BARBARA SZCZEPANOWICZ
ZWIERZ
TA I ROŚLINY
W ŻYCIU ŚWI
TYCH
ORAZ
JAKO ICH ATRYBUTY

53 OWADY  MRÓWKI
ŚW. JANUARY
KOMARY
Był biskupem Be-
Są symbolem podstępnego zabójcy. Gdy komar
newentu. W cza-
ukłuł św. Makarego, ten zabił go ręką, ale zobaczy-
sie prześladowań
wszy, ile krwi wypłynęło, zawstydził się bardzo, że tak skazany na wal-
kę z niedz
wie-
zemścił się za małą przykrość. Udał się więc na pu-
dziem w amfi-
stynię, gdzie przebywał nago przez sześć miesięcy, aż
teatrze, póz
niej
ciało jego zostało poranione od ukąszeń komarów. ścięto mu głowę.
W V w. jego relik-
wie zostały prze-
" Jakub z Nisibis 52 " Adrian
wiezione do ka-
" Makary 27 " Eligiusz
tedry w Neapolu.
January jest pa-
tronem tego mia-
sta. Słynny jest cud
związany z krwią
MOTYL
męczennika, która
burzy się w dzień
Skrzydlaty motyl wyłaniający się z larwy, prze-
jego święta.
chodzącej przez różne stadia rozwoju, może symbo-
lizować odrodzenie, zmartwychwstanie lub nieśmier-
telność duszy. Pojawia się on w przedstawieniach
Dzieciątka Jezus, przysiada na Jego ręce lub gdzieś
w pobliżu.
W okresie triumfów św. Joanny d Arc mówio-
no, że jej sztandar otaczała chmara białych motyli.
W chwili gdy umierała na stosie, angielski żołnierz
dostrzegł wzlatującego w niebo białego gołębia.
MRÓWKI
Mrówka to symbol pracowitości, mądrości, zni-
komości, kruchości. Zdaniem starożytnych, mrów-
ki zostały obdarzone przez Boga tak doskonałym
instynktem, że można go porównać z ludzkim ro-
zumem. Podziwiano ich system pracy, przezorność,
udzielanie sobie pomocy. Wierzono, iż mają zdolno-
ści prorocze, potrafią przewidzieć pogodę.
Świętego Mamasa pochwycono i uwięziono,
oskarżając go o magię, gdyż rozmawiał ze zwierzę-
tami. Aby go srodze ukarać, posmarowano mu cia-
ATRYBUTY
ło miodem i pozostawiono mrówkom, ale owady
MOTYL 53
nie zbliżyły się do niego, ku zdziwieniu oprawców.
GOA

