„Nie mo

żemy obiecać garnka złota...  

 

 

 

 

 

 

Nie mo

żemy obiecać szczęścia... 

Ale mo

żemy obiecać absolutnie  

najlepszy sprz

ęt w tej cenie.” 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Pomy

śl o nas... 

 

 

  RUTUS SOLARIS 

 

 
 

 

 

 
 

 
 

 

MIKROPROCESOROWY WYKRYWACZ METALI 

RUTUS SOLARIS 

 

 

Najlepszym sposobem przejścia przez pierwszy kontakt z wykrywaczem jest: 

-  zrobienie sobie kawy lub herbaty  
-  wygodny fotel i dociekliwa, ze zrozumieniem lektura „wiedzy podstawowej” 
-  po przeczytaniu „wiedzy podstawowej” opanowanie zgodnie z „instrukcją 

obsługi” posługiwania się przyciskami i pokrętłami 

-  kolejna lektura i wykonanie kilku eksperymentów opisanych  

w „wiedzy podstawowej” 

-  pierwsze kilkanaście godzin w terenie proszę potraktować jako wstęp do 

poszukiwań. Nauczenie tak prostej czynności jak chodzenie zajęło każdemu  

z nas kilka miesięcy, szukać też trzeba się nauczyć. 

 

JAK DZIAŁA WYKRYWACZ CZYLI WIEDZA PODSTAWOWA 

 

 

Podstawą samodzielnego skutecznego posługiwania się wykrywaczem metali jest 

zrozumienie jak działa wykrywacz oraz zrozumienie podstawowych trudności związanych 

z wykryciem przedmiotu metalowego w gruncie. Sprawę można porównać do ręcznego 

łowienia ryb w mętnej wodzie i jest to porównanie naprawdę dobre. Aby uprościć 

zrozumienie teoretycznych zagadnień związanych z detekcją metali wprowadziłem do 

rozważań kilka raczej nie spotykanych w publikacjach pojęć. Ponieważ jednak 

wprowadzenie tych pojęć prowadzi do wniosków zgodnych z rzeczywistością jak 

najbardziej można uznać je za prawidłowe. 

 

Podstawowymi elementami wykrywacza typu VLF są część nadawcza i odbiorcza. 

W sondzie znajdują się uzwojenia podłączone do części  nadawczej  jak i odbiorczej. 

Uzwojenia podłączone do części nadawczej wytwarzają pole magnetyczne o określonych 

stabilnych parametrach, które dla uproszczenia dalszych rozważań nazywane będzie 

POLEM PIERWOTNYM. Uzwojenia odbiorcze w sondzie nawinięte są w ten sposób,  

że odbierają tylko b. niewielką część pola pierwotnego zaś dobrze odbierają inne 

pochodzące z zewnątrz pola magnetyczne. Oczywiście uzwojenie odbiorcze jest 

nastrojone na odbiór tej samej częstotliwości pola jakie nadaje uzwojenie nadawcze.  

W tym wykrywaczu ta częstotliwość to 7812,5 Hz. 

Jeśli położymy wykrywacz na drewnianym stole z dala od innych przedmiotów 

metalowych to zjawiska występujące w samej sondzie wykrywacza są następujące: 

-  uzwojenie nadawcze emituje pole magnetyczne o częstotliwości 7812,5 Hz 
-  uzwojenie odbiorcze odbiera niewielką część pola pierwotnego i zamienia go na 

sygnał elektryczny o stałej amplitudzie. W dalszej części rozważań będziemy ten 

sygnał nazywali SYGNAŁEM SONDY. 

Jeśli w zasięgu pola pierwotnego pojawi się przedmiot metalowy to pewne zjawiska 

fizyczne zachodzące w tym przedmiocie spowodują, że przedmiot ten sam stanie się 

źródłem pola magnetycznego i to pole nazywać będziemy POLEM WTÓRNYM. 

 

 

- 2 - 

 

 

Pole wtórne odebrane przez uzwojenia odbiorcze zamieniane jest na sygnał 

elektryczny o dwóch ważnych parametrach: fazie (opóźnieniu) – zależnej od wielkości  

i rodzaju materiału z jakiego wykonany jest przedmiot, mierzonej w stopniach kątowych  

( miara stopni kątowych określająca fazę sygnału od przedmiotu nie przekłada się 

wprost na kąt ustawienia pokrętła dyskryminacji gdyż w tym wykrywaczu maksymalne  

ustawienie dyskryminacji odpowiada fazie 90 stopni kątowych sygnału od przedmiotu ) 

oraz amplitudzie (sile sygnału) zależnej od wielkości przedmiotu i odległości do niego. 

Ten sygnał nazywać będziemy SYGNAŁEM OD PRZEDMIOTU. 

Tak więc po przybliżeniu do sondy np. monety, z sondy wychodzi nałożony na siebie 

sygnał sondy i sygnał od przedmiotu. Aby wykryć tę monetę należy znaleźć sposób na 

rozdzielenie obydwu sygnałów. 

Sposobem najprostszym jest PRACA STATYCZNA. 

Na początek rozważań na temat pracy statycznej należy wytłumaczyć czym jest 

dyskryminacja. Pokrętłem dyskryminacji ustawiamy taką wartość opóźnienia sygnału od 

przedmiotu, powyżej której sygnał ten zostaje w wykrywaczu zinterpretowany jako 

dodatni a poniżej jako ujemny. Np.: dla pięciu bardzo charakterystycznych przedmiotów 

można przyporządkować następujące opóźnienia sygnału od przedmiotu: 

         

Odłamek -  30 stopni 

         

Kombinerki  - 65 stopni 

         

Mała monetka - 98 stopni 

         

Hełm stalowy - 110 stopni 

         

Duża blacha miedziana  - 165 stopni 

Jeśli dyskryminację ustawimy na poziomie min. czyli zero stopni to każdy z tych 

przedmiotów będzie widziany przez wykrywacz jako dający sygnał dodatni, jeśli 

zwiększymy poziom dyskryminacji np. do 70 stopni ( czyli ok. 2/3 zakresu obrotu 

pokrętła dyskryminacji ) to nastąpi taki efekt : 

Odłamek daje sygnał ujemny  

 

 

Kombinerki dają sygnał ujemny 

 

 

Mała monetka daje sygnał dodatni 

 

 

Hełm daje sygnał dodatni 

 

 

Blacha miedziana daje sygnał dodatni 

Jeśli jakiś inny, nie umieszczony na liście przedmiot będzie miał sygnał  

o opóźnieniu dokładnie 70 stopni to nie będzie widziany przez wykrywacz! 

