Ryszard Kurylczyk
Niezłomny z Nazaretu

Hora prima
Sam powiedz, Poncjuszu Piłacie, czy mogę ot tak wprost napisać do Tyberiusza: „Proku-

rator Judei zasługuje na to, by pobierać więcej niż sześćdziesiąt tysięcy sestercji rocznie"?
Czymże dla cezara jest ta prowincja? Co z niej ma - poza kłopotami? Zresztą, kim ty, Poncju-
szu Piłacie, jesteś dla cezara?!

Mój raport dokonanego przeglądu prowincji podległych syryjskiemu namiestnikowi

mówił będzie, jak się za chwilę o tym przekonasz, i o tobie, ale - na Jowisza - nic o należnych
ci pieniądzach! Wprawdzie raport swój oddaję bezpośrednio Tyberiuszowi, ale wcześniej czy
później trafi on do Sejana, który ustala wysokość należności dla namiestników i
prokuratorów, stąd wzmianka o podwyżce,. zamiast pomóc, mogłaby zaszkodzić i tobie, i
mnie! Bo i cóż takie napomknięcie mogłoby oznaczać ? Ano tylko jedno: że Sejan cię nie
docenia i ustalił ci niewłaściwą zapłatę. Mnie by on takiej uwagi nie darował, a ciebie
najpewniej nakazałby skreślić z grona prokuratorów. Wierzaj mi, przyjacielu, że Tyberiusz,
od kiedy usunął się z Rzymu w zacisze kapryjskiego pałacu, czyta niezwykle uważnie
wszystkie raporty, zaś uwagi na nich jego ręką sporządzane przeznaczone są wyłącznie dla
Sejana, który dzięki temu rzeczywistą sprawuje władzę nie tylko w Rzymie, ale i całym
imperium.

Wracając zaś do treści mego raportu dla Tyberiusza. Jak pomnisz, skończyłem na tym, że

Herod Antypas nie dość że czerpie wysokie korzyści z podległych mu krain, to i z Rzymu - za
sprawą swego przyjaciela Klaudiusza - pobiera wcale niemałą sumkę stu tysięcy sestercji
rocznie. Nie o to mi w sprawozdaniu idzie, byś pobierał takie sumy, jakie otrzymuje Herod
Antypas, to znaczy, byś miał więcej niż obecnie - zmierzam do tego, by dochody galilejskiego
tetrarchy zostały znacznie obniżone i zbliżyły się do twoich. Zresztą, wybacz, nie będę ci te-
raz tłumaczył każdego fragmentu raportu, słuchaj po prostu uważnie, a pytaj, jak skończę
czytać cały tekst. Zaczynam więc od przerwanego wątku:

„Nie ganię Heroda Antypasa za to, że rozbudował nadmiernie swój dwór i że wprowadził

służby, które na wzór pretorian są uzbrojone i ubrane, mam mu jeno za złe to, że gorliwie
zajmuje się zbieraniem danych o tym, co dzieje się w Rzymie, a nie o tym, jakie są nastroje
pośród podległej mu ludności. A z tym bywa różnie, o czym ci, o panie, napiszę w części dal-
szej raportu. Zastanowiło mnie również to, że Herod tak wiele wie o Rzymie, i skąd on tę
wiedzę czerpie?

Sprawa nie jest prosta, choć sądzę, żem ją dość dokładnie rozwikłał. Oto, cezarze, w

jedenastym roku panowania boskiego Augusta, w czasie jego nieobecności w Rzymie - plebs
poważył się swego zaproponować kandydata na stanowisko konsula. Owym wybrańcem
motłochu był Egnacjusz Rufus, który będąc edylem chciał najwyraźniej znaleźć pośród
pospólstwa poklask i uznanie, on to bowiem na swój koszt wystawił niewolników do gaszenia
pożarów wybuchających najczęściej bądź to w czynszowych kamienicach przez pospólstwo
zamieszkanych, bądź w przedmiejskich dzielnicach biedoty. Rzecz oczywista, senat takiej,
wyniesionej przez motłoch, kandydatury zatwierdzić nie chciał. Za przyczyną urażonej
ambicji owego Rufusa doszło w Rzymie do gorszących zamieszek. Boski August,
uwiadomiony o owych faktach, rychło wrócił z podróży, motłoch nakazał uśmierzyć, a
butnego edyla wtrącić do lochu.

3
Wszelako boski August, wykazując wspaniałomyślność ogromną - nakazał powołać w

Rzymie kohorty strażnicze, przysposobione i utrzymywane na jego koszt, czym zyskał uzna-
nie wszystkich obywateli wiecznego miasta. Senat później powziął jedynie słuszne rozwiąza-
nie, uznając za zaszczyt dla państwa łożenie na utrzymanie owych kohort, bez uszczuplenia
funduszy dostojnego Augusta. Tak oto dzięki wspaniałomyślnym poleceniom twego, cezarze,
boskiego protoplasty - godnie zakończono sprawę. Rzecz jednak w tym, że od chwili, kiedy
kohorty strażnicze zostały przez senat podporządkowane prefektowi pretorian, spełniać za-

częły one również rolę najpierw służb porządkowych, a potem nawet i pomocniczych od-
działów pretoriańskich. Do tych właśnie służb najliczniej garnęli się Żydzi zamieszkujący
Wieczne Miasto. Wiem, panie, żeś już w piątym roku swego panowania ukrócił rozrost nie-
uzasadniony kolonii żydowskiej, wysyłając większość Judejczyków na Sardynię. Jednak
śmiem zwrócić uwagę twoją, cezarze, na to, że owo polecenie nie obejmowało członków ko-
hort podległych prefektowi pretorian, a w tym i kohort strażniczych. Spośród tych właśnie,
pozostałych w Rzymie, Żydów - Herod Antypas ma swoich licznych i z racji spełnianych
zadań dobrze zorientowanych donosicieli.

W trakcie nakazanego przez siebie przeglądu krain nadzorowanych przez Poncjusza

Piłata, Filipa Herodosa i Heroda Antypasa - zastanawiałem się, dlaczego dwaj pierwsi
spełniają gorliwie twoje, panie, polecenie, a z jakich powodów tak właśnie nie postępuje
Herod Antypas? Uważam, że chce on być czymś więcej niż poślednim tetrarchą Galilei i
Perei. Marzy mu się podporządkowanie sobie krain dawnej etnarchii swego brata Archelausa
- Judei, Samarii i Idumei - które rzymskiemu prokuratorowi podlegają. Z tego powodu
nienawidzi Poncjusza Piłata, uważając go za przeszkodę do władzy nad wszystkimi Żydami.
Bo przecie Żydami ten rządzi, kto ma pieczę nad Jerozolimą i całą Judea. Herod Antypas
szkodzić chce Sanhedrynowi jerozolimskiemu, który spokój w Jerozolimie utrzymuje, i
Poncjuszowi Piłatowi, który całą judejską prowincją zarządza. Galilejski tetrarcha chce i
może zburzyć równowagę sił, którą swoim rozważnym i sprawiedliwym zarządzaniem
stworzył Poncjusz Piłat.

Dowiodę tego w części dalszej raportu, teraz zaś chciałbym ukazać ci, dostojny Tyberiu-

szu, w jak nieprostej sytuacji znalazł się Poncjusz Piłat. Rezyduje on w Cezarei Nadmorskiej,
z dala od Jerozolimy. Wprawdzie w Jerozolimie ma swego prefekta, ale cóż ten wiedzieć mo-
że o sytuacji w prowincji, zajmując się szkoleniem żołnierzy swego garnizonu i na tym jedy-
nie się znając?!

Z pozoru sądzić można, że Judea i Samaria to spokojne krainy, a i cały naród żydowski

takim się wydaje. Kto jednak - tak jak ja - zna te krainy nie z pobieżnego ich oglądu, ten wie,
że inaczej ma się sprawa. Jak sięgnąć pamięcią, zawsze tutaj coś się kotłowało i wrzało.
Łatwo tu spokój w krwawe widowisko zamienić! Co więc teraz gotuje się w tym kotle
judejskim?...

Przypomnieć ci muszę, cezarze, odległe już czasy, kiedy to, przed blisko dwustu laty, za

greckich jeszcze rządów - Antioch Epifanes zabronił Żydom czcić ich boga Jahwe. Zrodziła
ta decyzja wojnę długotrwałą. Na czele walczących żydowskich oddziałów stanęli ludzie,
których zwano «chasidim», a więc «pobożnymi». Od nich swój początek bierze kilka wpły-
wowych dziś ugrupowań żydowskich, z których każde stanowi dla spokoju prowincji znaczną
groźbę.

«Chasidim» to dzisiejsi «peruszim» - «oddzieleni». W naszych kancelariach zwą ich «fa-

ryzeuszami». Właściwie to nam sprzyjają, choć głoszą poglądy, które w przypadku buntu stać
się mogą niebezpieczne. Twierdzą oni; że w ich religii wszyscy są równi, ale też i to, że Ja-
hwe Żydom dał przywileje szczególne, bo spośród nich ma powstać ten, który założy nowe
królestwo izraelskie i wszystkie narody obejmie swoim panowaniem. Nie dziwota więc, że
sprzyja faryzeuszom większość Żydów, którzy chcą widzieć się owym wybranym narodem.
Do faryzeuszy należą wszyscy zwierzchnicy synagog, a też i «soferim», a więc ci, którzy
obowiązujące w Judei religijne prawo z ich świętej księgi wywiedzione - tłumaczą innym.
Jedni i drudzy są za spokojem i z ludźmi namiestnika współpracują, choć też i pamiętać trze-

4
ba, że czynić tak będą dopóty, dopóki nie pojawi się pośród Żydów ów zapowiadany

Mesjasz - «pomazaniec» boga Jahwe, który ma im nowe królestwo zapewnić.

Faryzeusze połączeni są w organizacji swojej w niewielkie grupy, skupione przy synago-

gach i nazywane przez nich «chawura», a też i do siebie zwracają się słowem «chawer», które

to słowo można jako «towarzysz» przetłumaczyć.

Ze wspomnianych wcześniej chasidim, poza faryzeuszami, wywodzi się też nieliczna, ale

moim zdaniem niebezpieczna . wielce, grupa «esseńczyków», która swoją nazwę bierze od
ara-mejskiego słowa «asaja» - co znaczy «leczyć». Uważają oni, że żydowska religia jest cho-
ra, że inne zasady niż te, które faryzeusze głoszą, winny być pośród Żydów przestrzegane.

Jeden z oddanych mi Żydów był w najniebezpieczniejszym miejscu w Judei - na Pustyni

Judzkiej i natknął się tam na kilka ich sekt, pośród których najgroźniejsza znajduje się w ja-
skiniach położonych w stromych skalnych zboczach na zachodnim brzegu Morza Martwego,
nie opodal biednego miasteczka Qumran. Miejsce owo to istna twierdza i gdyby trzeba było je
dobywać, garnizon nasz musiałby być znacznie wzmocniony.

Owi esseńczycy żyją we wspólnocie, nie mają prywatnych rzeczy żadnych, jeśli broni i

ksiąg nie liczyć. Myślę, że jeśli nie zostaną czy to wprost zaatakowani, czy podrażnieni ina-
czej, nie stanowią wielkiego zagrożenia, głównie zajmując się religijnymi obrzędami. Ów
Żyd będąc u nich widział, że raz dziennie spożywają posiłek, w którym główne miejsce zaj-
muje specjalnie przyrządzony chleb i wino. Żyją bardzo skromnie, ale przez to wiele mogą
znieść wyrzeczeń. Najgorsze jest jednak to, że esseńczycy sprzyjają tym wszystkim, którzy na
Pustynię Judzką uchodzą bądź to przed Sanhedrynem jerozolimskim, kiedy religijne prawa
naruszą, bądź to wówczas, kiedy mogłaby dosięgnąć ich nasza jurysdykcja.

Najbardziej dla nas groźnym ugrupowaniem są «zeloci». Nie godzą się oni mieć innych

władców prócz swego boga Jahwe i przeciw rzymskiej władzy zagorzale występują. Ci fana-
tycy mają zbójecką organizację, która skrytych mordów na przedstawicielach Rzymu doko-
nuje. Ową zgraję skrytobójców w kancelariach Poncjusza Piłata nazywa się «sykariuszami»,
jako że zazwyczaj narzędziem ich wrednego procederu jest sica - sztylet.

Natomiast przeciw nam w żadnym możliwym razie nie wystąpią Żydzi, których się

nazywa «saduceuszami». Nie sprzyjają oni żadnej z poprzednio w raporcie opisanych grup, a
w tym nawet i faryzeuszom. Przestrzegają saduceusze prawa zawartego w świętej księdze
Żydów, choć tego, co na jej podstawie wywodzą faryzeusze, nie uważają za słuszne.
Saduceusze to najbogatsi spośród kapłanów i kupców, a więc ci, którzy na co dzień
współpracują wiernie z ludźmi Poncjusza Piłata. Lojalni to i oddani sojusznicy Rzymu,
dbający o porządek i spokój w Jerozolimie i całej Judei. Oni stanowią lwią część składu
jerozolimskiego Sanhedrynu, który nad wszystkimi Żydami ma religijną pieczę i
przestrzegania ich prawa pilnuje. Sanhedryn tworzy nieodmiennie siedemdziesięciu jeden
Żydów. Przewodzi im arcykapłan, którym teraz jest Kajfasz - zięć Annasza. Pisałem ci,
cezarze, o Annaszu w poprzednim raporcie jako o oddanym wielce Rzymowi. Jest to
człowiek, który w Sanhedrynie mir ma najwyższy i łatwo może potrzebne nam decyzje
przeprowadzać, bowiem poza zięciem - Kajfaszem ma tam wielu oddanych sobie ludzi, że o
trzech Jego synach w Sanhedrynie zasiadających tylko wspomnę.

Wprawdzie w Sanhedrynie zasiadają niektórzy «soferim» - prawo tłumaczący ludowi -

przedstawiciele faryzeuszy, ale i oni, jeśli do Sanhedrynu obrad zasiądą, są pod przemożnym
wpływem wiernego nam ugrupowania saduceuszy. Dzięki takiemu stanowi rzeczy spokój
panuje w Jerozolimie, a Sanhedryn lepiej dba o ściąganie podatków nam należnych niż celni-
cy Heroda lub brata jego, Filipa.

We wszystkich tych zawiłościach religijnych i politycznych pośród Żydów istniejących

dobrze, a nawet bardzo dobrze, wyznaje się Poncjusz Piłat. Do współpracy ze sobą dopuszcza
cały Sanhedryn, na saduceuszy i faryzeuszy stawiając. Zelotów tępi, a przyłapanych na ra-
bunku lub zabójstwie - bezlitośnie karze. Esseńczyków nie zaczepia. O korzyści dla Rzymu

5
dba, postępując tak, jak zalecasz, cezarze; «Owce strzyc trzeba, a nie zarzynać». Jak

jednak wspomniałem, tę równowagę sił"...

Wybacz, przyjacielu, że ci przerwę, czynię to jednak nie dla zadawania ci

przedwczesnych pytań - ot, proszę, skosztuj wina, które przyniesiono. Przy tej okazji
dopowiem tylko, że wiel-ceś dla mnie łaskaw. Mówiąc szczerze, aż za bardzo, bo ja o owych
esseńczykach nic do tej chwili nie wiedziałem, a już w żadnym razie anim sądził, że mają oni
jakąś wręcz twierdzę niedaleko Qumran. Może po tym, co mówię, uznasz, że za mało
interesuję się podległymi mi prowincjami, liczę jednak na twoją przyjaźń i wyrozumiałość.

Wino rzeczywiście przednie. Tym razem nie mam ci za złe, drogi Poncjuszu, żeś mi prze-

rwał, bo zaiste w gardle mi zaschło. A to, że nic nie wiedziałeś o esseńczykach, niech cię nie
niepokoi, od tego właśnie ja jestem - Tyberiusza „oczy i uszy" we wschodnich krainach.
Przecież moich sestercji nie otrzymuję za darmo. Swoją zaś drogą, może to i dobrze, że o es-
seńczykach nic nie wiedziałeś, bo mógłbyś na przykład zechcieć dobywać ich siedzibę podle-
głym ci garnizonem... Najpewniej nie wiesz i o innych sprawach, o których Tyberiuszowi w
raporcie napisałem, stąd zapytam - chcesz usłyszeć ciąg dalszy mego raportu?

Na litość - przyjacielu, ależ ciekawym każdego dalszego słowa i wręcz proszę cię, czytaj

dalej, pamiętając tylko o tym, że puchar stoi przed tobą i że będę go dopełniał...

Tak więc skończyłem na zdaniu o równowadze sił...
„Ale przecie tę równowagę sił zburzyć może ktoś, kto ma podobną do Poncjusza Piłata

orientację, ale inne zamiary. Napisałem, że owym «kimś» jest Herod Antypas, i teraz tego
twierdzenia zamierzam dowieść. Pozwolę sobie przypomnieć, że równowagę dzisiejszą zbu-
rzyć może ktoś, kto zelotów do walki zbrojnej podjudzi, albo też pojawienie się wspomniane-
go już Mesjasza, na którego ogół faryzeuszów i większość Żydów oczekuje. Jeśli pokazałby
się jeden lub drugi - spokój w prowincji byłby już tylko marzeniem, albo inaczej mówiąc,
wielu trzeba by wysiłków z naszej strony, by do niepokojów i zamieszek zbrojnych nie dopu-
ścić! I tu, cezarze, zamierzam wyjawić powód główny, dla którego długim raportem twój
spokój przerywam.