B 73
 54
OWADY  MUCHY
MUCHY
Święty Leufredus, zatrzymawszy się w zajez
-
dzie, nie mógł zasnąć z powodu wielu much lata-
jących wokół niego. Wstał więc i pochylił głowę
w modlitwie, a muchy odleciały i nigdy nie wróci-
ły do tego budynku.
Święty Bernard z Clairvaux udał się do Foigny,
by poświęcić klasztorny kościół. Podczas uroczysto-
ści w świątyni mnóstwo much przeszkadzało wier-
ŚW. MAGNUS
nym w modlitwie swym bzyczeniem. Nikt nie wie-
Z F�SSEN
dział, jak je wypędzić. Święty Bernard krzyknął:
 Apostoł z Allg�u
Excommunicabo eas! (Ekskomunikuję je!). Następ-
czczony jest w ca-
nego dnia znaleziono martwe owady, a było ich tak
łych Niemczech,
wiele, że usuwano je łopatami. Wieść o cudzie roze-
szczególnie w Ba-
warii. Tutaj swoim szła się szybko, a klątwa rzucona na muchy w Foig-
kijem (cambutta,
ny zaczęła funkcjonować jako przysłowie31.
odziedziczonym
Muchami nazywał św. Franciszek z Asyżu tych,
po św. Kolumba-
nie) błogosławił
którzy przystąpili do grona jego uczniów dla włas-
wsie i chronił upra-
nej korzyści, dla nieróbstwa, dla wygodnego życia
wy przed niszczą-
kosztem pracy innych braci. Wraz z powiększaniem
cymi je insektami.
Jego kij opatowski
się wspólnoty zakonnej rosła liczba leniwych much.
zabijał też węże
Pewnego dnia św. Franciszek wygnał jednego bra-
i wszelkie szkod-
ta, któremu nie chciało się pracować, a do pozosta-
niki. Wzywa-
ło się jego pomo- łych członków wspólnoty powiedział:  Kto nie chce
cy w czasie burz.
pracować, niechaj nie je. Podczas gdy wy pracowa-
Zm. w 772 r.
liście, brat, którego oddaliłem, siedział bezczynnie
w ogrodzie i był jak leniwa mucha, która usiadłszy
na kromce chleba spożywa ją, choć na nią nie praco-
wała. Nie będziecie jak muchy siedzące na chlebie .
Tę noc bracia spędzili na gorących modłach i dzię-
kowali Panu, że uczynił ich muchami, skrzydlatymi
aniołami piekła32.
" Bernard z Clairvaux 51 " Jakub z Nisibis 52
" Friard " Leufredus
31
Ibidem, s. 463.
ATRYBUTY
32
Patrz: R. Brandstaetter, Inne kwiatki św. Franciszka z Asy-
MUCHY 54 żu, Warszawa 1976, s. 106-108.
 70
PTAKI
ŚW. ANNA
Święty Józef z Kupertynu podarował klarys-
kom ptaka, który wiernie towarzyszył im przez pięć
Matka Najświęt-
lat i nawoływał do modlitwy. Kiedyś dwie nowi-
szej Maryi Pan-
ny, żona Joachi- cjuszki wszczęły kłótnię. Ptak, chcąc je pogodzić,
ma, przyzywana
wleciał między nie, a jedna uderzyła go ze złością.
przy bardzo wie-
Odleciał i już nie powrócił. Siostry poprosiły św. Jó-
lu okazjach. Czczą
ją matki, kobie- zefa, aby przysłał go z powrotem. Pewnego dnia jed-
ty pragnące zajść
na z zakonnic przywiązała mu do nogi dzwoneczek,
w ciążę, hafciarki,
co mu się nie spodobało i znów odleciał. Siostry po-
praczki, złotnicy,
nownie zwróciły do Świętego, a ten im odpowie-
stolarze, drwale,
górnicy i żegla- dział:  Wysłałem wam ptaka, aby śpiewał, nie aby
rze. Jest opiekun-
dzwonił . Jeszcze raz go przysłał i tym razem ptak
ką dobrej śmier-
pozostał z siostrami przez wiele lat, siadał na ok-
ci, a tzw. woda
św. Anny leczy- nie chóru i wychwalał z nimi Stwórcę. W życiorysie
ła gorączkę i cho-
św. Józefa z Kupertynu można też znalez
ć opowieść
roby psychiczne.
o odwiedzającej go ziębie i o szczygle47.
Ptak jest znakiem świętych: Anny, Kajetana
z Tieny, Aldebranda z Fossombrone i Wigberta
z Fritzlandu. Ptaki jadły z rąk św. Marinusa, słucha-
ły kazania bł. Mikołaja Palea, który  jak głosi po-
danie  wyszedł z katedry w Brescii, gdy i ptactwo
hałasowało w czasie, gdy on głosił kazanie. Poszedł
do ptaków i przemówił do nich, a one zasłuchały się
w jego słowa.
Gdy choremu św. Mikołajowi z Tolentino przynie-
siono do zjedzenia dwa upieczone ptaki, odsunął mis-
kę, a one uniosły się i odfrunęły  tak podaje legenda.
Święty Kutbert z Lindisfarne udał się na bez-
ludną wyspę Farne. Nie była ona jednak zupełnie
opuszczona, jak się spodziewał. Żyło tam mnóstwo
ptaków. Zasiał na polu jęczmień, a gdy ziarna dojrza-
ły, ptaki urządziły sobie ucztę. Święty, jak pisze o tym
Beda Czcigodny, poszedł do nich i przemówił:  Cze-
mu dotykacie czegoś, czego same nie posiałyście? Je-
śli otrzymałyście pozwolenie od Boga, to róbcie to,
na co wam pozwolił, jeśli jednak takiego pozwole-
nia nie posiadacie, to wynoście się stąd i nie niszczcie
więcej cudzej własności . Po tych słowach ptaki odle-
ATRYBUTY
PALMA 148
47
PTAKI 65 Patrz: J.C. Cruz, op. cit., s. 446.