Tak więc na stole leży sobie wykrywacz ustawiony w tryb statyczny (zachęcam do 

praktycznego poeksperymentowania J), dyskryminacja zero, w pobliżu nie ma 

przedmiotów metalowych i w tej chwili wykrywacz widzi tylko sygnał od sondy - załóżmy  

że ma on 100 jednostek. 

Dyskryminację mamy ustawioną na zero więc każdy przedmiot metalowy będzie 

dawał sygnał dodatni. Jeśli naciśniemy przycisk zerowania to wykrywacz zapamięta te 

100 jednostek i będzie ciągle porównywał ten zapamiętany poziom z tym co widzi   

w danej chwili. Zbliżając do sondy np. śrubkę, która da sygnał np. 4 jednostek 

spowodujemy, że wykrywacz zacznie widzieć sygnał 104 (dla przypomnienia 100 

jednostek sygnału od sondy plus 4 jednostki sygnału od śrubki daje nam 104). 

Wykrywacz od widzianej wartości 104 odejmie 100 i w efekcie mamy 4 jednostki 

sygnału, który uruchamia dźwięk i skalę na wyświetlaczu.  

 

 

- 3 - 

 

 

 

Jeśli ustawimy dyskryminację np. na 50 stopni to zachodzą następujące zmiany: 
-  sygnał od sondy będzie miał inną wartość  

 

PIERWSZY WNIOSEK PRAKTYCZNY: PO WSZELKIEJ ZMIANIE USTAWIEŃ 

WYKRYWACZA W TRYBIE STATYCZNYM ORAZ NA POCZĄTKU PRACY NALEŻY 

WCISNĄĆ PRZYCISK ZEROWANIA  

( W tym konkretnym wykrywaczu mikroprocesor na początku pracy  

jeśli to konieczne sam uruchamia procedurę zerowania). 

 
-  niektóre przedmioty ( te poniżej poziomu dyskryminacji ) będą widziane przez 

wykrywacz jako dające sygnał ujemny.  

 

Tak więc ustawiamy dyskryminację na mniej więcej połowę skali, odsuwamy od 

sondy przedmioty służące do eksperymentów, wciskamy zerowanie i wykrywacz 

zapamiętuje nowy poziom sygnału od sondy np. 120 jednostek. Przybliżamy śrubkę, 

która w tej chwili daje sygnał – 4 jednostki i mamy sygnał widziany przez wykrywacz 

120 – 4 =116. Wykrywacz porównuje obecny sygnał 116 z sygnałem zapamiętanym 120 

czyli: 116 – 120 = -4. Mając cztery jednostki sygnału ale ujemne (!) wykrywacz nie 

piszczy, lub w zależności od ustawionego sygnału wiodącego pracy statycznej będzie 

dawał coraz cichszy dźwięk. Co ważne: WIDZI TEN SYGNAŁ ALE NIE PISZCZY. Jeśli 

oddalimy tę śrubkę i zbliżymy monetkę to wykrywacz będzie piszczał bo monetka da 

sygnał dodatni. 

 

 

Zróbmy następny bardzo ważny dla zrozumienia sprawy eksperyment: 

zabieramy przedmioty metalowe z pobliża wykrywacza, zerujemy i kładziemy kombinerki 

w pobliżu sondy. Sygnał od kombinerek to – 50 jednostek. Wykrywacz widzi ten sygnał  

- 50 ale nie piszczy i teraz zbliżamy monetę. I w tej sytuacji wykrywacz nie wykrywa 

monety! Jeśli sygnał od monety to 10 jednostek to nie „przebija się” on przez sygnał 

kombinerek - to kombinerki maskują monetę i nie jest ona widoczna. 

 

Następny eksperyment: zabieramy monetę, przy sondzie są tylko kombinerki, 

zerujemy wykrywacz i mamy: 120 sygnał od sondy; - 50 sygnał od kombinerek więc 

wykrywacz pamięta wartość 70 jednostek. Jeśli zabierzemy w tej chwili kombinerki to 

wykrywacz zacznie widzieć tylko sygnał od sondy 120 jednostek. I po porównaniu 

obydwu sygnałów  120 – 70  otrzymujemy 50 jednostek sygnału dodatniego. 

Wykrywacz piszczy tak jakby wykrywał obecność dużego przedmiotu powyżej 

dyskryminacji. 

 

WNIOSKI : WYKRYWACZ W TRYBIE STATYCZNYM ZERUJEMY Z DALA OD 

PRZEDMIOTÓW METALOWYCH. WYZEROWANIE W POBLIŻU PRZEDMIOTU 

METALOWEGO SPOWODUJE NIEPRAWIDŁOWĄ PRACĘ WYKRYWACZA I PO 

ODEJŚCIU OD PRZEDMIOTU BĘDZIE ON ALBO PISZCZAŁ ALBO BĘDZIE MIAŁ 

DUŻO MNIEJSZY ZASIĘG, NAWET MOŻE NIC NIE WYKRYWAĆ. 