Dostojny Tyberiuszu, oto obaj oni, to jest i podburzyciel, i Mesjasz - pojawili się w

Judei! Zważ, proszę, wagę tych słów... Nie pojawił się buntownik osobno i osobno Mesjasz,
pojawili się obaj prawie w tym samym czasie i miejscu. Sam już ten fakt nie może być
dziełem zwykłego przypadku. Rzecz jednak w tym, że i z innych powodów o przypadku nie
może być mowy. A sprawa ta rozwinęła się następująco:

Minionej jesieni, nad brzegiem Jordanu, u ujścia tej rzeki do Morza Martwego, na teryto-

rium podległym Herodowi Antypasowi, pojawił się człowiek, który chrzcił mieszkańców
okolicznych miast. Cały czas kręcił się w pobliżu Qumran i Betami. Podburzał miejscową
ludność przeciw bogatym, wyszydzał celników i żołnierzy, a chwilami wręcz namawiał do
wrogich przeciw Rzymowi wystąpień. Przy tym wszystkim dość długo trzymał się tego sa-
mego skraju Pustyni Judzkiej, jakby tam właśnie czuł się najbezpieczniej. Trwało to podbu-
rzanie prawie dwa tygodnie, więc dostatecznie długo, bym mógł się dowiedzieć. Z początku
sądziłem, że jest to pustynny zelota albo i nawet esseńczyk, który na szaleńczą, bo buntowni-
czą, wkroczył drogę. Znajomi mi Żydzi z Jerozolimy pomogli bliżej poznać tego pod burzy-
ciela. Sanhedryn wysłał do Betanii, gdzie ów przebywał, kilku faryzeuszy, którzy wywiedzieli
się, że odcina się on zupełnie, i do tego głośno, od posądzenia, że jest czy to prorokiem, czy
Mesjaszem. Twierdził, że jest «głosem wołającego na pustyni», a więc zelotą.

Przy czym nie takim sobie zwykłym zelotą, ale tym, który ma wskazać - właśnie...

Mesjasza. W tym momencie znaczyło to dla mnie jedno: zeloci połączyli się z esseńczykami,
podburzając ludność w pobliżu Jerozolimy - wskażą następnie Mesjasza i zarzewie buntu
goto-

6
we! Z Betanii ruszą do Qumran, przechodząc przez Pustynię Judzką dotrą do Jerycha,

szybko urosną w siłę łącząc się z oddziałami sykariuszy i pójdą sporą armią w kierunku
Jerozolimy.

Uwiadomiłem o tych wydarzeniach Poncjusza Piłata, który postawił w stan pogotowia

jerozolimski garnizon. Muszę tu wyznać, o panie, że prokurator Judei, jak wspomniałem,
doskonale wyznając się na nastrojach Żydów, namówił mnie do nieczynienia żadnych
dalszych kroków i oczekiwania chwili, kiedy oto ów podburzyciel wskaże Mesjasza. Zdaniem
Poncju-sza Piłata sprawa ta ważyła na tym, czy dalsze wydarzenia mogą być szkodliwe dla
interesów Rzymu. Jeśliby wskazany przez podburzy cielą Mesjasz okazał się esseńczykiem,
ja miałbym rację i wówczas zamierzaliśmy szybko powiadomić zarządcę prowincji syryjskiej
po to, by z Tyru ściągnąć dodatkowe oddziały. Gdyby jednak owym Mesjaszem okazał się ani
nie esseńczyk, ani nie zelota, rozmiar buntu miałby znacznie mniejszy zasięg i na pewno siły
jerozolimskiego garnizonu byłyby wystarczające!

Spowalniające podpowiedzi Poncjusza Piłata okazały się niezwykle trafne. Oto po tygo-

dniu dalszym wyszło na jaw, że ów niby zelota, choć przybył z pustym i mienił się «jej gło-
sem», w rzeczywistości nie był zelotą.

Podburzycielem okazał się podwładny Heroda Antypasa - Jan . zwany Chrzcicielem. W

Galilei uważany był za proroka i cieszył się nie tylko pośród ludu, ale i na dworze Heroda
Antypasa, a nawet u niego samego, znacznym mirem i uznaniem. Herod traktował go wręcz
jako sumienie swego dworu. Często zapraszał go na rozmowy i wielce mu schlebiał. I właśnie
po uzyskaniu tych danych, sytuacja jawiła się w zupełnie nowym świetle!

Jeśli ów zaufany Heroda Antypasa pojawia się na skraju Pustyni Judzkiej i podburza lud-

ność podległej nam prowincji, to nie może rzecz taka dziać się bez tajnego udziału lub choćby
wiedzy samego Heroda Antypasa.

Od tego momentu zaczęło nas zastanawiać głównie to, kogo ów prorok galilejski wskaże

jako Mesjasza. Czekaliśmy... I stało się tak, jak spodziewaliśmy się z Poncjuszem Piłatem.
Jan Chrzciciel wskazał owego wybrańca.

Był nim, tak jak i tenże Jan, mieszkaniec Galilei, podwładny Heroda - Jezus. Wszystko to

działo się nadal nad brzegami Jordanu w pobliżu Qumran i Pustyni Judzkiej.

Ów Jezus, zaraz po wskazaniu go przez Jana Chrzciciela, otoczony został przez kilku

mężczyzn, którzy stanowili jego ochronę. I oto szybko ludzie moi wywiedzieli się, że ochrona
owa to Żydzi z graniczącego z Galileą miasta Betsaidy. Aż trudno uwierzyć, że Herod mógł
uznać nas za tak naiwnych i sądzić, iż nie będziemy zdziwieni faktem raptownego zarojenia
się Galilejczyków w Judei, miejscu odległym o tydzień drogi od granic ich krainy. Nie mogło
to też ujść uwagi jerozolimskiego Sanhedrynu. Postanowiliśmy więc cierpliwie czekać na
dalszy rozwój zdarzeń, bo już w tym momencie sprawa wydała się nam mniej groźna, niż to
oceniałem na początku.

W kilka dni później Jezus skrył się na Pustyni Judzkiej, a Jan Chrzciciel ruszył w

kierunku Galilei, wzdłuż brzegu Jordanu, nadal podburzając ludność. Uznaliśmy wspólnie z
Poncju-szem Piłatem, że Herod Antypas celowo skierował swoich ludzi w pobliże
Jerozolimy. Próbował stworzyć tam zarzewie niepokojów, a też doprowadzić do wskazania
Mesjasza, który mógłby poderwać Żydów do walki przeciw nam!

Herod wyraźnie, choć skrycie, dążył do stworzenia oderwanego od Rzymu państwa

żydowskiego. Rzecz jasna w państwie takim Mesjasz byłby religijnym przywódcą, a
administrować prowincjami mógł - na chłodno oceniając sprawę - jedynie właśnie Herod
Antypas. Chcąc zapobiec takim zdarzeniom, mój człowiek dotarł do Jezusa przebywającego
na pustyni i usiłował namówić go do współpracy z nami, ale zamiar ten się nie powiódł.

Wiosną, przed żydowskim świętem Paschy - Jezus pojawił się w Jerozolimie i

spowodował w ich świątyni zajście, dzięki któremu pośród przybyłych tu ze wszystkich krain
Żydów zasłynął z odwagi i nieustępliwości; a przede wszystkim został przez nich zauważony.
Oto wygonił on ze świątyni jerozolimskiej kupców i handlarzy, urągając im, że kalają miejsce
świę-

7
te! I choć czynił to sam, nabruździł za dziesięciu, robiąc spore spustoszenie pośród

kupieckiego dobytku. Nikt, nawet Sanhedryn, nie wystąpił przeciw niemu, bo też po prawdzie
i nas samych dziwiło, że można tak ważyć sobie lekce religijny przybytek.

Postępek Jezusa przysporzył mu wielu sojuszników, nie tylko pośród pospólstwa, W

kilka dni po owym zdarzeniu Jezus ze swoimi ludźmi udał się w kierunku Galilei i jeszcze na
terenie podległym Poncjuszowi Piłatowi, w granicach Samarii, spotkał się nad Jordanem z
Janem Chrzcicielem. Było to w pobliżu miast Enon i Salim, a więc w miejscu niezbyt
odległym od granicy Galilei. I tutaj Jan Chrzciciel przekonywał wszystkich, że ważniejszym
od niego, bo Mesjaszem, jest chrzczący nie opodal Jezus, tak że po niedługim czasie
większość Żydów szła do Jezusa. Coraz więcej Judejczyków mówiło o nim jako o Mesjaszu,
a też przekazywano z ust do ust wieść o wydarzeniu, jakie miało miejsce w Świątyni
jerozolimskiej. Tak że kiedy z początkiem lata Jezus przeszedł granicę Galilei, przyjęto go
tam właśnie jako Mesjasza!

Widzisz więc, dostojny cezarze, że w takiej sytuacji musiałem sporządzić ten

szczegółowy raport i prosząc o jego zatwierdzenie proszę zarazem o przyjęcie moich
wniosków, jakie na koniec sprawozdania ośmielam się tobie przedłożyć.

Wnioski moje, które zbieżne są z oceną Poncjusza Piłata, sprowadzają się do

stwierdzenia, że Herod Antypas podjął wrogą i burzycielską przeciw Rzymowi działalność.
Chce on doprowadzić do żydowskiego powstania przeciw nam, kierując jednocześnie
podejrzenia o pod-burzycielskie zamysły na oddziały zelotów i esseńczyków z Pustyni
Judzkiej. Cały ten jego wrogi nam zamysł jeden ma cel: chce oto Herod Antypas przejąć
rządy nad Judea i Samarią, a w przyszłości, jak mniemam, nad wszystkimi żydowskimi
krainami. Dlatego też uznaję go za buntownika szkodzącego interesom Rzymu! Podejmując
taki oto wniosek, nie mam, niestety, cezarze, uprawnień, by Heroda, który jest przyjacielem
Klaudiusza, ukarać tak, jak na to zasługuje - rychłym wtrąceniem do lochu! Zamierzam
jednak cię prosić, byś przyjął moją chęć udania się do zarządcy prowincji syryjskiej i
przywołania tam Heroda Antypasa. I albo, za twoją zgodą, uwięzić go w Tyrze, albo obwinić
za to, że podlegli mu Galilejczycy podburzają ludność innych prowincji przeciw Rzymowi.

Przy tym wspólnie z Poncjuszem Piłatem uważamy, że z całej tej sytuacji złożonej

można wyprowadzić korzyści dla naszych interesów. Oto oskarżenie, nawet poufne, Heroda
Antypa-sa dowodnie przekona go, że wiemy o jego zamyśle i wszystko, co dalej się wydarzy i
ku rozeznanym celom zmierzać będzie, przeciw niemu może się obrócić. Dlatego w Tyrze
dobrze byłoby zażądać od Heroda Antypasa ukarania podburzycieli galilejskich. Jeśliby tego
nie wykonał, znaczyłoby, że zdradzieckie zamiary Heroda zaszły tak daleko, że nie może on
już zawrócić z tej buntowniczej wobec Rzymu drogi! Wówczas proszę cię, o dostojny
cezarze, byś właśnie mnie zezwolił być karzącą ręką Rzymu!"

Na tym chcę zakończyć swój raport do Tyberiusza. Co sądzisz o wnioskach w nim

zawartych, drogi Poncjuszu Piłacie? Śpisz?! Jak mi Rzym miły, ty nigdy nie będziesz niczym
więcej niż tylko marnym nadzorcą biednych krain. Pij dalej to swoje przykwaśniałe wino, a
otrzymasz na pewno znaczącą podwyżkę, ale we śnie!...

8
Hora secunda
I
Plotki to były zwykłe. Jam nie osadził Jana Chrzciciela w więzieniu! Jest prawdą, że

Herod Antypas, otrzymawszy od legata Syrii Witeliusza wezwanie do Tyru, nakazał mi Jana
Chrzciciela zabrać z Galilei w miejsce odleglejsze od Jerozolimy. I chcecie mi wierzyć albo i
nie - Herod uczynił to z myślą o jego bezpieczeństwie. Wiedział bowiem, jak wrogo był Jan
Chrzciciel do Rzymu nastawiony, i że będąc w pobliżu Jerozolimy, tym samym narażał się
Rzymianom.

Król polecił mi, bym Jana z należnym mu szacunkiem o zagrożeniu uwiadomił i wraz z

jego uczniami do Perei odprowadził, gdzie też Herod Antypas w swoim pałacu macherońskim

pokoje dla całego towarzystwa nakazał przygotować.

Jest też plotką, że Herodiana w Macheroncie źle Jana Chrzciciela traktowała. Nie lubili

się ze sobą - to prawda, ale też i wielu innym dworzanom i najbliższym króla nie podobało
się, że Herod żyje z żoną swego brata. Stąd też i dziwić się nie można, że skoro Jan Chrzciciel
- czystość moralną stawiający wyżej cnót innych -głośno nad tym faktem bolał, a nawet i
pomstował - owo pomstowanie mogło nie spodobać się Herodianie. Nie lubili się więc!
Jednak kiedym Jana Chrzciciela z jego kompanią przywiódł do Macherontu - Herodiana
zajęła się nimi serdecznie, wielokroć rozmawiając z Janem, a nawet zezwoliła jego uczniom,
by do Jezusa się udali, bowiem Chrzciciel ją o to prosił.

Dlatego, kiedy mi dziś powiadacie: „Chuzo, tyś Jana Chrzciciela osadził w więzieniu, a

więc wiesz, czemu Herod jest taki rozgniewany na niego, i wiesz pewno, o czym od tylu go-
dzin rozmawiają..." - odpowiadam wam, że nie pozbawiłem Jana Chrzciciela wolności, a je-
nom go do Macherontu przywiódł. O czym zaś rozmawiają, nie wiem, bowiem król nakazał,
by przy jego rozmowie z Janem Chrzcicielem obecna była tylko Herodiana. Pewien zaś je-
stem, że w czas uczty wieczornej król nas uwiadomi o tym, co mu Rzymianin w Tyrze po-
wiedział, a też i o tym, jaki jest powód jego gniewu na Jana Chrzciciela... Wiecie, że od lat
wielu będąc zarządcą Heroda, nie miałem nigdy kłopotów, bom zawsze umiał słuchać i być
na tyle cierpliwym, by o tym, co król myśli - od niego się dowiadywać, a nie łamać sobie
głowę zbędnymi domysłami. Stąd, drodzy przyjaciele, bądźcie, tak jak ja, cierpliwi, a naj-
pewniej niezadługo wszystkiego się dowiemy...

II
Wiesz, jak bardzo cię szanuję. I wiesz, że tylko tobie powierzyć mogłem zadanie, którego

spełnienie było dla mnie ważnym wielce. Podjąłeś się tego zadania. Dziękuję! Chcę jednak
teraz wiedzieć, możliwie najdokładniej, jak zadanie to zostało wykonane. Sądzę też, że nie
będziesz miał nic przeciw temu, by w rozmowie naszej uczestniczyła Herodiana - zdanie jej
wysoko sobie cenię.

9
Królu, Herodiana mi nie wadzi, a nawet, kiedym tu w Macheroncie na ciebie oczekiwał -

troskliwość okazywała i pomocną mi była. Zaś do rzeczy zasadniczej przechodząc, cieszę się,
że mogę zdać ci dokładne sprawozdanie z wypełnienia zadania, bo powiedzieć ci muszę, że
właśnie Herodiana posiała we mnie zwątpienie, czym do końca właściwie wywiązał się z nie-
go. Tak więc nad Jordanem oczekiwałem dość długo na przybycie człowieka, który miał po-
dejść do mnie. Wreszcie pojawił się! I kiedym tylko spojrzał na niego, kiedy wzrok nasz
skrzyżował się, wiedziałem, że to był on!

Czyś wtedy, tak jak to było umówione, wymienił hasło i otrzymał stosowną odpowiedź?
Otóż to, królu. Takem był rad, że przybył człowiek, który zada klęskę rzymskiej pysze i

naród nasz uwolni, że tego nie uczyniłem. Mówiłem o tym Herodianie i ona właśnie umożli-
wiła moim uczniom odszukanie wskazanego człowieka, a ci przekazali treść hasła i uzyskali
odpowiedź na nie.

Czy wszystko zgodne było z umową?
Nie, królu! Moi dwaj uczniowie znaleźli Jezusa na drodze pomiędzy Nain i Kafarnaum.

Powiedzieli mu w moim imieniu tak, jak ja to miałem uczynić: „Czy ty jesteś tym, który ma
przyjść, czy też innego mamy oczekiwać?" - a on miast odpowiedzieć tak, jak było umówio-
ne: „Jeślim rodakiem Gaulomity, jestem tym, którego szukasz!" - odpowiedział zupełnie ina-
czej, a to: „Idźcie i donieście Janowi to, coście widzieli i słyszeli: niewidomi wzrok odzysku-
ją, chromi chodzą, trędowaci doznaj ą oczyszczenia, głusi słyszą, umarli zmartwychwstają.
Błogosławiony jest ten, kto we mnie nie zwątpił"... Tak więc, jak słyszysz, nie dał on prawi-
dłowej odpowiedzi, choć przecie jest chyba tym, o którym rozmawialiśmy wcześniej. Pocho-
dzi, jak się dowiedziałem, z Galilei, i to z Nazaretu, a w proroctwie Izajasza jest powiedziane,
że wybawiciel to „nazer", co wprawdzie jako „zalążek" określić można, ale też i jako wska-

zanie, że będzie on nazaretczykiem.

Dosyć, Janie! Przed twoim wyjściem nad Jordan długo rozmawialiśmy i o religii, i o

moich celach, z którymi się godziłeś. Uzgodniliśmy wówczas bardzo ściśle, co ja, a co ty
masz uczynić, by znalazł się ktoś, kto w narodzie gniew i zapał rozbudzi. Ja miałem kogoś
takiego znaleźć i znalazłem. Był nim potomek Judasza Gaulomity, tego, który przed
dziewiętnastu laty długo z Rzymianami walczył. Ów człowiek w umówione miejsce nad
Jordanem dotarł i ciebie tam nie zastał... Co gorsza, okazało się, że jużeś wcześniej wskazał
kogoś innego.

Królu! Człowiek ów, którego wskazałem - podszedł do mnie... A podałeś mu hasło

umówione?

Nie uczyniłem tego, alem był święcie przekonany, że to on właśnie. Gdybyś ty na niego

spojrzał... Szedł do mnie pewnie - wiedział, że na niego czekam!

Człowieku! Przestań w kółko o tym samym mówić, i to w sposób, który zaczyna zaprze-

czać twojej mądrości. Powiadasz, że szedł pewnie, jakby wiedząc, że na niego oczekujesz. A
jeśli ktoś dowiedział się o naszym zamiarze, to czy nie mógł tak właśnie uczynić - iść pewnie
w twoim kierunku? Gdyby był jednak tym człowiekiem, którego winieneś wskazać, znałby
odpowiedź na hasło. A ty owego hasła nawet nie wypowiedziałeś. I teraz tylko powtarzasz to
swoje: „Byłem przekonany, byłem przekonany". Ty musiałeś być pewnym, pewnym bez żad-
nej wątpliwości, że człowiek, którego wskażesz, jest tym właśnie, o jakiego mi chodziło. Mu-
siałeś, winieneś być pewnym, a nie przekonanym jeno. Czy zdajesz sobie sprawę, jakie twój
brak czujności może mieć następstwa?