169 LILIA
" Unia Rzymska Zakonu Świętej Urszuli
(urszulanki czarne)
Tarcza godła podzielona na cztery pola: lewe
górne przedstawia trzy złote lilie na ciemnobłę-
kitnym tle  symbol czystości św. Anieli, pra-
we górne  Ducha Świętego w postaci gołębi-
cy na złotym tle, lewe dolne  monogram Jezusa
w złotej mandorli, prawe dolne  na srebrnym tle
drzewko laurowe jako symbol chwały i zwycię-
stwa. Drzewko zakorzenione na zboczu góry od-
nosi się do św. Urszuli  górą jest Kościół, a ko-
rzenie to naśladowczynie Świętej w działaniu
i posłannictwie.
" Zgromadzenie Sióstr Sług Jezusa
Godło przekazał bł. Honorat Koz
miński, zało-
życiel. Przedstawia ono gołębicę, symbol Ducha
Świętego, wyobrażenie Zwiastowania Najświęt-
szej Maryi Panny, w którym anioł trzyma w dło-
ni lilię.
" Zgromadzenie Sióstr Najświętszego Serca Jezusa
(siostry Sacr� Coeur)
Centralną część herbu zajmują dwa serca: Jezusa
 zwieńczone krzyżem i oplecione koroną cier-
niową, oraz Maryi  przeszyte mieczem. Otacza-
ją je lilie  znak czystości i pełnego oddania, two-
rząc krąg zwieńczony promienistym słońcem.
" Zgromadzenie Sióstr
Narodzenia Najświętszej Maryi Panny
(natywitanki)
Krzyż połączony ze stylizowaną literą M, lilią
i koroną. Krzyż i korona odnoszą się do Chry-
stusa, a M i lilia do Maryi. Tak dobrane symbole
oznaczają, że z Maryi wyszło Słońce Sprawied-
liwości  Chrystus, nasz Bóg.
 170
PALMA
" Zgromadzenie Sióstr Świętej Jadwigi
od Niepokalanej Bogarodzicy Dziewicy Maryi
(jadwiżanki)
W lewym górnym polu pięciodzielnej tarczy
znajduje się lilia w promienistej aureoli  sym-
bol Niepokalanego Poczęcia, w prawym dolnym
 trzy róże oznaczające miłosierdzie chrześcijań-
skie, do których nawiązuje dewiza zgromadzenia
umieszczona na wstędze pod tarczą:  Błogosła-
wieni miłosierni .
" Kapituła Kanoniczek Świeckich
od Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Matki Boskiej
(kanoniczki warszawskie)
Godło miało dwa wyobrażenia: dla sióstr I chóru
stylizowany krzyż z Pogonią i orłem pomiędzy
ramionami krzyża i wizerunkiem Maryi Niepo-
kalanie Poczętej pośrodku; dla II chóru wizeru-
nek Najświętszej Maryi Panny Niepokalanie Po-
czętej depczącej węża, nad którą unosił się gołąb
 symbol Ducha Świętego. Na obydwu godłach
Maryja trzyma w ręce lilię.
PALMA
" Zakon Księży św. Pawła
(barnabici)
Trzy góry i krzyż otoczony inicjałami patrona
zakonu  św. Pawła Apostoła, poniżej skrzyżo-
wane atrybuty Świętego  miecz i palma.
" Zakon Świętego Pawła Pierwszego Pustelnika
(paulini)
Palma symbolizująca pustynię z unoszącym się
nad nią krukiem i dwa lwy.
179 BARTA
OMIEJ
WYKAZ ŚWI
TYCH
ABDON (II/III W.) ANNA
gołębie palma
lwy ptaki
niedz
wiedzie
ANTONI MARIA CLARET (1807-1870)
kłosy
ptak
ACHACJUSZ (III/IV W.)
ANTONI PADEWSKI (1195-1231)
ciernie
osioł
korona cierniowa
ryby
ADALAR (XI/XII W.)
wół
bydło (ochrona)
drzewo
lilia
ADELGUNDA (ALDEGUNDA) (ZM. OK. 684 R.)
różany wieniec
ANTONI PUSTELNIK (OK. 251-356)
pies
ADRIAN (ZM. 710 R.)
lew świnia
koń wilk
lilia
AFRA (ZM. 304 R.)
lew
drzewo
konie (opieka)
AGATA (235-251) trzoda chlewna (opieka)
lwy patron handlarzy świń
AGNIESZKA RZYMSKA (III/IV W.)
APOLINARY Z RAWENNY (II W.)
baranek
kłosy
gołąb
ARCHANIOA
GABRIEL
skowronek
lilia
lilie
ARCHANIOA
MICHAA

