„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Renata Kacperska

Planowanie diet niestandardowych
321[11].Z3.08

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr inż. Magdalena Kaźmierczak
mgr inż. Joanna Pieczyńska


Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Renata Kacperska



Konsultacja:
dr hab. inż. Henryk Budzeń

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 321[11].Z3.08
„Planowanie diet niestandardowych”, zawartego w modułowym programie nauczania dla
zawodu dietetyk.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

6

3. Cele kształcenia

7

4. Przykładowe scenariusze zajęć

8

5. Ćwiczenia

12

5.1. Diety niestandardowe – dieta bezglutenowa w celiakii

12

5.1.1. Ćwiczenia

12

5.2. Dieta w nietolerancji i alergii pokarmowej

16

5.2.1. Ćwiczenia

16

5.3. Dieta w fenyloketonurii i galaktozemii

19

5.3.1. Ćwiczenia

19

6.

Ewaluacja osiągnięć ucznia

22

7.

Literatura

36

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie

dietetyk.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, czyli wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien mieć już
ukształtowane, aby bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia, czyli wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas pracy
z poradnikiem,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami nauczania–
uczenia się oraz środkami dydaktycznymi,

−

ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzie pomiaru dydaktycznego,

−

literaturę uzupełniającą.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania.

Metody polecane do stosowania podczas kształcenia modułowego to:

−

dyskusja w grupach,

−

metoda projektu,

−

metoda przewodniego tekstu,

−

ćwiczenia,

−

pogadanka heurystyczna.
Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od

samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej. Jako pomoc w realizacji jednostki
modułowej dla uczniów przeznaczony jest Poradnik dla ucznia. Nauczyciel powinien
ukierunkować uczniów na właściwe korzystanie z poradnika do nich adresowanego. Podczas
realizacji poszczególnych rozdziałów wskazanym jest zwrócenie uwagi na następujące
elementy:

−

materiał nauczania – w miarę możliwości uczniowie powinni przeanalizować
samodzielnie. Obserwuje się niedocenianie przez nauczycieli niezwykle ważnej
umiejętności, jaką uczniowie powinni bezwzględnie posiadać – czytanie tekstu ze
zrozumieniem,

−

pytania sprawdzające mają wykazać, na ile uczeń opanował materiał teoretyczny i czy
jest przygotowany do wykonania ćwiczeń. W zależności od tematu można zalecić
uczniom samodzielne odpowiedzenie na pytania lub wspólne z całą grupą uczniów,
w formie dyskusji opracowanie odpowiedzi na pytania. Druga forma jest korzystniejsza,
ponieważ nauczyciel sterując dyskusją może uaktywniać wszystkich uczniów oraz
w trakcie dyskusji usuwać wszelkie wątpliwości,

−

dominującą rolę w kształtowaniu umiejętności oraz opanowaniu materiału spełniają
ćwiczenia. W trakcie wykonywania ćwiczeń uczeń powinien zweryfikować wiedzę
teoretyczną oraz opanować nowe umiejętności. Przedstawiono dosyć obszerną
propozycję ćwiczeń wraz ze wskazówkami o sposobie ich przeprowadzenia,
uwzględniając różne możliwości ich realizacji w szkole. Prowadzący może również
zrealizować ćwiczenia, które sam opracował,

−

sprawdzian postępów stanowi podsumowanie rozdziału, zadaniem uczniów jest
udzielenie odpowiedzi na pytania w nim zawarte. Uczeń powinien samodzielnie czytając
zamieszczone w nim stwierdzenia, potwierdzić lub zaprzeczyć opanowanie określonego
zakresu materiału. Jeżeli wystąpią zaprzeczenia, nauczyciel powinien do tych zagadnień

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

wrócić, sprawdzając czy braki w opanowaniu materiału są wynikiem niezrozumienia
przez ucznia tego zagadnienia, czy niewłaściwej postawy ucznia w trakcie nauczania.
W tym miejscu szczególnie ważna jest rola nauczyciela, gdyż od jego postawy, sposobu
prowadzenia zajęć zależy między innymi zainteresowanie ucznia. Uczeń nie
zainteresowany materiałem nauczania, wykonywaniem ćwiczeń nie nabędzie w pełni
umiejętności założonych w jednostce modułowej. Należy rozbudzić wśród uczniów tak
zwaną „ciekawość wiedzy”. Potwierdzenie przez ucznia opanowania materiału nauczania
rozdziału może stanowić podstawę dla nauczyciela do sprawdzenia wiedzy i umiejętności
ucznia z tego zakresu. Nauczyciel realizując jednostkę modułową powinien zwracać
uwagę na predyspozycje ucznia, ocenić, czy uczeń ma większe uzdolnienia manualne,
czy może lepiej radzi sobie z rozwiązywaniem problemów teoretycznych,

−

testy zamieszczone w rozdziale Ewaluacja osiągnięć ucznia zawierają zadania z zakresu
całej jednostki modułowej i należy je wykorzystać do oceny uczniów, a wyniki osiągnięte
przez nich powinny stanowić podstawę do oceny pracy własnej nauczyciela realizującego
tę jednostkę modułową. Każdemu zadaniu testu przypisano określoną liczbę możliwych
do uzyskania punktów (0 lub 1 punkt). Ocena końcowa uzależniona jest od ilości
uzyskanych punktów. Nauczyciel może zastosować test według własnego projektu oraz
zaproponować własną skalę ocen. Należy pamiętać, żeby tak przeprowadzić proces
oceniania ucznia, aby umożliwić mu jak najpełniejsze wykazanie swoich umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