 

 

 

 

 

- 4 - 

 

 

 

 

To były eksperymenty na stole. W tej chwili by przejść do praktycznych 

poszukiwań należy zrozumieć, że grunt ma właściwości magnetyczne. Jeśli zbliżymy 

sondę wykrywacza do gruntu to pobudzony polem pierwotnym sam stanie się też 

źródłem pola i zacznie wytwarzać POLE OD GRUNTU. Pole to odebrane przez 

uzwojenia odbiorcze w sondzie zostanie zamienione na SYGNAŁ OD GRUNTU,   

który przeszkadza w prawidłowej pracy wykrywacza - tak jak mętna woda nie pozwala 

dojrzeć ryb pływających w stawie. A im głębiej pływa ryba tym wody nad nią więcej  

i trudniej ja zauważyć. Tak samo z przedmiotami w gruncie. Im są głębiej tym trudniej 

„wyłuskać” sygnał od przedmiotu z zakłócającego go sygnału od gruntu. Dla monetki na 

głębokości np. 20 cm sygnał od gruntu jest kilkaset lub nawet kilka tysięcy razy większy 

niż sygnał od tej monety. Daje to obraz trudności jakie musi pokonać wykrywacz by 

wykryć tę monetę. W przybliżeniu można powiedzieć, że grunt ma opóźnienie sygnału  

w okolicach zera. Jeśli dyskryminację ustawimy na zero to w trybie statycznym 

wykrywacz prawie nie widzi gruntu, nie ma więc zarówno problemów z zerowaniem  

jak i z maskowaniem sygnału od monety. Problem zaczyna się gdy ustawimy 

dyskryminację. Grunt zacznie dawać duży sygnał ujemny. Więc w terenie na ustawionej 

dyskryminacji grunt zacznie się zachowywać jak kombinerki na poprzednich przykładach.  

I tak: 

-  jeśli wyzerujemy na dyskryminacji wykrywacz trzymając sondę na wysokości  

np. 1m nad ziemią to wykrywacz zapamięta sygnał od sondy np. 120, zbliżamy 

sondę do ziemi i wykrywacz zaczyna widzieć grunt np. sygnał – 40 jednostek   

i milczy ( lub cichnie ), jednak ten ujemny sygnał od gruntu powoduje drastyczny 

spadek zasięgów. Aby wykrywacz wykrył przedmiot musi on dać sygnał co 

najmniej 40 jednostek aby „przebić” się  przez sygnał od gruntu. 

-  jeśli wyzerujemy wykrywacz trzymając sondę tuż nad ziemią i podniesiemy sondę 

do góry to wykrywacz zacznie piszczeć tak jakby widział przedmiot „powyżej” 

dyskryminacji. Dokładnie tak samo jak w przykładzie z kombinerkami. 

 

WNIOSKI : W PRACY STATYCZNEJ Z DYSKRYMINACJĄ NALEŻY WYZEROWAĆ 

WYKRYWACZ TRZYMAJĄC SONDĘ NA TEJ WYSOKOŚCI, NA KTÓREJ 

BĘDZIEMY PROWADZIĆ POSZUKIWANIA. ZBLIŻENIE SONDY DO GRUNTU 

POWODUJE SPADEK ZASIĘGU WYKRYWACZA, ODDALENIE OD GRUNTU 

POWODUJE DŹWIĘK JAK NA PRZEDMIOT POSZUKIWANY. W TYM TRYBIE 

PRACY USTAWIENIE POKRĘTŁA GRUNT NIE MA ŻADNEGO ZNACZENIA GDYŻ 

JEST WYŁĄCZONE. 

 

Jeśli natomiast przełączymy wykrywacz w tryb „All metal” – czyli poszukiwania w 

trybie statycznym bez dyskryminacji to mamy możliwość dokładnego dostrojenia 

wykrywacza do gruntu za pomocą pokrętła „grunt” – osiągamy w ten sposób w praktyce 

większe zasięgi.Żaden układ elektroniczny nie jest idealny więc z czasem zapamiętany 

sygnał od sondy będzie różnić się od aktualnego. A efekty będą już znane. 
 

WNIOSEK : ABY ZAPEWNIĆ PRAWIDŁOWĄ PRACĘ WYKRYWACZA W TRYBIE 

STATYCZNYM NALEŻY CO JAKIŚ CZAS NACISNĄĆ PRZYCISK ZEROWANIA. 

  

Wszystkie te wady wykrywaczy statycznych spowodowały  powstanie   

WYKRYWACZY DYNAMICZNYCH. 

 

- 5 - 

 

Przełączamy wykrywacz w tryb pracy dynamicznej, kładziemy na stole, zabierając  

z otoczenia sondy przedmioty służące do eksperymentów a dyskryminację ustawiamy  

w pozycji min. Tak jak na początku „badań” sygnał sondy jest np. 100 jednostek.  

Z tym, że w tym trybie pracy wykrywacz cały czas kilkadziesiąt razy na sekundę robi 

pomiar tego co „widzi” a więc sygnału sondy i sygnału od przedmiotu i porównuje to co 

widzi w danej chwili z poprzednim pomiarem. Np. wykonuje pomiar i widzi sygnał  

z sondy rzędu 100 jednostek, w następnej chwili znów widzi 100 jednostek, porównuje 

obydwa pomiary: 100 – 100 = 0 i nic się nie dzieje. I znów rozpoczyna wszystko od 

początku pomiar 100 jednostek itp... W pewnym sensie można napisać, że cały czas co 

chwilę sam się „zeruje”, robiąc ciągle pomiary i porównując je z pomiarem zrobionym 

przed chwilą. 

 

WNIOSEK: W TRYBIE DYNAMICZNYM NIE MA CZEGOŚ TAKIEGO JAK 

ZEROWANIE WYKRYWACZA. TA CZYNNOŚĆ JEST ZBĘDNA GDYŻ WYKRYWACZ 

SAM „ZERUJE SIĘ” PRZEZ CAŁY CZAS. 

 

Weźmy naszą śrubkę i zacznijmy poruszać względem sondy wykrywacza.  

