinicznej Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie
Zespół jelita
drażliwego
 przyczyna przewlekłych
i nawracających biegunek psów?
IRRITABLE BOWEL SYNDROME  IS IT CAUSE
OF CHRONIC AND RECURING DOG S DIARRHEA?
Przewlekłe choroby jelit u psów są du- ta drażliwego nie jest poznana. W do-
Streszczenie
żym wyzwaniem dla lekarza weteryna- stępnej literaturze opisującej przypadki
rii. Schorzenia jelit grubych są częstym z medycyny ludzkiej największe zna-
Oprócz wielu schorzeń o znanej etiologii,
problemem zwierząt towarzyszących. czenie ma stres, ale również żywienie,
szeroko opisanych w literaturze facho-
Mimo, że częściej diagnozowane infekcje, zaburzenia pracy układu im-
wej, coraz więcej opisuje się przypad-
są u psów, znacząco wzrasta ich odsetek munologicznego oraz genetyka (5, 7).
ków chorób przewodu pokarmowego
również u kotów. Obejmują one szereg U psów największe znaczenie w po-
o przyczynie idiopatycznej. Do takich
schorzeń o różnej etiologii, z których wstawaniu tego zespołu przypisuje się
czynników wywołujących zaburzenia
najbardziej dominująca jest przewle- stresowi. Ponieważ nie mamy do czy-
żołądkowo-jelitowe zaliczane są również
kła zapalna choroba jelit  inflamma- nienia z konkretnymi zmianami patolo-
bodz
ce stresowe, które mogą być czyn-
tory bowel disease (PZCJ-IBD). Coraz gicznymi, rozpoznanie musi opierać się
nikiem predysponującym do powstawa-
częściej spotykany w praktyce lekarzy na wykluczaniu innych zmian chorobo-
nia zespołu jelita drażliwego.
weterynarii jest również  zespól jelita wych. Syndrom ten jest rzadko stwier-
drażliwego  IBS w objawach zbliżo- dzany u kotów.
Słowa kluczowe
ny do IBD, stanowiący jednak zupełnie Opisano trzy grupy ryzyka:
zespół jelita drażliwego (ZJD), biegunka, inną jednostkę chorobową. 1. psy, które w związku z wykonywaną
zaparcie, stres, psy
przez nie pracą są narażone na stres,
IBS W PRAKTYCE np. psy policyjne, psy przewodnicy;
Termin  zespół nadwrażliwości jelita 2. psy małych ras silnie emocjonalnie
grubego  IBS (irritable bowel syndro- związane z jedną osobą;
Abstract
me) został zapożyczony z gastroentero- 3. nerwowe, napięte psy żyjące w stre-
logii człowieka, gdzie jest dobrze znany sujących warunkach.
Many disease of known etiology, have
i często kojarzony ze stresem lub zabu- U takich zwierząt objawy żołądko-
been described in medical textbooks,
rzeniami natury psychologicznej. Jest wo-jelitowe pojawiają się z przerwa-
but we are observing an increasing
on klasyfikowany jako zaburzenie czyn- mi, przeplatając się z okresami remisji.
number of idiopathic alimentary system
nościowe (psychogenne), gdyż pacjenci Przypuszcza się, że opisany stan wiąże
disorders. Stress is the one of most im-
zdradzają pewne objawy kliniczne przy się z zaburzeniami ruchliwości, przy
portant factor of gastrointestinal disor-
braku zmian chorobowych w obrębie których mechanizmy kontrolne jelita
ders, which may predestinate irritable
okrężnicy. Objawia się najczęściej prze- funkcjonują nieprawidłowo.
bowel syndrome (IBS).