10
Królu! Sam miałem wątpliwości: Herodiana wiedziała o nich...
Daj pokój. Nie mieszaj w swoje postępowanie Herodiany. Postąpiła ona niezwykle przy-

tomnie, wysyłając twoich uczniów do wskazanego, bo przynajmniej przed przybyciem tutaj
mogłem się wywiedzieć, kim on jest, bo że nie jest tym, na którym mi zależało, wiedziałem
już wcześniej. Zostawmy więc na razie ocenę sprawy - na to przyjdzie czas stosowny. Teraz
zastanówmy się wspólnie, jak mamy postąpić, by zdarzenia nie stały się groźne dla moich
zamysłów.

Drogi mój. Ponieważ chciałabym być ci przydatną, zechciej powiedzieć, kim jest ów

wskazany przez Jana, którego on nazwał Jezusem, a też i to, po co wzywano cię do Tyru?

Widzisz, Herodiano, przebieg zdarzeń wprowadza wystarczająco dużo zamieszania w

naszych zamysłach, a właściwie potwierdza kłopoty, których się spodziewałem od chwili
powrotu do Ty-beriady potomka Gaulomity. Podejrzewam, że ktoś w nie znany mi sposób
posiadł wiedzę o naszych zamysłach, wiedział, że Jan udał się w pobliże Judei, by wskazać
Mesjasza.

I jeśli do Jana zgłosił się człowiek, który wiedział, jakie ma posiadać znaki

rozpoznawcze, sądzić mogę, że chciano w ten sposób naszym zamysłom przeciwdziałać.
Myślałem więc, że to człowiek bądź to Rzymian, bądź jerozolimskiego Sanhedrynu, bo dla
jednych i drugich możliwość przejęcia władzy w Judei przeze mnie - oznacza zagrożenie ich
władztwa. Dzisiaj, wiedząc więcej o owym Jezusie, tak naprawdę nie potrafię odpowiedzieć,
kim on jest rzeczywiście. Zresztą, oceńcie to sami, zamierzam bowiem przekazać wam teraz
wszystko to, czego m się dotychczas o nim wywiedział...

Królu! Jeśli jednak powiadasz, że ów Jezus znał znaki rozpoznawcze, to i najpewniej mu-

siał znać również hasło, a też i odpowiedź na nie, a więc nie możesz mieć do mnie żalu, że
zadanie swoje wykonałem niezbyt dokładnie.

Oto ów Jezus mieszka - jak wspomniał Jan - w Nazarecie. Ojcem jego jest Józef, a matką

Maria. Wraz z ojcem zajmował się ciesielską robotą, prowadząc mały warsztat. Rzecz w tym,
że jak dowiedzieli się moi ludzie, Jezus wielokroć znikał na dłużej z Nazaretu, a po czasie
pewnym pojawiał się ponownie. Bywało i tak, że nie widziano go w warsztacie ojca przez

rok, a czasami dłużej. Gdzie wówczas bywał - nikt nie wie, nawet najbliżsi... Mógł być wszę-
dzie! Inna rzecz jest równie ważna. Oto ojciec Jezusa pochodzi z rodu Dawida, a Jezus uro-
dził się w Betlejem, mieście Dawidowym. Co to może oznaczać, nie muszę wam tłumaczyć.
Kiedym się o tym dowiedział, pomyślałem, że Jezus jest człowiekiem jerozolimskiego San-
hedrynu. Sanhedryn wie bowiem, że naród oczekuje na przyjście Mesjasza. Gdyby zaś owym
wybranym okazał się człowiek z domu Józefa lub Aarona-Lewiego, wówczas stałby się
przywódcą religijnym, odbierając arcykapłanowi i Sanhedrynowi przywództwo nad narodem.
A temu najpewniej Sanhedryn byłby przeciwny! Bo oni z jednej strony oczekują na Mesjasza,
a z drugiej się go boją... Jeśliby jednak ów Mesjasz pochodził z domu Dawida, byłby przezna-
czony na tron królewski, a wówczas bardziej niż Sanhedrynowi zagrażałby mojej pozycji ii
moim celom. I jeśliby od Sanhedrynu zależało, jakiego Mesjasza wskazać, wskazaliby raczej
na potomka Dawida. Stąd też sądziłem, że Sanhedryn poprzez swoich ludzi przejrzał nasze
zamysły i swego podstawił człowieka do wskazania Janowi. Ba! Sądziłem nawet, że Jan był
w zmowie z Sanhedrynem...

Królu, co ty mówisz!
Czyniłem to z bólem, ale czyż nie miałem, Janie, ku temu podstaw?... Wracając zaś do

przerwanego wątku. Oto później opowiedziano mi o zachowaniu się Jezusa w czas Paschy, a
też i

11
o tym, że Sanhedryn wielekroć wysyłał swoich przedstawicieli na rozmowy z Jezusem, a

ten stale się im sprzeciwiał, ganiać cały Sanhedryn, a nawet arcykapłanów i faryzeuszy
ośmieszał. Pomyślałem więc, że nie może to być ich człowiek! Nadto, najwyraźniej przed
gniewem Sanhedrynu z Judei uciekł i, o dziwo, na terenie Galilei się schronił. Najpierw w
Kanie, a później w Kafarnaum, zaś kiedy w Paschę kupców ze świątyni wypędził, ponownie
uszedł do Galilei. A więc u mnie czuje się bezpiecznym, zatem nie może być człowiekiem
Sanhedrynu! Sądziłem z kolei, że to Rzymianie zamysły nasze rozpoznali i dla
przeciwdziałania - swego podstawili człowieka. Rzecz jednak w tym, że w Tyrze Witeliusz
dał mi do zrozumienia, że wie coś o moich zamysłach w sprawie stworzenia państwa
żydowskiego i uważa, że Jezus jest tym, który może powstanie przeciw Rzymowi wywołać.
Więcej, był u Witeliusza zaufany z Rzymu, który wywiedziawszy się o działaniu Jana nad
Jordanem i wskazaniu przez niego Mesjasza - odnalazł Jezusa na pustyni i wielce ciekawe
obietnice mu czynił w zamian za przystąpienie do współpracy z Rzymem. Jezus obietnice
owe odrzucił i współpracy odmówił! Nie jest więc to człowiek Rzymian! Ja zaś Witeliusza
solennie zapewniałem, że z Jezusem nie mam nic wspólnego, co tym łatwiej mi przyszło, że
była to po prostu - prawda. Wyjaśniłem mu też, że rozmowy na temat państwa żydowskiego
prowadziłem wcześniej z dostojnym Klaudiuszem, który na pewno to potwierdzi, bo
rzeczywiście on właśnie, kiedym był w Rzymie, zastanawiał się nad tym, czy powstanie
naszego silnego państwa w sojuszu z Rzymem, a przeciw Arabom, nie niosłoby pożytków
rzymskiemu imperium. Witeliusz uważa także, że ty, Janie, poszedłeś za daleko, jawnie
wykazując wrogą postawę wobec Rzymu, co więcej - głośno lud przeciw cezarowi i jego
przedstawicielom podburzając. Nalegał, bym ukarał cię za to!

Królu mój, sam przecież mówiłeś, że czas to najsposobniejszy, by zrzucić jarzmo

rzymskiej niewoli!

Prawda to, prawda! Ale chyba nie sądzisz naiwnie, że da się to osiągnąć samym

gardłowaniem? Czy myślisz, że narodowe powstanie, bez przygotowania dokładnego,
mogłoby się powieść? Otóż nie byłoby to możliwe! Ponieważ jednak zamysł mój nie doszedł
do skutku, dziś mogę tobie wyjawić jego szczegóły, które od dawna już zna Herodiana. Nie
mówiłem ci wcześniej o nich, byś mógł bez zbędnej ci wiedzy swoje zadanie wykonać. I choć
tak się nie stało, a może właśnie dlatego, mogę dziś owe szczegóły wyjawić... Oto wiedzieć ci
trzeba, że od kiedy Tyberiusz wyjechał na Capri i zarządzanie państwem przekazał w ręce

Sejana, wielu w Rzymie nie pogodziło się z takim obrotem rzeczy, no, bo są dziesiątki, jeśli
nie setki, dostojniej szych od Sejana. Niewiele więc trzeba, żeby bunt przeciw Sejanowi
został podjęty. Wystarczy drobna iskra, by płomień w Rzymie rozniecić. Tą iskrą mogłaby
być Judea! Tu prokuratorem jest Poncjusz Piłat. Wszyscy w Rzymie wiedzą, że zarówno
swoje stanowisko, jak i uprawnienia, aż nazbyt szerokie, otrzymał za przyczyną nie swoich
zasług i umiejętności, a zalet i koneksji swej żony - Klaudii Prokli. Wprawdzie ród Pontich,
który z Samnium pochodzi, do znaczniejszych należał w przeszłości, że wspomnę o
Horemiusie, który był przyjacielem samego Platona, czy Kajusie, który w odległych czasach
wodzem był znamienitym. Dziś jednak owa świetność rodu Pontich bardzo zblakła: oto, nie
tak dawno krewniak Piłata - Fragellanus - został przez Tyberiusza z senatu usunięty. Jeśliby
więc przypadkowo prokurator został skompromitowany, wówczas szybko by sobie
przypomniano w senacie, że to Sejan właśnie mianował onego - tylko dlatego, że jego żoną
była kobieta spokrewniona z rodem Klaudiuszów. Wiedz jednak, że Poncjusz Piłat nie
mógłby mieć kłopotów tylko dlatego, że nastąpiło powstanie w podległej mu prowincji,
bowiem owo powstanie z łatwością mógłby w krwi utopić.

Na rozkazy Piłata stoi w Cezarei Nadmorskiej dwunasty legion rzymski, który nie z przy-

padku zwą „fulminatus"... „piorunujący"... A co za siłę sobą przedstawia legion rzymski - ty,
Janie, nawet nie możesz mieć wyobrażenia, jeśliś w Jerozolimie w czas Paschy mógł wyłącz-

12
nie małą część owego legionu oglądać, bowiem w Jerozolimie nie było oddziału

większego niż kohorta. Ale też i owa kohorta stanowi dostateczną moc, by ktoś, kto w
sprawach wojskowych się wyznaje - poniechał szybko myśli o zbrojnym powstaniu. Z tych to
powodów nie chodziło mi o rzucenie naprzeciw wyćwiczonym legionistom - zbieraniny lada
jak uzbrojonej... Powstanie, przewodzone przez tego, którego naprawdę powinieneś wskazać,
wybuchłoby, tak jak przed dziewiętnastu laty, nie w Judei, a w Galilei. I to sterowane przeze
mnie zarzewie buntu przeciw Rzymowi ja z moimi wojskami miałem ugasić, co by mi też, ze
zrozumiałych względów, bez trudności wielkich przyszło wykonać.

Do tego nie byłby potrzebny Poncjusz Piłat z jego legionem. Właśnie Poncjusz Piłat w

ogóle nie byłby w Judei potrzebny, gdybym ja w tych stronach pilnował interesów Rzymu.
Wówczas też nie trzeba by było marnować złota na utrzymanie legionu. Złoto to mogłoby
wpływać do skarbca cesarza. Mam w Rzymie wielu przyjaciół, którzy podpowiedzieliby, kto
najlepiej interesów Wiecznego Miasta w Judei i Samarii może pilnować. A i Witeliusz, któ-
remu dzisiaj Poncjusz Piłat nie podlega, byłby - dla tej przyczyny - po mojej stronie. Mieć zaś
za sojusznika namiestnika syryjskiego, to znaczy nie obawiać się zbytnio legionu, nawet pio-
runującego. Tylko że ty, Janie, tych zawiłości nie zrozumiesz do końca, boś nigdy nie był w
Rzymie i nie wiesz, że czasami więcej znaczy żona prokuratora - Klaudia Prokla niż sam niby
to wszechmocny prokurator, tak jak też i nie chciałeś, i nie chcesz zrozumieć, że Herodiana
jest dla mnie ważniejszym doradcą i powiernikiem niż cały legion równie jak ty uczonych, ale
też i nic nie rozumiejących mężów.

Obrażasz mnie, królu! Wcalem na takie traktowanie nie zasłużył...
Nie unoś się, Janie! Herod ma rację! Otrzymałeś oto proste zadanie. Miałeś wskazać

człowieka, który objawi ci znak umówiony i odpowie na znane ci hasło. A cóżeś ty uczynił?
Dałeś się ponieść uczuciom i tylko spojrzawszy na kogoś, być może wrogiego naszej sprawie,
jużeś go wskazał. Naiwnyś, Janie, jak dziecię i jeśli mam być szczera, dziwię się Herodowi,
że jeszcze ciebie z takim spokojem traktuje. Dlatego nie obrażaj się, pomyśl raczej, kim oto
może być ów wskazany przez ciebie człowiek?

Ty zawsze byłaś, Herodiano, przeciw mnie! Nie w smak ci, że mówiłem otwarcie, iż król

nie powinien uwodzić, a co gorsza - brać za żonę kobiety poślubionej wcześniej przez jego
brata...

O czym ty mówisz, Janie?! Ja namawiałem ciebie do spokojnej oceny sprawy, do próby,

być może, i naprawienia twego błędu, a ty ciągle buńczuczne wygłaszasz tyrady... Czy ty na-
prawdę sądzisz, że w moich decyzjach, a też w tym, co czynię - kieruję się tylko własnym
osądem? Otóż wiedz, że kiedym przyjechał z Rzymu do Galilei, to właśnie nie kto inny, a
Tyberiusz nakazał mi poślubić córkę króla Arabii, bo tak było korzystnie nie dla mnie, a dla
rzymskich interesów. A potem, kiedy związek ten stał się dla Rzymu uciążliwy, bo nie po-
zwalał na skarcenie Aretosa, nakazano mi odesłanie Arabki. A zawarcie związku z Herodianą
nie stało się bez zgody brata mego, Filipa. Czyś słyszał, by Filip zgłaszał jakiekolwiek preten-
sje?! Inna sprawa, że Herodianą okazała się wymarzoną dla mnie żoną, ale jak powiadam -
inna to sprawa... A ty ciągle o moralności. A kto i na jakim dworze zwraca na takie rzeczy
uwagę?! Trzeba by ci było pobyć czas jakiś w Rzymie, dopiero miałbyś na^ co narzekać!...

Królu, nie uwierzę, iż Filip nie ma pretensji do ciebie za porwanie jego żony! Sądzę, że

on właśnie może chcieć przeciwdziałać twoim zamysłom, nawet z samej zemsty za owo
porwanie.

Człowieku, naiwnością jest sądzić, że zamiar scalenia ziem naszych wszystkich mógłbym

powziąć bez wiedzy i przyzwolenia Filipa! Więc kończmy już to gadanie o Filipie, Zasta-

13
nówmy się raczej nad wskazanym przez ciebie, Janie, Jezusem. Herodiano, jak ty

myślisz, kim może być ów Jezus?

Mój drogi! Z tego, czego się dowiedziałam od uczniów Jana i od niego samego, wiem, że

jest to ktoś, kto sprawia wielkie wrażenie na innych. Kiedy ludzie Jana dotarli do niego, oto-
czony był niemałą gromadą uczniów, a i tłum znaczny postępował za nim. On rzeczywiście
uzdrawia i czyni cuda. Zwróć też uwagę na jego imię. Czyż Jezus to nie „jeho-szua", a więc
ten, który w imieniu Jahwe wybawia innych? Urodził się, jak powiedziałeś, w Betlejem, mie-
ście Dawidowym, i pochodzi z rodu Dawida. Może to być rzeczywiście prorok, który przy-
padkiem zupełnym pojawił się na drodze Jana, może nawet myśli jego przejrzał, bo to przecie
są władni czynić prorocy. A mówi to, co naród chce usłyszeć!... Występuje przeciw celnikom,
kto zaś celników może lubić, jeśli ci nawet biednym ostatniego zabiorą miedziaka?! Mówi też
źle o faryzeuszach. A czy to właśnie nie pośród ludu powiada się, że są faryzeusze nie „day-
ane-gezereth" - sędziami najwyższymi, a „dayane-gezeloth" - sędziami rozbójnikami?... Może
więc to być prorok, a kto wie, czy i nie ów oczekiwany Mesjasz? Czas to tylko pokazać może,
ale to już inna sprawa, która w żadnym, zaiste żadnym stopniu nie umniejsza winy Jana, który
zadania, jakie mu dałeś - nie wypełnił!

Wspólnie prawidłowo rozumujecie o ziemskich myśląc sprawach. I ty, Herodiano, i ty,

Herodzie, osądzać mnie chcecie za to, com na wasze, jak słyszę, zlecenie wykonać powinien.

Na myśl wam jednak nie przychodzi, że wskazałem nie z przypadku, a z przekonania -

właśnie Mesjasza. Sądziłem, że nie mnie objawiać wam, ziemskim władcom, to, co przez
władcę wyższego od was poruczone mi zostało, ale przecie chcę to uczynić, byście nie
próbowali sądzić mnie niesprawiedliwie.

Od dawien dawna wiedziałem, iż chwila taka nadejdzie, kiedy szaty pustelnicze przyjdzie

mi wdziać i zaszczytu dostąpić wskazania Mesjasza, Czas taki nadszedł i wypełniłem powin-
ność swoją. W chwili, kiedym Jezusa wskazał, nieważne dla mnie były twoje, Herodzie, za-
mysły...

14
Hora tertia
Przyjmij, że dzisiejsza nasza rozmowa jest egzaminem ostatecznym przed twoim

wyruszeniem do żydowskich krain. Wyobraź sobie, że zostałeś zatrzymany przez podległych
Poncju-szowi Piłatowi albo Herodowi Antypasowi, albo Sanhedrynowi jerozolimskiemu.
Wszystkim tym przesłuchaniom winieneś sprostać! Przypuśćmy, że przepytuje cię ktoś z
wiedzy o judej-skich sprawach. Niech to będzie ot - takie pozornie niewinne pytanie: jak
doszło do tego, że Judea i Samarią zarządza rzymski prokurator?

