1

MAKROEKONOMIA

WYKŁAD 3

Z DNIA 28.04.2012

~ CYKL KONIUNKTURALNY ~

APp




APp APp

Y

1

Y

e

Y

0

Dochód narodowy

zakładamy stały poziom Agregatowego popytu
E - w tym punkcie spełniony jest warunek równowagi
Ye - dochód narodowy w warunkach równowagi

Y=C+I
Y=C+S AP

p

= C

a

+K

sk

• Y + Ia

C+I = C+S
I=S - model bez państwa i handlu zagranicznego = warunek równowagi

1. Y= 100 I=S
2. Y

1

= 80 - nadwyżka efektywnego popytu. I>S czyli Y1 zamierzone wydatki(potencjalny

popyt) są większe od produkcji, czyli popyt jest wyższy od podaży, centy rosną, bardziej
się opłaca produkcja, dochód rośnie, bo przedsiębiorcy więcej produkują. Luka inflacyjna
to A-B

3. Y

0

= 120 - niedobór efektywnego popytu - występuje tutaj zachwianie równowagi, jest

przewaga podaży nad popytem, czyli planowane wydatki są mniejsze od planowanej
produkcji, ceny zaczną spadać, co spowoduje z czasem zmniejszenie dochodu
narodowego, a potem powróci do punktu E. Luka deflacyjna - możliwości nie są w pełni
wykorzystywane - sytuacja recesji gospodarczej. I<S

Stan równowagi

na rynku dóbr i usług pkt. E wg wykresu, jest bardzo rzadko spotykany, gdyż

decyzje inwestycyjne I - podejmowane są przez przedsiębiorców, natomiast decyzje co do S
podejmowane są przez gospodarstwa domowe, mamy do czynienia z dwoma różnymi
podmiotami gospodarczymi. Tylko przypadek może sprawić, że te dwie wielkości I i S są sobie
równe, bo podmioty mają inne preferencje.

Cykl koniunkturalny

- periodyczne, okresowe zmiany aktywności gospodarczej wokół trendu.

Trend

– dotyczy wzrostu gospodarczego, zmiany wahań aktywności wzrostu gospodarczego.

45°

A

E

D

C

2

DN

DN

Gospodarka stacjonarna czas

gospodarka wzrostowa czas

Pierwszy rysunek dot. gospodarki stacjonarnej, linia przerywana to trend, mierzony w okresie
dłuższym. Na tym przykładzie jest prawie stały, w krótszych okresach są wahania na +/- od
średniej.
Drugi rysunek - trend wzrostowy, gospodarka w okresie dłuższym trend wzrostowy, a w
krótszym charakteryzuje się wahaniami.

Trend wzrostowy gospodarki związany jest (okres długi):



wzrost czynników produkcji



wzrost efektywności tych czynników

Cykl zależy od (okres krótki)

od stopnia wykorzystania potencjału produkcyjnego (od wielkości

efektywnego popytu)

W gospodarce rynkowej występują cykliczne wahania wielkości popytu globalnego. Z pośród
dwóch rodzajów popytu (konsumpcyjny, inwestycyjny) , inwestycyjny jest czynnikiem
dynamizującym gospodarkę, jego zmiany są głównym czynnikiem odpowiedzialnym za zmiany
w gospodarce, jest on bardziej czuły na zmiany.

3

Klasyczny cykl koniunkturalny

Występował w gospodarce do II wojny światowej, składa się z 4 faz:



kryzys A-B



depresja (zastój) B-C



ożywienie C-D



rozkwit D-E

różnica między dolnym, a górnym punktem zwrotnym cyklu -

amplituda wahań cyklu

koniunkturalnego

, czym większa różnica między punktami zwrotnymi, tym bardziej

wybuchowa.
Między kolejnymi fazami cyklu zachodzi

związek przyczynowo - skutkowy

, a-b, ma związek

na c-d itd.