Schemat układu jednostek modułowych

321[11].Z3.01

Planowanie podstawowego żywienia

dietetycznego oraz diet w chorobach

na tle niedoborów żywieniowych

321[11].Z3.02

Planowanie diety

lekko strawnej

321[11].Z3.05

Planowanie diety

bogatobiałkowej

i diety

niskobiałkowej

321[11].Z3.06

Planowanie diety

z ograniczeniem

tłuszczu

oraz diety

z ograniczeniem

łatwo przyswajalnych

węglowodanów

321[11].Z3

Żywienie dietetyczne

321[11].Z3.04

Planowanie diety

z ograniczeniem

substancji

pobudzających

wydzielanie soku

żołądkowego oraz

diet

w zaburzeniach

czynnościowych

jelit

321[11].Z3.03

Planowanie diety

ubogoenergetycznej

321[11].Z3.07

Planowanie diet

z modyfikacjami

składników

mineralnych

i diet

z modyfikacjami

konsystencji

321[11].Z3.09

Prowadzenie dokumentacji

żywieniowej pacjentów

321[11].Z3.08

Planowanie diet

niestandardowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

posługiwać się technologią informacyjną,

−

korzystać z podstawowej wiedzy z zakresu fizjologii człowieka,

−

charakteryzować właściwości składników pokarmowych i ich znaczenie dla organizmu
ludzkiego,

−

planować żywienie dla różnych grup ludzi,

−

stosować zasady racjonalnego żywienia,

−

stosować zasady planowania żywienia w diecie lekko strawnej i jej różnych rodzajach.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

scharakteryzować

patofizjologię

chorób

wymagających

eliminacji

składników

pokarmowych lub niektórych produktów spożywczych,

−

rozróżnić rodzaje diet niestandardowych,

−

określić cele i założenia diety bezglutenowej,

−

określić cele i założenia diety w galaktozemii,

−

określić cele i założenia diety z ograniczeniem fenyloalaniny,

−

określić zastosowanie diet niestandardowych,

−

zaplanować jadłospis dla osób na diecie bezglutenowej,

−

zaplanować jadłospis dla osób na diecie w galaktozemii,

−

zaplanować jadłospis dla osób na diecie z ograniczeniem fenyloalaniny,

−

dobrać produkty spożywcze i zalecane potrawy,

−

dokonać oceny zaplanowanych jadłospisów,

−

zinterpretować

informacje zamieszczone na opakowaniach żywności bezglutenowej,

−

określić przyczyny alergii i nietolerancji pokarmowych,

−

określić zasady żywienia w alergii i nietolerancji pokarmowej,

−

zaplanować indywidualną dietę do diagnozowania alergii pokarmowej,

−

posłużyć się programem komputerowym do oceny sposobu żywienia w dietach
niestandardowych,

−

zastosować preparaty przemysłowe do żywienia pacjentów z chorobami metabolicznymi,

−

przekonać pacjenta o celowości i konieczności stosowania diety.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

…………………………………….………….

Modułowy program nauczania:

Dietetyk 321[11]

Moduł:

Żywienie dietetyczne 321[11].Z3

Jednostka modułowa:

Planowanie diet niestandardowych 321[11].Z3.08

Temat: Zasady żywienia w diecie niskofenyloalaninowej.

Cel ogólny: Ukształtowanie umiejętności określenia podstawowych cech diety stosowanej

w fenyloketonurii.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

wyjaśnić pojęcie diety niskofenyloalaninowej,

−

określić cel dietoterapii w fenyloketonurii,

−

wyjaśnić pojęcie fenyloketonurii oraz określić przyczyny powstania tej choroby i jej
objawy,

−

wymienić zasadnicze elementy diety niskofenyloalaninowej, jej rolę w utrzymaniu
zdrowia,

−

określić zasady doboru odpowiednich produktów,

−

określić właściwości preparatów stosowanych w diecie niskofenyloalaninowej.

Metody nauczania–uczenia się:

−

wykład,

−

pokaz,

−

dyskusja dydaktyczna wielokrotna,

−

ćwiczenia.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca w grupach 2 osobowych.

Czas: 2 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia,

−

plansze dydaktyczne,

−

tablice poglądowe,

−

stanowisko z dostępem do Internetu.

Przebieg zajęć:
1. Wprowadzenie.
2. Przedstawienie celów zajęć.
3. Realizacja zajęć:

−

nauczyciel przedstawia oraz omawia podstawowe zagadnienia związane z pojęciem

diety niskofenyloalaninowej,

−

nauczyciel dzieli grupę na dwuosobowe zespoły i podaje zadanie do wykonania przez

każdy z zespołów. Zespoły wykonują ćwiczenie polegające na określeniu założeń
diety niskofenyloalaninowej, jej charakterystycznych elementów, ilości i jakości

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

składników w codziennym jadłospisie, odpowiednich preparatów stosowanych w tej
diecie,

−

każdy zespół ustala przebieg prac podczas wykonywania ćwiczenia,

−

zespoły opisują poszczególne zasady diety stosowanej w fenyloketonurii, dokonują

ich oceny pod względem zastosowania,

−

nauczyciel sprawdza poprawność wykonanego zadania, omawia popełnione błędy.

4. Po wykonanym zadaniu uczniowie porządkują swoje stanowiska pracy.
5. Przeprowadzenie dyskusji na temat wykonywanych ćwiczeń, trudności i ewentualnie

popełnianych błędów.

Zakończenie zajęć

Praca domowa

Wymień co najmniej 5 produktów przeciwwskazanych w diecie niskofenyloalaninowej.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

anonimowa ankieta ewaluacyjna dotycząca sposobu prowadzenia zajęć, trudności
podczas realizowania zadania i zdobytych umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

…………………………………….………….

Modułowy program nauczania:

Dietetyk 321[11]]

Moduł:

Żywienie dietetyczne 321[11].Z3

Jednostka modułowa:

Planowanie diet niestandardowych 321[11].Z3.08

Temat: Planowanie dziennego jadłospisu w diecie bezglutenowej.

Cel ogólny: Ukształtowanie umiejętności planowania jadłospisu w diecie bezglutenowej.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

wymienić produkty zalecane i niewskazane w diecie osób z celiakią,

−

obliczyć wartość odżywczą poszczególnych produktów w zależności od ich ilości ze
szczególnym uwzględnieniem składników mineralnych, witamin i błonnika,

−

obliczyć wartość odżywczą całych posiłków,

−

obliczyć kaloryczność dziennego jadłospisu dla danej osoby w zależności od jej masy
ciała, wieku i płci,

−

zastosować tablice wartości odżywczych produktów w obliczaniu wartości
energetycznych i odżywczych produktów zalecanych w diecie ubogoenergetycznej,

−

określić zasady planowania jadłospisu w diecie bezglutenowej,

−

określić rodzaje dopuszczalnych produktów i zasady zastępowania produktów
zawierających gluten produktami pozbawionymi tego białka,

−

określić zasady żywienia w celiakii i zastosować je w planowaniu jadłospisu diety
bezglutenowej.

