PRZEGLĄD PIR
MIENNICTWA
ANDREAS HELLMANN,
demowe (STR  Short Tandem Re-
JULIA MORZFELD,
peats). Autorzy artykułu rezygnują
UWE SCHLEENBECKER
z wyczerpującego wprowadzenia do
(Der genetische Fingerabdruk
podstaw analizy DNA, odsyłając czy-
von Tieren und Pflanzen)
telników do innych opracowań.
DNA-Analyse an biologischen Spuren
Zasadniczo nie ma różnic w tech-
nicht menschlicher Herkunft
nikach stosowanych przy badaniu lu-
2007, nr 2, s.109 111
dzi, zwierząt i roS
lin, ewentualne
zmiany dotyczą jedynie odczynników
stosowanych w reakcji łańcuchowej
polimerazy (PCR) w celu powielenia
 Genetyczny odcisk palca zwierząt i roS
lin .
DNA. Odczynniki te są dobierane
Analiza DNA S
ladów biologicznych
specyficznie dla poszczególnych ga-
niepochodzących od człowieka tunków roS
lin i zwierząt, co umożliwia
zbadanie wybranych obszarów STR
DNA.
W rzeczywistoS
ci odpowiednie
obszary DNA wielu roS
lin i zwierząt,
RoS
linne i zwierzęce S
lady, w toku zwierzęcego czy roS
linnego. Tego ro- których hodowanie i rozmnażanie le-
postępowania karnego, od dawna są dzaju S
lady występują przy różnego ży w interesie człowieka, zostały już
analizowane przez kryminalistyczne rodzaju przestępstwach jako bezpo- zbadane i opisane, np. obszary STR
placówki badawcze za pomocą kla- S
rednio lub poS
rednio przenoszone. koni, bydła, S
wiń, zajęcy, wielbłą-
sycznych metod. Indywidualna iden- Mogą  jak w przypadkach opisanych dów, psów, kotów, sokołów, jak też
tyfikacja jest jednak możliwa tylko w niniejszym artykule  przyczynić dębów, brzóz, grochodrzewów i to-
w wyjątkowych przypadkach. się do wyjaS
nienia przestępstwa. pól. Lista jest długa, jednak nie
W związku z sukcesami analizy DNA DNA każdej istoty żywej, niezależ- wszystkie wymienione na niej gatun-
w kryminalistyce coraz częS
ciej poja- nie od tego, czy jest to człowiek, ki mają znaczenie z kryminalistycz-
wia się pytanie o porównywalny zwierzę czy roS
lina, zawsze jest no- nego punktu widzenia. W centrum
wzrost wartoS
ci dowodowej S
ladów S
nikiem informacji genetycznej. Jego zainteresowania znajdują się przede
pochodzenia roS
linnego i zwierzęce- budowa, mimo niespotykanej różno- wszystkim zwierzęta domowe. We-
go. W poniższym artykule zaprezen- rodnoS
ci życia powstałego w toku dług statystyk w Niemczech jest
towano nową molekularno-genetyc- ewolucji, nie uległa znaczącym zmia- 39,2 miliona gospodarstw domo-
zną metodę wykorzysty-waną przy nom. Duże fragmenty DNA są wych, z czego 34% trzyma zwierzę-
badaniu takich S
ladów w celu indywi- w znacznym stopniu takie same ta, w tym około 5,3 miliona psów
dualnej identyfikacji. Przytoczone u różnych stworzeń, dlatego nie dziwi i 7,6 miliona kotów.
przez autorów przykłady dowodzą, fakt, że pewne obszary DNA, analizo-
że wyniki analizy mogą w rozstrzyga- wane w trakcie badania S
ladów Trafić na właS
ciwego psa
jący sposób przyczynić się do udo- pochodzenia ludzkiego, znajdują się
wodnienia przestępstwa. także u innych istot żywych. Nie ma w tym nic dziwnego, że
Zastosowanie analizy DNA w kry- w przypadku zgłaszania pogryzienia,
minalistyce stało się tak powszech- Kryminalistyczna analiza DNA lub z powodu nieprzestrzegania
ne, że rezygnacja z tej metody, jako przez właS
cicieli obowiązku nakłada-
S
rodka identyfikacji przy ocenie S
la- Dla kryminalistycznej analizy DNA nia zwierzętom kagańca, badaniom
dów, stała się niemożliwa. R
wiadczy interesujące są szczególnie te ob- kryminalistycznym poddawane są
o tym coraz częstszy napływ zleceń szary DNA, w których wielokrotnie najczęS
ciej psy. Często opisuje się
analizy biologicznych S
ladów pocho- powtarzają się okreS
lone motywy przypadki, kiedy właS
ciciel psa ra-
dzenia ludzkiego datujący się od wej- złożone z pojedynczych elementów zem ze zwierzęciem, które zaatako-
S
cia w życie nowelizacji ustawy (zasad: G  guaniny, C  cytozyny, T wało przypadkową osobę, oddalają
o analizie DNA w listopadzie 2005 r.  tyminy, A  adeniny). Motywy te się z miejsca zdarzenia. WłaS
cicielo-
W dzisiejszych czasach, kiedy mówi składają się przeważnie tylko wi psa stawia się zarzut spowodowa-
się o materiale biologicznym, myS
li z dwóch do czterech zasad (np. nia obrażeń ciała, a następnie ustala
się przeważnie o S
ladach biologicz- & GAAA GAAA GAAA& ) i są okre- się, czy to właS
nie jego zwierzę po-
nych pochodzenia ludzkiego, rzadko S
lane jako krótkie powtórzenia tan- gryzło ofiarę.