wlekłą biegunką, zaparciami i/lub kur- Okresy nadmiernej aktywności od-
czami (najczęściej na terenie jelit gru- cinkowej jelita przechodzą w okresy
Key words
bych). To idiopatyczna choroba jelita niedrożności jelita (2, 3, 6, 9, 11). IBS
irritable bowel syndrome (IBS), diarrhea, grubego, w której wykluczono wszyst- jest często diagnozowany przed wyeli-
constipation stress, dogs kie znane przyczyny. Chociaż schorze- minowaniem innych przyczyn choroby
nia nie zdefiniowano jasno w medycy- okrężnicy, tymczasem najważniejszą
nie weterynaryjnej, wydaje się, że wiele sprawą jest wykluczenie innych powo-
psów z przewlekłą biegunką jelita gru- dów wystąpienia biegunki wynikającej
bego wykazuje podobny zespół cho- ze zmian w jelicie grubym, gdyż w prze-
robowy po wykluczeniu oddziaływa- ciwnym razie termin ten mógłby być
nia bakterii, diety, pasożytów czy też stosowany do każdego niewystarcza-
stanów zapalnych (2, 3, 10). Dokładna jąco zbadanego przypadku. Zespół je-
przyczyna zachorowań na zespół jeli- lita drażliwego występuje u psów każ-
PAy
DZIERNIK " 10/2011
28
www.weterynaria.elamed.pl
WETERYNARIA W PRAKTYCE CHOROBY WEWN
TRZNE
dej rasy. Częściej można zaobserwować go flory bakteryjnej. W przypadku IBS jest on oczywisty, np. uczestnictwo
objawy u ras małych, silnie związanych trudno znalez
ć jednoznaczną odpowiedz
w kursie treningowym, ale najczęściej
z właścicielem, a także u zwierząt pra- w badaniach dodatkowych. Uzależnione klinicysta musi dowiedzieć się więcej
cujących, np. owczarków niemieckich jest to w dużej mierze od okresu trwania o otoczeniu i stylu życia psa. Nadopie-
(10). Objawia się biegunką spowodo- objawów. Niestety, wielu właścicieli nie kuńczy właściciele, przejawiający nad-
waną zmianami w jelicie grubym, cho- jest chętnych do wnikliwszego diagno- miar emocji w stosunku do swoich
ciaż zwierzęta dotknięte tą przypadło- zowania nawracających biegunek. psów, mogą wzbudzać u nich reakcje
ścią nie wydalają świeżej krwi, zauważa Rozpoznanie schorzenia opieramy stresowe. W takich przypadkach nale-
się zwykle duże ilości śluzu (2, 3, 4, 10, głównie na obszernym i dokładnym wy- ży postępować bardzo taktownie i pró-
11). Biegunka jest zwykle typowa dla wiadzie przeprowadzonym z właścicie- bować delikatnie wytłumaczyć, jak eli-
jelita grubego (tab. 1, str. 30). Rzadko lem zwierzęcia lub też osobą opiekują- minować bodziec.
mogą wystąpić wymioty oraz stan nud- cą się psem. Zwracamy główną uwagę Leczenie powinno zmierzać do zła-
ności (3, 6). W nielicznych przypadkach na relację właściciel  pies, warunki godzenia poszczególnych obja-
opisano biegunkę cienkojelitową i ob- pracy, zachowanie się w domu, na spa- wów. Środki opiatowe i przeciwcho-
jawy ze strony całego przewodu pokar- cerach, w trakcie badania. Istotnym linergiczne wpływające na ruchliwość
mowego. W niektórych przypadkach elementem jest również dieta naszego np. loperamide (Immodium), w daw-
zwierzęta mogą wykazywać bolesność pacjenta, gdyż jest ona jednym z istot- ce 0,1-0,2 mg/kg p.o. eliminują ból po-
w okolicy brzucha i reagować nerwowo niejszych sposobów póz
niejszego le- wodowany przez skurcz jelit. Można też
przy próbie dotknięcia. Może wystąpić czenia. Zebranie jak największej ilości podawać propantelinę  0,25 mg/kg,
przelewanie lub burczenie. Psy wielo- informacji o danym pacjencie i warun- dicyklowertynę  0,15 mg/kg maksy-
krotnie przyjmują charakterystyczną kach jego życia, a także wyeliminowanie malnie co 8 godzin. Niektórzy klini-
pozycję, tzw.  praying position (pozycja znanych przyczyn na podstawie bada- cyści zalecają użycie chlordiazepoxi-
modlącego się). Okresy biegunkowe nia klinicznego oraz badań laboratoryj- de (Librium) w dawce 0,2 mg/kg, gdyż
przeplatają się z uciążliwymi zaparcia- nych czy badań dodatkowych pozwoli lek ten powoduje rozluz
nienie obwodo-
mi. Zazwyczaj nie odnotowuje się istot- na przygotowanie odpowiednio dobra- wych mięśni gładkich oraz działa na cen-
nych zmian badaniem biochemicznym, nej terapii. tralny układ nerwowy. Jeżeli biegun-
hematologicznym, w analizie kału czy ka nadal się utrzymuje, pomocne może
endoskopii (4, 6, 10). Uzyskane wyniki LECZENIE być podanie sulphasalazine. W lecze-
mogą wykazywać zaburzenia w gospo- Na początku leczenia podejmuje się niu długoterminowym, ważne jest uzu-
darce wodno-elektrolitowej czy zabu- próbę określenia możliwego czynni- pełnienie diety w błonnik. Zwykle po-
rzenia składu jakościowego i ilościowe- ka stresu. W niektórych przypadkach daje się 7-9% błonnika w suchej masie
PAy
DZIERNIK " 10/2011
29
www.weterynaria.elamed.pl
CHOROBY WEWN
TRZNE WETERYNARIA W PRAKTYCE
Am. Small. Anim. Pract. , 2011, 41(2),
(1, 2, 3, 5, 9) oraz zastosowanie diety lek- terapii pozwala uzyskać kontrolę nad
447-456.
kostrawnej opierającej się na mięsie in- nawracającymi biegunkami i zmniej-
7. Camilleri M.: Irritable bowel syndrome:
dyka i/lub kurczaka. Dobrze jest uroz- szyć dyskomfort życia pacjenta. q�
newer pharmacological agents acting on the
maicić posiłki w mięso ryby, dodatek
gut.  International Congress Series ,
Piśmiennictwo
kwasów omega-3, dyni i innych warzyw,
2002, 1241, 143-148.