Metody nauczania–uczenia się:

−

wykład,

−

pokaz,

−

dyskusja dydaktyczna,

−

ćwiczenia.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca w 2 osobowych grupach.

Czas: 4 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia,

−

plansze dydaktyczne,

−

tabele składu i wartości odżywczej produktów spożywczych, normy żywienia, tabele
wymienników produktowych, spis produktów bezglutenowych,

−

książki kucharskie, receptury,

−

stanowisko z dostępem do Internetu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

Przebieg zajęć:
1. Wprowadzenie.
2. Przedstawienie celów zajęć.
3. Realizacja zajęć:

−

nauczyciel przedstawia oraz omawia zasady żywienia osób z celiakią i planowania

diety bezglutenowej,

−

nauczyciel dzieli grupę na dwuosobowe zespoły i podaje zadanie do wykonania przez

każdy z zespołów. Każdy zespół oblicza zalecaną na podstawie konkretnego
przykładu osoby z celiakią wartość energetyczną oraz odżywczą dziennej diety
bezglutenowej dla danego przypadku,

−

zespoły przygotowują propozycje potraw na poszczególne posiłki, zwracając dużą

uwagę na ich wartość energetyczną i odżywczą, ze szczególnym uwzględnieniem
witamin, składników mineralnych i błonnika,

−

zespoły obliczają wartości energetyczną i odżywczą produktów wybranych do

jadłospisu i układają plan całodziennego żywienia osoby z celiakią,

−

nauczyciel sprawdza poprawność wykonanego zadania, omawia popełnione błędy.

4. Po wykonanym zadaniu uczniowie porządkują swoje stanowiska pracy.
5. Przeprowadzenie dyskusji na temat wykonywanych ćwiczeń, trudności i ewentualnie

popełnianych błędów.

Zakończenie zajęć

Praca domowa

Wymień co najmniej 3 potrawy przeciwwskazane w diecie bezglutenowej.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

anonimowa ankieta ewaluacyjna dotycząca realizacji zajęć i nabytych umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

5. ĆWICZENIA

5.1. Diety niestandardowe – dieta bezglutenowa w celiakii

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zaprojektuj opakowania (motyw graficzny, nazwa, opis składu i inne) dla produktów

bezglutenowych (mąki i kaszy).

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia oraz wskazać dostępne dla ucznia źródła informacji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeanalizować dostępne w sklepach produkty bezglutenowe i zapoznać się z opisami na

ich opakowaniach,

2) przeanalizować dostępne w sklepach produkty zawierające gluten i zapoznać się z ich

etykietami,

3) określić wielkość i kształt opakowań, które będą opracowywane graficznie i tekstowo,
4) rozrysować sześciany, prostopadłościany itp., aby po ich opracowaniu graficznym

i tekstowym można było wyciąć i złożyć pudełka (opakowania),

5) zaprezentować na forum grupy wyniki pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia,

−

dyskusja dydaktyczna.

Środki dydaktyczne:

−

literatura dotycząca diety bezglutenowej,

−

przykłady różnych opakowań produktów spożywczych,

−

materiały piśmiennicze,

−

arkusze kartonów o różnych formatach,

−

komputer z oprogramowaniem, dostępem do Internetu i drukarką.

Ćwiczenie 2

Określ dzienną rację pokarmową dla dziewczynki z celiakią w wieku 11 lat dokładnie

obliczając wartość energetyczną dziennej racji pokarmowej oraz zawartość w niej witamin
(z grupy B oraz A, D, K) i składników mineralnych (wapnia, magnezu, żelaza, cynku), a także
węglowodanów, tłuszczów i białek w poszczególnych produktach o wskazanej do spożycia
ilości. Wyniki obliczeń i zestawienie produktów przedstaw w opracowanej przez siebie tabeli,
a następnie porównaj z tablicami norm żywienia u dzieci zdrowych

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia oraz wskazać dostępne dla ucznia źródła informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) określić zasady diety bezglutenowej,
2) skorzystać z norm na energię oraz składniki odżywcze u dzieci zdrowych,
3) skorzystać z tabeli dziennych racji pokarmowych dla dzieci z celiakią,
4) określić dzienną rację pokarmową,
5) zaprezentować na forum grupy opracowaną tabelę.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia,

−

dyskusja dydaktyczna.

Środki dydaktyczne:

−

literatura dotycząca diety bezglutenowej,

−

normy na energię i składniki odżywcze oraz tabele dziennych racji pokarmowych dla
dzieci z celiakią,

−

materiały piśmiennicze,

−

arkusze papieru formatu A4,

−

komputer z oprogramowaniem, dostępem do Internetu i drukarką.

Ćwiczenie 3

Dostosuj modelową dzienną rację pokarmową do potrzeb kobiety z celiakią, w wieku 30

lat, o masie ciała 56 kg, wzroście 175 cm i średniej aktywności fizycznej. Przeanalizuj skład
i wartość odżywczą modelowej racji, a następnie ją zmodyfikuj i oblicz jej wartość
energetyczną i odżywczą.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia oraz wskazać dostępne dla ucznia źródła informacji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wyszukać w literaturze modelowe racje pokarmowe dla zdrowych osób dorosłych,
2) wyszukać w literaturze tabele wartości odżywczej produktów spożywczych, normy na

energię,

3) zapoznać się z listą produktów bezglutenowych oraz produktów przeciwwskazanych

w celiakii,

4) przygotować zestawy posiłków w dziennej racji pokarmowej dla kobiety z celiakią,
5) obliczyć wartość energetyczną i odżywczą (białko, tłuszcze, węglowodany, witaminy: C,

B

1

, B

2

, B

6

, B

12

, E, A) zmodyfikowanej dziennej racji pokarmowej,

6) zaprezentować na forum grupy wyniki pracy.

