di abet ol ogi a
Rola lekarza rodzinnego w opiece diabetologicznej
The role of the family physician in the quality of diabetic care
Anna Czech
S t r e s z c z e n i e
S
t
r
e
s
z
c
z
e
n
i
e
Ze względu na bardzo dużą liczbę osób z cukrzycą typu 2 oraz ze stanem przedcukrzycowym profilaktyka i lecze-
nie tych schorzeń jest bardzo ważnym zadaniem lekarzy opieki rodzinnej i podstawowej. Od ich działań zależy ja-
koS
ć wyników leczenia i profilaktyki w skali ogólnokrajowej. W niniejszym opracowaniu przedstawiono konieczne
w tym zakresie nowe ujęcia i rozwiązania organizacyjne.
Słowa kluczowe: cukrzyca, profilaktyka, leczenie, lekarz rodzinny.
S
ł
o
w
a
k
l
u
c
z
o
w
e
:
A b s t r a c t
A
b
s
t
r
a
c
t
Due to the epidemic character of diabetes mellitus type 2 and prediabetic state the prevention and long-term
management of these diseases are now one of the essential tasks of family or primary care physicians. Their activities
shape the quality of diabetes mellitus care in general. In this particular matter an innovative approach is necessary
 it is the subject of the presented discussion.
Key words: diabetes mellitus, prevention, therapy, family physician.
K
e
y
w
o
r
d
s
:
Cukrzyca jest przewlekłą chorobą społeczną, która po- większy i wynosi: dla populacji Krakowa 10,77%, Lubli-
woduje biologiczne, psychoemocjonalne i społeczne stra- na 15,6%, a Łodzi 15,7% [3 5]. Drugie tyle osób
ty w życiu poszczególnych chorych, a także negatywnie ma upoS
ledzoną tolerancję glukozy. WielkoS
ć tych liczb
kształtuje ogólny stan zdrowia całych społeczeństw oraz wskazuje na wyjątkowy charakter problemu cukrzycy,
budżetów państwowych na całym S
wiecie. szczególnie typu 2, która stanowi 85 90% wszystkich przy-
Wyniki publikowanych prognoz epidemiologicznych padków tego schorzenia i szczególnie często występuje
wskazują, że liczba chorych na cukrzycę będzie zwiększać u osób po 70. roku życia, które z powodu wielu chorób
się systematycznie. Prognoza R
wiatowej Organizacji Zdro- współistniejących leczą się u lekarza opieki podstawowej.
wia (World Health Organization  WHO) [1] przewidu- Negatywny wpływ cukrzycy na zdrowie i koszty lecze-
je, że w latach 1995 2025 liczba osób z cukrzycą w kra- nia wynika nie tylko z jej częstego występowania, ale tak-
jach gospodarczo i społecznie rozwiniętych zwiększy się że z faktu, że cukrzyca zbyt póx
no rozpoznana i nieleczo-
o 43%, natomiast w krajach rozwijających się (w tym na lub leczona nieskutecznie powoduje rozwój póx
nych
w Europie R
rodkowej i Wschodniej, także w Polsce) aż powikłań, szczególnie naczyniowych, będących przyczy-
o 170% i w 2025 r. osiągnie aż 300 mln. Póx
niejsze pro- ną przedwczesnego inwalidztwa i zwiększonej umieralno-
gnozy przewidują, że w 2030 r. liczba osób chorych na cu- S
ci tej grupy osób [6].
krzycę na S
wiecie przekroczy 360 mln [2]. Rokowanie chorych na cukrzycę można jednak popra-
Wskax
nik chorobowoS
ci z powodu cukrzycy wg WHO wić, istnieją bowiem bardzo silne dowody naukowe, że
w krajach regionu europejskiego zawiera się w grani- rozwojowi cukrzycy i jej powikłań można zapobiegać lub
cach 3 6%; w Polsce wynosi przeciętnie 4 6%. Według zwolnić ich postęp przez wczesne rozpoznawanie czynni-
własnych badań dotyczących populacji Warszawy, u osób ków ryzyka cukrzycy i stanów przedcukrzycowych oraz
powyżej 20. roku życia wynosił on w 2000 r. 6,1%. Z tej ich intensywne leczenie [7 9].
