MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Bożena Stępień
Charakteryzowanie produkcji roślinnej i zwierzęcej
612[01].O1.02
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Urszula Malinowska
mgr inż. Mirosław Worobik
Opracowanie redakcyjne:
mgr Edyta Kozieł
Konsultacja:
dr inż. Jacek Przepiórka
Opracowanie zawiera obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 612[01].O1.02
 Charakteryzowanie produkcji roślinnej i zwierzęcej , zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu pszczelarz.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Czynniki klimatyczne środowiska 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 9
4.1.3. Ćwiczenia 10
4.1.4. Sprawdzian postępów 11
4.2. Gleba jako siedlisko roślin 12
4.2.1. Materiał nauczania 12
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 21
4.2.3. Ćwiczenia 21
4.2.4. Sprawdzian postępów 22
4.3. Wybrane zagadnienia z produkcji zwierzęcej 23
4.3.1. Materiał nauczania 23
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 35
4.3.3. Ćwiczenia 35
4.3.4. Sprawdzian postępów 36
5. Sprawdzian osiągnięć ucznia 37
6. Literatura
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy z zakresu produkcji roślinnej
i zwierzęcej prowadzonej w gospodarstwie rolnym.
W poradniku znajdziesz:
wymagania wstępne  wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,
cele kształcenia  wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,
materiał nauczania  wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia założonych celów
kształcenia i opanowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej,
zestaw zadań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,
ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,
sprawdzian postępów,
sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,
literaturę uzupełniającą.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
612[01].O1
Podstawy zawodu
612[01].O1.01
Przestrzeganie przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska
612[01].O1.02
Charakteryzowanie produkcji
roślinnej i zwierzęcej
i zwierzęcej
612[01].O1.03
Posługiwanie się
dokumentacjÄ… technicznÄ…
612[01].O1.05
612[01].O1.04
Stosowanie technik
Stosowanie przepisów
kierowania ciÄ…gnikiem
ruchu drogowego
rolniczym i
wykonywanie czynności
kontrolno-obsługowych
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu mechanizacji rolnictwa,
- znać podstawowe pojęcia dotyczące gleboznawstwa, chemii,
- zastosować zasady eksploatacji maszyn i urządzeń rolniczych,
- zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami BHP, ochrony przeciwpożarowej,
- przestrzegać przepisów BHP, ochrony przeciwpożarowej podczas pracy w budynkach
inwentarskich i magazynach,
- przestrzegać zasad postępowania z środkami ochrony roślin, nawozami, oraz maszynami
do uprawy roli,
- posługiwać się prostymi narzędziami takimi jak opryskiwacz plecakowy, łopata, waga,
- dostrzegać i opisywać związki między naturalnymi składnikami środowiska,
człowiekiem i jego działalnością,
- umieć posługiwać się prostymi proporcjami matematycznymi,
- interpretować wyniki wyrażone za pomocą wzorów, wykresów, schematów,
- korzystać z różnych z
ródeł informacji,
- użytkować komputer,
- współpracować w grupie,
- dobrać i zastosować środki ochrony indywidualnej do określonych prac.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- scharakteryzować czynniki środowiska i ocenić ich wpływ na wzrost, rozwój
i plonowanie roślin uprawnych,
- określić wpływ pogody na agrotechnikę i plony roślin uprawnych,
- dokonać analizy i interpretacji bieżących i długoterminowych prognoz pogody
podawanych przez środki masowego przekazu oraz zamieszczanych w serwerach
meteorologicznych,
- rozpoznać typy gleb i scharakteryzować ich właściwości,
- scharakteryzować procesy związane z powstawaniem gleb,
- ocenić wpływ właściwości gleby na rośliny,
- określić klasy bonitacyjne gleby i kompleksy rolniczej przydatności gleb,
- określić rolę człowieka w kształtowaniu siedliska,
- scharakteryzować proces degradacji i rekultywacji gleb,
- określić czynniki wpływające na rozwój produkcji zwierzęcej w Polsce,
- określić cechy charakterystyczne gatunków zwierząt gospodarskich,
- określić system identyfikacji zwierząt,
- scharakteryzować zasady eksploatacji podstawowych maszyn i urządzeń użytkowanych
podczas produkcji roślinnej i zwierzęcej,
- zapobiec zagrożeniom wynikającym z niewłaściwej gospodarki wodno-ściekowej,
- określić rodzaje i sposoby wykorzystywania niekonwencjonalnych z
ródeł energii.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Czynniki klimatyczne środowiska
4.1.1. Materiał nauczania
Klimat Polski
Klimat Polski jest klimatem umiarkowanym. Brak naturalnych barier z wschodu
i z zachodu w postaci gór, spowodowały iż nasz kraj znajduje się wskutek bliskiej odległości
od mórz i Oceanu Atlantyckiego w strefie wpływów zarówno klimatu morskiego jak
i kontynentalnego. Taki typ klimatu nazywamy klimatem przejściowym, do jego cech należy
przede wszystkim zmienność i różnorodność typów pogody. Spowodowane jest to napływem
mas powietrza pochodzenia morskiego lub kontynentalnego. CharakterystycznÄ… cechÄ…
klimatu naszego kraju jest szybkość zmian pogody nawet w ciągu kilku godzin.
Do cech klimatu Polski zaliczamy:
- długość okresu wegetacyjnego wynosi na północnym wschodzie 190 dni, natomiast
w dolinie Odry wynosi 220 dni,
- wiatry przeważają z kierunków SW, N, NW przynoszą one masy powietrza polarno
morskiego dużą ilością pary powodując zachmurzenie i w efekcie opady. Wiatry
wschodnie sprowadzają do nas zazwyczaj wyże. Najsilniejsze wiatry występują w górach
i nad morzem. Ich wartości to odpowiednio 33 m/s oraz 24 m/s,
- opady średnie roczne najmniejsze są w Polsce środkowej i wynoszą 500 mm, największe
natomiast największe w górach i wynoszą 1000 mm,
- średnia liczba dni z opadami wynosi od 130 do 170 dni,
- średnia długość utrzymywania się pokrywy śnieżnej wynosi 40 dni na zachodzie kraju,
50 dni na wybrzeżu oraz w Wielkopolsce, 90-100 dni na północnym wschodzie i ponad
200 dni w wyższych częściach Tatr.
Do czynników klimatycznych wpływających na rośliny w czasie wzrostu zaliczamy:
- promieniowanie słoneczne dostarczające światła i ciepła,
- powietrze atmosferyczne i glebowe,
- wiatry,
- opady, ich ilość i rozkład w czasie wegetacji,
- gleby, jej rodzaje i zasobność w składniki pokarmowe oraz wodę.
W Polsce występują rejony agroklimatyczne. Są to obszary różniące się między sobą
warunkami klimatycznymi. W podziale na obszary bierzemy pod uwagÄ™ trzy czynniki, bilans
wodny, średnią dobową temperaturę powietrza, oraz światło czyli bilansu energii słonecznej.
Jest to podział dość uproszczony, ponieważ są czynniki na które nie mamy wpływu takie jak
ilość dostępnej energii słonecznej i związana z tym ilość światła i ciepła. Nie potrafimy
również sterować ilością opadów.
Możemy jednak poprawić warunki środowiska dla uprawy roślin poprzez odpowiednie
zabiegi agrotechniczne tak aby uzyskać jak największe plony.
Ważnym określeniem w produkcji roślinnej jest pojęcie siedliska. Siedlisko jest to zespół
przyrodniczych czynników oraz czynników sztucznych działających na rośliny w czasie
wzrostu (rys.1).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
Siedlisko roślin
Czynniki naturalne Czynniki sztuczne
Geologiczne
Agrotechniczne
Klimatyczne
Pratotechniczne
Glebowe
Techniczne
Topograficzne
Melioracyjne
Wodne
Rys. 1. Podział czynników siedliska
Podstawowe składniki siedliska nie mogą się zastępować gdyż są niezbędne dla roślin.
Tak też światło nie zastąpi składników pokarmowych, woda nie zastąpi ciepła. Zarówno zbyt
wysokie jak i zbyt niskie wartości każdego czynnika siedliska są czynnikiem ograniczającym
wzrost i rozwój roślin.
Czynniki naturalne:
geologiczne  rodzaje skał.
klimatyczne:
światło  pierwszym czynnikiem klimatycznym jest światło. y
ródłem światła na Ziemi
jest słońce ale ilość promieni jaka pada na powierzchnię zależy od pory roku, pory dnia.
Wyróżniamy rośliny dnia krótkiego wtedy gdy dzień trwa do 14 godzin. Istnieją również
rośliny dnia długiego wymagające długości dnia ponad 14 godzin. Są też rośliny obojętne
na długość dnia.
glebowe  zasobność gleb w składniki pokarmowe.
topograficzne  związane z ukształtowaniem powierzchni.
wodne  jeziora rzeki.