Każda faza cyklu charakteryzuje się odmiennością, są też podobieństwa:



faza A-B, klasyczny lata 1929 - 1933 - mieliśmy do czynienia z nadprodukcją, kryzys ten

zaskoczył cały świat i przedsiębiorców, nadprodukcja spowodowała gwałtowny spadek
cen. Spada dochód narodowy, PKB, produkcja, zatrudnienie, wzrasta tylko bezrobocie,
spadają płace realne



faza B-C - względna stabilizacji makrowielkości



faza C-D - ożywienia, rosną wielkości, najpierw szybko, później wolniej



faza D-E – dalszy wzrost wskaźników, ale już w wolniejszym tempie.

Różnice między cyklem klasycznym a współczesnym:



współcześnie

- faza spadkowa łączy kryzys i recesję, a wzrostowa ( rozkwit i ożywienie) ,

spadek wartości względnych, współczesne cykle są łagodniejsze, amplituda wahań
łagodniejsza, nie ma przez to wyraźnej fazy wzrostowej, ani dołu, ale ma przez to
tendencje okresu. Fakt iż współczesne cykle są łagodniejsze:

- zaistnienie interwencjonizmu państwowego - po latach kryzysu

- procesy monopolizacji gospodarki - silne przedsiębiorstwa są na tyle skuteczne,

że nie dopuszczają do takich spadków cen, jak w latach 30. Współczesny kryzys może
przebiegać przy stabilnych, a nawet zwyżkujących cenach.



klasyczny -

spadek wartości bezwzględnych

Rodzaje wahań cyklicznych:

 cykle krótkie Kitchina - 3,5 roku
 cykle średnie Juglara - 8 - 10 lat
 cykle długie - długie fale Kondratiewa - 50 - 60 lat

Występują też cykle dotyczące poszczególnych cyklów gospodarczych.

Wyróżniamy 2 najważniejsze teorie przyczyny cyklu koniunkturalnego

nie rozwija się

równomiernie, tylko podlega cyklom, wahaniom od głównego trendu.

1. teorie neoklasyczne (egzogeniczne - zewnętrzne

)

Neoklasyczne spojrzenie na system gospodarczy zakłada, że system ten ma właściwość
stabilności, tzn. wytrącony z równowagi uruchamia, wewnętrzne mechanizmy (bez ingerencji
państwa) wprowadzające go na powrót w stan równowagi gospodarczej. Jest to tzw. zasada
wahadła - odchyla się i wraca. Czynnikiem powodującym ten powrót do równowagi jest

4

mechanizm rynkowy i swobodnie działające ceny. Neoklasycy w długim okresie uważają, że
gospodarka samoczynnie dąży do równowagi, pod warunkiem, że system - mechanizm rynkowy
działa sprawnie, że ceny nie są urzędowe, kontrolowane przez państwo, modyfikowane przez
monopole. Zadaniem państwa jest stać na straży odpowiedniej organizacji rynku, a nie
przeszkadzać. Neoklasycy widzą jednak, że są te cykliczne wahania i sądzą, że czynniki
zakłócające równowagę mają charakter egzogenny czyli zewnętrzny, czyli nie pochodzą z samej
gospodarki, systemu, ale występują jakieś czynniki zewnętrzne, pochodzą spoza ekonomicznego
systemu: wojny, rewolucje, wydarzenia polityczne, zmiany demograficzne, innowacje techniczne
- postęp, zjawiska przyrodnicze - tsunami, trzęsienia ziemi, odkrycia nowych zasobów. Cykl
koniunkturalny jest zjawiskiem naturalnym, ewentualna polityka stabilizacyjna cykl realizowana
przez państwo nie może mieć wpływu na wyeliminowanie tych zjawisk. Na przyczyny nie można
działać za pomocą polityki gospodarczej, bo to i tak nic nie da.( podatki, ulgi, stopy procentowe -
narzędzia stosowane przez państwa) Ewentualna polityka stabilizacyjna państwa, monetarna i
fiskalna, nie tylko nie będą skuteczne, ale nawet mogłyby popsuć gospodarkę, wypowiadają się
więc przeciwko ingerencji państwa w cykle.



koncepcja Jevonsa 1835 1882

- uważał iż przyczyny cyklicznego rozwoju gospodarki

zależą od przyrody- od występowania wzmożonej liczby plam na słońcu, na ziemi
pojawiają się nieurodzaje w rolnictwie. Przenoszą się one na osłabienie aktywności w
przemyśle. Ta koncepcja okazała się niesłuszną, ale wiadomo, że wpływ przyrody na
gospodarkę jest niewątpliwie, działa.