Jeśli ustawimy „dyskryminację” na zero to wykrywacz wykryje śrubkę. Dzieje się tak 

dlatego, że wykrywacz w tym trybie pracy nie widzi sygnału od sondy lecz reaguje tylko 

na „zaburzenia” poziomu sygnału. 

 

WNIOSEK: W TRYBIE DYNAMICZNYM WYKRYWACZ REAGUJE GDY 

PRZEDMIOT PORUSZA SIĘ WZGLĘDEM SONDY( LUB ODWROTNIE).  

JEŚLI PRZESTANIEMY RUSZAĆ SONDĄ WZGLĘDEM PRZEDMIOTU  

( LUB ODWROTNIE ) TO WYKRYWACZ ZAMILKNIE. 

OPTYMALNA PRĘDKOŚĆ POSZUKIWANIA TO OK. 50 CM/S  DO 2 M/S.  

JEŚLI SZUKAMY MONET TO POWINNIŚMY SZUKAĆ RACZEJ Z MNIEJSZYMI 

PRĘDKOŚCIAMI, NA BIEG PO LESIE POZWALAMY SOBIE PRZY 

POSZUKIWANIACH MILITARIÓW. 

 

Myślę, że dla prawidłowej obsługi wykrywacza jest także niezbędne tłumaczenie 

jak działa dyskryminacja w tym trybie pracy. Ponieważ detektor wykrywa zaburzenia 

pola a nie jego wartość, układ dyskryminacji w trybie dynamicznym ma trudniejsze 

zadanie. Aby nie wchodzić w trudne rozważania teoretyczne podkreślę tylko że: 

 

NIEKTÓRE PRZEDMIOTY W TRYBIE DYNAMICZNYM BĘDĄ TRUDNE DO 

ZDYSKRYMINOWANIA. 

 

Następnym problemem, który musimy zrozumieć to strojenie do gruntu gdyż w 

tym trybie pracy jest to niezbędne dla prawidłowej pracy wykrywacza. Jak już pisałem 

grunt ma właściwości magnetyczne i daje nam sygnał od gruntu, którego opóźnienie 

jest mniej więcej równe zero. W trybie dynamicznym sygnał jaki widzi wykrywacz jest 

„rozdzielany” i podawany jednocześnie na pokrętło dyskryminacji i pokrętło gruntu. 

Wiemy już, że za pokrętłem dyskryminacji grunt jest w większości przypadków widziany 

jako sygnał ujemny natomiast np. blacha miedziana jako sygnał dodatni. Za pokrętłem 

grunt większość przedmiotów metalowych - obojętnie czy jest to śrubka czy moneta czy 

coś innego - jest widzianych jako sygnał dodatni, zaś grunt może być widziany jako 

sygnał ujemny lub dodatni lub może nie być w ogóle widziany w zależności od 

ustawienia tego pokrętła.  

- 6 - 

 

Aby wykrywacz w trybie dynamicznym pracował prawidłowo musi być spełniony 

warunek, że grunt jest za pokrętłem „grunt” widziany jako sygnał zerowy lub lekko 

dodatni. Pomyślmy:  

-  dla monety sygnał za pokrętłem „dyskryminacja” wynosi 2 jednostki  

(oczywiście ruszamy monetą)  

-  dla tej samej monety sygnał za pokrętłem „grunt” wynosi 2 jednostki  

Wykrywacz mnoży obydwa sygnały 2 x 2 = 4 i reaguje na cztery dodatnie jednostki  

i piszczy. Następnie: 

-  sygnał od gruntu za pokrętłem „dyskryminacja” wynosi -2 jednostki 
-  dla nieprawidłowego ustawienia pokrętła „grunt” sygnał od gruntu za pokrętłem 

„grunt” wynosi -2 jednostki 

Wykrywacz mnoży obydwa sygnały -2 x -2 = 4 i też piszczy! Reaguje tak jakby pod 

sondą był poszukiwany przez nas przedmiot. Ostatni przypadek:  

-  sygnał od gruntu za pokrętłem „dyskryminacja” wynosi  -2 jednostki  
-  dla praktycznie prawidłowego ustawienia pokrętła „grunt” sygnał od gruntu za 

tym pokrętłem wynosi 0,1 jednostki. 

 

Wykrywacz po raz kolejny mnoży obydwa sygnały i wynik wynosi –0.2 i nic się nie 

dzieje. Wykrywacz nie piszczy. Nie reaguje na grunt. Ważne jest natomiast to, że tak jak 

w wypadku pracy statycznej jego zasięg jest troszkę mniejszy (mamy przecież -0.2 

jednostki) ale zauważmy, że ten spadek zasięgu jest o wiele mniejszy! 

 

WNIOSKI: W TRYBIE DYNAMICZNYM NALEŻY STROIĆ WYKRYWACZ DO 

GRUNTU. IM LEPIEJ DOSTROJONY DO GRUNTU WYKRYWACZ TYM WIĘKSZA 

JEST JEGO SKUTECZNOŚĆ.  

 

I na koniec mała dygresja: wykrywacz dostrojony dokładnie do gruntu ma pewną 

tendencję do „pomruków”. Ten detektor jest sprzętem bardzo czułym i przy dokładnym 

dostrojeniu do  gruntu może reagować na minimalne punktowe zmiany właściwości 

magnetycznych podłoża. Aby uzyskać stabilniejszą pracę wykrywacza warto minimalnie 

przekręcić pokrętło „grunt” w prawo aby zbliżając sondę do gruntu ( przy funkcji 

strojenia do gruntu ) uzyskać delikatny wzrost natężenia dźwięku i przesuwanie się 

wskaźnika poziomu w lewo. Troszkę zmniejszamy zasięg w gruncie ale zyskujemy na 

stabilności wykrywacza. Oczywiście nie należy czynić tego zbyt mocno ponieważ nastąpi 

zjawisko spadku zasięgu na duże przedmioty z metali kolorowych. 