Czynniki sztuczne:
agrotechniczne  związane z uprawą roli, nawożeniem, zmianowaniem.
pratotechniczne  związane z uprawą użytków zielonych.
techniczne zwiÄ…zane z rozbudowÄ… infrastruktury  autostrady, nasypy kolejowe,
urządzenia przemysłowe i komunalne.
melioracyjne  urzÄ…dzenia nawadniajÄ…ce, odwadniajÄ…ce.
Wpływ pogody na plonowanie roślin:
Pogoda wywiera bardzo duży wpływ na plony, przebieg prac polowych oraz organizację
prac w gospodarstwie. Od niej zależy termin rozpoczęcia prac polowych, siewu, zabiegów
ochrony roślin i ukazywania się wschodów. Wpływa również na występowanie szkodników
i chorób.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Wielu zjawiskom powodowanym niekorzystnym przebiegiem pogody można częściowo
przeciwdziałać w następujący sposób:
- orka przedzimowa oraz wiosenna pozwala na zgromadzenie dużych zasobów wody
w glebie, co zmniejsza skutki niedoborów w okresie wiosennym i letnim,
- uprawki spulchniajÄ…ce przerywajÄ…ce parowanie wody z gleby oraz mechaniczne zabiegi
odchwaszczające przeciwdziałają utracie wody, a tym samym zapewniają lepsze warunki
roślinom uprawnym,
- zasłony dymne lub deszczowe w sadach zapobiegają przemarzaniu kwiatów drzew
owocowych podczas występowania wiosennych przymrozków, podobne efekty daje
przykrywanie plantacji warzywnych folią lub włókniną,
- rozbijanie chmur gradowych specjalnymi rakietami,
- nawadnianie roślin uprawnych zmniejsza skutki niedoboru wody w okresie letnim,
- zadrzewianie chroni uprawy przed wiatrami, ponieważ drzewa hamują siłę wiatru,
- wprowadzenie do uprawy roślin mrozoodpornych zmniejsza wymarzanie roślin,
- wprowadzenie do uprawy krótkosłomych odmian zbóż ogranicza wyleganie
powodowane ulewnymi deszczami i silnymi wiatrami,
- rejonizacja niektórych odmian zmniejsza ryzyko nieudanych plonów.
Duża pomocą dla rolników w celu uniknięcia strat spowodowanych złą pogodą są
prognozy pogody. Prognozy dzielimy na krótkoterminowe, i długoterminowe.
Szkodliwymi zjawiskami atmosferycznymi dla rolnictwa sÄ…:
- posuchy,
- nadmierne opady,
- gradobicia,
- silne wiatry,
- przymrozki,
- odwilże zimowe.
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Czym charakteryzuje siÄ™ klimat naszego kraju?
2. Jakie czynniki klimatyczne wpływają na plonowanie roślin?
3. W jaki sposób możemy ograniczać wpływ złych warunków pogodowych?
4. Jaka jest różnica między klimatem a pogodą?
5. Jak reagują rośliny na niskie temperatury?
6. Jakie mamy prognozy pogody?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zmierz szybkość wiatru i określ jego kierunek.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z działaniem wiatromierza Wilda,
2) zaopatrzyć się w kompas,
3) zaplanować tok pracy,
4) zgromadzić potrzebne dane,
5) zorganizować stanowisko pracy,
6) określić prędkość wiatru w kilometrach na godzinę,
7) dokonać kilku pomiarów w różnych godzinach,
8) zaprezentować wyniki.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- wiatromierz Wilda,
- kompas,
- plansza ze skalÄ… Beauforta,
- arkusze papieru formatu A4,
- Poradnik dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Zmierz opady atmosferyczne, oblicz sumy dekadowe ze stacji meteorologicznej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) udać się do punktu pomiaru opadów,
2) zapoznać się z budową i sposobem zainstalowania deszczomierza,
3) porównać cylinder miarowy z menzurką do pomiaru opadów,
4) zmierzyć w milimetrach opad z poprzedniej doby przy użyciu cylindra miarowego,
5) dokonać obliczeń,
6) przestudiować odpowiedni fragment poradnika dla ucznia,
7) obliczyć sumy dekadowe ze stacji meteorologicznej,
8) zaprezentować wyniki.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- arkusze papieru,
- Poradnik dla ucznia,
- deszczomierz,
- menzurka z podziałką.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz
Tak Nie
1) określić mikroklimat swojego regionu?
ðð ðð
2) zmierzyć siłę i kierunek wiatru?
ðð ðð
3) zmierzyć sumy opadów miesięcznych?
ðð ðð
4) zinterpretować mapę pogody?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
4.2. Gleba jako siedlisko roślin
4.2.1. Materiał nauczania
Glebą nazywamy zwietrzałą powierzchniową warstwę lądów globu ziemskiego powstałą
w wyniku procesów glebotwórczych umożliwiającą wzrost i rozwój roślin. Powstanie gleby
poprzedza zawsze wietrzenie skał. Procesy glebotwórcze mają charakter ciągły i powodują
dalsze przeobrażenia gleby (rys.2).
Powstawanie
gleb
Skała Działalność
macierzysta Klimat Organizmy żywe człowieka
Rys. 2. Czynniki wpływające na powstawanie gleb
Ważniejsze skały macierzyste:
Skały z których powstały gleby nazywamy skałami macierzystymi. Skały macierzyste
dzielimy na:
- skały magmowe, które dzielimy na głębinowe i wylewne,
- skały osadowe, powstają w wyniku osadzania się materiału pochodzenia z produktów
wietrzenia innych skał,
- skały przeobrażone, powstające w głębi.
Wietrzenie skał
Wietrzenie skał nazywamy wszelkie zmiany zachodzące na powierzchni Ziemi w skałach
i minerałach prowadzące do ich rozpadu. Rodzaje wietrzenia skał przedstawia (rys.3).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Wietrzenie skał
Wietrzenie fizyczne Wietrzenie chemiczne Wietrzenie biologiczne
Rys. 3. Rodzaje wietrzenia skał
Wietrzenie skał to bardzo ważny proces przemian fizycznych, biologicznych,
chemicznych, którym ulegają skały, zanim zostaną przemienione w glebę. Fizyczne
wietrzenie działa szczególnie mocno na skały o zróżnicowanym składzie mineralnym.
Chemicznym czynnikiem wietrzenia jest woda z rozpuszczonym dwutlenkiem węgla.
Czynniki kształtujące glebę
Proces powstawania gleb jest długotrwały i nie zależy tylko od skały macierzystej, ale
również od szeregu czynników glebotwórczych. Klimat naszego kraju charakteryzuje się
średnią roczną sumą opadów 300 600 mm i średnią roczną temperaturą powyżej zera.
Åšrednia temperatura lipca waha siÄ™ w granicach 10 do 20oC. Polska znajduje siÄ™ w strefie
lasów mieszanych, gdzie poza drzewami iglastymi występują drzewa liściaste. W strefie
takiej kształtują się gleby bielicowe, gleby płowe, gleby brunatne, gleby czarne ziemie i gleby
bagienne.
Do czynników kształtujących glebę zaliczamy:
- klimat,
- wodÄ™,
- organizmy żywe,
- ukształtowanie powierzchni,
- działalność człowieka,
- czas.
Procesy glebotwórcze.
Procesami glebotwórczymi nazywamy wszystkie procesy fizyczne, chemiczne,
i biologiczne zachodzące w powierzchniowej warstwie skorupy ziemskiej w wyniku, których
kształtują się gleby. Na terenie naszego kraju najczęściej spotyka się gleby powstałe pod
wpływem procesu:
- płowienia,
- bielicowania,
- oglejenia,
- brunatnienia,
- bagiennego,
- murszenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
Składniki gleby
Każda gleba zawiera w swoim składzie: powietrze, wodę, próchnicę, składniki mineralne
(rys.4).
Ilościowy
stosunek
składników gleby
Mineralne
składniki gleby
Powietrze 20% Woda 30% Próchnica 3% 47%
Rys. 4. Skład gleby.