Środki dydaktyczne:

−

literatura dotycząca diety bezglutenowej,

−

książki kucharskie, jadłospisy, modelowe racje pokarmowe,

−

tabele wartości odżywczej produktów spożywczych, normy na energię, zestawienie
produktów zalecanych w diecie bezglutenowej,

−

materiały piśmiennicze,

−

arkusze papieru formatu A4,

−

komputer z oprogramowaniem, dostępem do Internetu i drukarką.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

Ćwiczenie 4

Zaplanuj dekadowy jadłospis dla dorosłej osoby chorej na celiakię, wiedząc, że jest to

mężczyzna w wieku 23 lat, z prawidłową masą ciała, o średniej aktywności fizycznej.
Przygotuj listę produktów potrzebnych do przyrządzenia posiłków w okresie objętym
jadłospisem i określ ich ilość.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia oraz wskazać dostępne dla ucznia źródła informacji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wyszukać w literaturze tabele wartości odżywczej produktów spożywczych, normy na

energię,

2) przygotować spis produktów bezglutenowych dostępnych na rynku,
3) przygotować zestawienie produktów zalecanych w diecie bezglutenowej,
4) spisać wszystkie produkty (wraz z ich ilością) potrzebne do realizacji dekadowego

jadłospisu,

5) unikać częstych powtórzeń tych samych produktów,
6) rozpisać jadłospis na 10 dni wg schematu podanego w tabeli,
7) zaprezentować na forum grupy wyniki pracy.

Tabela do ćwiczenia 4. Dekadowy jadłospis dla 23-letniego mężczyzny z celiakią [opracowanie własne]

Dzień

Śniadanie I

Śniadanie II

Obiad

Kolacja

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia,

−

dyskusja dydaktyczna.

Środki dydaktyczne:

−

literatura dotycząca diety bezglutenowej,

−

książki kucharskie, jadłospisy,

−

tabele wartości odżywczej produktów spożywczych, normy na energię, zestawienie
produktów zalecanych w diecie bezglutenowej,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

−

materiały piśmiennicze,

−

arkusze papieru formatu A4,

−

komputer z oprogramowaniem, dostępem do Internetu i drukarką.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

5.2. Dieta w nietolerancji i alergii pokarmowej

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wypełnij tabelę, zamieszczoną poniżej. Dozwolone, nieuczulające warzywa opisz

w tabeli podając ilość gramów poszczególnych produktów, które można użyć w potrawach
dla osób z alergią pokarmową. Zaproponuj konkretne dania, w których podane produkty
mogą wystąpić i oblicz wartość odżywczą warzyw o określonej ilości w zaproponowanym
daniu. Pamiętaj o tym, że dieta w alergiach pokarmowych powinna dostarczać organizmowi
taką samą wartość odżywczą, co dieta u osób zdrowych.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia oraz wskazać dostępne dla ucznia źródła informacji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wyszukać w literaturze tabele wartości odżywczej produktów spożywczych,
2) określić ilość gramów warzyw przypadających na określoną potrawę,
3) obliczyć wartość odżywczą (wybrane witaminy i składniki mineralne) zawartą

w określonej ilości poszczególnych warzyw użytych w danych potrawach,

4) zamieścić w tabeli propozycje dań i obliczenia,
5) zaprezentować na forum grupy wyniki pracy.

Tabela do ćwiczenia 1. Wartość odżywcza niektórych warzyw zastosowanych w określonych daniach

spożywanych w przypadku alergii pokarmowej [opracowanie własne]

Wartość odżywcza warzyw

Witaminy

Składniki mineralne

Rodzaj

warzywa

Ilość gramów

danego

warzywa do

spożycia

w potrawie

Przykład

potrawy,

w której jest

wykorzystany

dany produkt

ogórki

cukinia

kalafior

kapusta

pekińska

Słodka

kukurydza

sałata

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia,

−

dyskusja dydaktyczna.

Środki dydaktyczne:

−

literatura dotycząca diety w alergii pokarmowej,

−

tabele wartości odżywczej produktów spożywczych,

−

materiały piśmiennicze,

−

arkusze papieru formatu A4,

−

komputer z oprogramowaniem, dostępem do Internetu i drukarką.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

Ćwiczenie 2

Przygotuj propozycję dziennego jadłospisu dla 8-letniego chłopca z alergią pokarmową.

Określ na podstawie odpowiednich tabeli norm zapotrzebowania na energię i wartości
odżywcze dzienną rację pokarmową dziecka w wieku 8 lat, opracuj zestawy potraw na
poszczególne posiłki i podaj ich wartość kaloryczną i odżywczą.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia oraz wskazać dostępne dla ucznia źródła informacji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wyszukać w literaturze tabele wartości odżywczej produktów spożywczych oraz normy

żywienia u dzieci,

2) przygotować zestawienie produktów potrzebnych do opracowania jadłospisu,
3) określić ilość gramów produktów do spożycia we wszystkich posiłkach,
4) opracować poszczególne potrawy,
5) obliczyć wartość energetyczną i wartość odżywczą posiłków,
6) zaprezentować na forum grupy wyniki pracy.

Tabela 1 do ćwiczenia 2. Dzienny jadłospis dla dziecka z alergią pokarmową, wartość energetyczna

poszczególnych posiłków oraz zawartość w nich białek, tłuszczów i węglowodanów
[opracowanie własne]

Posiłek

Kaloryczność
(kcal) danego

posiłku

Ilość białka w %

i gramach (g)

w danym posiłku

Ilość tłuszczów w %

i gramach (g)

w danym posiłku

Ilość węglowodanów

w % i gramach (g)

w danym posiłku

I śniadanie

II śniadanie

obiad

podwieczorek

kolacja

Suma

Tabela 2 do ćwiczenia 2. Zawartość niektórych witamin i składników mineralnych w dziennym jadłospisie dla

dziecka z alergią pokarmową [opracowanie własne]

Wartości odżywcze

Witaminy

Składniki mineralne

Posiłek

W

it

ami

n

a

C

W

it

ami

n

a

B

1

W

it

ami

n

a

B

2

W

it

ami

n

a

B

6

W

it

ami

n

a

D

W

it

ami

n

a

K

Wap

ń

M

a

gn

ez

Ż

e

la

zo

Cynk

I śniadanie

II śniadanie

obiad

podwieczorek

kolacja

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

dyskusja dydaktyczna,

−

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

−

literatura dotycząca diety w alergii pokarmowej,

−

książki kucharskie, jadłospisy, tabele wartości odżywczej produktów spożywczych.
normy żywienia i normy na energię u dzieci,

−

materiały piśmiennicze,

−

arkusze papieru formatu A4,

−

komputer z oprogramowaniem, dostępem do Internetu i drukarką.