 

Ostatni problem z jakim spotyka się poszukiwacz to tzw. „kamienie magnetyczne” 

Są to kamienie, które posiadają właściwości magnetyczne większe niż otaczające je 

podłoże. Wykrywacz reaguje na takie kamienie „rozproszonym dźwiękiem”, są one 

identyfikowane jako ostatni skrajny prawy segment na linijce identyfikacji wykrywacza -  

dzięki temu można w łatwy sposób je rozpoznać. W wypadku gdy ilość kamieni 

magnetycznych w gruncie uniemożliwia poszukiwania można wyeliminować ich wykrycie 

poprzez pokręcenie pokrętła grunt w prawo.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Powodzenia!  

 

 

- 7 - 

 

INSTRUKCJA OBSŁUGI 

 

SPECYFIKACJA WYKRYWACZA: 

 

POKRĘTŁA REGULACYJNE: 

 

SENS ( czułość ) – określa wzmocnienie elektroniki wykrywacza. Im wyższa czułość 

tym zasięg wykrywacza większy. Zmniejszając czułość zmniejszamy zasięg 

wykrywacza ale radykalnie zwiększamy stabilność pracy. I tak dla pokrętła czułość 

ustawionego na „max” w trybie dynamicznym zasięg dla monety 5gr wynosi 31 cm, 

dla pokrętła czułość ustawionego na pół wynosi ok. 28 cm ( a stabilność detektora 

wzrasta radykalnie), natomiast dla ustawienia minimalnego zasięg wynosi ok. 20 cm. 

Tak więc aby uzyskać stabilną pracę detektora w danych warunkach zakłóceń 

elektromagnetycznych i terenowych należy zmniejszać czułość – do połowy zakresu 

regulacji spadki zasięgów są bardzo niewielkie. Dopiero poniżej połowy zakresu 

następuje większy spadek zasięgów. 

VOL ( głośność ) – określa głośność sygnału dźwiękowego tak jak w sprzęcie audio. 

Jedyna uwaga – zmniejszenie głośności może spowodować przeoczenie najsłabszych 

sygnałów. Dlatego „Gwarancję zasięgu” określono dla głośności ustawionej na „max”. 

DISC ( dyskryminacja ) – określa poziom odrzucanych śmieci stalowych. W tym 

detektorze zakres dyskryminacji jest ograniczony tylko do zakresu przedmiotów 

stalowych. Ma to głębokie uzasadnienie gdyż rodzaj przedmiotu możemy określić na 

wskaźniku identyfikacji – przedmioty „słabego koloru” nie powinny być w polskich 

warunkach dyskryminowane gdyż mogą to być np. cienkie stare monety, cynkowe 

odznaczenia, orzełki itp. Zbyt dużo w polskich realiach jest ciekawych znalezisk w 

zakresie, który może być dyskryminowany przez inne wykrywacze. 

GR ( grunt ) pokrętło strojenia do gruntu. W prawo od położenia środkowego jest 

zakres odpowiadający gruntom magnetycznym, w lewo gruntom przewodzącym. 

 

TRYBY PRACY: 

 

-  dynamiczny jednotonowy 

- 

dynamiczny trójtonowy 

-  statyczny all metal jednotonowy 

-  statyczny all metal z VCO 

-  statyczny dyskryminacja jednotonowy 

-  statyczny dyskryminacja  z VCO 

- 

mix z statyką all metal 

-  mix z statyką z dyskryminacją. 

Wszystkie tryby pracy mogą być z dowolnym poziomem sygnału wiodącego – czyli 

albo bez tego sygnału albo z ustawionym przez użytkownika. Tak więc jeśli policzymy 

wszystkie możliwości ustawień to otrzymujemy 14 różnych trybów pracy. 

 

CZĘSTOTLIWOŚĆ 

 

7,8 kHz 

 

- 8 - 

 

 

WAGA 

 

1,5 kg 

 

SONDA 

 

koncentryczna, zasilana w układzie dającym poczwórną moc nadawania, 

z przedwzmacniaczem wykonanym w technologii SMD 

 

GNIAZDO SŁUCHAWKOWE 

 

„duży jack” stereo 

 

ZASILANIE 

 

6 baterii AA tzw. „paluszków” Zalecane baterie alkaliczne. Czas pracy ok. 20 godzin. 

 

ZASIĘGI 

 

moneta 5gr ( współczesna ) – 31 cm 

moneta 1 cent US – do 33 cm 

złota obrączka śr. 21 mm – do 35 cm 

moneta 2 zł ( współczesna ) – do 35 cm 

moneta miedziana śr. 32 mm – do 40 cm 

Klamra carska ( mosiądz) – do 60 cm 

Uwagi: pomiar powyższy na dynamice, jeden ton, czułość: max, grunt: położenie 

neutralne, głośność: max, dyskryminacja: 5 kreska, sygnał wiodący: 50, ton: 254. 

Pomiar w powietrzu. 

 

Hełm – ok. 105 do 120 cm 

Uwagi: pomiar dla hełmu w trybie statycznym z dyskryminacją, czułość: max, 

głośność: max, dyskryminacja: 5 kreska, sygnał wiodący: 50, ton: 254, VCO: tak. 

 

OBSŁUGA USTAWIEŃ MIKROPROCESORA 

 

Naciśnięcie prawego klawisza powoduje wejście w ustawienia mikroprocesora.  

Pierwszy poziom menu służy do wyboru jednego z trzech głównych trybów pracy: 

DYNAMIKA, STATYKA, MIX. Tryby pracy przełączamy lewym i prawym klawiszem.  

Wciśniecie i szybkie puszczenie środkowego klawisza powoduje przejście wykrywacza 

do trybu pracy.  