Podstawowymi składnikami większości gleb są cząstki mineralne które powstały wskutek
rozdrobnienia skały macierzystej, cząstki te mają różną wielkość. Ilościowy stosunek grup
cząsteczek mineralnych o różnej średnicy w danej glebie nazywamy jej składem
granulometrycznym. Rozróżnia się cząstki szkieletowe o średnicy większej niż 1 mm, oraz
cząstki ziemiste o średnicy mniejszej niż 1mm. Cząstki szkieletowe i ziemiste dzielimy na
frakcje w zależności od ich wielkości. Największą rolę odgrywają tutaj cząstki spławiane
o średnicy mniejszej niż 0,01 mm. W zależności od zawartości tych cząstek gleby dzielimy na
(rys.5):
- gleby ilaste, zawierają one ponad 50% cząsteczek spławianych oraz nieznaczną ilość
piachu i żwiru,
- gleby gliniaste, zawierają powyżej 20% cząsteczek spławianych, w zależności od
zawartości tych cząsteczek wyróżniamy, gliny lekkie zawierające 20 30% cząsteczek
spławianych, gliny średnie posiadające 30 35% cząstek spławianych, gliny ciężkie,
- gleby pyłowe mające, lessy mające 40% cząsteczek pyłowych i do 50% cząsteczek
spławianych,
- gleby piaszczyste, składają się przede wszystkim z cząsteczek piaszczystych i zawierają
około 20% cząstek spławianych, wśród piasków wyróżnić można piaski luz
ne
zawierające do 5% cząstek spławianych, piaski słabo gliniaste mające 5 10% cząstek
spławianych, piaski gliniaste mające 10 20% cząstek spławianych,
- gleby żwirowe, mające znaczne ilości żwiru cząstek spławianych posiadają do 20%,
- gleby kamieniste, zawierają dużo kamieni, a mało cząstek spławialnych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Podział
gleb ze
względu na
czÄ…stki
spławiane
do0,01mm
Gleby
Gleby Gleby Gleby Gleby Gleby kamieniste
ilaste gliniaste pyłowe piaszczyste żwirowe
Rys. 5. Podział gleb ze względu na zawartość cząstek spławianych
Znaczenie próchnicy dla żyzności gleby
- próchnica powstaje w wyniku procesu mineralizacji z obumarłych roślin, przyoranego
obornika oraz nawozów zielonych,
- próchnica jest zbudowana z różnych ciał organicznych i mineralnych,
- próchnica ma duże znaczenie w utrzymaniu wysokiej żyzności gleby zawiera ona
bowiem takie składniki pokarmowe jak azot, fosfor, potas, magnez, wapń i inne
pierwiastki, które są nieodzowne do dobrego plonowania roślin uprawnych,
- szczególnie ważną funkcję spełnia próchnica jako materiał zlepiający cząstki gleby
w tworzeniu struktury gruzełkowatej gleby,
- substancja organiczna powinna być dostarczana regularnie na gleby o małej zawartości
próchnicy na przykład gleby piaszczyste, możemy to osiągnąć poprzez wywóz obornika,
stosowanie kompostu lub nawozów zielonych,
- zawartość próchnicy w glebie jest przeważnie niewielka i wynosi od ułamka procenta do
kilku procent,
- najwięcej próchnicy znajduje się w glebach pochodzenia bagiennego takich jak, rędziny,
gleby czarnoziemne, czarnoziemy i czarne ziemie.
Występowanie wody w glebie
Woda
glebowa
Woda Woda
higroskopowa Woda błonkowa Woda kapilarna grawitacyjna
Rys. 6. Rodzaje wód glebowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
Woda w glebie występuje jako (rys.6):
- woda higroskopowa, otacza cząstki glebowe i z ogromną siłą przylega do nich jest
niedostępna dla organizmów żywych oraz dla roślin,
- woda błonkowa, jest trudno dostępna dla roślin,
- woda kapilarna, wypełnia w glebie przestwory kapilarne ma zdolność poruszania się
w wszystkich kierunkach,
- woda grawitacyjna wypełnia wszystkie wolne przestrzenie w glebie i pod wpływem
własnego ciężaru porusz się z góry na dół, jest wodą wolną a jej dostępność dla roślin
zależy od szybkości przesiąkania z góry w dół.
Powietrze glebowe
Powietrze glebowe wypełnia w glebie te przestrzenie których nie wypełnia woda. Skład
powietrza glebowego różni się od powietrza atmosferycznego tym, iż zawiera ono
dziesięciokrotnie więcej dwutlenku węgla niż powietrze atmosferyczne. Zapewnia ono
mikroorganizmom oraz roślinom dostęp do tlenu. Gleby o małej zawartości powietrza nie
stwarzają dobrych warunków do wzrostu i rozwoju roślin. Przyjmuje się że w glebach
uprawnych powinno być powietrza od 10 do 20%, a w glebach łąkowych 6-10%.
Właściwości gleby
Plonowanie roślin uprawnych zależy od właściwości gleby. Gleby wykazujące dobre
właściwości fizyczne, chemiczne, oraz dużą aktywność organizmów glebowych mogą
stworzyć odpowiednie warunki roślinom do rozwoju i właściwego plonowania.
Właściwości gleb
Właściwości Właściwości Właściwości Odczyn
wodne cieplne sorpcyjne i struktura gleby
i powietrzne
Rys. 7. Właściwości gleby
Do ważniejszych właściwości gleb zaliczamy (rys.7):
- właściwości wodne gleb zależą od pojemności, przepuszczalności, zdolności podsiąkania
i wyparowywania, największą pojemność wodną posiadają gleby gliniaste, ilaste
i torfowe, najmniejszą pojemność wodną mają gleby żwirowe i piaszczyste,
- właściwości cieplne gleby, ciepło zawarte w glebie pochodzi bezpośrednio od słońca,
ciepła powietrza oraz ciepła powstałego wskutek działania mikroorganizmów,
- właściwości sorpcyjne gleby jest to zdolność do zatrzymywania składników mineralnych
i organicznych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Gleba w zależności od składu chemicznego może wykazywać następujące odczyny:
- kwaśny,
- zasadowy,
- obojętny.
Odczyn gleb wyraża się symbolem pH i liczbą określającą stopień zakwaszenia lub
zasadowości gleby:
- bardzo kwaśne  pH poniżej 4,5
- kwaśne  pH od 4,6 do 5,5
- słabo kwaśne  pH od 5,6 do 6,5
- obojętne  od 6,6 do 7,2
- zasadowe  powyżej 7,2
Gleby występujące w Polsce mają odczyn kwaśny lub lekko kwaśny. Rozwój
mikroorganizmów glebowych zależy w znacznym stopniu od odczynu gleby. Odczyn gleby
wpływa na pobieranie składników pokarmowych przez rośliny. Odczyn gleb zmienia się
podczas procesu uprawy gleby. A
atwo jest glebę zakwasić natomiast proces odkwaszania gleb
jest długotrwały. Gleby odkwaszamy przez wapnowanie.
Charakterystyka gleb Polski
Polskie gleby powstały z różnych skał macierzystych w odmiennych warunkach
przyrodniczych, poprzez to należą do różnych typów i nie mają takiej samej wartości
użytkowej.
Istnieje wiele podziałów gleb na przykład ze względu na sposób użytkowania (rys.8)
Podział gleb
ze względu na sposób
użytkowania
Gleby uprawne Gleby użytków Gleby leśne oraz pod
zielonych czyli Å‚Ä…ki stawy, jeziora
i pastwiska
Rys. 8. Podziałów gleb ze względu na sposób użytkowania
Podział gleb ze względu na urzez
bienie terenu (rys.9).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Podział gleb ze względu
na urzez
bienie terenu
Gleby terenów nizinnych Gleby terenów Gleby terenów
wyżynnych górzystych
Rys. 9. Podział gleb ze względu na urzez
bienie terenu.
Klasyfikacja gleb
- gleby bielicowe, płowe i brunatne,
- czarnoziemy,
- czarne ziemie,
- rędziny,
- mady,
- gleby hydrogeniczne.
Klasyfikacja gleb ornych
Klasa I  gleby orne najlepsze:
- dobre warunki fizjograficzne,
- zasobne w składniki pokarmowe,
- strukturalne, wilgotne, przewiewne, przepuszczalne.
Klasa II  gleby orne bardzo dobre:
- mają nieco słabsze właściwości fizyczne niż gleby klasy I,
- plony na tych glebach sÄ… przewidywalne.
Klasa III a i b  gleby orne średnio dobre:
- mają słabe stosunki wodne,
- na glebach tych uprawia się przeważnie i otrzymuje wysokie plony żyta i ziemniaków,
- można na tych glebach uprawiać przy średnich plonach pszenicę, jęczmień, buraki
cukrowe.
Klasa IV a i b  gleby orne średnie:
- wybór roślin jest mniejszy niż w klasach wyższych,
- gleby te są za ciężkie lub za lekkie.
Klasa V  gleby orne słabe:
- są mało żyzne,
- są mało urodzajne,
- do tej klasy należą gleby zbyt suche na których można uprawiać łubin, żyto, w latach
obfitujących w opady można uprawiać ziemniaki i seradelę,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
- często są kamieniste, płytkie, ubogie w substancje organiczne.