koncepcja innowacji Schumpetera

- aktualna do dzisiaj, 1883-1950 - upatruje przyczyn

cyklicznego rozwoju gospodarki w falowym pojawieniu się innowacji technicznej. Co
pewien czas, pojawiają się w gospodarce nowe pomysły i idee o przełomowym znaczeniu
w technologii i cywilizacyjnym, Dzieli ogół na:



wielkie innowacje epokowe - popychają całą gospodarkę do przodu, długie fale w

rozwoju



mniejsze, krótkie cykle - odpowiadające za krótsze

najpierw jest

1. wynalazek, powstanie nowych idei,
2. druga faza musi pojawić się przedsiębiorca, innowator, który jako pierwszy wdroży,

zastosuje ten wynalazek w życie - przedsiębiorca organizujący proces. Pojawia się
przedsiębiorca zwany liderem, który wpadnie i wdroży wynalazek, realizuje zysk
nadzwyczajny i osiąga szczególnie wysokie zyski.

3. dyfuzja - follower - zyski normalne.

przykłady największych innowacji:
1 fala 1787 - 1842 - wynalazek maszyny parowej - podstawa do rewolucji przemysłowej
2 fala 1843 - 1897 - budowa kolei żelaznej zw. z nią ogromne inwestycje - bardzo
kapitałochłonna
3 fala 1898 - 1945 - zastosowanie elektryczności i wynalazki w dziedzinie chemii
4 fala 1945 - 1073 - rozwój budownictwa i motoryzacji
5 fala po 1973 - komputery, mikroprocesory, cyfryzacja, automatyka, telekomunikacja.
Każdy z tych okresów ma swoją epokową innowację, która się pojawia i gospodarka natychmiast
góruje, a potem wyhamowuje, aż do pojawienia się następnej innowacji,



koncepcja politycznego cyklu wyborczego

- opiera się na tym, że rząd i inne instytucje

prowadza politykę mającą na celu reelekcję ( a nie realizację procesów
ogólnospołecznych) co oznacza, że przed wyborami, rząd jest w stanie podejmować

5

decyzje populistyczne, bez względu na przyszłe konsekwencje.

2. teorie keynesistowskie

( endogeniczny - wewnętrzny) - upatrują przyczyn cyku

koniunkturalnego w samej gospodarce, czyli są nieodłącznie zw. z gospodarką, wynikają
z reguł gry gospodarki rynkowej. Podstawowym celem gospodarowania jest
maksymalizacja stopy zysku, przedsiębiorcy kierują się w swoich działaniach
przewidywana stopa zysku. Obserwuje się działania mechanizmów powodujące
pulsowanie zmiany zysków.

Faza kryzysu

- w klasycznym przewaga podaży nad popytem, w fazie tej pojawiają się zjawiska,

które prowadzą do wyjścia z tej fazy, automatycznie, nawet bez pomocy państwa.
Są to trzy zjawiska, mechanizmy wyprowadzenia z kryzysu bez państwa:

1. istnienie konsumpcji niezbędnej - konsumpcja każdego z nas, śpi, przemieszcza się, je. W

fazie recesji wyczerpują się nadwyżka nad produktów, więc jest to impuls, który
powoduje dźwignięcie

2. konkurencja między przedsiębiorcami w warunkach bardzo niskich cen i niewielkiego

popytu. Część z nich zbankrutuje, każdy z nich sprzeda, gdy obniży ceny, nie przetrwają
tylko ci, którzy nie będą mogli obniżyć kosztów i zmniejszyć cen. Podstawą tej
konkurencji jest obniżka kosztów własnych. Lepsi przedsiębiorcy będą szukać
możliwości obniżenia kosztów, będą szukać usprawnień, inwestycji szybko rentujących,
modernizacji