Wciśnięcie i przytrzymanie środkowego klawisza ok. 1s pozwala na wejście do 

ustawień parametrów poszczególnych trybów pracy tzn. jeśli ustawiliśmy na 

pierwszym poziomie pracę dynamiczną to wchodzimy do ustawień trybu 

dynamicznego, jeśli pracę statyczną to wchodzimy do ustawień pracy statycznej, jeśli 

mix to także analogicznie wchodzimy w ustawienia trybu mix. W ustawieniach 

naciśniecie środkowego przycisku powoduje przejście do poziomu niżej, natomiast 

skrajne przyciski służą do regulacji bieżącego parametru. 

 

- 9 - 

 

Ustawienia trybu dynamicznego: 

 

- Dynamika trzy tony: tak lub nie 

- Korekcja żelaza: brak, poziom 1, poziom 2  

- Sygnał wiodący dynamiki: od 1 do 89  

- Ton sygnału wiodącego dynamiki: od 1 do 254 

     - Wzmocnienie skali dla namierzania: od 1 do 10  

          - VCO dla namierzania: tak lub nie  

Ostatnie naciśnięcie środkowego klawisza powoduje przejście detektora do pracy 

dynamicznej. 

 

Ustawienia trybu statycznego: 

 
-  Sygnał wiodący statyki: od 1 do 89 
-  Ton sygnału dla statyki: od 1 do 254 
-  Wzmocnienie skali dla statyki: od 1 do 10  
-  Zero skali dla statyki od 0 do 12 
-  VCO dla statyki: tak lub nie 

Ostatnie naciśnięcie środkowego klawisza powoduje przejście detektora do pracy 

statycznej.  

 

Ustawienia trybu mix:  

 
-  Sygnał wiodący trybu mix: od 1 do 89 

-   Korekcja żelaza: brak, poziom 1, poziom 2  

 

Uwagi: 
-  wzmocnienie skali dla namierzania ustawia dodatkowe cyfrowe wzmocnienie dla 

skali poziomu sygnału jaki pojawia się w chwili namierzania przedmiotu. W ten 

sposób możemy albo widzieć na skali większy zakres poziomów sygnału albo 

dokładniej obserwować najsłabsze sygnały.  

-  dla funkcji namierzania możemy włączyć VCO i w ten sposób w zależności od 

poziomu sygnału ton dźwięku będzie zmienny. Im wyższy poziom sygnału tym 

siła głosu większa i ton dźwięku wyższy. Bardzo ułatwia to znalezienie środka 

poszukiwanego celu. 

-  wzmocnienie skali dla statyki – działa analogicznie jak wzmocnienie skali dla 

namierzania. 

-  zero skali dla statyki – określa miejsce na wyświetlaczu gdzie zaczyna się skala 

sygnału. W ten sposób możemy obserwować wzrokowo obecność zarówno 

dodatnich jak i ujemnych sygnałów w trybie statycznym.  

-  VCO dla statyki pozwala na lepszą interpretację sygnałów. W ten sposób możemy 

usłyszeć nawet bardzo głębokie znaleziska. 

-  tryb mix jest trybem trudnym do obsługi przez operatora. Wszelkie ustawienia 

tego trybu są dobrane fabrycznie. W ten sposób użytkownik pracuje 

wykrywaczem optymalnie skonfigurowanym do tego trybu pracy i osiąga 

najlepsze efekty. Jedyny parametr konfigurowany z klawiatury to sygnał wiodący 

trybu mix, który jest sterowany przez kanał statyczny. 

 

- 10 - 

 

 

 

 

FUNKCJE DODATKOWE 

 

I. Funkcja pomagająca w strojeniu do gruntu:  

 

W trybie dynamicznym i mix przyciśnięcie i przytrzymanie lewego klawisza 

powoduje wejście detektora w tryb pracy statycznej „all metal” z odpowiednio 

dobranym poziomem sygnału wiodącego i skalą poziomu sygnału z zerem 

pośrodku wyświetlacza. Aby dostroić detektor do gruntu należy: 
-  podnieść sondę na wysokość ok. 50 cm 
-  Przycisnąć i przytrzymać lewy klawisz. Na dolnej linijce wyświetlacza pojawi się 

napis  ”zerowanie”. Należy trzymając sondę w górze poczekać aż napis 

zniknie i pojawi się skala.  

-  Zbliżyć sondę do gruntu i obserwować zachowanie skali. Jeśli skala przesuwa 

się w prawo, dźwięk cichnie a na wyświetlaczu pojawia się napis „w prawo” 

to należy puścić przycisk, przekręcić pokrętło grunt w prawo i dokonać 

czynności od początku. Jeśli na wyświetlaczu pojawia się napis „OK” – 

wykrywacz jest dostrojony do gruntu. Jeśli pojawia się napis „w lewo” to 

możemy lekko skorygować pokrętło grunt w lewo. 

  

II. Namierzanie przedmiotu: 

 

W trybie dynamicznym przyciskając i trzymając środkowy przycisk 

uzyskujemy możliwość pracy wykrywacza w trybie statycznym „all metal”. W 

dolnej linijce wyświetlacza LCD pojawia się skala poziomu sygnału natomiast w 

górnej napis ”MONETA NA .... CM”. W miarę zbliżania sondy do znalezionego 

obiektu sygnał zostanie przeliczony na odległość do średniej wielkości monety. 

Oczywiście napis ten nie oznacza, że znalezionym przedmiotem jest moneta. 

Odległość zeskalowana jest dla ustawienia pokrętła „czułość” na połowę. 

 

III. Identyfikacja przedmiotu: 

 

Układ identyfikacji działa w czasie poszukiwania w trybie dynamicznym.  

Jeśli poziom sygnału od przedmiotu ma odpowiednią wartość to na wyświetlaczu 

w odpowiednim miejscu pojawi się pełny prostokąt odpowiadający rodzajowi 

znaleziska. W wypadku gdy przedmiot znajduje się zbyt blisko sondy zamiast 

prostokąta pojawi się strzałka skierowana w górę. W tej sytuacji trzeba unieść 

nieznacznie sondę w górę.  