AGNIESZKA Z MONTEPULCIANO
smok
(1268-1317)
ARNOLD WYZNAWCA (ZM. 1206 R.)
wrony
ryby
AGRIKOLUS (VII W.)
ARNULF Z SOISSONS (1040-1087)
bocian
wilk
AIDAN Z NORTHUMBRII
AUGUSTYN (354-430)
jeleń
orzeł
ALBERT WIELKI (1193/1200-1280)
lilie AUGUSTYN GAZOTICH
(AUGUSTYN Z LUCERY) (XIII/XIV)
ALDEBRAND Z FOSSOMBRONE
drzewo lemonkowe
kuropatwa
ptaki
AUSTREBERTA (ZM. 704 R.)
osioł
ALOJZY GONZAGA (1568-1591)
lilie
BALBINA (II W.)
lilie
AMBROŻY (OK. 340-397)
pszczoły i ul
BALDRYK
sokół
ANDRZEJ APOSTOA

ryby
BARBARA (III/IV W.)
paw
ANDRZEJ CORSINI (1302-1373)
wiśnia
jagnię
wilk BARTA
OMIEJ
figi osioł
191 JEDNOROŻEC
WYKAZ ATRYBUTÓW ZWIERZ
CYCH
BARANEK Eulalia
Agnieszka Rzymska Fabian
Apostołowie Grzegorz Wielki
Elżbieta Iduberga
Franciszek z Asyżu Jakub Griesinger
Genowefa Jan Chryzostom (Jan Złotousty)
Jan Chrzciciel Julia
Katarzyna Aleksandryjska
Józef z Kupertynu
Katarzyna ze Sieny
Katarzyna Aleksandryjska
Kolumban
Klemens I
Krescencja H�ss
Koleta Boylet
Kunibert
Lambert (Lantpert) z Fryzji
Mechtylda z Hackenbornu
Regina z Alise
Medard z Noyon
Zachariasz
Oswald
BAWÓA

Paulin z Trewiru
Emeryk
Paweł Pustelnik
Felicyta
Piotr z Alkantary
Perpetua
Regina z Alise
Władysław (L�szló)
Remigiusz
B
K
Scholastyka
Makary
Teresa z Avili
Tomasz z Akwinu
BOCIAN
Weremundus
Agrikolus
Walburgia (Wilburgia, Wilberga)
Bydl ątka
Wiltruda z Bergen
Gonsald
GOA

BICA
BYDA
O DOMOWE
Bonawentura
Eberhard z T�tenhausen
Grzegorz I
Kunnera
Katarzyna Aleksandryjska
Marinus
Matka Boska
Roch
Scholastyka
BYK
Weremundus
Franciszek Solano
GOA