Ćwiczenie 3

Opracuj zestaw 5 drugich śniadań, które dziecko z alergią pokarmową będzie zabierać ze

sobą do szkoły. Zwróć uwagę na zróżnicowanie potraw w ciągu tych 5 dni i odpowiedni
dobór produktów do wykorzystania w drugich śniadaniach, wiedząc, że dziecko ma 7 lat i jest
uczulone na białko jaja kurzego. Oblicz wartość energetyczną poszczególnych śniadań
i swoje propozycje przedstaw w formie tabeli

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia oraz wskazać dostępne dla ucznia źródła informacji.

Sposób wykonania ćwiczenia.

Uczeń powinien:

1) wyszukać w literaturze tabele wartości odżywczej produktów spożywczych oraz normy

na energię u dzieci i normy żywienia,

2) przygotować zestawienie produktów potrzebnych do opracowania drugich śniadań,
3) określić ilość gramów produktów do spożycia we wszystkich śniadaniach,
4) opracować potrawy śniadaniowe na poszczególne dni tygodnia,
5) obliczyć ilość kalorii drugich śniadań,
6) przedstawić propozycje w formie tabeli,
7) zaprezentować na forum grupy wyniki pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

dyskusja dydaktyczna,

−

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

−

literatura dotycząca diety w alergii pokarmowej,

−

książki kucharskie, jadłospisy, tabele wartości odżywczej produktów spożywczych
i normy żywienia, normy na energię u dzieci,

−

materiały piśmiennicze,

−

arkusze papieru formatu A4,

−

komputer z oprogramowaniem, dostępem do Internetu i drukarką.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

5.3. Dieta w fenyloketonurii i galaktozemii

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Opracuj listę dostępnych na polskim rynku preparatów stosowanych w żywieniu

starszych dzieci, młodzieży i dorosłych z fenyloketonurią. Na podstawie ulotek
informacyjnych dołączonych do opakowań tych preparatów oraz innych źródeł informacji
przygotuj szczegółowe ich opisy uwzględniając ilość zawartych w tych preparatach (w 100 g
produktu) kalorii, białka, tłuszczów, węglowodanów, fenyloalaniny, tyrozyny, witamin oraz
składników mineralnych.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia oraz wskazać dostępne dla ucznia źródła informacji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wyszukać w literaturze (i w Internecie) informacji na temat preparatów dostępnych na

rynku, stosowanych w dietoterapii fenyloketonurii, ich składu i zawartości różnych
składników,

2) opracować w odpowiednio skonstruowanej tabeli, zestawienie różnych preparatów

uwzględniając zawartość w nich (w 100g produktu) kalorii, białka, tłuszczów,
węglowodanów, fenyloalaniny, tyrozyny, witamin oraz składników mineralnych,

3) zaprezentować na forum grupy wyniki pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia,

−

dyskusja dydaktyczna.

Środki dydaktyczne:

−

literatura dotycząca diety w fenyloketonurii,

−

opakowania preparatów, ulotki informacyjne do nich dołączone, specjalistyczne pisma
dietetyczne,

−

materiały piśmiennicze,

−

arkusze papieru formatu A4,

−

komputer z oprogramowaniem, dostępem do Internetu i drukarką.

Ćwiczenie 2

Opracuj tygodniowy jadłospis dla kobiety w wieku 26 lat chorej na fenyloketonurię,

wiedząc, że jej dzienne zapotrzebowanie na energię wynosi 2200 kcal, na białko – 54 g, zaś
na fenyloalaninę – 600 mg. W planowaniu jadłospisu uwzględnij posiłki z udziałem
wybranego preparatu z ograniczoną zawartością fenyloalaniny, stosowanego u osób
dorosłych. Wylicz ilość fenyloalaniny w posiłkach zaproponowanych w jadłospisie (jeżeli
dany posiłek ją zawiera).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia oraz wskazać dostępne dla ucznia źródła informacji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wyszukać w literaturze tabele wartości odżywczej produktów spożywczych, tabele

zawartości fenyloalaniny w produktach, informacji o preparatach dla dorosłych,

2) przygotować zestawienie produktów dopuszczalnych w diecie w fenyloketonurii,
3) uwzględnić preparaty w poszczególnych posiłkach w codziennym żywieniu na podstawie

informacji o stosowaniu, właściwościach tych preparatów,

4) opracować dzienne jadłospisy i potrawy wchodzące w skład poszczególnych posiłków,
5) obliczyć ilość fenyloalaniny dostarczonej organizmowi kobiety zarówno zawartej

w preparatach uwzględnionych w jadłospisie, jak i produktach zastosowanych
w poszczególnych posiłkach,

6) rozpisać jadłospis na 7 dni wg schematu podanego w tabeli,
7) zaprezentować na forum grupy wyniki pracy.

Tabela do ćwiczenia 2. Jadłospis siedmiodniowy dla 26-letniej kobiety z fenyloketonurią [opracowanie własne]

Dzień

Śniadanie I

Ilość

fenylo-

alaniany

(mg)

Śniadanie II

Ilość

fenylo-

alaniany

(mg)

Obiad

Ilość

fenylo-

alaniany

(mg)

Kolacja

Ilość

fenylo-

alaniany

(mg)

1

2

3

4

5

6

7

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

dyskusja dydaktyczna,

−

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

−

literatura dotycząca diety w fenyloketonurii,

−

książki kucharskie, jadłospisy, tabele wartości odżywczej produktów spożywczych,
tabele zawartości fenyloalaniny w produktach, ulotki i/lub opakowania specjalistycznych
preparatów stosowanych w dietoterapii fenyloketonurii,

−

materiały piśmiennicze,

−

arkusze papieru formatu A4,

−

komputer z oprogramowaniem, dostępem do Internetu i drukarką.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