Klasa VI  gleby orne najsłabsze:
- sÄ… to gleby zawodne i wadliwe,
- dajÄ… plony niepewne, zawodne,
- nadajÄ… siÄ™ pod zalesienia.
Kompleksy rolniczej przydatności gleb ornych:
1. kompleks pszenny bardzo dobry,
2. kompleks pszenny dobry,
3. kompleks pszenny wadliwy,
4. kompleks żytni bardzo dobry,
5. kompleks żytni dobry,
6. kompleks żytni słaby,
7. kompleks żytni bardzo słaby,
8. kompleks zbożowo pastewny mocny,
9. kompleks zbożowo pastewny słaby,
10. kompleks pszenny górski,
11. kompleks zbożowy górski,
12. kompleks owsiano-ziemniaczany górski,
13. kompleks owsiano-pastewny górski,
14. gleby przeznaczone pod użytki zielone.
Nazwy kompleksów gleb ornych pochodzą od nazw gatunków zbóż, pszenicy i żyta dla
terenów równinnych i owsa dla terenów górskich, ponieważ zboża są u nas najbardziej
typowymi roślinami wskaz
nikowymi.
Klasyfikacja gleb pod użytki zielone
Klasa I  trwałe użytki zielone położone na glebach mineralnych, zasobnych w próchnicę
o trwałej strukturze gruzełkowato-ziarnistej, przewiewnych, przepuszczalnych, zasobnych
w składniki pokarmowe. Wydajność tych łąk wynosi 5 ton siana z hektara przy przeciętnych
nakładach. Pastwisko w tej klasie zapewnia wyżywienie 3 krów.
Klasa II  są to łąki dwukośne o wydajności nie mniejszej niż 4 ton siana z hektara.
Pastwiska gwarantują wyżywienie 3 krów.
Klasa III  są to łąki, które dają plon do 3 ton siana z hektara, pastwiska tej klasy
umożliwiają wyżywienie 2 krów na 1 hektarze.
Klasa IV  są to łąki zbyt mokre lub zbyt suche, pastwiska umożliwiają wykarmienie 1 2
krowy na 1 ha przez 130 dni.
Klasa V  wydajność z 1ha siana wynosi 1,5t z jednego hektara, na pastwiskach można
żywić 1 krowę przez 120 dni.
Klasa VI  Å‚Ä…ki sÄ… zdegradowane sÄ… stale podlewane przez wody, dajÄ… do 1,5 tony siana
najgorszej jakości.
Kompleksy przydatności rolniczej gleb trwałych użytków zielonych
Na użytkach zielonych wyróżnia się trzy kompleksy:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Kompleks 1z  użytki zielone bardzo dobre i dobre, należą do nich łąki i pastwiska zaliczane
do klasy I i II.
Kompleks 2 z  użytki zielone średnie, należą do nich zaliczane do klasy III i IV.
Kompleks 3 z  użytki zielone słabe i bardzo słabe należą do nich łąki i pastwiska zaliczane
do klasy V i VI.
Proces degradacji gleb
Erozja gleb jest to niszczenie pokrywy glebowej przez, wiatr, wodę. Bezpośrednią
przyczyną erozji jest działalność człowieka a przede wszystkim wycinanie lasów.
Rodzaje erozji:
- erozja wietrzna, polega na unoszeniu czÄ…stek gleby przez wiatr w klimacie naszego kraju
nie odgrywa większej roli w niszczeniu gleb,
- erozja wodna, występuje w naszym kraju na terenach górskich, pofałdowanych podczas
ulewnych letnich deszczów. Najbardziej na erozję narażone są gleby lessowe,
- sufozja, tworzenie siÄ™ pustych powierzchni pod powierzchniÄ… ziemi.
Nieracjonalna gospodarka człowieka coraz w większym stopniu wpływa na siedlisko.
Powstają nowe drogi, nowe zakłady przemysłowe, które w sposób istotny zmieniają siedlisko.
Przemysł wydobywczy niszczy rocznie setki hektarów gleb przydatnych rolniczo. Ta
niszcząca gospodarka zmusiła do wydania szeregu aktów prawnych, które nakładają
obowiązek rekultywacji zdegradowanych terenów.
Rekultywacja jest to zespół zabiegów mających na celu przywrócenie glebom lub całym
obszarom dawnej wartości rolniczej.
Grunty potencjalnie żyzne do których zalicza się zwałowiska na obszarze kopalni węgla
brunatnego. Przystępując do rekultywacji takich terenów należy najpierw je wyrównać,
następnie przystępujemy do zabezpieczenia przed erozją. Jako rośliny pionierskie możemy
wysiać motylkowe. Przykładem tutaj może być nostrzyk biały, który doskonale nadaje się na
tereny rekultywowane. Poza tym nostrzyk jest doskonałym pożytkiem dla pszczół.
Rekultywacja terenów zdewastowanych jest bardzo kosztowna. Nawożenie mineralne
powoduje zakwaszanie gleb, ponieważ nawozy to sole masowo produkowane przez przemysł
chemiczny. Alternatywą może tutaj być rolnictwo ekologiczne z nawożeniem organicznym.
Zaletą nawożenia naturalnymi składnikami pokarmowymi jest:
- samoczynne optymalne dawkowanie składników pokarmowych w odniesieniu do
wszystkich potrzeb roślin,
- wykluczenie niezrównoważonego dawkowania składników pokarmowych,
- wyeliminowanie strat nawozów, brak możliwości uwstecznienia się gleby,
- odbudowywanie sprawność i gleby,
- rozluz
nienie podglebia, likwidacja zagęszczenia powierzchniowego,
- ograniczenie stosowanie nawozów mineralnych,
- ożywianie gleby, brak zaskorupienia, wymywania i rozpylania, rosną zdolności
sorpcyjne,
- zmniejszenie zależności gleby i roślin od pogody, optymalizacja gospodarki wodnej,
zmniejszenie wymarzania,
- zmniejszenie porażenia przez szkodniki,
- wzrost jakości biologicznej płodów,
- zmniejszenie nakładów na uprawę gleby dzięki racjonalnej gospodarce próchnicą,
- utrzymanie żyzności gleby, brak degradacji,
- produkowanie nietoksycznej żywność.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co to jest gleba?
2. W jaki sposób kształtują się gleby?
3. Czym charakteryzujÄ… siÄ™ gleby ilaste?
4. Jaki jest ilościowy stosunek składników gleby?
5. Jakie jest znaczenie próchnicy w glebie?
6. Jakie nawozy poprawiają sprawność gleby?
7. Jakie znasz rodzaje wód glebowych?
8. Co to jest kwasowość gleby?
9. Jakie znasz kompleksy przydatności rolniczej gleb ornych?
10. W jaki sposób klasyfikujemy użytki zielone?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj odkrywkÄ™ glebowÄ… w miejscu typowym dla danego terenu lub pola.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wykopać odkrywkę glebową do głębokości 150 cm,
2) zaznaczyć wszystkie poziomy, które odznaczają się barwą,
3) opisać poziomy profilu glebowego,
4) zbadać skład granulometryczny,
5) zapisać efekty pracy,
6) zaprezentować efekty pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- arkusz odpowiedzi,
- arkusz do ćwiczenia,
- Poradnik dla ucznia,
- szpadel,
- znaczniki.
Ćwiczenie 2
Określ kwasowość gleby.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) pobrać próbki gleby z działki,
2) umieścić glebę w zagłębieniu kwasomierza Helliga,
3) potraktować glebę indykatorem,
4) przechylić kwasomierz i na podstawie koloru płynu i koloru na płytce określić pH,
5) zapisać wyniki w arkuszu,
6) zaprezentować wyniki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Wyposażenie stanowiska pracy:
- arkusz do ćwiczenia,
- Poradnik dla ucznia,
- kwasomierz Helliga,
- indykator,
- Å‚opatka.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) scharakteryzować i rozpoznać skały macierzyste?
ðð ðð
2) określić skład granulometryczny gleb?
ðð ðð
3) wyjaśnić i określić kwasowość gleby?
ðð ðð
4) rozpoznać glebę?
ðð ðð
5) wymienić rodzaje wody w glebie?
ðð ðð
6) wyjaśnić znaczenie próchnicy w glebie?
ðð ðð
7) wymienić właściwości gleb?
ðð ðð
8) określić korzyści wynikają z stosowania nawożenia organicznego?