BIE
A
ukasz Ewangelista
Abdon
Marcin z Tours
Cyryl Aleksandryjski
Saturnin (Sernin) z Tuluzy
Eulalia
Sylwester I
Jakub Griesinger
DZIK
Regina z Alise
Basolus
Sennen
Marinus
GRYF
Wilhelm
Himeriusz
G
SI
JAGNI

Farailda z Gandawy
Andrzej Corsini
Józef Benedykt Cottolengo
Ludger (Lindger, Ludgerus)
JASKÓA
KI
Marcin z Tours
Franciszek z Asyżu
Samson
Matka Boska
GOA

B
JASTRZ
B
Agnieszka Rzymska
Marcin de Porr�s
Bazyli Wielki
Celestyn Jednorożec
Enruch Firmin Starszy z Amiens
197 LILIE
WYKAZ ATRYBUTÓW ROŚLINNYCH
BYLICA GRUSZA
Jan Ewangelista Archaniela Girlandi
Faustyn
CIERNIE
Jakub Jałmużnik
Benedykt
Jowita
Felicyta
Franciszek z Asyżu IRYS
Jan Boży
Matka Boska
Katarzyna ze Sieny
JABA
KA
Maria Magdalena Pazzi
Dorota
Ryta z Cascii
Faustyn
Weronika Giuliani
Feliks z Cantalicio
CYKLAMEN
Jan Boży (jabłko granatu)
Matka Boska
Jowita
Saba
CZEREŚNIA
Gerard z Monzy
JAA
OWIEC
Jakub z Bitetto
Dąb
Bernard
Jaśmin
Bonifacy
Matka Boża
Matka Boska
KA
OSY
DRZEWO
Abdon
Afra
Apolinary z Rawenny
Andrzej Corsini
Kajetan z Tieny
CYTRYNOWE
KONICZYNA
Antoni Padewski
Patryk
Bonifacy
KONWALIE
Marcin de Porr�s
Matka Boża
LEMONKOWE
KWIATY
Augustyn Gazotich (Augustyn z Lu-
Germana Cousin
cerny)
Kasylda z Toledo
FIGOWIEC
Villana de Botti
Bartolomeusz z Cerverio
Wincenty
Eberhard z T�tenhausen
Zyta
Elfeg
LESZCZYNA
Ryta z Cascii
Święta Rodzina
Tomasz Corsini
LEWKONIA
MIGDAA
OWE
Fina (Serafina) z San Gimignano
Józef z Kupertynu
Marcin de Porr�s
LILIE
Albert Wielki
DAKTYLOWIEC
Alojzy Gonzaga
Onufry Pustelnik
Antoni Padewski
Pantaleon
Antoni Pustelnik
FIOA
EK
Archanioł Gabriel
Damian i Kosma
Balbina
Fina (Serafina) z San Gimignano
Cecylia
Matka Boska
Czesław Odrowąż
GAA