3. twórcza destrukcja, albo twórcze zniszczenie - w sytuacji następujących bankructw,

możemy mówić o ubytku kapitału trwałego, zmniejsza się ilość aparatu wytwórczego. Ci
którzy przetrwali, dysponują lepszym aparatem wytwórczym, niż ci, którzy
zbankrutowali - co oznacza zmniejszenie potencjału produkcyjnego - jest to pewnego
rodzaju oczyszczenie. W takiej sytuacji rodzi się nowy popyt inwestycyjny, gospodarka
idzie do góry zgodnie z mnożnikiem akceleratora, wzrost popytu inwestycyjnego, i za
sprawą akceleratora powstają inwestycje indukowane i gospodarka idzie do góry. Jest
rosnący popyt konsumpcyjny i inwestycyjny wzajemnie na siebie oddziaływująca.
Rosnący popyt musi być zaspokajany przez wzrost produkcji, tymczasem, oznacza to
wzrost wykorzystania potencjału produkcyjnego. Jeżeli rośnie produkcji, zatrudniamy
pracowników, zwiększamy płace, rosną koszty własne - koszty produkcji, przy cenach
nie tak bardzo rosnących. Wzrost kosztów produkcji powoduje początkowo spadek tępa
wzrostu zysku, następuje odwrócenie dynamiki wzrostu gospodarki.

W okresie ponownego wchodzenia gospodarki w kryzys pojawia się niechciany w tym momencie
efekty podażowy inwestycji - inwestycje poczynione wcześniej, zaczynają dawać efekty dopiero
teraz, gdy są niepotrzebne, bo popyt się zmniejsza.

~ EWOLUCJA CELÓW INTERWENCJONIZMU PAŃSTWOWEGO ~

Ingerencja państwa w cykl pojawił się w następstwie wielkiego kryzysu ekonomicznego :

1. interwencjonizm antykryzysowy

- podejmowaniu działań w celu łagodzenia skutków

zaistniałego kryzysu

- działanie ex post - działanie po

- rozciągnięcie działalności państwa tylko na okres kryzysu

2. interwencjonizm antycykliczny

- rozszerzenie interwencji na wszystkie fazy cyklu,

pobudzanie wzrostu w fazach spadkowych, oraz wyhamowywanie tego wzrostu w fazie
wzrostowej.

6

Podstawowym problemem w spadkowej fazie jest niedostatek popytu efektywnego - poprzez
inwestycje publiczne realizowane przez państwo z emisji obligacji skarbu państwa, które są
pożyczką dla rządu, Instytucje oraz bogaci obywatele wykupują te obligacje, które później
wykupują z odsetkami. Z tych pieniędzy państwo może uruchomić inwestycje głównie w sferze
infrastruktury społecznej - polityka fiskalna.
Polityka monetarna - obniżki stóp procentowych.
W okresie dobrej koniunktury może następować gwałtowny wzrost cen czyli
niebezpieczeństwem będzie inflacja - państwo schładza gospodarkę - zwiększa stopy procentowe
kredytów, podatki

3. interwencjonizm rozwojowy

- utożsamiany z programowaniem gospodarki albo

planowaniem indykatywnym (wskazówka - droga na cele) w odróżnieniu od
dyrektywnego (nakaz).
Programowanie obejmuje sporządzane strategie:



średniookresowego rozwoju gospodarczego kraju



kierunki inwestowania zapewniające rozwój gospodarki, są one szczególnie

stymulowane



ulgi podatkowe, preferencyjne kredyty, hamowanie rozwoju w gałęziach

przestarzałych.

Te strategie budowane są w gałęziach branżowych jak i przestrzennym.
Oddziaływanie na organizację i kierunki badań naukowych, rola jakościowych czynników
wzrostu, kapitału ludzkiego.

~ ROLA PAŃSTWA W GOSODARCE ~

Państwo

- centralne i lokalne urzędy publiczne, których działalność związana jest z

funkcjonowaniem danego systemu społeczno- gospodarczego.