Ćwiczenie 3

Opracuj jak najpełniejszą listę preparatów dietetycznych, które stosowane są jako

uzupełnienie diety w galaktozemii. Podaj ich nazwy handlowe, zawartość poszczególnych
substancji, wartości odżywcze, wskazania itp. Informacje przedstaw w formie przygotowanej
przez siebie tabeli.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia oraz wskazać dostępne dla ucznia źródła informacji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wyszukać w literaturze (i w Internecie) informacji na temat preparatów dostępnych na

rynku, które można stosować pomocniczo w dietoterapii galaktozemii, ich składu
i zawartości w nich różnych składników,

2) opracować w odpowiednio skonstruowanej tabeli, zestawienie różnych preparatów

uwzględniając

zawartość

w

nich

składników odżywczych

ze

szczególnym

uwzględnieniem ilości białka, wartości energetycznej, zawartości cukrów,

3) zaprezentować na forum grupy wyniki pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

dyskusja dydaktyczna,

−

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

−

literatura dotycząca diety w galaktozemii,

−

opakowania preparatów ulotki informacyjne do nich dołączone, specjalistyczne pisma
dietetyczne,

−

materiały piśmiennicze,

−

arkusze papieru formatu A4,

−

komputer z oprogramowaniem, dostępem do Internetu i drukarką.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test

dwustopniowy

do

jednostki

modułowej

„Planowanie

diet

niestandardowych”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 2, 5, 6, 7, 10, 11, 12, 13,14, 15, 16, 17, 18, 20 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 1, 3, 4, 8, 9, 19 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 14 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 5 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. d, 3. b, 4. b, 5. c, 6. d, 7. c, 8. c, 9. a, 10. c, 11. b,
12. d, 13. b, 14. c, 15. d, 16. c, 17. d, 18. b, 19. c, 20. d.

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Rozróżnić przyczyny powodujące schorzenia, które
wymagają stosowania diet niestandardowych

C

PP

a

2

Określić wskazania do stosowania diet
niestandardowych

B

P

d

3

Rozróżnić czynnik którego nietolerancja powoduje
chorobę trzewną

C

PP

b

4

Rozróżnić czynnik wpływający na pojawienie się
celiakii

C

PP

b

5

Określić wiek dziecka, kiedy można wprowadzić do
jego diety produkty glutenowe

B

P

c

6

Określić produkt, który zawiera gluten

B

P

d

7

Określić produkty mięsne dopuszczalne w celiakii

B

P

c

8

Rozróżnić potrawy wskazane w celiakii

C

PP

c

9

Rozróżnić związki, które są nieprzyswajane
wskutek niedoboru enzymów trawiących dwucukry

C

PP

a

10

Określić rodzaj środowiska , będącego źródłem
substancji alergizujących

B

P

c

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

11

Dobrać rodzaj produktów najczęściej uczulających
dzieci

B

P

b

12

Dobrać rodzaj produktów najczęściej uczulających
dorosłych

B

P

d

13

Wymienić zioła i przyprawy powodujące objawy
alergii

A

P

b

14

Określić najczęstszy alergen powodujący alergie
krzyżowe

B

P

c

15 Określić produkty zbożowe powodujące uczulenie

B

P

d

16

Określić warzywa nietracące swoich właściwości
alergizujących pod wpływem gotowania

B

P

c

17 Określić zaburzenia powodujące fenyloketonurię

B

P

d

18

Wymienić produkty dozwolone w diecie
niskofenyloalaninowej

A

P

b

19 Rozróżnić cukry charakteryzujące galaktozę

C

PP

c

20

Określić produkty dozwolone w diecie osoby
z galaktozemią

B

P

d

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań zawartych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
5. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
6. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
7. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
8. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9. Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie

zakończenia udzielania odpowiedzi.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 odpowiedzi. Tylko jedna jest

prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 40 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Diety niestandardowe stosowane są w przypadkach schorzeń wynikających z

a) nietolerancji organizmu na różne składniki pokarmowe.
b) nietolerancji produktów bezglutenowych.
c) tolerancji przez organizm jedynie białek.
d) braku odporności organizmu.

2. Schorzeniem niewymagającym stosowania diety niestandardowej jest

a) celiakia.
b) fruktozemia.
c) galaktozemia.
d) zapalenie wątroby.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

3. Choroba trzewna to długotrwała nietolerancja

a) galaktozy.
b) glutenu.
c) fruktozy.
d) glikogenu.

4. Duży wpływ na pojawienie się celiakii u dziecka może mieć

a) karmienie piersią dziecka dłużej niż 6 miesięcy od jego urodzenia.
b) predyspozycja genetyczna.
c) niedowaga.
d) jego płeć.

5. W celu zapobiegania wystąpieniu celiakii produkty glutenowe powinno wprowadzać się

do diety dziecka dopiero
a) w 11–12 miesiącu życia.
b) w 8–9 miesiącu życia.
c) w 5–6 miesiącu życia.
a) w 3–4 miesiącu życia

6. Z diety w celiakii należy wykluczyć

a) produkty z kukurydzy.
b) mąkę gryczaną.
c) skrobię ryżową.
d) mąkę pszenną.

7. Spośród produktów mięsnych dopuszczalne w celiakii jest spożywanie

a) wieprzowiny.
b) baraniny.
c) dziczyzny.
d) parówek.

8. W jadłospisie osoby z celiakią wskazane są potrawy

a) z dodatkiem ostrych przypraw.
b) z dużą zawartością tłuszczu.
c) gotowane.
d) smażone.

9. Niedobór w układzie pokarmowym enzymów trawiących dwucukry powoduje

zmniejszone przyswajanie
a) laktozy.
b) lipazy.
c) fruktozy.
d) glukozy.

10. Alergia to wzmożona reakcja układu immunologicznego skierowana przeciwko

pochodzącym z
a) wewnątrz organizmu substancjom powodującym reakcję alergiczną.
b) układu pokarmowego substancjom powodującym reakcję alergiczną.
c) zewnątrz substancjom powodującym reakcję alergiczną.
d) ziół substancjom powodującym reakcję alergiczną.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

11. Dzieci najczęściej uczulone są na

a) kalafior.
b) mleko krowie.
c) produkty zbożowe z gryki.
d) produkty zbożowe z kukurydzy.