Identyfikacja zadziała tylko dla przedmiotów nie odrzuconych przez układ 

dyskryminacji. Znaczniki identyfikacji pojawiają się w górnej linii wyświetlacza LCD  

w trybie dynamicznym i mix. Układ identyfikacji rozróżnia 12 rodzajów znalezisk. 

Pierwsze trzy znaczniki przeznaczone są dla przedmiotów wykonanych ze stali. 

Następne dla folii aluminiowej, przedmiotów z cynku, niklu, złota, następne dla 

miedzi, mosiądzu, brązu. Dwa przedostatnie odpowiadają przedmiotom z grubego 

srebra, dużym przedmiotom z miedzi, blachom aluminiowym itp. Ostatni znacznik 

odpowiada kamieniom magnetycznym.  

 

 

- 11 - 

 

 

Celowo w opisie identyfikacji nie określam jednoznacznie danego znacznika do 

konkretnego metalu – gdyż jest to błąd. Każdy przedmiot metalowy ma inny 

kształt, wielkość, i rodzaj materiału z jakiego jest wykonany. Hełm stalowy daje 

odczyt 8 znacznika mimo, że jest wykonany ze stali. 

 

Dlatego zamiast interpretować znaczniki jako identyfikacja rodzaju materiału ( 

co jest wysoce zawodne we wszystkich wykrywaczach z identyfikacją ) lepiej 

zrozumieć kilka prostych zasad:  

 

1.  Przedmioty stalowe zasadniczo zapalają trzy pierwsze znaczniki za wyjątkiem 

przedmiotów wykonanych z blach stalowych ( płaskich powierzchni ), które 

mogą zapalić nawet wysokie znaczniki. 

2.  Folia aluminiowa zapala czwarty wskaźnik. 

3.  Przedmioty z metali kolorowych wykonane z cienkich blaszek, delikatna 

biżuteria, średniowieczne monety, cynkowe guziczki, cynkowe blaszki, 

współczesne obiegowe monety ( wykonywane są ze stosunkowo 

niskokonduktywnych stopów),  wyroby ze złota – to wszystko zapala od 

czwartego do ósmego znacznika – w zależności od materiału i wielkości 

przedmiotów.  

4.  Przedmioty wykonane z „dobrego koloru” jak: miedź, mosiądz, brąz, srebro, 

duże blachy aluminiowe, przedmioty stosunkowo masywne ( czyli nie 

wykonane  

z b. cienkich blaszek ); z tych materiałów zapalają 9, 10, 11 znacznik. Np. 

boratynka ( miedziana w ładnym stanie ): 9 znacznik, łuska mauser mosiężna: 

9 znacznik, moneta miedziana gruba XIX w.: 10 znacznik, moneta srebrna 

gruba XIX w.: 11 znacznik, duża blacha aluminiowa: 11 znacznik.  

5.  Kamienie magnetyczne: 12 znacznik. 

 

Zasady opisane przeze mnie obowiązują we wszystkich detektorach z 

identyfikacją wykonaną na jednej częstotliwości. Dlatego zamiast 

„sztywno” interpretować, który znacznik co oznacza – lepiej przyjąć 

powyższe zasady i elastycznie korzystać z identyfikacji. 

 

IV. Korekcja żelaza 

 

Korekcja żelaza jest funkcją wspomagającą proces dyskryminacji.  

Sygnał od przedmiotu jest najpierw przepuszczany przez układ dyskryminacji a 

następnie w procesorze następuje eliminacja wszelkich sygnałów od przedmiotów 

żelaznych znajdujących się poniżej poziomu dyskryminacji. Końcowym efektem 

jest radykalne polepszenie rozdzielczości i jakości dyskryminacji bez utraty 

skuteczności na wszelkie przedmioty wykonane z metali kolorowych. 

Poziom korekcji dobieramy w zależności od celu poszukiwań i osobistych 

preferencji użytkownika wykrywacza.  

 

   

 

 

- 12 - 

 

 

 

OBSŁUGA WYKRYWACZA 

 

 

I. Praca dynamiczna: 

 

W trybie dynamicznym wymagany jest ruch sondy względem podłoża. Sondę 

należy prowadzić możliwie blisko gruntu i równolegle do niego. Optymalna prędkość 

to ok.  0.5 m/s do 2 m/s. Ten tryb pracy jest najskuteczniejszy dla wszelkich 

znalezisk znajdujących się w warstwie gruntu do ok. 70cm. W pierwszej kolejności 

dostrajamy wykrywacz do gruntu. Poziom czułości ustawiamy zależnie od aktualnych 

warunków terenowych oraz poziomu zakłóceń elektromagnetycznych. Tak aby 

wykrywacz pracował stabilnie. Jednak w większości przypadków możemy pracować 

powyżej połowy zakresu czułości ( czyli ok. 90% zasięgu ) poziom dyskryminacji 

ustawiamy zależnie od celu poszukiwań. Jeśli w strefie wykrycia sondy znajdzie się 

przedmiot metalowy nie odrzucony przez układ dyskryminacji to wykrywacz 

zasygnalizuje go sygnałem dźwiękowym.  

 

Sygnał dźwiękowy w zależności od ustawień może być albo jednotonowy albo 

trzytonowy w zależności od rodzaju znaleziska. Niski ton dla obiektów stalowych, 

średni dla „słabego koloru” i wysoki dla „dobrego koloru”. Jednocześnie z wykryciem 

przedmiotu zapala się odpowiedni wskaźnik. Jeśli sygnał od przedmiotu ma zbyt dużą 

wartość to zamiast wskaźnika pojawia się strzałka w górę. Oznacza to, że należy dla 

uzyskania poprawnej identyfikacji podnieść sondę do góry o kilka centymetrów.  Aby 

określić dokładne miejsce zalegania przedmiotu odsuwamy sondę od miejsca 

zalegania przedmiotu. Przyciskamy środkowy przycisk i przytrzymujemy, czekamy aż 

z dolnej linii wyświetlacza zniknie napis „zerowanie” i ruchem „na krzyż” 

przemiatamy obserwując gdzie sygnał ma największe natężenie. W czasie 

namierzania poziom sygnału jest przeliczany na odległość do średniej wielkości 

monety co znakomicie ułatwia wykopywanie drobnych przedmiotów.  