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 257/07 85
PRZEGLĄD PIR
MIENNICTWA
W praktyce częS
ciej pojawia się Po ich zbadaniu za pomocą analizy rębie jednego S
ladu nie stanowi za-
jednak problem wtórnego przeniesie- DNA ustalono, że wszystkie S
lady tem dużego utrudnienia.
nia przez ludzi materiału biologiczne- pochodziły od jednego zwierzęcia,
go, np. włosów zwierzęcych. W takim jednak jego profil DNA nie był zgod- Przenoszenie
przypadku są one zabezpieczane na ny z profilem z próbki porównaw- włosów zwierzęcych
miejscu zdarzenia razem z ludzkimi czej, dzięki czemu można było wy-
włosami lub włóknami (np. z odzieży) kluczyć podejrzanego psa jako W kolejnym opisywanym przypad-
bezpoS
rednio na związanych ze agresora (rycina). ku S
ledztwa w sprawie morderstwa
sprawą osobach lub w otoczeniu W drugim przypadku kilka osób na pistolecie maszynowym zabezpie-
sprawców albo ofiar (np. w mieszka- groziło nastolatkowi, który został czono dużą iloS
ć włosów zwierzę-
niu, ciężarówce) i dopiero podczas następnie pobity, mocno pogryziony cych. Celem badań było ustalenie, od
badań w laboratorium zostają ziden- przez ich psa, a także zmuszony do jakiego zwierzęcia pochodzą i czy są
tyfikowane jako nieludzkiego pocho- oddania pieniędzy. Od psa jednego to włosy jednego z dwóch psów
dzenia. z podejrzanych pobrano próbkę S
li- należących do podejrzanego. Wyka-
ny, którą wysłano do analizy razem zano bowiem, że z zabezpieczonej
Z praktyki ze spodniami nastolatka. Również broni strzelano do jego znajomego,
na nich stwierdzono obecnoS
ć wy- który odniósł ciężkie obrażenia. Broń
Dla zobrazowania nowych możli- dzieliny w okolicach pogryzionych została zabezpieczona w mieszkaniu
woS
ci, jakie stwarza analiza DNA miejsc. Analiza DNA we wszystkich podejrzanego, który oS
wiadczył, że
S
ladów zwierzęcych, autorzy przyta- badanych systemach wykazała peł- pistolet, już zapakowany, został mu
czają kilka przykładów spraw: ko- ną zgodnoS
ć cech wydzieliny na podrzucony. Mężczyzna rzekomo
bieta wyprowadzała swojego psa na spodniach z próbką porównawczą ukrył go w mieszkaniu przed swoją
smyczy, kiedy została zaatakowana pobraną od podejrzanego psa. konkubiną, jednak ani go nie rozpa-
i mocno pokąsana przez  bezpań- Dzięki temu nie było wątpliwoS
ci, że kowywał, ani nie używał.
skie zwierzę. Rozpoznała psa S
lady pozostawiło właS
nie to Podczas badania włosów ustalo-
i w trakcie S
ledztwa podała nazwi- zwierzę. no, że jest to psia sierS
ć. Badanie
sko jego właS
ciciela. Ten zaprzeczył W tego typu przypadkach ubrania DNA potwierdziło podejrzenie, że po-
jednak, że jego pies w czasie zda- poszkodowanych są często zakrwa- chodzi ona od jednego z dwóch psów
rzenia był na zewnątrz bez nadzoru. wione. Zebrane z miejsc ugryzienia podejrzanego. Zeznania mężczyzny
Do badań zostały przesłane S
lady zawierają więc, oprócz S
liny zostały zatem obalone. Stwierdzono,
spodnie poszkodowanej, jak rów- psa, krew ofiary. Jednak analiza w la- że oskarżony jest winny morderstwa,
nież porównawcza próbka S
liny po- boratorium jej nie obejmuje  dzięki i wymierzono mu karę wieloletniego
dejrzanego zwierzęcia. Na ze- użyciu specyficznych gatunkowo od- pozbawienia wolnoS
ci.
RoS
liny w większoS
ci nie mogą 
w przeciwieństwie do zwierząt  poru-
szać się w swoim S
rodowisku, przez
co mają bezpoS
redni związek ze S
ci-
S
le ograniczonym miejscem, np. miej-
scem zbrodni. Jeżeli podczas popeł-
niania czynu przestępczego przenie-
siono materiał roS
linny (np. liS
cie, ga-
łęzie czy nasiona), można dzięki ba-
daniom ustalić ich bezpoS
redni zwią-
zek z miejscem pochodzenia. Samo
okreS
lenie gatunku pojedynczych liS
ci
drogą badania morfologicznego, np.