Funkcje państwa:

1. Państwo tworzy ład instytucjonalno- prawny

- istnienie społ. bez ustalonych reguł, nie

byłoby efektywne, prowadziło by do anarchii. Państwo dysponuje aparatem przymusu,
który to wyegzekwuje porządek społeczny

2. ekonomiczne funkcje państwa:

a. alokacyjna

- rozmieszczenie - podejmowanie działań sprzyjających optymalnej alokacji

zasobów - inwestycje. Rynek jest najlepszym koordynatorem procesów inwestowania,
prywatni przedsiębiorcy w oparciu o swobodne ceny są w stanie najlepiej inwestować. Są
jednak wyjątki w zakresie których , rynek jest niesprawny i mówimy wtedy o tzw.
niesprawności rynku - market failure. Cała ekonomia głównego nurtu, zgadzają się, co do
faktu, że

niesprawność rynku pojawia się w 3 przypadkach

:

1. w odniesieniu do dóbr publicznych - dobra w których konsumpcja przez dany

podmiot gospodarczy nie ogranicza tego dobra dla innych podmiotów gospodarczych
w tym samym czasie - powietrze. Te dobra nie mogą stać się własnością prywatną, nie
można wyłączyć innych podmiotów z korzystania z tych dóbr: bezpieczeństwo zew i
wew. kraju, wymiar sprawiedliwości, administracja, służba zdrowia, nauka i edukacja,
oświetlenie ulic, trawniki, chodniki, parki miejskie, latarnie morskie. - z punktu
widzenia społecznego są w danym czasie niezbędne, a nie zawsze są dostarczone
przez prywatne podmioty. Za zapewnienie ich odpowiada państwo.

7

2. efekty zewnętrzne - to wszelkie konsekwencje decyzji produkcji lub konsumpcji

podejmowane przez dany podmiot gospodarczy, przy czym konsekwencje dotyczą
inny podmiotów gospodarczych - nie podjęły ich, ale są pod ich wpływem:

- konsumpcyjne - +/-

- produkcyjne - +/- ( zanieczyszczenia środowiska)

3. brak konkurencji - w gospodarce działają silne monopole oligopole - zawyżają.....

wkracza państwo i wprowadza regulacje, rozbija monopole, promuje małe firmy

Niesprawność rynku

- niezdolność mechanizmu rynkowego do dostarczenia określonego dobra

w wystarczającej ilości, albo w ogóle niezdolność rynku do dostarczenia tego dobra.

b. funkcja redystrybucyjna

- nawet doskonale funkcjonujący rynek nie jest w stanie

zapewnić podziału dochodów optymalnego ze społecznego punktu widzenia. Ludziom
trzeba zapewnić dochody, które nie wynikają z ich wkładu w rynek. Zasadność
redystrybucji dochodów nie jest kwestionowana chodzi tylko o sposób. Sposobem
wpływu społ. na realizację tej funkcji przez państwo jest: udział w wyborach

Spośród różnych kierunków politycznych, partie polityczne o prawicowym o centrowym -
opowiadają się na ogół na elitarnym podziale - przeciwne podatkom progresywnych, wysokie
rozpiętości dochodowe.
Partie lewicowe, - egalitarny (równościowy) podział
narzędzia:
- system podatkowy
- system zabezpieczeń społecznych i inne - renty, stypendia,...

c. funkcja stabilizacyjna

, instrumenty opierają się na polityce gospodarczej:

- polityka pieniężno- kredytowa

- fiskalna - budżetowa

- dochodów i cen

- planowanie indykatywna

Polityka budzi największe kontrowersje wśród ekonomistów i dzieli je:

- nurty etatystyczne - (akceptujące funkcje stabilizujące - nurty keynesistowskie)

- nurty antyetatystyczne - występujące przeciw funkcji stabilizującej - neoklasycy

W ekonomicznej działalności państwa występują 2 aspekty:

1. regulacyjny aspekty działalności państwa - aktywne zaangażowanie państwa w dostrajanie
procesów gospodarczych - tuning np. poprzez stosowanie antycyklicznej polityki pieniężnej
2. realny aspekty działalności państwa - faktyczna obecność, siła państwa, - jest to zakres
sektora publicznego w danym kraju, mierzony % PKB produkowana lub zakupywana przez
państwo. 55% PKB dostarczają przedsiębiorstwa państwowe, a w innym 5% (słabsze). O
realnym aspekcie decyduje liczba zatrudnionych w administracji rządowej i ich wynagrodzenia, a
także stopień w jakich dokonuje się realokacji zasobów.

8

rysunek 3