liczby tylko ok. 50% znajduje się w rejestrach instytucji Realizacja większoS
ci tych zadań leży w gestii lekarza
opieki zdrowotnej z cukrzycą znaną i leczoną, pozosta- podstawowej opieki zdrowotnej. Sprawowanie opieki dia-
łe 50% to przypadki cukrzycy nieznanej i nieleczonej. betologicznej przez lekarza rodzinnego powinno odbywać
Podobne wyniki uzyskali Szurkowska i wsp. w bada- się w dwóch systemach organizacyjnych  samodzielnym
niach prowadzonych w trzech innych regionach Polski. i  łączonym . System samodzielnej opieki diabetologicz-
Wyliczono, że standaryzowany wskax
nik chorobowoS
ci nej obejmuje przede wszystkim badania przesiewowe
z powodu cukrzycy typu 2 znanej i nieznanej dla całej po- w grupach zwiększonego ryzyka w celu wczesnej diagno-
pulacji Polski wynosi 5,37% [3]. styki upoS
ledzenia tolerancji glukozy oraz cukrzycy mało-
Wskax
nik chorobowoS
ci z powodu cukrzycy dla popu- objawowej, upowszechnienie prozdrowotnego stylu życia
lacji powyżej 35. roku życia jest co najmniej dwukrotnie i kompleksowego ograniczania czynników ryzyka cukrzy-
p
r
z
e
w
o
d
n
i
k
20 przewodnik lekarza
di abet ol ogi a
cy, a także jej głównego powikłania  angiopatii cukrzyco- Przypadki cukrzycy typu 1 o chwiejnym przebiegu
wej. Odnosi się to do: u młodych ludzi, cukrzycy powikłanej ze zmianami na-
" racjonalizacji stylu życia, a więc eliminacji bezczynno- czyniowymi, neurologicznymi, ciąża u chorych na cukrzy-
S
ci ruchowej, cę to już zadania, które może realizować bardzo gruntow-
" ograniczenia zapadalnoS
ci na otyłoS
ć i dyslipidemię, nie przygotowany specjalista diabetolog.
" kontroli nadciS
nienia tętniczego, Tak duży zakres koniecznych do wykonania działań
" eliminacji palenia tytoniu i picia alkoholu, profilaktyczno-leczniczych wskazuje na potrzebę stałego
" wprowadzenia planowej edukacji terapeutycznej doty- uzupełniania i pogłębiania wiedzy przez lekarzy opieki
czącej cukrzycy typu 2 i jej powikłań, podstawowej w zakresie nowoczesnych metod leczenia
" upowszechnienia racjonalnego żywienia, cukrzycy.
" obniżenia poziomu negatywnych stresów biologicznych Temu celowi ma właS
nie służyć cykl artykułów przy-
i społecznych, gotowanych przez zespół doS
wiadczonych diabetologów
" systematycznego monitorowania glikemii, glikowanej he- pracujących w kierowanej przez autorkę Katedrze i Kli-
moglobiny oraz wczesnych objawów powikłań, np. zespo- nice Chorób Wewnętrznych i Diabetologii Warszawskie-
łu stopy cukrzycowej, niedokrwiennej choroby serca itd. go Uniwersytetu Medycznego.
Do dalszych zadań lekarza rodzinnego sprawującego
Piśmiennictwo
opiekę diabetologiczną w systemie samodzielnym należą:
" ustalanie racjonalnych wskazań do podawania leków 1. King H, Aubert RE, Herman WH. Global burden
of diabetes, 1995-2025: prevalence, numerical estimates and
z grupy sulfonylomocznika, biguanidów lub innych le-
projections. Diabetes Care 1998; 21: 1414-31.
ków zmniejszających insulinoopornoS
ć,
2. Wild S, Roglic G, Green A, et al. Global prevalence of diabetes:
" prowadzenie lokalnego rejestru chorych i planu wizyt
estimates for the year 2000 and projections for 2030. Diabetes
w opiece samodzielnej  w grupie swoich podopiecznych;
Care 2004; 27: 1047-53.
działania te powinny być planowe i kontrolowane.