12. U osób dorosłych objawy alergii najczęściej pojawiają się po spożyciu produktów

a) zawierających białko pochodzenia zwierzęcego.
b) z dużą ilością tłuszczów.
c) przetworzonych mięsnych.
d) pochodzenia roślinnego.

13. Spośród ziół i przypraw wysokie ryzyko wystąpienia alergii powoduje dodatek do potraw

a) liści laurowych.
b) oregano.
c) wanilii.
d) szałwi.

14. Alergie krzyżowe pojawiają się najczęściej u osób uczulonych na

a) skorupiaki.
b) sierść kota.
c) pyłki roślin.
d) słońce.

15. Spośród zbóż najrzadszym alergenem jest

a) pszenica.
b) owies.
c) żyto.
d) gryka.

16. Spośród warzyw i roślin strączkowych swoich właściwości uczulających nie traci pod

wpływem gotowania (wysokiej temperatury)
a) fasola.
b) soczewica.
c) soja.
d) ziemniak.

17. Fenyloketonuria jest schorzeniem wynikającym z

a) uszkodzenia autonomicznego układu nerwowego.
b) zaburzenia metabolizmu węglowodanów.
c) niedoboru fenyloalaniny w organizmie.
d) nadmiaru fenyloalaniny w organizmie.

18. Produktami dozwolonymi w diecie niskofenyloalaninowej są

a) ser, śmietana, jogurt.
b) oleje roślinne.
c) mięso.
d) jaja.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

19. Galaktoza jest

a) wielocukrem

szeroko

rozpowszechnionym

w

przyrodzie,

występującym

w połączeniu z tłuszczami.

b) cukrem prostym szeroko rozpowszechnionym w przyrodzie, występującym

w połączeniu z tłuszczami.

c) cukrem prostym szeroko rozpowszechnionym w przyrodzie, występującym

w połączeniu z tłuszczami, białkami i innymi cukrami.

d) wielocukrem

szeroko

rozpowszechnionym

w

przyrodzie,

występującym

w połączeniu z tłuszczami, białkami i innymi cukrami.

20. Produkty dozwolone w diecie osoby chorej na galaktozemię to

a) smalec i oleje roślinne.
b) sery twarogowe i topione.
c) mleko kobiece i mleko w proszku.
d) produkty zawierające podroby (np. wątróbkę).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ...............................................................................

Planowanie diet niestandardowych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

TEST 2

Test

dwustopniowy

do

jednostki

modułowej

„Planowanie

diet

niestandardowych”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 6, 7, 8, 11, 12, 13, 15, 17, 19, 20 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 4, 5, 9, 10, 14, 16, 18 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 14 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 6 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. b, 3. b, 4. c, 5. c, 6. c, 7. c, 8. a, 9. b, 10. a, 11. c,
12. b, 13. d, 14. a, 15. c, 16. c, 17. d, 18. c, 19. d, 20. b.

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Określić rodzaj diety stosowanej w fenyloketonurii,
galaktozemii, chorobie trzewnej, alergii
pokarmowej

B

P

a

2

Określić schorzenia wymagające stosowania diet
niestandardowych

B

P

b

3

Określić chorobę trzewną

B

P

b

4

Rozróżnić zaburzenia wywołane nietolerancją
glutenu spośród zaburzeń powodujących różne inne
schorzenia

C

PP

c

5

Rozróżnić objawy celiakii występujące u małego
dziecka

C

PP

c

6

Wymienić produkty zbożowe, które można
spożywać w celiakii

A

P

c

7

Wymienić produkty nabiałowe niedopuszczalne
w żywieniu w celiakii

A

P

c

8

Wymienić potrawy wskazane w celiakii

A

P

a

9

Rozróżnić produkty wskazane w żywieniu
w celiakii

C

PP

b

10

Rozróżnić związki, które powodują nietolerancję
pokarmową

C

PP

a

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

11 Określić rodzaj substancji, jakim jest alergen

B

P

c

12 Określić produkty najrzadziej uczulające dzieci

B

P

b

13

Określić najczęstsze alergeny powodujące alergie
u dorosłych

B

P

d

14

Rozróżnić zaburzenie, które nie jest objawem
alergii pokarmowej

C

PP

a

15 Wymienić warzywa rzadko powodujące alergię

A

P

c

16

Rozróżnić produkty stosowane w leczeniu
fenyloketonurii

C

PP

c

17

Określić produkty niedozwolone w dietoterapii
fenyloketonurii

B

P

d

18

Scharakteryzować zaburzenie powodujące
galaktozemię

C

PP

c

19 Określić produkty zawierające galaktozę

B

P

d

20

Określić produkty dozwolone w diecie osoby
z galaktozemią

B

P

b

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań zawartych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
5. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
6. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
7. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
8. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9. Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie

zakończenia udzielania odpowiedzi.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 odpowiedzi. Tylko jedna jest

prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 40 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Takie choroby jak fenyloketonuria, galaktozemia, choroba trzewna, alergia pokarmowa

wymagają stosowania diety
a) niestandardowej wynikającej z nietolerancji organizmu na różne składniki

pokarmowe.

b) niestandardowej z ograniczeniem wielonienasyconych kwasów tłuszczowych.
c) niestandardowej wynikającej z nietolerancji produktów bezglutenowych
d) iestandardowej z ograniczeniem węglowodanów złożonych.

2. Schorzeniem wymagającym stosowania diety niestandardowej jest

a) miażdżyca.
b) fenyloketonuria.
c) cholesterolemia.
d) zapalenie wątroby.

3. Glutenozależna choroba trzewna to

a) galaktozemia.
b) celiakia.
c) fenyloketonuria.
d) laktozemia.

4. Długotrwała nietolerancja glutenu charakteryzuje się

a) zmniejszonym przyswajaniem glukozy.
b) zaburzeniami metabolizmu węglowodanów.
c) zmianami w przewodzie pokarmowym, a dokładniej zanikiem kosmków jelitowych

połączonych z rozwojem stanu zapalnego błony śluzowej.

d) wzmożoną reakcją układu immunologicznego skierowaną przeciwko pochodzącym

z układu pokarmowego substancjom powodującym reakcję alergiczną.