W tej sprawie wiedza moja powinna być rozległa, jeśli mam uchodzić za człowieka,

któremu na równi dobrze są znane sprawy i judejskie, i rzymskie. Tak więc, dostojny
Witeliuszu...

Bądź łaskaw, bez wstępów. Jesteś już przepytywany, a więc zatrzymujący cię wiedzą,

czego od ciebie spodziewać się mogą.

Wielka jawnogrzesznica - Roma - od najdawniejszych czasów nam nie sprzyja...
Na litość, nie przesadzaj w rozmowie ze mną. Każdy z nas usłyszawszy, że Wieczne

nasze Miasto jakiś barbarzyńca jawnogrzesznicą nazywa, może albo śmiechem wybuchnąć,
albo wydobyć miecz z pochwy.

To wiem, o panie, ale przecie sameś powiedział, że pyta mnie ktoś obeznany z judejskimi

sprawami, zakładam więc, że jest to ktoś, kto Żydom sprzyja, a wówczas określenie, które-
gom użył, wcale niezły stanowi początek.

Dobrze. Masz rację! Mów, proszę...
Herod Wielki był stronnikiem Antoniusza. Jednak po klęsce tego ostatniego przeszedł na

stronę Oktawiana. Wszystkimi sposobami chciał przychylność nowego cezara pozyskać, co
mu się też i udało. Nawet miasto nowo budowane, w którym dziś jak na ironię losu Poncjusz
Piłat rezyduje, nazwał na cześć Oktawiana - „Cezareą"...

Choć się nie mylisz, to przecie wyprzedzasz zdarzenia, a nadto jakby rzymski punkt

widzenia stawiasz wyżej, a przecie zakładamy, że przepytuje cię ktoś, kto Judejczykom, a nie
nam, dobrze życzy.

A sądzisz, panie, że Heroda Judejczycy dobrze wspominają, jeśli, właśnie Oktawianowi

sprzyjając, nakładał coraz to wyższe podatki?

Najpewniej dziś już nikt o podatkach Heroda nie pamięta, tym bardziej że nasze nie są

wcale niższe. Wiesz, jakie rozruchy były w czas wprowadzenia cenzusu, który ustalał podatek
wpłacany do kasy rzymskiej z tej prowincji?! Stąd też i solą w oku Judejczykom nasza obec-
ność w owej Cezarei i w Jerozolimie... Tak czy owak, to ty będziesz sam musiał oceniać, z
kim rozmawiasz i komu jaką winieneś dawać odpowiedź. Ty ryzykujesz! Mnie ostatecznie
interesuje to, co wiesz o zdarzeniach, a więc od uwagi swojej odstępuję...

Tak więc Herod zdobył przychylność Oktawiana Augusta, przez co umocnił się znacznie

na swoim tronie. Kiedy zmarł w trzydziestym czwartym roku panowania Augusta, jego
synowie

15
udali się do Rzymu, by cesarz testament ich ojca uznał i zatwierdził. Wtedy to kraj

podzielony został między trzech synów Heroda. Archelausowi, jako najstarszemu, przypadły
najważniejsze ziemie: W jego etnarchacie znalazły się: Judea, Samaria i Idumea. Kto zaś ma
Judeę, a więc i Jerozolimę, ten na wszystkich Żydów, nawet tych żyjących w innych krainach,
wpływ ma największy! Pozostałe ziemie rozdzielono między młodszych synów Heroda
Wielkiego. Tetrarchia z Galileą i Pereą przypadła Herodowi Antypasowi, zaś Iturea i kraj
Trachon stały się tetrarchią Filipa. W dwa lata od tych zarządzeń Rzymu wiadomym się stało,
że dla interesów imperium byłoby najlepiej, gdyby Jerozolima była w bezpośrednich rękach
naszych...

Stop! Jakich naszych rękach? Przecież nie zechcesz w rozmowie z kimś, kto sprzyja

Judejczykom albo sam nim jest - użyć zwrotu „w rękach naszych" - mówiąc o Rzymie?!

Dostojny Witeliuszu! Nie dałeś mi dokończyć zdania. Powiedzieć wszak chciałem, że

Judea byłaby w rękach naszych; wrogów...

Chytryś, przyjacielu. Ciągnij dalej.
Wykorzystali więc Rzymianie niezadowolenie, jakie z rządów Archelausa i saduceusze, i

faryzeusze, i zeloci wyrażali, a że jeszcze do tego na Pustyni Judzkiej ginęli obywatele Rzy-
mu z rąk sykariuszy, Archelausa przywołano do Wiecznego Miasta, a stamtąd zesłano do od-
ległej północnej krainy zwanej Galią. Na miejsce zaś usuniętego wprowadzono rzymskich

namiestników w wysokiej randze prokuratorów...

Tu chciałbym ja westchnąć, że w tamtych czasach byli oni podlegli syryjskiemu legatowi

Rzymu, zresztą, nim prokuratorzy nastali, sam Herod Wielki u Kwiryniusza klamki w Tyrze
często wisiał. Mam nadzieję, że - być może, przy twojej pomocy - ten słuszny stan rzeczy
powróci niebawem. No, mów dalej.

Pierwszym prokuratorem był Koponiusz, po nim zaś Ambiwi-cjusz i następnie Rufus.

Tego ostatniego odwołał z prokuratorskiego stolca cezar Tyberiusz i na jego miejsce
mianował Waleriusa Gratusa. Byłby on najpewniej do dzisiaj na swoim miejscu, gdyby nie
Klaudia Prokla. W Rzymie powiada się, że nie pochodzi ona z rodu Klaudiuszów, a jeno
przez nich wyzwolona została.

A nawet gdyby i tak było, cóż z tego, skoro Tyberiusz łaskami ją darzy i za jej przyczyną

Poncjusza Piłata na stolec prokuratorski osadził. Ale czy oto pomnisz, skąd Klaudia Prokla
pochodzi, a nadto, jakie otrzymał mąż jej przywileje odmienne od swoich poprzedników na
prokuratorskiej funkcji?

Panie mój, jeśli sądzisz, że złapiesz mnie nawet na najdrobniejszej niewiedzy o

Poncjuszu Piłacie - jesteś w błędzie. Prokla pochodzi z Narbony, a owe dodatkowe
plenipotencje jej męża to przede wszystkim dowództwo nad dwunastą legią pod jego rozkazy
przydzieloną, a też niezależność od legatów syryjskich.

Mam cię, przyjacielu! Nie wymieniłeś oto, że Poncjusz Piłat jako jedyny ma prawo do

wydawania wyroków śmierci, bo przedtem owe wyroki mógł samodzielnie ferować
jerozolimski Sanhedryn.

Wybacz, panie, ale to ty nie masz racji zupełnie. Przywilej ten nie był przydany

Poncjuszo-wi Piłatowi. Stało się to wprawdzie już za rządów Tyberiusza, ale wówczas
prokuratorem w Judei był jeszcze Walerius Gratus. To on właśnie w dziesiątym roku
panowania Tyberiusza

16
wymógł na nim cofnięcie Sanhedrynowi jerozolimskiemu tego przywileju i przekazanie

owego uprawnienia rzymskiemu prokuratorowi. Tak więc Poncjusz Piłat to uprawnienie
zawdzięcza Waleriusowi, a nie sobie czy też żonie - Klaudii Prokli. Nawiasem mówiąc,
cofnięcie wspomnianego przywileju Sanhedrynowi jerozolimskiemu wcale nie umniejszyło
władzy Sanhedrynu, a nawet i niezupełnie uniemożliwia mu wydawanie wyroków śmierci.

Zadziwiasz mnie. Mówisz rzeczy, o których wiem niewiele. Co do Waleriusa Gratusa, w

jednym przyznaję ci rację: przypominam sobie, że to on właśnie wywalczył dla siebie ów
przywilej, ale wątpię, by był na tyle hojny, by dzielić się nim z Sanhedrynem.

Rzecz w tym, panie, żeś Rzymianinem, a ja Judejczykiem, więc też i nie dziwota, że

wiem więcej niż ty o sprawach judejskich. Oto od czasu, kiedy Walerius Gratus wprowadził
zmianę w obowiązującym prawie. Sanhedryn jerozolimski ferując wyroki śmierci zasiadał w
synagodze w miejscu zwanym salą ociosanych kamieni, po naszemu „Lischat-ha-Gazith".
Trzeba ci też wiedzieć, że według naszych przepisów wyrok śmierci wydany poza tą salą nie
jest prawomocnym wyrokiem, chyba że nie jest wydany z woli Sanhedrynu. Dość, że od
czasów Waleriusa Gratusa Sanhedryn nie obraduje w tej sali, bo przeniósł się do Dolnego
Miasta, do gmachu stojącego na skraju urwiska przy zachodnim wejściu do synagogi.
Gdziekolwiek by jednak Sanhedryn zasiadał, każdy Żyd, na którego zostanie skierowany
wyrok - podda się jego mocy. A wierzaj mi, panie, że gdyby ostateczny wyrok kary śmierci
zapadł, też byłby, może i nie bezpośrednio, ale jednak wykonany! Mimo że wydano by go w
niewłaściwej sali, a więc niezupełnie zgodnie z prawem...

Powiadasz oto, że mimo decyzji Rzymu - Sanhedryn byłby władny nałożyć karę śmierci?
Jak powiedziałem, może nie bezpośrednio, ale jednak... Sanhedryn może postanowić karę

stopnia pierwszego, która u nas „nidduj” się nazywa, co tłumaczyć można jako „odłączenie".
Kara ta nakłada pieniężną grzywnę, a jeśli podsądny nie może je uiścić, musi przez dni trzy-

dzieści nie golić się ani nie myć. Sam więc rozumiesz, że przez wszystkich jest nie tylko za-
uważony, ale też i czuje się takiego odłączonego już z daleka. I wierzaj mi, że żaden Żyd - ani
syn, ani ojciec - nie podejdzie do odłączonego bliżej niż na cztery łokcie. Jeśli zaś ta kara nie
przemówi do rozsądku temu, któremu ją wymierzono, bywa ona przedłużona w czasie dwu- i
trzykrotnie- Myślisz, panie, że łatwo - nawet samemu - wytrzymać smród nie mytego tygo-
dniami ciała? Zdarza się jednak ktoś zatwardziały, wówczas Sanhedryn zastosować może
sroższą jeszcze karę zwaną „cherem", czyli „opuszczenie". Dotknięty taką karą nie może ani
to publicznie nauk słuchać, ani to sam ich głosić. Nie może też ani nic kupować, ani nic
sprzedawać. Co taka kara może dla Żyda znaczyć, ty, panie, nie jesteś w stanie pojąć...

Nie powiesz przecie, że kara taka jest równoważna ze śmiercią? Można przecie bez

Świątyni i targowiska wcale znośnie żyć.

Właśnie, panie, mówisz jak Rzymianin, któremu i synagoga, i handel jest obcy. Żyd

jednak bez obu tych rzeczy nie potrafi sobie radzić. Ale rację masz, że „opuszczenie" nie jest
jeszcze karą śmierci i choć z piętnem „cherem" żyć trudno, ale jednak żyć można. Sanhedryn
wszak może nałożyć na opornych jeszcze i karę stopnia trzeciego, zwaną u nas „skammatas".
Nazwa ta od dwu słów pochodzi: „skam", które skazanie oznacza, i „mithah" - śmierć.
Człowiek, którego taki wyrok dotyczy, wyjęty jest spod j prawa i przed Waleriusem Gratusem
każdy mógł go zabić, a teraz każdy tak naznaczonego może Rzymianom wydać. Jeśli
Sanhedryn uchwali więc wyrok „skammaty", to wierzaj mi, że żaden Żyd nie przyłoży ręki w
obronie napiętnowanego tą karą. A co w sumie za różnica, czy poniesie on śmierć z rąk
pojedynczego człowieka, tłumu, policji Sanhedrynu, czy też katów rzymskich?! „Skammata"
to „skamma-ta". Wyrok ten bardzo rzadko jest podejmowany i to w obecności najmniej
połowy Sanhedrynu, bo kara „cherem" może być nałożona przez zaledwie jego siódmą część.

17
Nie wątpię, że zwyczaje swoich stron znasz dobrze, ale też i nie sądzę, by to, o czym mó-

wiłeś, mogło ci pomóc w spełnieniu zadania, jakie ci postawię. Rzecz oczywista, to dobrze, że
wiesz o tym, ale w misji twojej liczyć się będzie rozeznanie, na przykład, w samym składzie
jerozolimskiego Sanhedrynu. Jeśli bowiem będziesz chciał w ramach zadania swego załatwić
coś w Jerozolimie, to do kogo z Sanhedrynu się udasz?

Panie, po pierwsze, dotąd nie powiedziałeś, jakie oto zadanie mam spełnić. Nie wiedząc

zaś nic o nim, nie mogę mówić, do kogo się udam, bo to przecież zależy od tego, co będę
chciał załatwić. Jeśli bowiem chciał będę dotrzeć do Poncjusza Piłata, to albo z Kajfaszem
rozmawiał będę, albo z Józefem, który z nim w dobrych jest stosunkach, jeśli zaś...

Przerwę ci, bo też i masz rację, że bez znajomości swego zadania trudno ci będzie na tak

postawione pytanie odpowiedzieć. Powinność, jaką chcę tobie poruczyć, za chwilę ci wyja-
wię, ale przedtem odpowiedz na moje poprzednie pytanie, choć nieco inaczej postawione:
powiedz, kto i w jakiej kolejności ma w jerozolimskim Sanhedrynie najwięcej do powiedze-
nia?

Dostojny Witeliuszu, ależ to bardzo trudne pytanie!
Zadania też nie będziesz miał łatwego, ale przecie wiem, do licha, komu i, co ważniejsze,

za jaką cenę poruczam spełnienie owego zadania, stąd też nie mogłeś się chyba spodziewać
łatwych pytań?!

Prawda, alem już od dłuższego czasu nie był w Judei i wiedza moja może być

niezupełnie prawdziwa...

No, chyba nie powiesz mi, żeś nie mógł jej uzupełnić, czytając raporty, jakie od swoich

ludzi z żydowskich krain otrzymuję? Czemu więc umykasz od odpowiedzi na to pytanie?

Obawiam się po prostu, że zechcesz mnie, panie, przeciw Sanhedrynowi jerozolimskiemu

skierować, a takiego zadania nie mogę się podjąć. To tak, jakby ktoś ciebie, o dostojny, do
wystąpienia przeciw Tyberiuszowi namawiał!...

Za dużo sobie pozwalasz! Czy sądzisz, że śmiałby ktoś syryjskiemu legatowi Tyberiusza

proponować wystąpienie przeciw boskiemu cezarowi?

Oczywiście, że nie, dostojny Witeliuszu. Cóż bowiem mógłby syryjski legat zdziałać

przeciw cezarowi? Takie misje, jeżeli mnie pamięć nie myli - podejmują się wypełniać tylko
najbliżsi cezara albo prefekt pretorianów.

Zamilcz, zuchwalcze! Pewnyś siebie, a i pobyt w Rzymie sporo cię nauczył. Innym

razem najpewniej za takie słowa spotkałaby cię kara, teraz zaś twoje zuchwalstwo nawet mi
pochlebia, bowiem sądzę, żem niezły w twojej osobie znalazł materiał do spełnienia misji
specjalnej. Wszelako zadanie to nie dotyczy Rzymu, więc twoich spostrzeżeń na temat dworu
Tyberiusza nie jestem ciekaw, bardziej interesuje mnie to, co wiesz o Jerozolimskim
Sanhedrynie. Nie chcę też ciebie przeciw niemu stawiać, choć gdybym się uparł, pewno
musiałbyś podjąć się takiej misji, ale nie mam zamiaru wypróbowywać aż tak szczególnie
twego dla mnie oddania. Zadanie twoje znacznie jest prostsze. Masz oto dotrzeć do miejsca,
gdzie znajduje się Judejczyk o imieniu Jezus, i masz doprowadzić do tego, by ów prorok
żydowski przybył do Tyru; chcę z nim rozmawiać!

Panie, Jezus nie jest Judejczykiem. Pochodzi z Nazaretu, a więc jest Galilejczykiem,

poddanym Heroda Antypasa.

18
Może jest i Galilejczykiem, Nie jest to dla mnie takie ważne.' Istotne jest to, by moje z

nim spotkanie miało poufny charakter. Nie chciałbym, by ktoś - czy to Piłat Poncjusz, czy
Herod Anty-pas - wysłał raport do Rzymu o tym, że legat syryjski spotkał się z, żydowskim
prorokiem...

Nieproste to zadanie, dostojny Witeliuszu! Jak oto mam skierować kroki owego proroka,

o którym u nas powiadają, że jest Mesjaszem - w odwrotnym od Jerozolimy kierunku? Każdy
nasz prorok, a już Mesjasz na pewno - podążał będzie do świętego miasta, a nie do Tyru!

Nie narzekaj, przyjacielu. Jak widzisz, nie stawiam cię przeciw jerozolimskiemu

Sanhedrynowi, przed czym się wzdragałeś. Misja twoja nie jest taka znowu trudna. A jak ją
wypełnić? Twoja w tym głowa. Spełnisz misję, otrzymasz złoto, jeśli jej nie spełnisz, nic nie
dostaniesz!

Zaraz, zaraz ! Mówiłeś, panie, że po podjęciu zadania otrzymam połowę należnej mi

sumy, a po jego spełnieniu - resztę. Teraz zaś miałbym nic nie otrzymać?

Za krętacza mnie uważasz? Jasne, że dam ci sakiewkę z polową umówionej kwoty, ale ta

ma ci służyć w utorowaniu drogi do celu. Jeśli nic nie wydasz w trakcie spełniania zadania -
złoto będzie twoje. Sądzę jednak, że bez owego złota niewiele będziesz mógł zdziałać, dlate-
go zakładam, że nic ci nie daję. Jeśli zaś zadanie spełnisz, czekać cię będą w Tyrze dwie sa-
kiewki zawierające po tyle złota, ile teraz otrzymasz. Masz więc sporo do zyskania!

Miło słyszeć, dostojny Witeliuszu, tak głęboko przemyślane rozstrzygnięcie. A jużem są-

dził, że będzie ono we mnie godzić. Skoro zaś jest inaczej, tym skrzętniej zabiegał będę, by
spełnić poruczoną mi misję, choć nie .jest ona tak łatwa, jak na pozór wygląda...