ðð ðð
9) scharakteryzować czarnoziemy?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
4.3. Wybrane zagadnienia z produkcji zwierzęcej
4.3.1. Materiał nauczania
Produkcja zwierzęca w Polsce
Produkcja zwierzęca w naszym kraju obejmuje następujące gatunki zwierząt (rys.10);
Produkcja
zwierzęca
Hodowla Hodowla Hodowla Hodowla Hodowla Hodowla
bydła owiec świń koni drobiu pszczół
Rys. 10. Rodzaje produkcji zwierzÄ…t w Polsce
Hodowla bydła
W naszym kraju produkty uzyskiwane od bydła stanowią około ź wartości całej
produkcji towarowej rolniczej. 40% wartości całej produkcji zwierzęcej, to produkcja mleka
i mięsa wołowego.
Produkty uzyskiwane od bydła:
- zasadnicze, stanowiące główny cel hodowli bydła, mleko, mięso wołowe,
- uboczne, obornik, skóra, rogi, racice, podpuszczka.
Najważniejszą jednak sprawą, którą trzeba poruszyć jest to, że bydło pobiera pasze, które
nie są przydatne w żywieniu innych zwierząt i przetwarza je w pełnowartościowe produkty.
W niektórych regionach podmokłe łąki i pastwiska nadają się tylko do hodowli bydła, która
jest podstawą ich dochodów.
Pogłowie bydła w naszym kraju stanowi 0,6% ogólnego stanu pogłowia światowego.
Liczba bydła w zwłaszcza w latach dziewięćdziesiątych zmniejszyła się radykalnie wskutek
restrukturyzacji państwowych gospodarstw rolnych. Średnia roczna wydajność krów
w naszym kraju jest niższa dwukrotnie niż w Danii. Natomiast przemysł przetwórstwa mleka
w naszym kraju, jest dość dobrze rozwinięty i może śmiało konkurować z przetwórstwem
w krajach Unii Europejskiej.
Zróżnicowana jest również wydajność w poszczególnych regionach naszego kraju,
województwa wschodnie, południowo-wschodnie i środkowe to rejony o niskiej wydajności
mlecznej, natomiast województwa zachodnie i północno  zachodnie to rejony o wysokiej
wydajności mleka. W Europie zajmujemy piąte miejsce w pogłowiu bydła po Rosji, Francji,
Niemczech, Wielkiej Brytani.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
Typy użytkowe bydła
Typy użytkowe
bydła
Typ Typ
Typ mleczny Typ mięsny kombinowany kombinowany
mleczno  mięsny mięsno-mleczny
Rys. 11. Rodzaje typów użytkowych bydła
Typ mleczny krów charakteryzuje się szlachetną i delikatną budową ciała, cienką lecz
mocną kością, pojemnym wymieniem z przewagą tkanki gruczołowej, skórą cienką łatwo
przesuwalną, pofałdowaną na szyi. Cechy te nadają krowie sylwetkę zbliżoną do trójkąta.
Typ mięsny cechuje budowa beczułkowata, krótkie mocne kończyny, głęboka klatka
piersiowa, pojemny brzuch silnie rozbudowany mostek. Bardzo dobrze umięśniony mostek
i zad.
Typ mięsno  mleczny i mleczno-mięsny łącza w sobie cechy typu mięsnego jak
i mlecznego. W jednym typie przeważają cechy mięsne w drugim typie przeważają cechy
mleczne. Oba typy kombinowane charakteryzuje mocna lecz szlachetna budowa, dobrze
rozwinięty przód jak i zad. Większość bydła hodowanego w Polsce należy do typu
kombinowanego.
Typ mleczno  mięsno jest mało rozpowszechniony a obecnie już zanikający należy do
niego stara rasa simental można było od tego typu użytkowego uzyskiwać trochę, mleka,
mięso, a dzięki krępej budowie, dużej masie, krowy te mogły pracować w wolnym tempie.
Hodowla owiec
Owce jako gatunek mogą być wszechstronnie użytkowane, dostarczając nam:
- wełny,
- mięsa,
- mleka,
- skór.
Ponadto uzyskuje się tak zwany ciepły obornik nadający się jako nawóz zarówno na polu jak
i w przydomowym ogródku. Owce są bardzo odporne na warunki utrzymania (rys.12).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
Sposoby użytkowania
owiec
Użytkowanie mięsne Użytkowanie mleczne Użytkowanie wełniste
Rys. 12. Sposoby użytkowania owiec
Pogłowie owiec w naszym kraju regularnie maleje od 1986 roku. Jedyną szansą dla
owczarstwa jest poprawa rozrodu i chów jagniąt rzez
nych.
Hodowla trzody chlewnej
Ta gałąz
produkcji zwierzęcej stanowi podstawowy element zaopatrzenia naszego rynku
krajowego w mięso i tłuszcz. Wieprzowina stanowi połowę spożywanego mięsa w Polsce.
Wszystkie kraje europejskie z wyjątkiem Francji produkują więcej wieprzowiny niż
wołowiny Na całym Świecie z wyjątkiem Europy produkcja mięsa wołowego i cielęciny jest
wyższa niż wieprzowiny.
Przyczyn spożycia tak dużej ilości wieprzowiny jest kilka:
- duże zbiory ziemniaków, paszy przydatnej do tuczu świń,
- duża rozrodczość trzody chlewnej, której pogłowie można szybko zwiększyć przy
odpowiedniej bazie paszowej,
- w krótkim czasie można uzyskać materiał do uboju,
- przetwory z wieprzowiny mogą być długo przechowywane, co pomaga
w samozaopatrzeniu się ludności wiejskiej w żywność.
Åšwinie sÄ… drugim po bydle gatunkiem zwierzÄ…t powszechnie i tradycyjnie hodowanym
w indywidualnych gospodarstwach rolnych naszego kraju. Posiadają cenne właściwości
biologiczne takie jak:
- wczesne osiąganie dojrzałości rozpłodowej, duża płodność duża plenność,
- szybki wzrost i szybkie osiąganie dojrzałości rzez
nej,
- wysoka wydajność rzez
na wynoszÄ…ca od 76 do 82%,
- małe zużycie paszy na 1 kg przyrostu,
- wszystkożerność i niewybredność na paszę.
Stan zapotrzebowania na wieprzowinę, na naszym rynku zależy od:
- liczebności trzody chlewnej i jej struktury,
- przeciętnego wieku i masa ubijanych tuczników,
- rytmiczność podaży w ciągu roku,
- jakości uzyskiwanych po uboju produktów,
- wartości hodowlanej loch i knurów w stadzie podstawowym.
Istnieje pojęcie,,cyklu świńskiego . Polega to na tym, że zmniejszenie zbiorów paszy
powoduje wcześniejszą wyprzedaż tuczników, nawet nie mających odpowiedniej wagi.
Jesienią maleje popyt na prosięta do tuczu, gwałtownie spadają ich ceny, następuje
zwiększona wyprzedaż loch na rzez
. Wiosną roku następnego ceny prosiąt rosną, rozpoczyna
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
się odbudowa stada loch, wzrasta stopniowo ilość świń, lecz podaż tuczników przez dłuższy
czas jest mniejsza od normalnej. Dodatkowym hamulcem sÄ… bardzo wysokie w tym okresie
ceny prosiÄ…t.
Przynależność do UE wymusza na nas pewne standardy:
- nie mniej niż 20 prosiąt odsadzonych od lochy rocznie,
- częstotliwość oproszeń równa 2,2 do 2,4 od lochy rocznie,
- uzyskanie od lochy 6 miotów w ciągu całego użytkowania rozpłodowego,
- masa ubijanych tuczników poniżej 105 kg,
- przyrosty dobowe masy ciała powyżej 700 g,
- zużycie do 3 kg mieszanki pełnoporcjowej na 1kg przyrostu masy ciała,
- mięsność tusz nie mniejsza niż 53%,
- odczyn mięsa po 45 minutach po uboju  pH 6.0.
Typy użytkowe świń
Typy użytkowe
świń
Rasy mięsne Rasy tłuszczowo- Rasy słoninowe Rasy smalcowe
mięsne
Rys. 13. Rodzaje typów użytkowych świń
Hodowla koni
Znaczenie gospodarcze koni zmieniało na przestrzeni wieków. Jedną z ważnych zalet
koni jako siły pociągowej jest ich przydatność do pracy na złych drogach, w głębokim błocie,
śniegu, na mokradłach oraz w górach. Szczególnie cenne są konie pociągowe używane do
zrywki drzewa w górach. Najwięcej koni w Polsce było w 1991 roku, ich liczba wynosiła 939
tys. sztuk. W roku 1995 było już tylko 635 tys. koni. Największy spadek pogłowia koni
nastąpił w ostatnim dziesięcioleciu.