1. Bosh G., Verbrugghe A., Hesta M., Holst
a także orzechów. Wskazane byłoby rów-
8. Camilleri M., Andersen A.: Current and
J.J., Van der Poel A.F.B., Janssens G.P.,
nież suplementować leczone zwierzęta
novel therapeutic options for irritable bowel
Hendriks W.H.: The effects of dietary type
probiotykami (4, 8, 9).
syndrome management.  Digestive and
on satiety-related hormones and voluntary
Rokowanie jest dobre. Trzeba oczy-
food intake in dogs. British Journal of Nu- Liver disease , 2009, 41, 854-862.
wiście wziąć pod uwagę nawroty i po-
9. Camilleri M., Chang L.: Challenges to the
trition , 2009, 102, 318-325.
winno się poinformować właściciela,
therapeutic pipeline for irritable bowel syn-
2. Leib M.S.: Treatment of chronic idiopatic
że leczenie jest zwykle długotermino-
large bowel diarrhea in dogs with highly di- drome end points and regulatory hurdles.
we. U większości zwierząt jednak ob- gestible diet and soluble fiber: a retrospective
 Gastroenterology , 2008, 135, 1877-
1891.
jawy dają się eliminować dietą i lecze- review of 37 cases.  J. Vet. Intern. Med. ,
10. Nelson R.W., Couto C.G.: Choroby we-
niem farmakologicznym. 2000, 14, 27-32.
3. Simpson J.W.: Diet and large intestinal dise- wnętrzne małych zwierząt. Elsevier Urban
& Partner, Wrocław 2003.
ase in dogs and cats.  American Society for
PODSUMOWANIE
11. Ettinger S.J., Feldman E.C.: Textbook
Nutritional Science , 1998, 2717-2722.
Silne przywiązanie właścicieli do swo-
of Veterinary Internal Medicine. Elsevier,
4. Hoskins J.D.: Hematochezzia, fecal mucus,
ich psów, zwiększająca się liczba zwie-
Saunders 2005.
tenesmus of ten characterize large-bowel
rząt pracujących, a także nieludzkie ich
diarrhea.  DVM Newsmagazine , 2004,
traktowanie i pozostawianie w złych
8, 30.
warunkach powodują bardzo silne re- dr n. wet. Monika Chrząstowska
5. Tams T.R.: Irritable bowel syndrome. Cu-
akcje organizmu oraz pojawienie się ob- Katedra Diagnostyki Klinicznej
rent Veterinary Therapy XI, Philadelphia,
jawów IBS. Diagnostyka zespołu jelita Wydział Medycyny Weterynaryjnej
WB Saunders Company, 1992, 1232-
drażliwego nie jest łatwa, jednak nie jest UWM w Olsztynie
1260.
niemożliwa. Dobra współpraca lekarza 10-718 Olsztyn
6. Lecoindre P., Gaschen F.P.: Idiopathic large
z właścicielem i ustalenie odpowiedniej ul. Oczapowskiego 14
bowel diarrhea in the dog.  Vet. Clin. North.
Objaw Schorzenia jelit cienkich Schorzenia jelit grubych
KAA

objętość obfity w normie lub zmniejszona
śluz rzadko obecny często występuje
smołowate stolce obecne nie występują
nieobecna/oprócz krwotocznych stanów
świeża krew często występuje
ostrych
biegunka tłuszczowa występuje w ZUW nie występuje
niestrawiony pokarm może występować nie występuje
kolor zmienny najczęściej koloru krwi
uformowanie najczęściej nieuformowany uformowany
DEFEKACJA
nie występuje (z wyjątkiem ostrych
nagłe oddawanie najczęściej występuje
i ciężkich stanów)
bolesne parcie nie występuje najczęściej występuje
częstość 2-3 razy na dobę częściej niż 2-3 razy na dobę
INNE OBJAWY
rzadko/ciężkie zap. okrężnicy, rozsiane
utrata masy ciała występuje w ZUW
nowotwory
występują w stanach zapalnych mogą występować  30% psów
wymioty
(szczególnie koty) z zapaleniem okrężnicy
wzdęcia z oddawaniem gazów mogą występować nie występują
fetor ex ore (po wykluczeniu schorzeń
występuje w ZUW nie występuje
j. ustnej)
Tabela 1. Różnicowanie biegunki cienko- i grubojelitowej
PAy
DZIERNIK " 10/2011
30
www.weterynaria.elamed.pl