Nie martw się, jeszcze ci ją nieco utrudnię. Chcę bowiem, byś od czasu odnalezienia

owego Jezusa aż do chwili, w której kroki jego do Tyru skierujesz - słał do mnie meldunki,
bym był poinformowany, jak prowadzisz zlecone ci dzieło. I nie próbuj mnie zwodzić! Znasz
bowiem moją dewizę?! Lubię wierzyć, zwykłem jednak nie tylko wierzyć, ale i sprawdzać! A
jeśli o sprawdzaniu mowa, miałeś mi odpowiedzieć na pytanie tyczące jerozolimskiego
Sanhedrynu.

Skoro przeciw niemu nie występuję, tym łatwiej mogę na owo pytanie odpowiedzieć.
Swobodnyś wielce. Możesz odpowiedzieć! Paradne! Musisz i odpowiedzieć, jeśli chcesz

mnie przekonać, żeś zasłużył na pierwszą sakiewkę ze złotem.

Kiedy o złocie mowa, dostojny Witeliuszu, już dodatkowych zachęt mi nie trzeba, nawet-

zamiany słowa „mógłbym" na „muszę"... Oto „Nacim", a więc „księciem" jerozolimskiego
Sanhedrynu jest Józef Kajafa zwany Kajfaszem. Jeśli jednak chciałbym coś ważnego zała-

twić, nie poszedłbym do niego, a do jego zastępcy, Annasza. Pełni on w Sanhedrynie za-
szczytne stanowisko „Ab-Beth-Dina", a więc „ojca trybunału". I choć jest zastępcą, to jednak
Kajfasz jest zięciem Annasza, a nie odwrotnie. Po nich w dostojeństwie najważniejsi są żyją-
cy byli arcykapłani:

Eleazar - starszy syn Annasza, Joazar i Eleazar - synowie Szymona Boetusa, a dalej:

Jozue-ben-Sie, Izmael-ben-Fabi i Szy-mon-ben-Kamit. Po nich najbezsporniej najwięcej w
Sanhedrynie mogą: Jonatan, Teofil i Maciej - synowie Annasza, którzy jeszcze nie byli
arcykapłanami, ale jak znam Sanhedryn - najpewniej nimi będą. Dalej stoją ci, którzy nad
skarbcem mają pieczę, a to Helkiasz - podskarbi jerozolimski - i Szymon Kantor, który do
ubogich nie należy. Silną pozycję mają dwaj kapłani: Jan i Aleksander z rodu Lewiego,
którzy głosem doradczym i Kajfaszowi, i Annaszowi służą. Mógłbym dopowiedzieć, że
pośród saduceuszy w Sanhedrynie zasiadających mają ponadto uważanie: Józef z Arymatei,
Nikodem-ben-Gorion, Ben-Tsitrit-Hakka-sate i Ben-Kalba-Szebuota. Tak więc, gdybym
chciał dotrzeć do Sanhedrynu, zwróciłbym się do jednego z wymienionych, ale przede
wszystkim do Annasza

19
albo do Helkiasza. Jeśli zaś chciałbym przez Sanhedryn dotrzeć do Poncjusza Piłata,

rozmawiałbym albo z Józefem, albo z Nikodemem...

Niezłą masz pamięć, przyjacielu, i jak widzę - dobrześ wykorzystał wiedzę z danych ci

do przeczytania raportów... Jednak pominąłeś skrybów w Sanhedrynie zasiadających, a przez
skrybów zawsze wiele załatwić można.

Ani mi przez myśl nie przeszło, bym skrybów ważył sobie lekce. Po prostu znowu mi,

panie, przerwałeś to, com zamierzał powiedzieć. Oto bowiem, jeśli chciałbym cały Sanhedryn
zjednać, a nie tylko sprawę jakąś załatwić, wówczas w rzeczy samej ~ zwróciłbym się do
skrybów, pamiętając o danej mi przez ciebie sakiewce. W takim przypadku skierowałbym
swoje kroki do sofe rim: Gamaliela albo Onkelosa, albo Symeona, albo Amuela. Nie ponie-
chałbym też Jonathana-ben-Uziela, Hananiasza-ben-His-kiasza, Izmaela-ben-Eliasza ani też
rabbiego Zadoki czy rabbiego Nahumo. Miałbym więc wielu do wyboru! A najpewniej, dla
dobra zadania, jakie mi postawiłeś, nie ominąłbym żadnego z owych soferim.

I słusznie, i słusznie! Nie powinieneś poniechać niczego, co mogłoby Galilejczyka

skierować do Tyru lub choćby w jego pobliże. Miej to na względzie, cokolwiek będziesz
czynił w żydowskich krainach...

II
Dostojny Witeliuszul Ten oto meldunek z opóźnieniem zna| cznym d wysyłam, ale

Jezusa nie znalazłem ani w Kafamaum, ani w Tyberiadzie; sporo jeszcze wędrować
musiałem, ni-mem go odszukał. Po drodze wielem się o nim dowiedział. Anim się
spodziewał, że Jezus tym, co mówi i czyni - taką aż sławę w żydowskich zdobył krainach.
Teraz, kiedym go już poznał, a co więcej: zostałem do towarzystwa jego przyjęty - okazję
mam bliżej mu się przyjrzeć. To nawiedzony prorok. Słusznego jest wzrostu, dostojnej
postawy i jasnego spojrzenia. Uzdrawia chorych, dziwy opowiada, a czyni to tak mądrze, że
aż - dla mnie -niezrozumiale. Tym jednak nie przejmuję się zbytnio, bo inni słuchają go
uważnie, ja zaś korzystając szczodrze z twojej sakiewki - zabezpieczam w miarę sytą
codzienność dla całej naszej grupy, zjednując tym dla siebie ich przychylność, co, jak
mniemam, przybliża mnie do celu.

Za dostarczenie poufne listu tego do wartowni w Tyrze sporo musiałem zapłacić. Po tym

kolejne meldunki swoje, mimo woli, wysyłał będę nieczęsto, bo sakiewka musi mi wystar-
czyć na opłacenie podróży nie tylko do Tyru, ale i przedtem do Jerozolimy, jako że tam wła-
śnie Jezus się na czas Paschy wybiera i nie chcę go od tego zamiaru odwodzić, jeśli nie mam
przedwcześnie zdradzić swoich zamiarów.

III

W podróży do Jerozolimy towarzyszyło Jezusowi wielu mu najbliższych. Później ci o

nich napiszę. Teraz chciałbym ci najpierw donieść, że wracamy już - rzec by można:
uciekamy - z Jerozolimy, i że powód tego spiesznego uchodzenia z Jerozolimy przybliża, jak
sądzę, spełnienie poruczonego mi zadania.

W Jerozolimie Jezus zupełnie nie przestrzegał przyjętych zwyczajów. Uzdrowił chorego

w szabat, faryzeuszom urągał, a siebie nazwał Synem Bożym. Pewno niewiele ci to powie,
ale już to, o czym napisałem, wystarcza, by go jerozolimski Sanhedryn wszystkimi
możliwymi karami obłożył. Na dotarcie do najważniejszych członków Sanhedrynu nie
miałem już dostatecznych środków, jako że sporom złota wydał w czas podróży do
Jerozolimy. Dowiedziałem się jednak, że Sanhedryn, jeszcze w minionym foku, nałożył na
Jezusa dwie kary mniejsze, a

20
to „nidduj" i "cherem", a teraz już i „skammatę"! Kary tej wcale nie próbowano

zatwierdzać u Poncjusza Piłata, jeno policja Sanhedrynu Pilnie zaczęła naszej grupy
poszukiwać. Jezus dowiedział się o tym od sanhedrynity Nikodema-ben-Goriana, który mu,
jak się zdążyłem zorientować, sprzyja wielce. Dość, że z Jerozolimy musieliśmy najspieszniej
uchodzić, do cze-gom sam też przynaglał, złota na zorganizowanie podróży nie żałując, bom
się obawiać zaczął, że zadania mogę nie wykonać nigdy, jeśli policja jerozolimska pojmą
Jezusa! Faryzeusze taką zajadłość Judejczyków przeciw niemu wywołali, że tylko spieszna
ucieczka mogła nas uratować! Swoją drogą, odważny to prorok, bo bez żadnego strachu
faryzeuszom się przeciwstawiał, a jeszcze ich sądem Mojżeszowym straszył. Mówił też, że
jest Synem Człowieczym. Popełnił więc bluźnierstwo, które w oczach Judejczyków
usprawiedliwia „skam-matę", jaką Sanhedryn jerozolimski na niego nałożył. Tobie
najpewniej, dostojny Witeliuszu, określenie „Syn Człowieczy" nic nie mówi. A nam. Żydom -
wiele! Oto w świętych księgach naszych jest zapisane proroctwo Daniela o tym, że od Boga
naszego przybędzie Syn Człowieczy, któremu dana jest władza nad królestwami i narodami.
Tak więc Jezus powiedział faryzeuszom, że jest właśnie tym wybranym! Czy jest nim
rzeczywiście, trudno mi powiedzieć, nie jestem „uczonym w Piśmie". Wiem jednak
najbezsporniej coś zupełnie innego, a to, że jeśli nas dopadną w granicach Judei - mimo iż od
ogłoszenia „skammaty" nie minął czas prawem wyznaczony, i mimo że wyrok ów nie został
zatwierdzony przez Poncjusza Piłata - to najpewniej Jezus zabity zostanie, a kto wie, czy nie i
ci, którzy go otaczają. W tej liczbie i ja -niestety! Stąd też złota nie żałuję na dostarczenie
rychłe tego listu do ciebie, panie, bo gdyby nas pojmano, glejt, jaki od ciebie otrzymałem,
zamierzam zużytkować i liczyć na twoje wstawiennictwo!

IV
Dostojny Witeliuszu! Zdołaliśmy szczęśliwie przebić się do Galilei. W trakcie spiesznej

podróży naszej - wprost powiedziałem Jezusowi, że jestem twoim, o panie, posłańcem i że ży-
czenie masz spotkać się z prorokiem. Przekonałem go, że rozsądnie będzie, po tym, co w Je-
rozolimie się zdarzyło - usunąć się na czas jakiś z żydowskich krain. Zapewniłem Jezusa, że
może czuć się bezpiecznym zupełnie w podległych ci stronach. Jutro wyruszamy o świtaniu,
tak że w dzień po posłańcu, który list odda, stawimy się w umówionym miejscu pomiędzy
Tyrem a Sydonem. Będzie nas liczna dość i wcale dobrze uzbrojona grupa, stąd nie wyklu-
czam, iż jeśli jakoweś straże zatrzymywać nas będą - zmuszony zostanę z glejtu skorzystać,
by do nie zamierzonej potyczki nie doszło. Poza prorokiem i moją osobą w grupie znajdować
się będą: Szymon i brat jego Andrzej - synowie Jony, Jakub z bratem swoim Janem - synowie
Zebedeusza. Ci czterej są podwładnymi Filipa i z Betsaidy pochodzą. Pozostali to Galilejczy-
cy, poddani Heroda Antypasa, są to: Filip, Bartłomiej, Tomasz, Mateusz, Jakub, Juda i Szy-
mon zwany Gorliwym. Większość z nich to rybacy, choć mieczem władać nieźle umieją.
Najlepszym w tej sztuce jest Szymon, który podług mnie z zelotami ma związek. W takiej oto
grupie przybędziemy. Uczynię wszystko, by do umówionego domu na spotkanie z tobą jeno

Jezus się udał. Liczę też, o panie, że umówione dwie sakiewki otrzymam, poruczone zadanie
wypełniwszy.

V
Dzięki ci, panie, za to, żeś właściwie trud mój ocenił, rozumiem bowiem, że te cztery sa-

kiewki do mnie należą!

Nie spiesz się tak, przyjacielu. Ja słowa dotrzymuję. Umówiliśmy się, że otrzymasz dwie

za spełnienie zadania. Dwie sakiewki, proszę, są twoje. Dwie zaś dalsze otrzymasz za
wykona-

21
nie nowego zadania, jakie zamierzam ci poruczyć. Chcę oto, byś udał się dalej z grupą

Jezusa i cały czas przy nim będąc ochraniał go przed niebezpieczeństwami. Ale też i o co
innego jeszcze mi chodzi. Może oto Jezus działać podług uznania swego w krainach
podległych Herodowi Antypasowi i Filipowi, nie może jednak już nigdy pojawić się na
terytorium podległym Poncjuszowi Piłatowi...

Nie jest to możliwe, dostojny Witeliuszu! Nie masz chyba, tak jak i ja, wątpliwości, że

Jezus jest prorokiem, a może i nawet Mesjaszem, stąd miejsce jego w Jerozolimie! Tam tylko,
zgodnie z księgami naszymi, może Mesjasz misję swoją dopełnić, naród nasz z niewoli wy-
prowadzając.

Czy zdajesz sobie sprawę z tego, że mówisz teraz bardziej jak uczeń owego Jezusa czy

też jak apostoł - tak bowiem was ów prorok nazywa, nieprawdaż? - a nie jak człowiek na
moich będący usługach i rzymski żołd pobierający! Wziąłeś dwie, a nawet i trzy już
sakiewki? Musisz się więc zdecydować, kim jesteś. Judaszu z Kariot, synu Szymona?! Czy
jesteś uczniem Jezusa, czy człowiekiem na usługach moich? Mam ci przypomnieć, kim byłeś
wcześniej, nim ciebie na rzymskie usługi najęto?

Wybacz, dostojny panie, ale to nowe zadanie, które chcesz mi postawić, jest wręcz

niespeł-nialne. Po pierwsze, Jezus już wie, żem jest twoim człowiekiem, a więc najpewniej za
zdrajcę spraw żydowskich mnie uważa. Jak więc mam na powrót do niego dołączyć, skoro
już ufać mi nie będzie? Po drugie, przywiązałem się do tych ludzi. Poprzez wspólnie przeżyte
niebezpieczeństwa bliskimi mi się stali. Nadto Jezusa, jak już wspomniałem, za proroka
uważam, bo przecie na oczach moich chorych uzdrawiał, a i inne cuda czynił, które jeno
prorok zdziałać może. Jak więc mam uniemożliwić mu jego podróż ewentualną do
Jerozolimy, skoro sam uważam, że tam jest właśnie jego miejsce?...

To ty tak uważasz. Judaszu. Mnie ów prorok, który dzięki posłannictwu swemu

poważanie ma wielkie i z wieloma ludźmi się styka, a też i u Żydów posłuch ma - tu, w
krainach podległych Herodowi Anty pasowi i Filipowi, jest potrzebny! Czy oto zrozumieć nie
możesz, że powinnością moją jest zabezpieczenie interesów w krainach, za które jestem
współodpowiedzialny? Czy nie widzisz, że to nie Piłat Poncjusz insurekcję przeciw Rzymowi
szykuje, a właśnie Herod Antypas?! Ważnym dla mnie jest to, czy czyni to sam - bez wiedzy i
współpracy z bratem swoim Filipem -czy też jest to zmowa ogarniająca wszystkie żydowskie
krainy? Jeśliby insurekcja wydarzyła się w Judei lub Samarii, jest to sprawa Poncjusza Piłata i
jeśli nie potrafi się z opresji wykaraskać, zawsze mogę udzielić mu pomocy i pożytki z tego
dla siebie wywieść. Gorzej dla mnie byłoby, gdyby insurekcja żydowska miała miejsce w
krainach Heroda Antypasa bądź brata jego, Filipa... Wówczas Piłat Poncjusz chętnie wysłałby
mi na pomoc kohorty jemu podległe, ale ze zdarzeń takich on, a nie ja, miałby pożytek! Tak
więc. Judaszu, zostaw mnie ocenę zdarzeń i osąd nad właściwym wykorzystaniem ludzi. Do-
mniemać mogę, że Herod Antypas dąży do wywołania buntu w Galilei i temu właśnie zapo-
biec muszę, nie wchodząc z nim w konflikt bezpośredni. Wiesz przecie dobrze, że ma on do-
stojnie j szych niż ja protektorów w Rzymie! Spełniaj więc swoją powinność... Myślisz, że
mogę pozwolić sobie na to, by Jezus jako Mesjasz pojawił się w Jerozolimie, nawet gdyby był
owym Mesjaszem rzeczywiście?! Pochodzi z Galilei, zaś wieści o tym, że był w podległych

mi stronach, nie da się utrzymać w tajemnicy. Jeśli więc pojawi się w Jerozolimie i nawet
bezwiednie do rozruchów doprowadzi, łatwo Piłat Poncjusz może w Rzymie nie tylko Heroda
Antypasa, ale i mnie oskarżyć o sprzyjanie buntownikom. Jezus może więc działać
swobodnie w krainach żydowskich, z dala jednak od Judei. Wiem już, że uważa się za proro-
ka i Mesjasza - jego to sprawa. Byleby uzgodnień naszych przestrzegał. Prosto stąd do Ceza-
rei Filipowej się uda, zatem rozeznaj tam, czy Filip działa w zmowie z Herodem Antypasem.

22
Jezus z nimi związków nie ma żadnych, a więc z mojej strony nic mu w Cezarei czy

Galilei nie grozi, chyba że skierowałby swe kroki ku Jerozolimie...

Nie polecisz mi chyba - zabić proroka, gdyby do Judei się udał?! Nie uczyniłbym tego!

Nie umiem, nie chcę!...

Nie gorączkuj się. Judaszu! Jezus wie, iż moim jesteś człowiekiem, stąd też zapowiedzia-

łem mu, że jeśli do Jerozolimy się uda, zostanie przez ciebie w ręce Sanhedrynu jerozolim-
skiego wydany!

Jakże ja mam być przy jego boku, skoroś mu to, panie, powiedział? Przecie, jeśli jest Me-

sjaszem - pójdzie do Jerozolimy nawet wiedząc, że go wydam w ręce Sanhedrynu!