5. Do objawów celiakii klasycznej u małych dzieci nie należy

a) powiększenie obwodu brzuszka wywołane przez fermentującą treść pokarmową

jelita.

b) stopniowy zanik tkanki tłuszczowej i mięśniowej.
c) nieprawidłowy rozwój szkliwa zębów.
d) przewlekła biegunka tłuszczowa.

6. Spośród produktów zbożowych w diecie stosowanej w chorobie trzewnej można

spożywać
a) płatki owsiane.
b) makaron żytni.
c) płatki kukurydziane.
d) kaszę jęczmienną.

7. W celiakii produktem nabiałowym niedopuszczalnym w żywieniu jest

a) kefir.
b) mleko świeże.
c) mleko w proszku.
d) ser twarogowy świeży.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

8. W diecie w celiakii niewskazane są potrawy z dodatkiem

a) tłuszczu zwierzęcego wyłączając masło.
b) gotowanych warzyw.
c) kaszy jaglanej.
d) oleju sojowego.

9. Główną zasadą żywienia w celiakii jest wyłączenie z diety

a) produktów bezglutenowych.
b) produktów zawierających gluten.
c) produktów zawierających glukozę.
d) produktów niezawierających glukozy.

10. Nietolerancja pokarmowa polega na

a) pierwotnym bądź wtórnym niedoborze laktazy.
b) pierwotnym bądź wtórnym niedoborze lipazy.
c) tylko wtórnym niedoborze laktazy.
d) tylko pierwotnym niedoborze lipazy.

11. Alergeny to

a) szkodliwe substancje, które nawet przy odpowiedniej odporności organizmu

powodują ciężkie reakcje alergiczne.

b) szkodliwe substancje, które przy odpowiedniej skłonności organizmu mogą

powodować ciężką reakcję alergiczną.

c) nieszkodliwe substancje, które przy odpowiedniej skłonności organizmu mogą

powodować ciężką reakcję alergiczną.

d) nieszkodliwe substancje, które nawet przy nieodpowiedniej odporności organizmu

nie powodują ciężkich reakcji alergicznych.

12. Do produktów najrzadziej uczulających dzieci należy

a) ryba.
b) mięso indycze.
c) jajko.
d) mleko krowie.

13. Najczęstszym alergenem pokarmowym u osób dorosłych jest

a) mięso wieprzowe.
b) mleko krowie.
c) warzywa mrożone.
d) produkty zbożowe.

14. Do objawów klinicznych alergii pokarmowej nie należy

a) przewlekłe występowanie zaparć.
b) podrażnienie błony śluzowej jamy ustnej.
c) spuchnięcie języka.
d) kolka jelitowa.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

15. Warzywem rzadko wywołującym alergie jest

a) papryka.
b) szparag.
c) cukinia.
d) pomidor.

16. Leczenie dietetyczne fenyloketonurii polega na stosowaniu w żywieniu między innymi

a) produktów wysokobiałkowych niezawierających fenyloalaniny.
b) preparatów białkowych z fenyloalaniną.
c) preparatów białkowych niezawierających fenyloalaniny.
d) produktów o wysokiej zawartości białka.

17. W dietoterapii fenyloketonurii niedozwolone jest spożywanie

a) zagęstników węglowodanowych.
b) cukierków owocowych.
c) olejów roślinnych.
d) mięsa.

18. Galaktozemia jest

a) schorzeniem wynikającym z zaburzenia metabolizmu wielocukrów.
b) schorzeniem wynikającym z niedoboru galaktozy w organizmie
c) chorobą metaboliczną, wynikającą z braku zdolności organizmu do przetworzenia

galaktozy w energię.

d) chorobą wynikającą z niedoboru w organizmie laktozy, w skład której echodzi

galaktoza i glukoza.

19. Galaktoza nie występuje w takich produktach, jak

a) podroby
b) czekolady.
c) sery topione.
d) oleje roślinne.

20. Z jadłospisu osoby chorej na galaktozemię całkowicie należy wykluczyć

a) słodycze typu: dropsy owocowe, lizaki owocowe, „żelki”.
b) produkty mleczne i ich przetwory.
c) produkty mączne.
d) warzywa, jak: sałata, szpinak, rzepa, ziemniaki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ...............................................................................

Planowanie diet niestandardowych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

7. LITERATURA

1. Bujko J. (red.): Podstawy dietetyki. Wyd. SGGW, Warszawa 2006
2. Czerwieńska D., Gulińska E.: Podstawy żywienia człowieka. WSiP, Warszawa 2005
3. Gawęcki J., Hryniewiecki L.: Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu. PWN,

Warszawa 2000

4. Gertig H., Gawęcki J.: Słownik terminów żywieniowych. PWN, Warszawa 2001
5. Hasik J., Gawęcki J.: Żywienie człowieka zdrowego i chorego. PWN, Warszawa 2000
6. Janicki K. (red): Domowy poradnik medyczny. PZWL, Warszawa 2004
7. Kunachowicz H., Nadolna I., Przygoda B., Iwanow K.: Liczymy kalorie. PZWL,

Warszawa 2004

8. Kunachowicz H., Czarnowska-Misztal E., Turlejska H.: Zasady żywienia człowieka.

WSiP, Warszawa 2006

9. Szczepańska A.: Dieta łatwo strawna. PZWL, Warszawa 2001
10. Włodarek D.: Dietetyka. Format-AB, Warszawa 2005
11. Ziemlański Ś. (red.): Normy żywienia człowieka. Fizjologiczne podstawy. PZWL,

Warszawa 2001

12. Ziemlański Ś.: Podstawy prawidłowego żywienia człowieka. Zalecenia żywieniowe dla

ludności w Polsce. Wyd. Instytut Danone, Warszawa 1998

Literatura metodyczna:

1. Figurski J., Symela K. (red.): Modułowe programy nauczania w kształceniu zawodowym.

Wydawnictwo ITeE, Radom 2001

2. Niemierko B.: Pomiar wyników kształcenia. WSiP S.A., Warszawa 1999
3. Okoń W.: Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej. Wydawnictwo Akademickie „Żak”.

Warszawa 2003

4. Ornatowski T., Figurski J.: Praktyczna nauka zawodu. Wyd. ITeE , Radom 2000
5. Plewka Cz.: Metodyka nauczania teoretycznych przedmiotów zawodowych, cz. I i II.

Wydawnictwo ITeE, Radom 1999