Pobieranie próbki S
liny psa w celach porównawczych
zidentyfikowanie liS
ci klonu, ma z re-
guły niewielką wartoS
ć. Ten gatunek
jest tak szeroko rozpowszechniony,
wnętrznej stronie spodni, w miej- czynników można zbadać wyłącznie że nie można wskazać ograniczone-
scach, w których materiał został po- DNA psiej S
liny w S
ladzie mieszanym. go obszaru jego występowania. Wła-
szarpany przez psa, można było za- Zmieszanie się ludzkiego i zwierzę- S
nie w tym przypadku widać korzyS
ci,
uważyć wyrax
ne S
lady wydzieliny. cego materiału genetycznego w ob- jakie niesie ze sobą analiza moleku-
86 PROBLEMY KRYMINALISTYKI 257/07
PRZEGLĄD PIR
MIENNICTWA
larno-genetyczna. Dzięki niej można miano stwierdzić, czy pochodzi on rozmnażanych przez człowieka we-
przyporządkować liS
ć konkretnemu z jednego z drzew znajdujących się getatywnie poprzez sadzonki (np.
drzewu na miejscu zdarzenia. w miejscu znalezienia zwłok. wierzba) albo dzięki zastosowaniu
W pax
dzierniku 2004 roku zabez- biotechnologii (roS
liny ozdobne, np.
LiS
ć dębu demaskuje sprawcę pieczono jako materiał porównawczy geranium). To  potomstwo jest z re-
ponad czterdzieS
ci liS
ci dębu guły identyczne genetycznie i nie
W listopadzie 1998 roku na skraju rosnącego na miejscu zdarzenia można odróżnić w toku analizy DNA
lasu znaleziono zwłoki 30-letniej ko- i poddano je badaniom molekularno- poszczególnych osobników. W przy-
biety. Ustalono, że miejsce zamiesz- -genetycznym. Z przechowywanego padku zwierząt domowych i hodowla-
kania ofiary jest oddalone o około suchego liS
cia udało się wyizolować nych, ze względu na warunki hodow-
100 kilometrów. O morderstwo i prze- wystarczającą iloS
ć DNA, by poddać li, może zaS
dojS
ć do zmniejszenia
wiezienie ciała swoją ciężarówką zo- ją badaniu. Porównanie otrzymanych się genetycznej zmiennoS
ci. Dzieje
stał podejrzany mąż kobiety, który już profili pozwoliło jednoznacznie usta- się tak wówczas, gdy wykorzystuje
z nią nie mieszkał. Mężczyzna twier- lić, że liS
ć pochodził z drzewa rosną- się tylko kilka zwierząt jako rodziców
dził, że nigdy wczeS
niej nie był cego obok miejsca, w którym leżały dla zapoczątkowania nowej populacji
w miejscu znalezienia zwłok. Istnie- zwłoki. Wyrok w sprawie oskarżone- czy rasy (genetyczny efekt wąskiego
nie zabezpieczonych na nich S
ladów, go o zabójstwo zapadł w marcu 2006 gardła). W takich przypadkach, żeby
które powiązano z podejrzanym za roku. Wniosek mężczyzny o rewizję móc dokonać oceny dowodów, trze-
pomocą analizy DNA, mógł zaS
wyja- wyroku sądu krajowego został odrzu- ba zebrać specyficzne dla danej rasy
S
nić uzasadnionymi kontaktami z żo- cony przez Federalny Trybunał Spra- dane populacyjne.
ną. Nakaz jego aresztowania został wiedliwoS
ci w listopadzie. Po raz Z wyżej wymienionych powodów
po krótkim czasie uchylony. pierwszy na S
wiecie przeprowadze- konieczne jest, żeby w poszczegól-
W bagażniku samochodu podej- nie w toku postępowania karnego te- nych przypadkach najpierw rzeczo-
rzanego podczas zabezpieczenia go typu analizy DNA materiału roS
lin- wo wyjaS
nić, czy z naukowego
S
ladów znaleziono jednak liS
ć, który nego przyczyniło się do wydania wy- punktu widzenia może okazać się
w wyniku badania morfologicznego roku skazującego. słuszne zarządzenie badań dowo-
został zidentyfikowany jako liS
ć dębu Nieograniczone stosowanie bada- dów i czy doprowadzi ono do indywi-
szypułkowego. WłaS
nie ten liS
ć oka- nia molekularno-genetycznego przy dualnej identyfikacji albo wyklucze-
zał się centralnym ogniwem nowych ocenie S
ladów w przypadku nie- nia sprawcy.
badań podjętych ponownie po sze- których roS
lin i zwierząt jest jednak Oprac.
S
ciu latach. Za pomocą analizy DNA zawodne. Wiele gatunków roS
lin jest Monika Chomontowska-Lipska
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 257/07 87