Mądry to człowiek, Judaszu! I myślę, że błędnych nie podejmie kroków. Jeśli zaś jest

Mesjaszem, wówczas idąc do Jerozolimy -przeciw Rzymowi wystąpi, bo czyż nie taka jest
misja Mesjasza przez was rozumiana? Sameś mi o tym mówił! Mesjasz miałby ukarać Romę
- jawnogrzesznicę. Paradne doprawdy! Myślisz, że mógłbym spokojnie patrzeć na to, jak staje
się jakieś, choćby i mało niebezpieczne dla Rzymu, wydarzenie? Judaszu z Kariot -wypełniaj
swoją powinność, bo chociażeś Żydem, jesteś na usługach Romy; pamiętaj o tym, cokolwiek
będziesz zamierzał uczynić po naszej rozmowie. Bierz złoto i wiedz, że ręce Rzymu są długie,
a ty nie jesteś jedynym na moich usługach. Oddanych mi ludzi umiem nagradzać, ale też
zdrajców potrafię karać!

23
Hora quarta
Przywołałem was dzisiaj na posiedzenie Rady, by jeszcze przed spotkaniem Sanhedrynu

całego zastanowić się wspólnie nad tym, co każdy z osobna miał wcześniej przemyśleć. Twój
pogląd, Nikodemie, znamy już z tego, co poprzednio powiedziałeś. Czy chcesz coś jeszcze
dodać?

W zasadzie nie, Kajfaszu. Pozostaję przy swoim, że Jezus jest prorokiem, a czas okaże,

czy jest też Mesjaszem. Stąd nie uważam za słuszne tego, coś na czele części Sanhedrynu
uczynił, ferując - bez stosownej zgody większości - karę „skammaty" dla Jezusa!

Niby nic nie masz do powiedzenia, a jednak przeciwstawiasz się naszej decyzji...
Wybacz, Kajfaszu, że opowiem się za Nikodemem, choć on mnie o to nie prosił. Czynię

tak, bo jak i on, usilnie dopominam się o praworządność. Czyżeś i nie mnie właśnie zlecił
sprawdzenie, jak Jezus wykonywał kary wcześniej postanowione? Powtarzam wam dla przy-
pomnienia: Jezus karę „nidduj" wykonał, a także i zasad „cherem" przestrzegał. Kiedy moi
ludzie chcieli go podejść podstępem, by w czas kary „cherem" nauki głosił - nie uczynił tego,
odpowiadał im kreśląc słowa na piasku, a więc zasad postanowionych Prawem nie złamał!
Jeśli więc tak się stało, jak można było nałożyć karę główną, łamiąc przy tym wszystkie pra-
wa? Czy oto „skammata" podjęta została w stosownej sali synagogi, przy najszerszym sanhe-
dry nitów udziale? Nie sądzę, by dom twój zmienił nazwę z „Djebel-el-Kubar" na „Lischat-
no-Gazith", a kilkunastu sanhedrynitów stanowiło większą część wszystkich członków San-
hedrynu: siedemdziesięciu jeden!

Ależ, Józefie, czyś aby nie za bardzo przejął się rolą, jaką ci powierzyłem? Czyżbyś też

był popędliwy jak Galilejczycy?

Nie próbuj mnie, Kajfaszu, obrazić! Wiesz, że ważę każde słowo, stąd dosłuchaj do

końca tego, co powiedzieć zamierzam -nie do ciebie tylko, a do wszystkich członków Rady.

A tych moich zastrzeżeń w sprawie kary „skammaty" dla Galilejczyka jest jeszcze więcej. Ni
on mi krajanem, ni znajomym, ale nie zdzierżę łamania Prawa! Dziś bowiem małe w Prawie
wyłomy - jutro lawiną stać się mogą! Po kolei: czy przesłuchano dwu świadków w obecności
oskarżonego, czy zarzuty ich były zgodne ze sobą? Czy ogłoszenia o wyroku podane były w
synagogach, nim zbrojnych w pościg za Jezusem wypuszczono? On zna - jak już powiedzia-
łem - Prawo i przestrzega jego zasad. Czemu zaś ci, którzy je tworzą, nie czynią tego? Popie-
ram więc Nikodema, nawet jeśli Jezus nie jest ani Mesjaszem, ani choćby prorokiem! Bo czyż
przy takim postępowaniu nie robimy sobie w owym Galilejczyku wroga? Czy nie stawiamy
przeciw sobie wszystkich Galilejczyków, a że są popędliwi, tyś sam, Kajfaszu, powiedział!

Dziwię się tobie, Józefie, rozumujesz jak faryzeusz, a przecie nie tylko przyjaciele, ale i

wrogowie w szeregach saduceuszy cię poważają. Ty zaś tylko o przestrzeganiu Prawa mi
mówisz, nie zastanawiając się zupełnie nad tym, jakie oto ów Jezus niebezpieczne dla narodu
naszego wygłasza poglądy.

24
Kajfaszu! Daj pokój faryzeuszom - proszę. Tak, jesteśmy za przestrzeganiem Prawa, a

więc masz nas czterech faryzeuszy przeciw sobie, bo, jak widzisz, Nikodem i Józef są też
przeciw, i jeśli dalej w zacietrzewieniu jeno mówił będziesz - to zostaniesz sam ze swoimi
racjami...

Izmaelu, Józefie - na litość, przestańcie Kajfasza do muru przypierać, bo za niedługo dom

ten w targowisko zamienimy, a wówczas już tylko będzie nam tu Jezus potrzebny - dla roz-
gonienia towarzystwa całego!... Nie obraź się, Kajfaszu, ale ponieważ protesty głównie w
ciebie godzą, stąd może ja przejmę przewodnictwo dalsze obrad, jeśli nic przeciwko temu
mieć. nie będziecie. Sprzeciwów nie słyszę. Uważam, że nasamprzód wysłuchać winniśmy
racji Kajfasza, które go do nagłego zwołania Sanhedrynu zmusiły. Ostawmy więc na razie
temat słuszności kary Galilejczykowi nałożonej, skoro nie wszyscy słyszeć mogli to, z czym
Kajfasz w Sanhedrynie wystąpił.

Dziękuję ci, Annaszu, i z radością przekazuję ci przewodnictwo, bo zaatakowano umie,

jakbym to ja był winien zamieszania, a nie ów Galilejczyk! I choć część z was zna moje racje,
powtórzę je raz jeszcze. Oto doniesiono mi, że w czas ostatniej Paschy Jezus na powrót przy-
był do Jerozolimy. Ostrzeżony tym, co poprzednio w Jerozolimie uczynił - nakazałem go
skrzętnie pilnować. Wnet mnie uwiadomiono, że w szabat uzdrowił człowieka, co przecież
trudno uznać za postępek zgodny z Prawem. Mimo to postanowiłem zdarzenie owo puścić
płazem, bo uzdrowiony wskazał go dopiero w świątyni. Ale tam właśnie ów Galilejczyk po-
wiedział, że jest nie tylko Synem Bożym, ale i Synem Człowieczym, a więc popełnił bluź-
nierstwo, którego ukaranie ani świadków nie wymaga, ani też pełnego składu Sanhedrynu. Za
bluźnierstwo został więc skazany na „skammatę". Toś ty, Józefie, powiedział, że Sanhedryn
winien Prawa przestrzegać. Tak też i uczyniłem, osądzając bluźnierstwo zgodnie z Prawem!
Może ów Jezus być prorokiem, może być i Mesjaszem - jest jednak przede wszystkim Żydem
i Prawo go równie jak innych obowiązuje! Jeśli zaś bluźnił, mógł jeden tylko otrzymać wyrok
- „skammaty"! - i to niezależnie od tego, czy wcześniej mu nałożone kary wykonał.

Nie jest to takie pewne, Kajfaszu, że w świątyni bluźnierstwo miało miejsce. Czyś je sam

słyszał? Czy świadkowie je potwierdzili? Z tego, co do mnie dotarło, ów Galilejczyk rzekł
jeno, iż Ojciec jego działa aż do tej chwili i że on też działa, co trudno aż tak jednoznacznie
jako bluźnierstwo rozumieć. Mówił wprawdzie później o Synu Bożym i Synu Człowieczym,
ale przecie, że nadchodzi dopiero godzina, kiedy wszyscy usłyszą głos Syna Bożego, jak więc
można było sądzić, że o sobie mówi? Znam wielu, którzy to, co mówił, uznali jeno za pro-
roctwo. Powoływał się przecie na świadectwo o nim jako o proroku, które wydał znany
wszystkim Jan Chrzciciel...

Tyle tylko, Józefie, że Jan Chrzciciel nie żyje, a kiedy żył, to -jak mi wiadomo -

wątpliwości miał co do Galilejczyka, skoro uczniów swoich pod Nain do Jezusa posłał, a ci

pytali go: „Czy ty jesteś tym, który ma przyjść, czy też innego mamy oczekiwać?"

Ależ, Kajfaszu, teraz przesadzasz stanowczo. Wiesz przecież o tym, że pytanie dotyczyło

tego, czy jest on Mesjaszem, a nie, czy jest prorokiem, przecie Jan Chrzciciel sam go wska-
zał...

Słuchajcie, co do tego, że jest prorokiem, nie ma wątpliwości, bowiem wiele miałem

doniesień o tym, że ludzi uzdrawia, a nie tak dawno przełożony synagogi w Kafarnaum
opowiadał mi o tym, jak Jezus uzdrowił jego córkę. A chyba w wątpliwość podawać nie
można słów przełożonego synagogi?!

Przyjaciele! Znowu zaczynacie o czym innym mówić, niż zamierzaliśmy. Nie mamy

przecie dzisiaj rozstrzygać, czy Galilejczyk jest prorokiem, czy też Mesjaszem. Mamy oto
rozstrzygnąć, czy słusznie uczyniono podejmując karę „skammaty" w zmniejszonym składzie

25
Sanhedrynu. Nie oszukujmy się, każdy w tej sprawie zebrał najpewniej wieści, a też i

czas miał na przygotowanie swojego zdania. Odpowiedzmy więc wprost na to, czy
powinniśmy jako rada z wyroku „skammaty" się wycofać?

Zaraz, zaraz, Annaszu! Nie po to was zwołałem do swego domu, byście sąd nad moimi

decyzjami czynili. Było to rozstrzygnięcie, jakie było! Nie sądzę, byśmy teraz, tak jak ja po-
przednio, w gorączce mieli coś postanowić, nie zważywszy wszystkich za i przeciw! Zgodzić
się mogę z tym, że formalnościom stosownym nie stało się zadość, ale przecie wówczas, kie-
dy o bluźnierstwie była mowa, kiedym otrzymał zbiór meldunków od faryzeuszy o tym, jak
Jezus usiłuje w gruzy religię naszą zburzyć - musiałem działać szybko, tym bardziej, że gdy-
bym się go z Jerozolimy nie pozbył, mógłby w czas Paschy przekonać do swoich pomysłów
wielu ludzi, a ci rozwlekliby to po naszych krainach. Przepraszam was, że odwodzę od odpo-
wiedzi na pytanie, jakie do nas Annasz skierował, ale wysłuchajcie, proszę, zdania Aleksan-
dra albo rabbiego Zadoki, którzy wspólnie ze mną meldunki czytali. Nie chcę, byście posą-
dzili mnie akurat o złość zapieczoną wobec Galilejczyka...

To rzeczywiście poważna sprawa, Annaszu! I uważam, że zanim zaczniemy na jakiekol-

wiek pytania odpowiadać, powinniśmy wszyscy poznać to, co ów Jezus głosi i na ile jest to
zgodne z Prawem i Zakonem, bo gdybyśmy ocenili, że przeciw Prawu ów Galilejczyk wystę-
puje, to wówczas, kto wie, czy nie należałoby uznać owej kary za słuszną, nawet jeśli została
postanowiona bez zachowania formalności stosownych. A ponieważ chodzi o odstępstwa od
Prawa, proponuję, by o tym rabbi Zadoka powiedział...

Nie będę wiele rozwodził się nad sprawą, bo kto chce, może przeczytać uważnie wspo-

mniane przez Kajfasza meldunki od przełożonych synagog. Powiedzieć jednak muszę, że
Galilejczyk Prawa nie przestrzega: w szabat uzdrawia, a też i nie pości, ba -nie przestrzega
czystości pokarmów twierdząc, że nieczystość i grzech nie od żołądka, a od umysłu ludzkiego
pochodzą. Nadto na rozejście się małżeństwa nie zezwala i do miłości bliźniego nawołuje
wbrew prawom przyjętym. Czyż nie jest powiedziane, że "będziesz miał w nienawiści wroga
swego"? Albo czy można dozwolić na nauki Galilejczyka, podług których dobre uczynki nie
powinny być opłacane w synagogach? Jak więc widzicie, Galilejczyk lekce sobie waży Prawo
i w naukach głoszonych przeciw niemu występuje...

Wybacz, że ci przerwę, rabbi Zadoko, ale jako arcykapłan winienem radę i o innych

jeszcze rzeczach uwiadomić, które już nie tylko w Prawo, ale i w Zakon godzą! Powiada oto
ów Galilejczyk, że każdy może w Boga naszego wierzyć, nawet Żyd nieobrzezany, nawet
poganie. Podług niego może to być Arab, Chaldejczyk, Egipcjanin, co gorsza - nawet i
Rzymianin! Więcej, naucza on, że jerozolimska Świątynia Jahu nie jest najważniejsza, że
Świątynię można w dowolnym miejscu ustanowić, a nawet może jej nie być! Rozumiecie, do
czego nauki takie mogą doprowadzić? Oto wystarczy, że wierni przestaną w święta do
Jerozolimy przybywać, a Świątynia szybko zbiednieje, stracą na tym kapłani, kupcy i
rzemieślnicy ;- straci całe miasto. Czyż nie widzicie, że najwięcej uzyskuje Świątynia i miasto

całe właśnie w święta, kiedy ze wszech stron naród do Jerozolimy ciągnie?! A co może się
stać, jeśli nie będzie tego czynił - chyba wam odpowiadać nie muszę?... A do tego
wszystkiego, już przed rokiem, kiedy w Jerozolimie Galilejczyk był, czyż nie powiedział, że
może Świątynię jerozolimską zburzyć? Ten człowiek przeciw Jerozolimie, przeciw Świątyni,
przeciw nam, przeciw Prawu, przeciw Żydom występuje! I co - sądzicie, że jako arcykapłan
mam się z tym godzić? Galilejczyk naucza, jak powiedział rabbi Zadoka, że w Boga naszego
wierzyć może każdy, a nie tylko Żyd obrzezany -czy rozumiecie, do czego to może
prowadzić? Przecie rozpłyniemy się w morzu narodów innych, jeśli odrębności plemiennej
przestrzegać nie będziemy. Jesteśmy narodem wybranym przez Jahu, a jak oto się
rozpoznamy, kiedy czas naszego wyniesie-

26
nia przyjdzie, skoro podług Galilejczyka wyznawcą Jahu mienić się może i Arab, i

Rzymianin?! Czy może tego chcieć Mesjasz, który nas jako wybrańców winien poprowadzić?
Czy oto chcieć on może, byśmy więzi plemienne rozerwali, innych na równi z Żydami
uznając?! Jeśli dziś powiadamy, że i Samarytanie, i Galilejczycy nie są wiernymi na równi z
Judejczykami, to jutro powiedzieć mamy, że są nam równi nie tylko oni, ale i pogańscy
Negrowie, a może i wrogowie nasi odwieczni - Rzymianie? Nie - moi drodzy! Nauki
Galilejczyka wymierzone są przeciw Prawu, przeciw Zakonowi, przeciw plemieniu naszemu!
Może i jest on prorokiem, może i jest Mesjaszem - ale w takim razie przyszedł do nas nie w
czas do proroctw i nauk takich przeznaczony! Wolę, by mnie oskarżono o omyłkę, o
niezgodne z zasadami Prawa ukaranie proroka, czy nawet Mesjasza - niż by Zakon nasz i
plemię całe na zatracenie skazać! Dziś trzyma nas w jedności Świątynia jerozolimska i Prawo
Mojżeszowe - a co z nami będzie, jeśli więzi tych zabraknie? Nie! Jako arcykapłan na to
zezwolić nie mogę i nie zezwolę! Czyż nie chcecie zrozumieć, czyż nie chcecie przyjąć, że
lepiej, gdy jeden człowiek umrze za swój naród, niż miałby zginąć cały naród przez jednego
człowieka?! Stąd wolę przyjąć na siebie, że popełniłem omyłkę i skazałem na „skammatę"
proroka czy, być może. Mesjasza - niż uśmierzyć w sobie obawę, że ów człowiek na
zatracenie może wydać Świątynię, Zakon i plemię nasze... Bez wahania skażę każdego, przez
kogo to mogłoby się wydarzyć, I baczył nie będę na to, kim on jest czy kim może być!

Żarliwieś, Kajfaszu, wywód swój prowadził i zaiste to, coś powiedział, nie może być

zlekceważone, ale przecie ma rację i Nikodem, i Józef, że w rozstrzygnięciach naszych Prawa
winniśmy przestrzegać. Pełniej teraz pojmuję powód, dla którego Sanhedryn w niepełnym
składzie zwołałeś. Pełniej też pojmuję, czemuś tego, co mówisz dzisiaj - wówczas nie powie-
dział! Dobrze się więc stało, że Galilejczyk ze swymi uczniami Judeę opuścił, ale przecie
winniśmy dokładnie wiedzieć, gdzie przebywa, co głosi i czy kara „skammaty" do przemy-
śleń i poprawy go zmusiła. Prowadzenie tej sprawy proponuję zlecić, jak poprzednio - Niko-
demowi. Idzie o to, byśmy błędu jakiegoś nie popełnili, który przeciw Świątyni, narodowi lub
też przeciw nam się obróci. Musimy, jeszcze przed posiedzeniem Sanhedrynu, zastanowić się,
jak postąpimy, gdyby Jezus pojawił się w Jerozolimie. Czy będziemy „skammatę" u Poncju-
sza Piłata zatwierdzać?

Annaszu! Ja nadal nie wierzę, że Galilejczyk bluźnił i że przeciw Świątyni i Zakonowi

występuje! Jeślibym miał być za „skammatą", to tylko wówczas, kiedy świadków mu się
przedstawi lub kiedy bluźnierstwo swoje - że jest Synem Człowieczym - w przytomności
naszej powtórzy! Prawo powinno być Prawem! Nadto nie sądzę, że mógłby jeden tylko
człowiek aż tak wielkie zagrożenie sobą przedstawiać, iżby zdolen był zmienić nawet losy
całego narodu.