y
OLIWNA Dominik Guzman
Barnaba Edmund z Abingdonu
Pantaleon Egidiusz (Idzi)
200
INDEKS A  D
INDEKS
Beatus 120, 121, 180, 194
A
Beda Czcigodny 70, 90, 107
Abdon 50, 76, 157, 159, 179, 191, 197
Ben 88, 195
Achacjusz 155, 179
Benedykt 14, 66, 71, 80, 81, 83, 90, 91, 98,
Adalar 179
101, 120, 121, 136, 154, 155, 180, 192, 194,
Adelgunda (Aldelgunda) 136, 137, 179, 198
195, 196, 197
Adrian 31, 38, 43, 53, 179, 192
Benicjusz 180
Afra 138, 139, 179, 197
Benig 64, 65, 180, 194
Agata 38, 43, 179, 192
Benon 93, 94, 96, 109, 180, 194, 196
Agnieszka Rzymska 17, 20, 73, 76, 87, 179,
Benon z Miśni 96, 109, 180, 194, 196
191, 194,
Bernard 136, 137, 141, 180, 195, 197, 198
Agnieszka z Montepulciano 89, 90, 91, 179, 196
Bernard Scammacca 68, 71, 180, 194
Agrikolus 71, 179, 191
Bernard z Clairvaux 51, 52, 54, 57, 58, 64, 65,
Aidan z Northumbrii 29, 30, 179, 192
117, 120, 121, 180, 193, 194,
Albert Wielki 106, 129, 131, 132, 179, 197
Bernard z Menthon 180
Aldebrand z Fossombrone 70, 71, 83, 179,
Bernard z Tironu 105, 106, 180, 195
192, 194
Bertranda z Garrigon 58, 180, 194
Alojzy Gonzaga 129, 132, 179, 197
Blandyna 22, 41, 43, 180, 192, 193
Ambroży 56, 58, 75, 131, 179, 194
Błażej 8, 13, 14, 71, 83, 97, 98, 105, 106, 108,
Andrzej Apostoł 92, 96, 97, 139, 179, 194
109, 180, 192, 194, 195, 196
Andrzej Corsini 19, 20, 105, 106, 139, 179,
Bodwin 96
191, 193, 195, 197
Bogumił Poraj 94, 96, 180, 194
Aniela 169
Bonawentura 69, 73, 76, 104, 180, 191
Anna 70, 71, 179, 194, 198
Bonifacy 141, 180, 197
Antoni 168, 192
Bonifacy (Winfryd) 81, 83, 180, 192
Antoni Maria Claret 69, 168, 179
Bonizella Piccolomini 58, 180, 194
Antoni Padewski 8, 43, 44, 51, 52, 92, 96, 107,
Botwid 71, 180, 194
129, 132, 139, 141, 179, 193, 194, 195, 197
Brendan 103, 116, 180, 195
Antoni Pustelnik 13, 14, 38, 43, 62, 63, 65, 80,
Bronisława 180
83, 96, 97, 98, 104, 105, 106, 132, 139, 141,
Bruno z Kwerfurtu 52, 180, 193
179, 192, 194, 195, 197
Brunon 95
Antoni z Tebaidy zob. Antoni Pustelnik
Brygida 158, 159, 175, 180, 193, 199
Anzelm 109, 196
Brygida z Kildare 22, 23, 162, 180
Apolinary z Rawenny 157, 159, 179, 197
Archaniela Girlandi 142, 143, 197
C
Archanioł Gabriel 57, 128, 129, 132, 179, 197
Archanioł Michał 117, 121, 179, 194
Cecylia 8, 101, 130, 131, 132, 180, 197
Arnold Wyznawca 95, 179
Celestyn 37, 76, 191
Arnulf z Soissons 105, 106, 179, 195 Charbel Makhlouf 60, 180
Augustyn 56, 84, 85, 139, 146, 179, 193,
Chryzant 42, 148, 180, 198
Augustyn Gazotich (Augustyn z Lucery) 139, Cyriak 117, 121, 180, 198, 194
142, 179, 197 Cyryl Aleksandryjski 74, 76, 101, 180, 191
Austreberta 179 Czesław Odrowąż 129, 132, 180, 197
B D
Balbina 129, 132, 179, 197 Damian 102, 127, 181, 195, 197
Baldryk 88, 179, 195 Daniel 43, 181, 192
Barbara 86, 148, 153, 179, 194 Daria 42, 43, 148, 181, 192, 198
Barnaba 155, 197 Daudet 101, 195
Bartłomiej 52, 179, 193 Dawid 49, 73, 77, 181
Bartolomeusz z Cerverio 139, 143, 180, 197 Demetriusz 96, 181, 194
Basolus (Bazol) 24, 180, 191 Domicjan z Maastrycht 120, 121, 181, 194
Bawon 87, 88, 98, 180, 195 Dominik Guzman 35, 62, 65, 92, 125, 128,
Bazyli Wielki 37, 38, 76, 94, 165, 180, 191 129, 132, 145, 181, 192, 194, 196, 197