 

II. Praca statyczna: 

 

W trybie pracy statycznej wykrywacz nie wymaga ruchu sondy względem 

znaleziska. Jest to tryb pracy skuteczniejszy od trybu dynamicznego dla wszelkich 

dużych znalezisk obiektów na głębokościach powyżej 90 cm.  

W trybie statycznym możemy pracować z dyskryminacją lub w „all metal”.         

Naciśnięcie lewego klawisza w trybie pracy statycznym powoduje przełączenie z 

pracy z dyskryminacją na pracę „all metal” i odwrotnie. Po każdym przełączeniu 

wykrywacz automatycznie się zeruje. 

Zerowanie wykrywacza w trybie statycznym dokonuje się za pomocą środkowego 

przycisku. Zerowanie wykrywacza należy przeprowadzać trzymając sondę 

nieruchomo i z dala od przedmiotów metalowych. 

 

 

 

- 13 - 

 

 

 

 

 

 

Praca z dyskryminacją wymaga wprawnego operowania wykrywaczem – 

prowadzenia sondy na stałej wysokości nad gruntem. Pracę w tym trybie 

rozpoczynamy od wyzerowania detektora trzymając sondę na tej wysokości nad 

gruntem, na której będziemy prowadzić poszukiwania. Optymalna wysokość to  

ok. 10 cm.  

Podczas pracy „all metal” pokrętło dyskryminacja nie działa. Wykrywacz wykrywa 

wszelkie przedmioty wykonane z metalu. Działa natomiast pokrętło „grunt”, dzięki 

któremu możemy dostroić wykrywacz do gruntu. W tym trybie pracy osiągniemy  

( teoretycznie rzecz biorąc ) największe zasięgi w gruncie dla dużych, głęboko 

położonych obiektów.  

      

III. Tryb mix:  

 

Ten tryb jest fenomenalnym połączeniem trybu dynamicznego i statycznego.  

W wykrywaczu pracuje zarówno kanał statyczny jak i kanały dynamiczne. Zalety tego 

rodzaju pracy najpełniej uwidocznią się w czasie poszukiwania na wszelkich miejscach 

gdzie poszukujemy przedmiotów porzuconych i zagubionych ( które znajdują się w 

wierzchniej warstwie gleby ) oraz celowo zakopanych dużych obiektów, które z reguły 

są na większych głębokościach. W tym trybie będziemy skutecznie znajdować 

zagubione monety i odznaczenia jak i zakopane głęboko wyposażenie, oporządzenie  

i skrzynki. Tryb mix to dosłownie dwa wykrywacze w jednym. 

W trybie mix sygnał wiodący jest sterowany przez kanał statyczny wykrywacza. 

Poziom sygnału wiodącego można regulować. Ton sygnału wiodącego jest ustalony 

fabrycznie na najniższy. Cześć dynamiczna detektora pracuje cały czas i w momencie 

wykrycia obiektu w kanale dynamicznym tor dźwiękowy jest na chwilę „przestawiany” 

na sterowanie z kanału dynamicznego. Ton dźwięku z kanału dynamicznego jest 

jeden i jest wysoki. W ten sposób na tle niskiego tonu wiodącego statyki przez chwilę 

usłyszymy bardzo wyraźnie wysoki ton sygnalizujący wykrycie przedmiotu przez część 

dynamiczną wykrywacza. 

W trybie mix środkowy klawisz służy do zerowania kanału statycznego .  

Lewy klawisz naciśnięty na mniej niż  0,5 s i puszczony powoduje przełączenie kanału 

statycznego z „all metal” na dyskryminację i odwrotnie. I w dolnym prawym rogu 

wyświetlacza LCD pojawia się odpowiednio napis : „MIXA” – czyli tryb MIX z statyką 

„all metal” oraz napis „MIXD” – czyli tryb MIX z statyką z dyskryminacją.  

Lewy klawisz przytrzymany powyżej 0,5 s powoduje wejście wykrywacza w 

podprogram strojenia do gruntu. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

- 14 - 

 

 

 

 

 

GWARANCJA ZASIĘGU: 

 

Firma gwarantuje, że każdy wyprodukowany przez nas SOLARIS  

przy następujących ustawieniach: 

- czułość max  

- dyskryminacja: 5 kreska 

- głośność: max 

- grunt: położenie neutralne ( na środku ) 

- tryb pracy dynamicznej jednotonowej  

- ton: 254 

- sygnał wiodący: 50 

 

wykrywa współczesną monetę 5gr przesuwaną z prędkością  

ok. 0,7 m/s w osi symetrii sondy z odległości 31 cm.  

 

Wykrywacz powinien być położony na drewnianym stole lub na gruncie 

 w warunkach małych zakłóceń elektromagnetycznych  

( dla ustawień wypisanych powyżej w większości domów lub w terenie otwartym 

detektor sporadycznie wydaje dźwięk "sam z siebie" –  

to są właśnie warunki małych zakłóceń elektromagnetycznych ), 

 powierzchnia monety powinna być ustawiona równolegle do powierzchni sondy. 

Za wykrycie rozumie się jednoznaczny dźwięk  

( ok. 15% do 25% głośności maksymalnej ).  

Zasięg mniejszy od podanego przy spełnieniu tych warunków jest podstawą  

do naprawy gwarancyjnej.  

Test przeprowadzony w powietrzu.