A czyż nie uczynił tego, Józefie - Mojżesz? Powiesz, że był prorokiem, ale przecie Niko-

dem powiada, iż nie ma wątpliwości, że Jezus też jest prorokiem, a może nawet i Mesjaszem?
Mógłby przecie ktoś taki do wstrząsów i zmian doprowadzić! Jeśli tak, to doprawdy istotnym
jest, co naucza, do czego prowadzi, ku czemu zmierza? I na ile to wszystko zgodne jest z

Prawem, Zakonem, i na ile interesom plemienia naszego służy? Temu chyba nie zaprzeczysz,
Józefie?

Nie! Zaprzeczyć nie mogę, Kajfaszu, ale co do przestrzegania Prawa...
No właśnie. Niechaj - jak Annasz radził - Nikodem skrzętnie wieści o działalności Jezusa

zbiera i pod naszą wspólną ocenę poddaje, a kiedy już rozeznanie będziemy mieć pełne - po-
stawmy sprawę pod ocenę całego Sanhedrynu. Może rzeczywiście trzeba będzie Galilejczy-
kowi - jeśli się pojawi w Jerozolimie - przedstawić i zarzuty, i świadków, a może też trzeba
będzie wyrok nasz u Poncjusza Piłata zatwierdzić? Na razie to, co zrobiłem, zagrożenie odda-
liło, a być może, że wraz z odejściem Galilejczyka z Jerozolimy i z Judei zagrożenie to zma-

27
lało... Ale gdzie teraz jest Jezus, co robi? To powinniśmy wiedzieć dokładnie, jeśli nie

chcecie na wiarę przyjąć, iż mam rację, że przeciw Świątyni, Zakonowi i narodowi naszemu
on występuje! Obyśmy przez nadmierne poszanowanie Prawa nie dopuścili do tego, przed
czym przestrzegam! Dlatego raz jeszcze i z mocą całą powtórzę, com powiedział: niechaj
raczej umrze jeden człowiek za naród, aniżeli zginąć miałby naród cały przez jednego
człowieka!...

28
Hora quinta
I
Wybacz, Korneliuszu, doprawdy nie masz racji sądząc, że odsunięcie ciebie od oddziału,

którym dowodzisz, stanowi bądź to umniejszenie twoich zasług, bądź to zwykłą niechęć do
twojej osoby. Tak nie jest! Traktuję swoją decyzję jako wyróżnienie ciebie. Teraz oto, kiedy
nadchodzą chwile szczególne dla mnie, kiedy, jak podejrzewam, wydarzyć się może nazbyt
wiele przeciw mnie skierowanych intryg - potrzebuję ciebie właśnie, nie tylko jako dowódcy
najlepszego z oddziałów, ale przede wszystkim jako mojego zaufanego człowieka, który wraz
ze mną oceniał będzie zdarzenia, a wnioski z tej oceny wyprowadzone - zamieni w czyny. By
tak się stało, nie możesz przecie zajmować się i oddziałem, i powierzonym zadaniem. Możesz
jeno wybrać najbardziej ci sprzyjających legionistów, i to w niewielkiej liczbie. Gdybyś zaś
potrzebował silnego wsparcia, możesz liczyć na kohortę stacjonującą w Jerozolimie.

Nie mam więc, jak słyszę, wielkiego wyboru, dostojny Poncjuszu.
Jeśliś z dotychczasowych zadań wywiązywał się znakomicie, mogę sądzić, że i dalej bę-

dziesz równie dobrym wykonawcą moich zleceń. Co więcej, nie tylko dobrym, ale i mądrym
wykonawcą, z tego bowiem, co już mi przedtem powiedziałeś, wynika, że właściwe postępo-
wanie z naszej strony wymagać będzie wielkiej mądrości... Mówisz więc, że Witeliusz jakie-
goś Żyda znacząco wynagrodził?

Tak, panie. Znajomy mi setnik - stojący ze swym oddziałem w Tyrze - przekazał wiado-

mość, że Witeliusz spotkał się gdzieś nie opodal tego miasta z grupą poddanych Heroda An-
typasa. Podług jego wiedzy o sprawie, byli to Galilejczycy. Jeden z nich otrzymał znaczną
sumę złota...

I najpewniej wziął to złoto! Rzeczywiście musiał być to Żyd, a nie Rzymianin, bowiem

czy ty - nawet i z ważnych powodów - wziąłbyś ode mnie sakiewkę złota?

Dostojny Poncjuszu Piłacie - za swoją służbę otrzymuję żołd, który choć nie jest zbyt wy-

soki - wystarcza mi na moje potrzeby. Służę pod twoimi rozkazami dla dobra rzymskiego
imperium i pochwała, jaką wypowiedziałeś, jest dla mnie ważniejsza niż złoto. Czyż to nie
Fedrus powiedział, że „nagła hojność człowieka podoba się głupim, lecz wobec mądrych -jest
złudną pułapką"?...

Najskromniejszy to ty, Korneliuszu, nie jesteś, ale przecie masz rację, a twój wywód

utwierdza mnie w przekonaniu, iż wybrałem właściwego człowieka do zadań, jakie chcę
przed tobą postawić. Wracając zaś do Witeliusza- Z dawna już podejrzewam, że chciałby on
uczynić wszystko, by skompromitować mnie w oczach Sejana, a jeszcze lepiej samego Tybe-

riusza. Jak mniemam, zależy mu wielce na tym, by przyporządkować prokuratorów legatowi
syryjskiemu. I do spełnienia takiego zamysłu niewiele już mu przecie brakuje. Chciałby pew-
nie, bym ja jemu, a nie Tyberiuszowi, meldunki i stosowną część podatku wysyłał. Swoją
drogą, niezłe ma rozeznanie, skoro z Galilejczykami wchodzi w układy. Ci zawsze są skorzy
do szybkiego wyciągania miecza, choć też i szybko stygną w swoich zapałach. I właśnie
ostudzenia owych zapałów od ciebie oczekuję. Mam oto pewne wiadomości, że pątnicy gali-

29
lejscy wwożą potajemnie broń do Jerozolimy. Jak więc widzisz, szykują się do zbrojnego

wystąpienia, i to właśnie nie u siebie, a w Jerozolimie. Zadałem sobie pytanie: czemu tak
czynią? Ano właśnie, mogą być do tego zachęceni przez Witeliusza lub Heroda Antypasa.
Jeden chciałby mnie podporządkować, a drugi chętnie połączyłby stolec tetrarchy z prokura-
torskim! Jeśliby wywołali znaczące zamieszki w Jerozolimie, mogliby mnie pogrążyć, bo-
wiem Tyberiusz wyraźnie nie toleruje tych swoich urzędników, którzy nie potrafią porządku
w prowincjach utrzymać.

Mogę się zresztą mylić, wprawdzie nie co do tego, że Witeliusz i Herod nie życzą mi

najlepiej, ale co do ich związków z owymi Galilejczykami. Nie chce mi się bowiem wierzyć,
żeby Rzymianin z lada jakim narodem trzymał i przeciw Rzymianinowi występował. Może
więc te Galilejczyków przygotowania związane są z Jezusem, który jest jednym z nich.
Powiadają przecie w Jerozolimie, wbrew zapewnieniom Sanhedrynu, że jest on Mesjaszem, a
więc i przywódcą Żydów władnym prowadzić ich do insurekcji...

Wybacz, panie - czym dobrze zrozumiał? Nazwałeś Heroda Antypasa - Rzymianinem?
A czy sądzisz, że jest Żydem? Tyle lat spędził w Rzymie, że gdyby nie rozkaz Tyberiusz

a, najpewniej w ogóle nie zajrzałby do podległych mu prowincji. Czemu jednak pytasz o to?

Bo widzisz, dostojny Poncjuszu, od kiedy obarczyłeś mnie obowiązkiem bacznego

śledzenia wrogich tobie osób, coraz bardziej nabieram przekonania, że to właśnie Herod
Antypas knowa jakiś spisek. Ludzie Heroda w znacznej liczbie znajdują się w jego
jerozolimskiej posiadłości. Przygotowują tam pokaźne zapasy jadła i napojów, a także i broni.
Ponadto ruchliwość i innego typu wykazują, docierając do sanhedrynitów, ale też i zelotów, a
nawet i esseńczyków. Jakby się do czegoś szykowali. Przy tym cały czas chodzą ślad w ślad
za owym Jezusem, prawie się z tym nie kryjąc...

Może masz rację, Korneliuszu. Czas to najbliższy pokaże. Teraz jednak mniej dbam o to,

kto wznieca niepokoje - dowiemy się o tym wcześniej czy później. Bardziej zależy mi na tym,
by zapobiec jakiemukolwiek zbrojnemu wystąpieniu w Jerozolimie. W szczególności oba-
wiam się momentu, kiedy pojawi się w tym mieście ćma Żydów ze wszystkich krain. Wtedy
łatwo iskrę w ognisko zamienić. Chwilą taką może być ich najbliższe święto Paschy, a do
niego zostało zaledwie kilka miesięcy. Bezzwłocznie więc należy rozhuśtane - obojętnie
przez kogo - nastroje uśmierzyć, przede wszystkim zaś popędliwym Galilejczykom ich roz-
grzane głowy ostudzić. Nie podoba mi się to przywożenie broni do Jerozolimy. Rzecz jasna,
że na czas Paschy przybędę do miasta, a wcześniej wzmocnię garnizon. Zanim jednak to zro-
bię, wolę pozostać w Cezarei. Niech wszyscy sądzą, że niczego się nie domyślam, a jeśli już -
to niewiele. Stąd też mam następujący plan. Zbliża się oto żydowskie święto Kippur. Na uro-
czystą dla nich chwilę wejścia arcykapłana do miejsca świątyni, które oni nazywają „świętym
świętych" - ściągnie najpewniej wielu Galilejczyków... Czy wiesz, Korneliuszu, że kiedym
rozmawiał w swoim czasie z Kajfaszem i wyraziłem życzenie dokładnego obejrzenia ich
świątyni wraz z owym miejscem, ten mi zuchwale odmówił tego?!

Te ich zwyczaje, o dostojny Poncjuszu, gdyby zostały przeniesione do Rzymu, doprowa-

dziłyby do tego, że Wieczne Miasto stałoby się zupełnie nudne. A tak...

Daj spokój, Korneliuszu! Wystarczająco mi tęskno do Rzymu, bym jeszcze chciał

wspominać o uciechach, które tu nie są nam dane. Wracając zaś do przerwanego wątku. Oto
chciałbym, byś z wybranymi przez siebie legionistami pojawił się w Jerozolimie jeszcze

przed tym świętem. Niech ludzie twoi rozgłaszają po gospodach, w których stoją
Galilejczycy, że poleciłem w święto Kippur przeprowadzić przeszukania we wszystkich
miejscach zajmowanych przez nich w Jerozolimie, szukając skrywających się tam
buntowników i zwiezionej przez

30
nich broni. Pewno nie od razu w to uwierzą. Zarządź więc, by dziesiątego tiszri według

ich kalendarza - rzeczywiście rozpoczęto takie przeszukania. Co wtedy zrobią? Ci, którzy
mają coś na sumieniu albo naprawdę przechowują w Jerozolimie broń, będą chcieli uciec z
miasta. Obstaw bramy, a szczególnie tę, z której prowadzi droga do Galilei. Wysiecz tych,
którzy będą mieli ze sobą więcej niż jeden miecz, i tych, którzy będą niesforni. Resztę masz
rozbroić i puścić wolno. Niech rozgłaszają sami o tym, co się wydarzyło, ale też i o tym, że
nikomu, kto zachował się zgodnie z naszymi poleceniami -włos nie spadł z głowy. To, co
zrobisz, nie może być masakrą, ma tylko ostudzić ich zapały do rebelii i stanowić dla nich
nauczkę, nie zaś ich rozwścieczyć i pobudzić do odwetu. Jestem pewien, że łatwo poradzisz
sobie z takim zadaniem.

Dostojny prokuratorze! Dostojny Poncjuszu Piłacie! Zawsze wykonywałem godnie to, co

mi poleciłeś. Dowodziłem swoim oddziałem w wielu bitwach, w których naprzeciw naszych
szeregów stawali zaprawieni w bojach przeciwnicy i zawsze oddział mój miażdżył w starciu
wrogów. Dlaczego teraz ma być inaczej? Cóż za siłę może stanowić i kilkuset Galilejczy-
ków?...

Spokojnie, Korneliuszu! Wiem, żeś waleczny, ale, jak powiedziałem, wcale nie chcę, byś

w Jerozolimie dokonał pogromu Galilejczyków. Zabijesz kilkuset, wrócić mogą tysiące! Nie
o to chodzi! Żądam, by zadanie zostało spełnione dokładnie tak, jak je wcześniej przedstawi-
łem. Możesz więc usiec tylko kilku, tylko kilku - Korneliuszu! Pozostali zaś, ba - nie tylko
oni, ale wszyscy Żydzi, którzy dotrą tego dnia do Jerozolimy, wiedzieć muszą, że ukarano
krnąbrnych Galilejczyków za gromadzenie broni i tajne knowania przeciw Rzymowi. Czyśmy
się zrozumieli, Korneliuszu?

Tak, o dostojny, ale chciałbym mieć pod rozkazami cały swój oddział...
Doprawdy, zaczynasz mnie irytować. W Jerozolimie stacjonuje, zgodnie z moim

rozkazem, jedna kohorta. Sądzisz, że dla kilku Galilejczyków mam posyłać tam dalsze
oddziały? Wybierz więc kilkunastu ludzi z mądrym dziesiętnikiem i to ma ci wystarczyć. Do
obstawienia bram wykorzystasz, jak rzekłem, stacjonującą w Jerozolimie kohortę: dam ci
stosowne pisma...

Dostojny Poncjuszu. Naprawdę dokładnie zrozumiałem swoje zadanie i potrafię je

wypełnić podług twego zamysłu, tylko - tak nie lubię rozstawać się ze swoim oddziałem...

Korneliuszu, Korneliuszu - gdyby każdy mógł czynić tylko to, co lubi! Wówczas i ja nie

siedziałbym w tej dziurze, a jednak jestem w Cezarei, a nie w Rzymie! Sposób się do drogi,
na której nie marzenia, a wypoczęte konie i dobry miecz będą ci potrzebne. Ruszaj... Aha!
Przyślij posłańca z meldunkiem o wykonaniu zadania, sam zaś pozostań w Jerozolimie i miej
pilne baczenie na ludzi Heroda Antypasa, a także owego galilejskiego proroka. Jeśli jeden lub
drugi pojawi się w mieście, uwiadom mnie najrychlej, jak to będzie możliwe...

II
Dostojny Poncjuszu Piłacie! Wszystko przebiegło podług twoich zamysłów i rozkazów.

Ujęliśmy sześćdziesięciu dwóch Galilejczyków, a ośmiu poległo w czasie próby ucieczki z
miasta. Z naszych nikt nie zginął ani nawet nie został ranny. Zatrzymanych umieściłem w
lochach. W czasie ich przesłuchań okazało się, że jeden z nich ukrył sztylet tak zmyślnie, iż
mimo wcześniejszego przeszukania wniósł go do twierdzy. Poznaliśmy to niestety za późno.

31
Kiedy moi żołnierze prowadzili go na przesłuchanie, jednego z nich zabił, a drugiego

ranił. Zbrodzień ów został pojmany jeszcze w twierdzy, tak że wieść ta nie wyszla poza nasz

garnizon. Zatrzymany nazywa się Jezus Barabasz i podejrzewam, że jest owym galilejskim
niby to prorokiem, a najpewniej - przywódcą szykowanej przeciw nam rebelii. Pojmanych
wszystkich trzymam do czasu twego, panie, przyjazdu do Jerozolimy, Wywiedziałem się też,
że niezadługo Herod Antypas z częścią swego dworu ściąga do Jerozolimy, chce bowiem
uczestniczyć w nadchodzących żydowskich świętach. Oczekuję więc ciebie, panie, z
niecierpliwością, tym bardziej że trzymam w lochu ważnego przestępcę...

32
Hora sexta
Nie, Symeonie, tak postąpić nie możemy! Zważcie, proszę, na to, że zarówno arcykapłan

Kajfasz, jak i większość saduceuszy jest przeciwko Jezusowi. Może i uznają go jako proroka,
wszak wiele uczynił już dowodnych znaków za tym przemawiających, ale by mieli go za Me-
sjasza - nie, tak nie jest! Przedstawiłem wam, co na ostatniej radzie powiedział Kajfasz. On
naprawdę zrobi wszystko, by doprowadzić do procesu Nazaretczyka i przemiany swego wy-
roku „skammaty" w rzeczywiste ukamienowanie lub i gorszą śmierć proroka...

A więc i ty, rabbi Nahumo, przyznajesz, że Jezus jest co najmniej prorokiem?
Jest nim najpewniej. Kto wie, może jest on i Mesjaszem, ale czy mamy go za takiego

uznać i ogłosić to ludowi przyziemnemu -trzeba się głęboko zastanowić. Czy nie nas -
faryzeuszy -naród uważa za swoich przywódców? A więc wszystko przemyśleć musimy, by
działaniem opacznym owego przywództwa nie stracić, a przeciwnie: umocnić je i przewagę
zyskać nad saduceuszami. Dlatego też mówię ci, Symeonie, nie możemy tak postąpić, jak
radzisz. Czy wiesz, jak możemy się narazić i w Sanhedrynie, i Rzymianom, gdyby zwiedzieli
się oni, że zamierzamy z zelotami wchodzić w przymierze? To pachnie buntem przeciw
Rzymowi, to pachnie krwią! Wiecie przecież, co Piłat Poncjusz nakazał uczynić, kiedy
Galilejczycy zaczęli nazbyt pewnie o powstaniu mówić. Nie, drodzy moi - musimy się nad
tym wszystkim zastanowić i wybrać na j rozważniejszą dla nas drogę. Podług mnie
spiskowanie przeciw Rzymowi, usiłowanie dokonania przewrotu do niczego nas nie
zaprowadzi. Bo czy ostatnie powstania coś nam dały? Nic zgoła! A rządy Heroda oparte na
sojuszu z Rzymem pozwoliły do świetności doprowadzić Świątynię, nowe synagogi w
miastach postawić i majątki pomnożyć. Dla nas najlepiej, jeśli z tymi, którzy są przy władzy -
trzymać będziemy... Powiadasz, Syme-onie, że Jezus Nazaretczyk jest prorokiem, a
najpewniej i Mesjaszem. Powiedziałem ci, że w tym względzie może i masz rację, ale podaj
mi choć jeden przykład, kiedy to prorok miał spokojne życie, a wraz z nim takowe ci, którzy
go popierali?.' Tak się nie zdarzyło. Prorocy częściej musieli uchodzić z kraju albo w lochach
siedzieć. Bo to, co mówili, sprawdzić się miało najczęściej w przyszłości odległej. A którego
z władców obchodzi jakiś czas daleki? Najczęściej zabiegają o poklask tłumów na dzisiaj i
takież dostatnie i spokojne życie. Jeśli zaś któryś nadmierną energię w wojnach rozładowuje,
to i tak tylko bądź dla zabezpieczenia swoich interesów, bądź wietrząc w wyprawach łatwo
przychodzące łupy. Każdy prorok, choćby i był nawet Mesjaszem, przegra z władcą, ba, z
lada jakim politykiem, który jeno o dniu dzisiejszym myśli. Bo i lud przyziemny woli dziś żyć
spokojnie i dostatnio, niż o takowe życie swoich praprawnuków zabiegać... A i mnie co oni
obchodzą? A może wy się o nich martwicie?