3. Szurkowska M, Szybiński Z, Nazim A i wsp. ChorobowoS
ć
Działania lekarza rodzinnego w ramach systemu  łą- z powodu cukrzycy typu 2 w populacji Krakowa. Pol Arch Med
Wewn 2001; 106: 771-9.
czonego dotyczą szczególnie chorych na cukrzycę typu 2:
4. Łopatyński J, Mardarowicz G, Nicer T i wsp. Badania
" u których leczenie za pomocą prozdrowotnego prze-
nad występowaniem cukrzycy typu 2 w populacji powyżej 35. roku
kształcenia żywienia i stylu życia oraz przeciętnych da-
życia na wsi i w mieS
cie w regionie lubelskim. Pol Arch Med
wek doustnych leków hipoglikemizujących nie przyno-
Wewn 2001; 106: 781-6.
si bardzo dobrych wyników, 5. Drzewoski J, Saryusz-Wolska M, Czupryniak L. Występowanie
cukrzycy typu 2 i wybranych zaburzeń metabolicznych w populacji
" w wieku poniżej 65. lat,
miejskiej osób dorosłych powyżej 35. roku życia. Pol Arch Med
" u których istnieją objawy powikłań cukrzycy oraz
Wewn 2001; 106: 787-91.
" którzy są zagrożeni lub występują u nich objawy innych
6. Nathan DM. Long-term complications of diabetes mellitus. N Engl
przewlekłych chorób.
J Med 1993; 328: 1878-85.
Opieka łączona polega na zorganizowanym i plano- 7. UK Prospective Diabetes Study (UKPDS) Group. Intensive
blood glucose control with sulfonylureas or insulin compared with
wym okresowym kontrolowaniu (np. trwałe oddelegowa-
conventional treatment and risk of complications in patients with
nie konsultacyjne) wymienionych kategorii chorych na cu-
type 2 diabetes (UKPDS 33). Lancet 1998; 352: 837-53.
krzycę w gminnej (dzielnicowej) lub innej poradni
8. Gaede P, Vedel P, Larsen N, et al. Multifactorial intervention and
diabetologicznej. Chory pozostaje pod stałą opieką leka-
cardiovascular disease in patients with type 2 diabetes. N Engl
rza rodzinnego, ale także pod ciągłą, planowo dostępną
J Med 2003; 348: 383-93.
opieką konsultacyjną poradni diabetologicznej  obie pla- 9. Gaede P, Lund-Andersen H, Parving H-H, et al. Effect
of multifactorial intervention on mortality in type 2 diabetes. N Engl
cówki mają wspólną dokumentację chorego (historia cho-
J Med 2008; 358: 580-91.
roby) oraz uzgodniony plan badań i ordynacji. W opiece
łączonej poradnia diabetologiczna sprawuje również pla-
prof. dr hab. n. med. Anna Czech
nową opiekę nad poziomem pracy i ewentualnym uzupeł- kierownik Katedry i Kliniki Chorób Wewnętrznych i Diabetologii
Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
nieniem wiedzy lekarza rodzinnego.
Aby współpraca przebiegała harmonijnie, przedstawi-
ciel lekarzy rodzinnych pewnego obszaru kraju powinien
być członkiem zespołu kierującego poradnią specjalistycz-
ną, co pozwoli regulować na bieżąco wszystkie problemy
organizacyjne. Najlepsza konsultacja dla lekarza rodzin-
nego to wspólna z pacjentem wizyta u diabetologa w po-
radni specjalistycznej. Godne polecenia jest wspólne ko-
rzystanie z planu opieki  książeczki chorego na cukrzycę.
Ważne jest, aby chory miał ten dokument stale przy so-
bie. Stosować należy różne, dodatkowe sposoby porozu-
miewania się między lekarzami. Idealną metodą wymia-
ny informacji jest droga elektroniczna.
przewodnik lekarza 21
p
r
z
e
w
o
d
n
i
k