Typy użytkowe koni (rys 14)
Typy użytkowe
koni
Typ
Typ wierzchowy Typ pociÄ…gowy wszechstronnie Typ juczny
użytkowy
Rys. 14. Rodzaje typów użytkowych koni
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
Typ wierzchowy: konie tego typu charakteryzuje jędrność tkanek, lekka budowa, długie
linie, zwłaszcza partii przodu i zadu przy stosunkowo krótkim grzbiecie. Kończyny dość
długie o sprzyjających szybkiemu biegowi proporcjach. Usposobienie bardzo żywe, niekiedy
nawet nerwowe. W obrębie omawianego typu możemy wyróżnić podtypy:
- spacerowy  jazda rekreacyjna,
- ujeżdżeniowy  jazda na czworoboku,
- skaczÄ…cy  skoki przez przeszkody,
- wszechstronny.
Typ pociągowy: w obrębie tego typu możemy wyróżnić trzy podtypy:
- ciężkie pociągowe,
- pośpiesznorobocze,
- lekkie zaprzęgowe.
Typ wszechstronnie użytkowy, są to konie przystosowane do jazdy pod siodłem i do
zaprzęgu.
Typ juczny, są to małe krępe konie używane do przenoszenia ciężarów w górach.
Hodowla drobiu
W Polsce drób zajmuje trzecie miejsce w zwierzęcej produkcji gospodarczej, po bydle
i trzodzie chlewnej. Dostarcza produkty bardzo wysokiej jakości o dużej wartości odżywczej,
czyli jaja i mięso z młodych brojlerów, poza tym ubocznym surowcem o dużej wartości jest
pierze pozyskiwane od gęsi i kaczek (rys.15).
Hodowla drobiu
Hodowla kur Hodowla kaczek Hodowla gęsi Hodowla
indyków
Rys. 15. Schemat hodowli drobiu w Polsce
Hodowla pszczół
Najważniejsze produkty dostarczane przez pszczoły to miód, wosk, pyłek pszczeli, kit
pszczeli (propolis). W Polsce znajduje się około 1 mln 100 tys. rodzin pszczelich. Najwięcej
w województwie lubelskim, małopolskim i warmińsko  mazurskim. Najmniej
w województwach; mazowieckim, łódzkim i wielkopolskim. Głównym zadaniem pszczół
w gospodarce rolnej jest zapylanie roślin, podnosi to znacznie plonowanie roślin ze względu
na zapylenie krzyżowe. W Polsce do normalnego funkcjonowania rolnictwa potrzeba jeszcze
około 1mln. rodzin pszczelich. Szczególną rolę pszczoły odgrywają przy zapylaniu rzepaku
oraz sadów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
System identyfikacji zwierzÄ…t
Głównym celem Systemu Identyfikacji i Rejestracji Zwierząt (IRZ) jest ujednolicenie
identyfikacji zwierząt. System jest wykorzystywany w szczególności do ustalenia miejsc
pobytu i przemieszczania zwierząt. System IRZ pozwala też na:
- zapewnienie bezpieczeństwa żywności zgodnie z wymogami Unii Europejskiej,
- uzyskanie pełnego dostępu do rynku produktów pochodzenia zwierzęcego innych państw
członkowskich UE,
- wspieranie służb hodowlanych.
Na system IRZ, obejmujący bydło, owce, kozy oraz świnie składają się następujące
elementy:
- rejestr zwierzÄ…t gospodarskich oznakowanych i rejestr siedzib, stada tych zwierzÄ…t
(Centralna Baza Danych),
- znaki identyfikacyjne: kolczyki (bydło, owce, kozy i świnie) lub tatuaż (owce i świnie),
- paszporty bydła,
- księgi rejestracji prowadzone przez posiadacza w siedzibie stada odrębnie dla
poszczególnych gatunków zwierząt,
- dokumentacja przewozowa (w przypadku pszczół, owiec i kóz).
Skomputeryzowana baza danych
Skomputeryzowana baza danych jest tworzona jako sieciowy system informatyczny,
zintegrowany z systemem IACS, oparty o struktury terytorialne ARiMR. W tej bazie danych
gromadzone sÄ… informacje na temat posiadaczy zwierzÄ…t, i ich miejsc przebywania (Rejestr
Posiadaczy i Siedzib Stad) oraz przemieszczeń (rejestracja zgłoszeń zdarzeń dotyczących
zwierząt). Pozwoli to na śledzenie historii zwierząt, wspieranie Inspekcji Weterynaryjnej,
a także stworzy możliwość identyfikowania mięsa wołowego (etykietowanie).
Znaki identyfikacyjne
Oznakowanie zwierzÄ…t polega na:
- w przypadku bydła: założeniu na obu małżowinach usznych kolczyków albo duplikatu
kolczyka z numerem identyfikacyjnym zwierzęcia gospodarskiego umożliwiającym
dokonanie indywidualnej identyfikacji każdej sztuki,
- w przypadku owiec i kóz: założeniu na lewą małżowinę uszną kolczyka albo duplikatu
kolczyka z numerem identyfikacyjnym zwierzęcia gospodarskiego umożliwiającym
dokonanie indywidualnej identyfikacji każdego zwierzęcia, a ponadto:
- założeniu na prawą małżowinę uszną kolczyka z numerem identyfikacyjnym zwierzęcia
gospodarskiego albo duplikatu kolczyka (owca przeznaczona do handlu),
- wytatuowaniu numeru identyfikacyjnego zwierzęcia gospodarskiego (owca nie
przeznaczona do handlu),
- założeniu na prawą małżowinę uszną kolczyka z numerem identyfikacyjnym zwierzęcia
gospodarskiego albo duplikatu kolczyka lub umieszczeniu na pęcinie opaski z numerem
identyfikacyjnym zwierzęcia gospodarskiego (kozy),
- w przypadku świń: wytatuowaniu numeru identyfikacyjnego zwierzęcia gospodarskiego
albo założeniu na lewą małżowinę uszną kolczyka z numerem identyfikacyjnym
zwierzęcia gospodarskiego, albo duplikatu kolczyka.
Numer identyfikacyjny bydła, owcy i kozy jest numerem umożliwiającym dokonanie
indywidualnej identyfikacji każdego zwierzęcia oraz ustalenie, w której siedzibie stada
zwierzę się urodziło.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
Numer identyfikacyjny świni jest numerem siedziby stada, w której zwierzę się urodziło
lub w której po raz pierwszy zostało zgłoszone do rejestru zwierząt gospodarskich
oznakowanych.
Zasady zaopatrywania siÄ™ w kolczyki
Kolczyki do oznakowania cielÄ…t, jagniÄ…t, czy koz
ląt można zakupić z wyprzedzeniem. Na
wniosek posiadacza bydła, owiec i kóz (złożony na formularzu, który jest dostępny w biurze
powiatowym ARiMR) kierownik tego biura przydziela pulę numerów identyfikacyjnych
zwierząt gospodarskich, którymi będą oznakowane należące do tego posiadacza. Posiadacz
zwierzęcia gospodarskiego nabywa kolczyki z przydzielonymi numerami identyfikacyjnymi
zwierząt gospodarskich od dostawcy, znajdującego się na liście prowadzonej przez Agencję
(wykaz dostawców dostępny w biurze powiatowym ARiMR). Zamówienie na kolczyki
można złożyć bezpośrednio u dostawcy, albo za pośrednictwem biura na formularzu
udostępnionym przez Agencję.
Kolczyki do oznakowania zwierząt składają się z dwóch części  żeńskiej i  męskiej
zakładanych odpowiednio z przodu i z tyłu ucha. Wykonane są one z giętkiego tworzywa
(barwy żółtej-bydło, łososiowej-owce, kozy i świnie) oraz tak skonstruowane, aby nie było
możliwe samookaleczenie się zwierzęcia oznakowanego.
Znaki identyfikacyjne zakładane są w sposób: pozwalający na łatwe odczytanie numeru,
uniemożliwiający powtórne użycie w przypadku jego usunięcia, uniemożliwiający ich łatwe
zagubienie.
Na kolczyku dla bydła, owiec i kóz znajdują się:
- 14 znakowy numer identyfikacyjny zwierzęcia: dwie pierwsze to litery  PL ,
- dwie następne cyfry to numer serii kolczyka,
- dziewięć następnych cyfr to numer zwierzęcia,
- ostatni znak to cyfra kontrolna,
- kod kreskowy (w przypadku kolczyków dla bydła),
- znak graficzny Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa,
Seria kolczyka: dla owiec ma nr 10, dla kóz 20.
Wykorzystanie niekonwencjonalnych z
ródeł energii
Energia słoneczna, może być wykorzystywana przez kolektory specjalnej konstrukcji do
podgrzewania wody. Forma tej energii sprawdza się tam gdzie jest odpowiednia ilość dni
słonecznych. Kolektor takiej konstrukcji umieszczony na dachu budynku może podgrzać
wodÄ™ nawet do 40-65° Celsjusza.
Energia wiatru jest powszechnie znana i wykorzystywana we współczesnej energetyce.
Elektrownie wiatrowe są dosyć proste w konstrukcji i zasadzie działania jednak mają pewne
wady negatywnie oddziaływają na ptactwo i wymagają dużych przestrzeni. Jednak
podstawowym czynnikiem ograniczającym budowę elektrowni tego typu jest wiatr, który
musi wiać z odpowiednią siłą przez odpowiednią liczbę dni. Dlatego tego typu elektrownie
buduje się nad morzem lub na terenach podgórskich.
Energia wodna, która może być wykorzystywana ze względu na różnicę poziomów
wody. Mogą być tworzone małe elektrownie na małych rzeczkach, które będą zaopatrywać
w energię tylko małe gospodarstwa.
Energia z roślin zakwalifikowanych jako rośliny energetyczne używane do produkcji
ekologicznej energii. W celu zachęcenia rolników do takiej formy produkcji roślin
energetycznych do każdego hektara takiej uprawy mogą otrzymać 45 euro dopłaty. Problem
energetyczny jest coraz poważniej traktowany przez wszystkich. Otrzymywanie energii
z biomasy jest wielką szansą dla rolnictwa, umożliwi to poprawę opłacalności produkcji
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
rolnej. Komisja Europejska czyni biopaliwa strategicznym produktem. Biomasa może być
wykorzystywana do otrzymywania paliw płynnych takich jak (rys.16):
- bioetanol,
- biodisel,
- biogaz,
- paliwa stałe do bezpośredniego spalania.
Do produkcji biopaliw może być wykorzystywana biomasa. Do produkcji bioetanolu
czyli odwodnionego alkoholu stosowanego jako dodatek do benzyn nadają się głównie:
- żyto,
- pszenżyto,
- kukurydza,
- ziemniaki,
- buraki cukrowe.
Ponadto do produkcji bioetanolu można używać melasy i rolniczych produktów
odpadowych bogatych w cukier lub skrobiÄ™.
Biodisel to odpowiednik oleju napędowego otrzymywanego z roślin oleistych w naszym
kraju z rzepaku a w przyszłości ze słonecznika. Słonecznik z chwilą rozwinięcia w naszym
kraju produkcji biopaliw stanie się atrakcyjną rośliną uprawną dla rolników. Zaletą
słonecznika jest to iż może być uprawiany na glebach słabych, być może uprawa tej rośliny
stanie się tak opłacalna jak rzepaku.
Biopaliwa stałe, produkowane są z roślin, które mogą być uprawiane na glebach nie
nadających się pod uprawę innych roślin, szacuje się iż w naszym kraju tych gruntów jest 2,3
mln. hektarów.
Do upraw na cele energetyczne zalicza się głównie:
- wierzbÄ™ krzewiastÄ…, zwanÄ… potocznie energetycznÄ…,
- trzcinnik olbrzymi,
- ślazowiec pensylwański,
- rdest sachaliński,
- różę bezkońcową.
W naszym kraju upowszechniona jest uprawa wierzby krzewiastej. Ogrzewanie owsem
jest wdrażane tylko w niektórych gospodarstwach rolnych. Zaletą tego systemu jest to, że
owies należy do najtańszych z
ródeł energii. Ponadto ten system jest o wiele mniej toksyczny
niż system ogrzewania kopalinami.
Wykorzystanie surowców rolniczych sprzyja:
- zagospodarowaniu nadwyżek produkcji rolniczej, przez co poprawia sytuację rynkową
rolników,
- tworzenie nowych miejsc pracy i tworzeniu dochodów na obszarach wiejskich,
- ograniczenie emisji dwutlenku węgla, który jest głównym gazem odpowiedzialnym za
efekt cieplarniany,
- zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego naszego kraju.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
Biomasa może być
wykorzystywana
Produkcja bioetanolu Produkcja biodisla Produkcja biopaliw
stałych
Rys. 16. Schemat wykorzystania biomasy
Maszyny wykorzystywane w produkcji roślinnej i zwierzęcej
Maszyny i urządzenia używane w produkcji roślinnej możemy podzielić na:
- narzędzia i maszyny do uprawy roli,
- maszyny do nawożenia,
- maszyny do siewu i sadzenia,
- narzędzia do upraw międzyrzędowych,
- aparaty do ochrony roślin,
- maszyny i urzÄ…dzenia do zbioru siana i zielonek,
- maszyny do zbioru zbóż,
- maszyny do zbioru okopowych,
- urządzenia do pozbiorowej obróbki ziemiopłodów.
Maszyny do uprawy roli dzielimy na (rys.17):
Maszyny do
uprawy roli
Narzędzia
i Maszyny
Glebogryzarki
Pługi Głębosze maszyny do usuwania
do uprawy kamieni z pól
Rys. 17. Podział maszyn do uprawy roli
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
Zasady eksploatacji narzędzi maszyn do uprawy roli:
- agregaty złożone z maszyn i ciągnika mogą być obsługiwane tylko przez osoby do tego
uprawnione,
- przed pracą należy sprawdzić czy narzędzie jest sprawne i czy jest prawidłowo połączone
z ciÄ…gnikiem,
- podczas postoju nie wolno wykonywać żadnych prac pod narzędziem zawieszonym na
podnośniku hydraulicznym,
- nie wolno samodzielnie naprawiać bezpieczników hydraulicznych i sprężynowych
w pługach,
- czyszczenie maszyn po pracy wykonujemy po wyłączeniu wszystkich mechanizmów
napędzających,
- narzędzia szerokie powinny być na czas transportu złożone,
- podczas pracy glebogryzarek i bron aktywnych muszą być założone osłony zespołów
roboczych.
Do maszyn do nawożenia zaliczamy (rys.18):
Maszyny
do nawożenia
Rozsiewacze Rozrzutniki A
adowacze Rozlewacze
nawozów obornika nawozów do nawozów
mineralnych płynnych
Rys. 18. Schemat podziału maszyn do nawożenia
Zasady eksploatacji maszyn do nawożenia:
- podstawową zasadą pracy z nawozami jest zabezpieczenie pracownika przed pyłem
nawozowym,
- wał napędowy musi być zabezpieczony pełną osłoną rurową,
- wszelkie usuwanie usterek może odbywać się wtedy gdy wał nie pracuje,
- nie wolno przewozić ludzi na zaczepie ani na skrzyni,
- podczas odpinania rozrzutników jednoosiowych zawsze powinna być opuszczona
podpora dyszlowa,
- podczas pracy ładowaczami trzeba przestrzegać zasady utrzymania równowagi,
- masa podnoszonych ładunków nie może być większa niż nominalna nośność ładowacza.
Do maszyn do siewu i sadzenia zaliczamy (rys.19):
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
Maszyny do
siewu
i sadzenia
Siewniki Siewniki Zestawy Sadzarki do Sadzarki do
uniwersalne punktowe uprawowo ziemniaków rozsady
do nasion siewne
Rys.19. Podział maszyn do siewu i sadzenia
Zasady eksploatacji maszyn do siewu i sadzenia:
- siewniki powinny być zawieszane tylko na ciągnikach o odpowiedniej wielkości w celu
zachowania równowagi,
- nie wolno transportować siewników z napełnioną skrzynią, ani przewozić na nich ludzi,
- siewniki przyczepiane muszą być przewożone zawsze w pozycji transportowej tak aby
nie przekraczały dopuszczalnej szerokości,
- nie wolno ręką przegarniać nasion w skrzyni siewnika,
- wszelkie naprawy oraz regulacje mogą odbywać się podczas postoju zestawu,
- wszelkie mechanizmy napędowe muszą być osłonięte odpowiednimi osłonami.
Narzędzia do upraw międzyrzędowych
- pielniki,
- obsypniki.
Aparaty do ochrony roślin (rys. 20)
Aparaty do
ochrony roślin
Opryskiwacze Opryskiwacze Zbieracze stonki Zaprawiarki do
polowe sadownicze ziemniaczanej nasion
Rys. 20. Podział aparatów do ochrony roślin.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
Zasady eksploatacji aparatów do ochrony roślin:
- zabezpieczenie ludzi i środowiska przed środkami chemicznymi,
- podczas opryskiwania powinno stosować się kombinezon ochronny z kapturem,
- ciecz do oprysków powinno przygotowywać się przynajmniej 50 m od studni,
- podczas przemywania zbiornika nie wolno dopuścić do zanieczyszczenia wód w stawach,
jeziorach i rzekach,
- podczas przejazdów, belki transportowe muszą być złożone.
Maszyny i urzÄ…dzenia do zbioru siana i zielonek:
kosiarki,
maceratory,
przetrzÄ…saczo-zgrabiarki,
prasy zbierajÄ…ce,
owijarki bel,
przyczepy zbierajÄ…ce,
urządzenia do przeładunku materiałów objętościowych,
urzÄ…dzenia do dosuszania siana,
maszyny do zbioru zielonek w postaci sieczki.
Zasady eksploatacji maszyn i urządzeń do zbioru zielonki i siana:
przy zbiorze zielonek i siana należy zachować szczególną ostrożność podczas
agregatownia maszyn z ciÄ…gnikiem,
wszystkie czynności związane z regulacją czyszczeniem mogą odbywać się po
wyłączeniu silnika ciągnika,
należy upewnić się czy w zasięgu rotujących narzędzi nie ma ludzi.
Maszyny do zbioru zbóż
Maszyny do zbioru zbóż możemy podzielić w następujący sposób (rys.21):
Maszyny do zbioru zbóż
Maszyny do wieloetapowego zbioru zbóż Kombajny zbożowe
Rys. 21. Podział maszyn do zbioru zbóż.
Zasady eksploatacji kombajnu zbożowego. Po zakończeniu pracy kombajnu należy:
- wymontować łańcuchy i pasy napędowe wyczyścić je i zakonserwować, jeżeli kombajn
jest w pomieszczeniu zamkniętym łańcuchy i pasy można założyć natomiast jeżeli jest na
zewnątrz pasy i łańcuchy należy schować w zamkniętym pomieszczeniu,
- nasmarować świeżym smarem wszystkie punkty smarne,
- powierzchnie pozbawione osłon antykorozyjnych należy zabezpieczyć smarem stałym
lub farbÄ…,
- wymontować i zabezpieczyć akumulator,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
- kombajn ustawić na podporach i zmniejszyć ciśnienie w jego ogumieniu,
- kombajn powinien być obsługiwany tylko przez osobę z uprawnieniami.
Do maszyn zaliczanych do zbioru okopowych należą:
- maszyny do zbioru ziemniaków,
- maszyny do zbioru buraków,
- maszyny do zbioru kultur specjalnych, kapusty, cebuli, warzyw korzeniowych.
Maszyny do pozbiorowej obróbki ziemiopłodów i przygotowywania pasz:
- suszarnie zielonek,
- zbiorniki do zakiszania,
- maszyny do czyszczenia i sortowania nasion,
- suszarki i urzÄ…dzenia do dosuszania nasion,
- maszyny do sortowania ziemniaków,
- urzÄ…dzenia do przechowywania ziarna.
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie znasz typy użytkowe bydła?
2. Jak kształtowało się pogłowie koni w naszym kraju?
3. Jakie znasz typy użytkowe owiec?
4. Jakie są typy użytkowe świń.
5. Jakie znasz biopaliwa?
6. Jakie rośliny zaliczamy do energetycznych?
7. Jakie minusy posiadajÄ… elektrownie wiatrowe?
8. Jakimi maszynami i urzÄ…dzeniami uprawimy rolÄ™?
9. Jakimi maszynami prowadzimy zbiory zboża.
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokonaj konserwacji kombajnu zbożowego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) umyć dokładnie kombajn i wysuszyć,
2) dokonać przeglądu technicznego pewnych zespołów,
3) dokonać czynności związane z czyszczeniem podzespołów w maszynie,
4) zaprezentować efekty pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- arkusz do ćwiczenia,
- Poradnik dla ucznia,
- kombajn zbożowy,
- pomoce czyszczÄ…ce.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
Ćwiczenie 2
Określ typ użytkowy krów.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) dokładnie dokonać oględzin cech anatomicznych krowy,
2) porównać z opisem znajdującym się w poradniku dla ucznia,
3) zapisać wyniki w arkuszu,
4) zaprezentować wyniki.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- arkusz do ćwiczenia,
- Poradnik dla ucznia,
- obora z krowami.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) rozpoznać typy użytkowe krów?
ðð ðð
2) rozpoznać typy użytkowe koni?
ðð ðð
3) konserwować maszyny do uprawy gleby?
ðð ðð
4) wykonać konserwację kombajnu zbożowego?
ðð ðð
5) ocenić pokrój krowy i konia?
ðð ðð
6) uprawiać rośliny energetyczne?
ðð ðð
7) posługiwać się maszynami do ochrony roślin?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi. tylko
jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
6. Zadania wymagają prostych obliczeń, które powinieneś wykonać przed wskazaniem
poprawnego wyniku. Tylko wskazanie odpowiedzi, nawet poprawnej, bez uzasadnienia
nie będzie uznane.
7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiÄ…zanie testu masz 60 minut.
Powodzenia!
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Trójkątny kształt ciała mają krowy w typie użytkowym
a) mlecznym.
b) mięsnym.
c) kombinowanym.
d) roboczym.
2. Udział % pogłowia naszego bydła w pogłowiu światowym wynosi
a) 2%.
b) 3%.
c) 0,6%.
d) 0,2%.
3. Wśród krajów europejskich, pod względem liczby bydła, zajmujemy miejsce
a) 1.
b) 5.
c) 2.
d) 8.
4. Jakiego typu użytkowego jest krowa, która ma beczułkowatą budowę, krótkie mocne
kończyny, głęboką klatkę piersiową pojemny brzuch i silnie rozbudowany mostek
a) mięsnego.
b) mlecznego.
c) kombinowanego.
d) roboczego.
5. Zanikającym typem użytkowym bydła jest typ
a) mięsny.
b) mleczny.
c) kombinowany.
d) roboczy.
6. Typ wielokierunkowy bydła to typ
a) mięsno  mleczny.
b) mleczno  mięsny.
c) mięsny.
d) mleczno  mięsno  roboczy.
7. W typie wybitnie mlecznym jest rasa
a) simentalska.
b) jersey.
c) pimontese.
d) hereford.
8. Produkty pozyskiwane od bydła stanowią wartość całej produkcji rolniczej
a) 45%.
b) 65%.
c) 25%.
d) 10%.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
9. Podpuszczkę uzyskujemy z żołądków
a) krów.
b) wolców.
c) cielÄ…t.
d) byków.
10. Świnie ze względu na sposób odżywiania uznaje się za
a) roślinożerne.
b) mięsożerne.
c) wszystkożerne.
d) odżywiają się zielonkami.
11. Najwięcej owiec występuje w naszym kraju w
a) regionach północnych.
b) regionie środkowej Polski.
c) górach.
d) Polsce wschodniej.
12. Wydajność rzez
na świń waha się między
a) 10 do 20%.
b) 30 do 35%.
c) 76 do 82%.
d) 15 do 30%.
13. Liczba prosiąt odsadzonych od lochy rocznie powinna wynosić
a) 14 sztuk.
b) 16 sztuk.
c) 17 sztuk.
d) 20 sztuk.
14. Według nowych dyrektyw locha powinna w okresie użytkowania rozpłodowego wydać
a) 3 mioty.
b) 4 mioty.
c) 5 miotów.
d) 6 miotów.
15. Masa ubijanych tuczników powinna wynosić
a) powyżej 120 kg.
b) 130 kg.
c) 140 kg.
d) poniżej 105 kg.
16 Na 1 kg przyrostu masy tucznika zużycie paszy powinno wynieść
a) 1 kg.
b) 2 kg.
c) do 3 kg.
d) powyżej 0,5 roku.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
17. Mięsność tusz powinna wynosić
a) 20%.
b) 30%.
c) nie mniej niż 53%.
d) 42%.
18. Typ użytkowy konia charakteryzujący się; jędrnością i suchością tkanek, lekką budową,
długą linią, kończynami dość długimi sprzyjającymi dużej szybkości to typ
a) pociÄ…gowy.
b) wierzchowy.
c) juczny.
d) wszechstronnie użytkowy.
19. Na kolczyku znajduje siÄ™
a) 11 znaków.
b) 12 znaków.
c) 10 znaków.
d) 14 znaków.
20. y
ródłem białka dla pszczół jest
a) miód.
b) kit pszczeli.
c) pierzga.
d) wosk.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko...............................................................................
Charakteryzowanie produkcji roślinnej i zwierzęcej
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedzi Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
6. LITERATURA
1. Bac S.: Produkcja roślinna. PWRiL, Warszawa 1999
2. Dobrzański B.: Produkcja roślinna. PWRiL, Warszawa 1995
3. Sołtysiak U.: Rolnictwo ekologiczne od teorii do praktyki. Ekoland 1993
4. Krukowski M.: Hodowla zwierzÄ…t. PWRiL, Warszawa 1996
5. Waszkiewicz. Cz.: Maszyny rolnicze. WSiP, Warszawa 1996
Czasopisma:
 Rzepak poradnik dla producentów
 Zboże wysokiej jakości
 Aktualności rolnicze
 Trzoda chlewna
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42