Wybacz, że ci przerwę, rabbi Nahumo, choć przecie z wywodem twoim zgadzam się w

pełni, jest jednak jedno „ale"... Oto miałbyś rację, gdyby Nazaretczyk okazał się Mesjaszem z
domu Lewiego. Wtedy mógłby zagrozić naszym interesom, przyjmując przywództwo nad
Zakonem i Świątynią. Ale przecie pochodzi on z rodu Dawida, a więc stać się może jego wła-
śnie następcą i mieczem z niewoli rzymskiej nas wyprowadzić, granice kraju rozszerzyć, Je-
ruzalem i Świątynię do jeszcze większej świetności przywieść! Czy z takich korzyści mieli-
byśmy - dla samej ostrożności - rezygnować?

33
Rabbi Zadoko - za mądryś, by takie słowa wygłaszać, nie mając ku temu podstaw.

Słucham więc cię, przekonaj nas, że na to, co mówisz - masz dowody.

Mówią o Jezusie jako Galilejczyku, w rzeczywistości, podług sprawdzonych przez moich

ludzi wieści, urodził się on w Betlejem - mieście Dawidowym i pochodzi z rodu Dawida.
Mówią, że nie może być Mesjaszem, bo go znają ludzie z Nazaretu, a ja dla odmiany wiem,
że stale w mieście tym przebywał tylko jako pacholę, potem zaś nie było go tam przez długie
lata. Pojawił się przed trzema laty jakby znikąd - tak jak to proroctwo przepowiadało. Nie ma
naturalnego ojca; Józef, cieśla z Nazaretu, jest tylko jego ojcem przybranym. Wiele więc
przemawia za tym, że Jezus -niby to Nazaretczyk - jest w księgach przepowiadanym Mesja-
szem? Znaki czyni, jakich już dawno nikt nie potrafił. Chorych uzdrawia, uczniów za sobą
wiedzie, tłumy do siebie z łatwością wielką przekonuje. Czy mógłby tego dokonać syn cieśli,
tylko w tym fachu kształcony? Jeśli zaś jest Mesjaszem, i to z Dawidowego rodu, może stanąć
na czele powstania ogarniającego wszystkie nasze krainy, ba - może doprowadzić do ugięcia
Rzymu i odtworzenia państwa naszego w granicach z czasów Herodowych. Tyberiusz wszak
usunął się na jakąś wyspę i tylko o spokój w imperium zabiega, więc jeśli za Jezusem staną
wszystkie krainy nasze, jeśli jest Mesjaszem miecza - może państwo nasze szybko nad inne
wywyższyć narody. Myślicie, że Rzym miałby coś przeciw, gdybyśmy zbrojnie na Arabów
wystąpili? Stąd też nie powinniśmy tak łatwo od poparcia Jezusa odstępować. Jeśli wygra,
możemy znaleźć się jako ci, którzy w swój czas nie wsparli zwycięzcy. Możemy więc znaleźć
się i poza Sanhedrynem, i poza Świątynią, albo nawet w lochach.

Przekonująco to wywiodłeś, rabbi Zadoko, ale co będzie, jeśli mimo wszystko nie masz

racji zupełnie lub choćby tylko w części? Jeśli Galilejczyk nie jest prorokiem i Mesjaszem, a,
my go wesprzemy, wówczas narazimy się saduceuszom i radzie Sanhedrynu. Jeśli zaś nawet i
nim jest, ale powstanie pod jego przywództwem zostanie przegrane - narazimy się Rzymia-
nom, a to może nas kosztować już nie tylko ewentualną stratę majątków, ale i życia... Chciał-
byś ryzykować aż tak bardzo?

Inni ryzykują. Wiem, że znaczna część przyziemnego ludu jest za nim. Herod Antypas

mu sprzyja, a jak się wywiedziałem Nazaretczyk spotkał się nawet z samym rzymskim
legatem syryjskim, a więc kto wie, czy on na swoje działanie nie ma już dziś rzymskiego
przyzwolenia?!

Symeonie! Bądźmy rozsądni! Co nas obchodzi postawa ludu przyziemnego? Ten pójdzie

za siłą, za tymi, którzy zwyciężą. Jak zaś można powoływać się na poparcie Jezusa ze strony
Heroda Antypasa, skoro, jak wiem, jego wysłannicy wielekroć na życie Nazaretczyka nasta-
wali! A rzymskie przyzwolenie można było niedawno pod murami miasta oglądać w postaci
strzał w plecach Galilejczyków. Naprawdę bądźmy rozsądni...

Rabbi Nahumo! Jest w tym, co powiedział Symeon, coś, nad czym warto się zastanowić.

Rzeczywiście i ja wiem, że Jezus spotkał się z legatem syryjskim. Nadto twój argument, że
Herod Antypas na życie Nazaretczyka nastaje, wcale nie musi być prawdziwy. Z tego, co
mnie jest wiadomym, raczej jestem za poglądem Symeona. Mógł oto Herod pojmać i ściąć
nie tylko Jana Chrzciciela, ale i Jezusa, przebywali przecie nie opodal siebie. Jednak tego nie
uczynił. Można by powiedzieć, że później chciał go zgładzić, sęk jednak w tym, że ludzie,
których ty nazywasz wysłannikami Heroda Antypasa - choć z jego dworu pochodzą -wcale
nie przez niego są wysyłani...

Tajemniczo mówisz, rabbi Zadoko. Przychodzą z Tyberiady, a nie są wysyłani przez

Heroda Antypasa, więc przez kogo?

34
Otóż to! Czy wiesz o tym, że do grupy Jezusa, którą „chabu-roth" oni zowią - dołączyło

kilka kobiet, które usługują prorokowi i jego uczniom czerpiąc ze swego majątku? Pośród
tych kobiet jest Joanna, żona Chuzy - zarządcy dworu Heroda Antypasa. Odeszła od Chuzy,
znaczny ze sobą unosząc dobytek. Masz więc teraz odpowiedź, czyi oto ludzie nastają na ży-
cie Jezusa. I tak jak powiedziałem, choć można ich nazwać ludźmi Heroda Antypasa, nie

działają oni w jego imieniu.

Co więc radzisz, rabbi Zadoko?
Podług mego mniemania, stowarzyszenie nasze nie powinno zaniedbać związku z

Jezusem. Jeśli jest prorokiem i Mesjaszem z rodu Dawida i do tego zechce wystąpić przeciw
Rzymowi - nasze poparcie jest wręcz konieczne. Czyż my, faryzeusze, nie mówimy zawsze
ludowi przyziemnemu, że świetność i wyższość Judei jest naszym celem najważniejszym?!...
Jeśli zaś nie jest Nazaretczyk tym, za kogo się podaje i za kogo go bierzemy, łatwo ze
związku z nim możemy zrezygnować, jeśli będzie to związek niejawny. Dlatego też nasi
ludzie powinni spotkać się z Jezusem i zyskać jego przychylność, choćby ostrzegając go
przed ludźmi z dworu Heroda Antypasa. Co nam szkodzi powiedzieć, by odesłał Joannę, żonę
Chuzy - zmniejszając tym grożące mu niebezpieczeństwo? Moi ludzie, którzy mają za
zadanie obserwować jego ruchy, donoszą mi, że podąża Nazaretczyk do Jerozolimy. Pewno
chce się pojawić w mieście w Święto Namiotów. A ponieważ z przezorności podróżuje tylko
nocą i tylko ze swymi uczniami najbliższymi, najpewniej podążał będzie do miasta skrajem
pustyni, a więc przez Efraim i Jerycho. Stąd też proponuję, by nasi ludzie czekali na niego w
Efraim i tam go ostrzegli...

Sądzisz, że takie ostrzeżenie może być wystarczające dla zdobycia przychylności Jezusa?

Tak myślę! Ą ty, Symeonie?,

Ja uważam, że może być to za mało. Czyż nasi ludzie w każdej z synagog, gdzie Jezus się

pojawił, nie usiłowali wykazać, że nie zna on Prawa ni mądrości w księgach zawartych? Czyż
przełożeni synagog nie otrzymali twego, rabbi Nahumo, zalecenia, by mówić o Nazaretczyku
do ludu przyziemnego jak o nawiedzonym szaleńcu? Ostrzeżenie to za mało! By zdobyć
przychylność proroka, musimy zrobić coś więcej. To, by nasi ludzie czekali na niego w
Efraim i ostrzegli go przed ludźmi z dworu Heroda Antypasa -uważam za dobry pomysł. A
ściślej, za dobry początek. Rabbi Zadoka powiedział, że z Efraim Jezus powinien podążać do
Jerozolimy przez Jerycho. Byłoby to dla nas niezwykle korzystne. Czy pamiętacie, kto zabrał
z Macherontu szczątki Jana Chrzciciela?

Oczywiście, Symeonie. Sam prosiłem Zacheusza... Zaraz, zaraz, myślę, że cię już rozu-

miem. Wyśmienity pomysł!

Tak, rabbi Nahumo. Szczątki Jana Chrzciciela zabrała Weronika, żona Zacheusza -

zwierzchnika celników z Jerycha. Myślicie, że Jezus nie zajdzie do domu człowieka, którego
żona zabrała z macherońskiego pałacu szczątki Jana Chrzciciela? Nawet jeśli ów człowiek
jest zwierzchnikiem celników. Niech więc Zacheusz zaprosi go do domu, a wówczas jeden z
nas może tam czekać i zaproponować Jezusowi coś więcej niż tylko ostrzeżenie przed ludźmi
Heroda.

Spotkanie w Jerychu jest łatwe do przeprowadzenia, Symeonie. Ale co mielibyśmy oto

zaproponować Jezusowi?

Nazaretczyk zmierza do Jerozolimy w sposób nie rzucający się w oczy - skrycie, a więc

można mniemać, że obawia się o swoje bezpieczeństwo. Cóż zatem jest dla niego teraz naj-

35
ważniejsze? -właśnie to: osobiste bezpieczeństwo. A czy my, nie trzej, ale jako całe

stronnictwo, nie jesteśmy w stanie zapewnić mu bezpieczeństwa w Jerozolimie? I czy nie to
właśnie winniśmy zaproponować Jezusowi, by zyskać jego przychylność?

Wiesz, Symeonie, to naprawdę dobra rada! Problem jednak w tym, że Kajfasz nałożył na

Nazaretczyka karę „skammaty". Chcemy się oto narażać Kajfaszowi, jeśli zechce on pojmać
Jezusa?

Rabbi Zadoko! A czyż Nahumo nie powiedział, że rada Sanhedrynu miała Kajfaszowi za

złe postanowienie wyroku „skammaty" bez spełnienia wymaganych przez Prawo powinności?
Czyż przeciw niemu nie wystąpili nawet saduceusze?! Rada wyroku nie potwierdziła, w sy-
nagogach nie był on ogłaszany. Jeśli więc zapewnimy Jezusowi bezpieczeństwo, może i nara-

zimy się Kajfaszowi, ale zyskamy wdzięczność Nikodema i Józefa, a kto wie, czy i nie same-
go Annasza, który zawsze był za przestrzeganiem Prawem wymaganych poczynań.

No cóż, przyjaciele - czas na wspólne postanowienie. Ciebie, rabbi Zadoko, pytam, czy

jesteś za zamysłem Symeona, bo Symeon - skoro go powziął - z pewnością za nim się
opowiada.

W jakiś sposób i ja do tego zamysłu się przyczyniłem, więc go popieram.
I ja jestem za nim!
36
Hora septima
Zaprosiłem cię, Herodzie, do zamku Antoniusza, bom dawno już chciał z tobą

porozmawiać. Przedtem chciałem rozmawiać z tobą jak równy z równym. Teraz warunki się
zmieniły i muszę ci uprzytomnić, że rozmawiasz z prokuratorem rzymskim i w zamku, który
twój ojciec wzniósł na cześć Marka Antoniusza, a ściślej - na cześć Rzymu, któremu - jak i ty
- podlegał.

Nie musisz mi przypominać, Poncjuszu Piłacie, ani o swojej funkcji, ani też o mojej

podległości Rzymowi. Są to dla mnie rzeczy oczywiste. Nie rozumiem natomiast twojej
wrogiej wobec mnie postawy. Czym na twój gniew się naraziłem?

Zanim ci na to odpowiem, muszę uwiadomić cię, w jakim znajdujesz się położeniu. Oto

zaraz po twoim wejściu do zamku Antoniusza - podwoiłem straże. Twoi przyboczni znajdują
się w kwaterach jerozolimskiej kohorty, wprawdzie nie rozbrojeni, ale jeśli zechcą być przez
chwilę nieposłuszni lub jeśli pojawi się z twego pałacu reszta zostawionych tam zbrojnych -
natychmiast zostaną usieczeni. Tu w sąsiednich salach rozmieściłem oddanych mi ludzi. A
spójrz w górę, tam na galeryjkę. Ci łucznicy przeszyją cię strzałami, jeśli wykonasz choćby
najmniejszy ruch, by sięgnąć po miecz. Rozmawiamy więc ze sobą, ale jednak nie tak, jak
pierwotnie zamierzałem, nie jak równy z równym.

Musisz się mnie obawiać, Poncjuszu Piłacie, jeśli tak mnie właśnie przyjmujesz.
Obawiać?! Żartujesz chyba. Czego miałbym się obawiać? To ty powinieneś zastanowić

się nad swoim położeniem.

Ja, dlaczego? Nie żywię ku tobie złych zamiarów, nie zamierzam nastawać na twoje

życie ani też próbować atakować jerozolimskiego garnizonu. Jestem najzupełniej spokojny.

Oby tak było, Herodzie Antypasie. Oby tak było!
Czym więc ci się aż tak naraziłem, że przyjmujesz mnie nie jak tetrarchę, a jak jakiegoś

prowodyra sykariuszy?

Wiesz o tym lepiej niż ja, że podlegli ci Galilejczycy wnosili broń do Jerozolimy, że naj-

bezsporniej czynili przygotowania do zbrojnych wystąpień.

Nie! Wiem tylko o tym, że poddanych mi ludzi, którzy przyszli na nasze święto,

nakazałeś przed bramami pojmać, przy czym kilku postradało życie. Zamierzam w tej sprawie
skierować skargę do Sejana.

Nie dlatego, że mnie straszysz - powiem ci, że wcale nie tak było, Herodzie. Znosili

Galilejczycy broń do Jerozolimy, mam na to bezsporne dowody. Kiedy legioniści rozpoczęli
poszukiwanie tej broni po gospodach zajmowanych przez twoich poddanych, ci zaczęli
umykać jak wypłoszone z nory lisy. Zaś przy próbie zatrzymania niektórzy stawiali orężny
opór, więc tak czyniąc -musieli ponieść śmierć!

O tym nie wiedziałem, dostojny Poncjuszu! I wierzaj mi, nie mam nic wspólnego z tą

rebelią!

37
Mam ci wierzyć, skoro pośród nich właśnie zatrzymano owego galilejskiego proroka,

który zupełnie swobodnie po podległych ci krainach się porusza, ba - którego działanie wręcz
ochraniałeś. A ów prorok tak jak szybki jest w słowach, tak i w czynach, i to czynach zbrod-
niczych. Kto wie, czy nie jest głównym przywódcą grupy rebeliantów, jaką legioniści zatrzy-

mali. W areszcie, posiadając ukryty sztylet, zabił mi jednego człowieka, a drugiego ranił.
Wiesz, co to znaczy? Ów prorok to najpewniej sykariusz, a wówczas nie dziw się, że i ciebie
przyjmuję jak przywódcę sykariuszy, skoro Galilejczycy ci podlegają.

Czy aby mówisz o Jezusie z Nazaretu? Jeśli o nim, to jest nieprawdopodobne, by mógł

użyć broni. Podług mego rozeznania, do innych on zmierza celów niż skrytobójcze zamachy.
Czyś nakazał go przesłuchać?

Tak. Nawet na torturach. Niewiele mówi»,ani me przytakuje, ani nie zaprzecza, że jest

sy-kariuszem, Najbezsporniej jednak nazywa się Jezus Barabasz.

Jak go zwą?
Nie podnoś się tak gwałtownie, bo nie zdążę powstrzymać swoich bieżników i będziesz

miał strzałę w gardle... Przecie ci powiadam, że nazywa się Jezus Barabasz.

To jest jedno wielkie nieporozumienie, dostojny Poncjuszu! Nie mam ja nic wspólnego

ani z rebelią Galilejczyków w Jerozolimie, ani tym bardziej z jakimś sykariuszem, a jeszcze
do tego ów sykariusz najbezsporniej nie może być owym prorokiem, o którym mówimy.
Musiałeś zlecić prowadzenie przesłuchania komuś, kto słabo zna nasz język i obyczaje... Sam
słyszałem, że Jezus z Nazaretu często mówi o sobie „Bar-Abbas", ale przecie nigdy -
„Barabasz".

A jaka w tym różnica?
Zasadnicza! Jezus z Nazaretu jako prorok powiada o sobie słowami naszych ksiąg staro-

dawnych, że jest synem Ojca, a więc synem Boga, za to też - bo jeśli nie jest Mesjaszem,
można to uznać za bluźnierstwo - ściga go Sanhedryn. Zwrot „syn - ojca" w naszym języku
wymawia się właśnie jako „Bar-Abbas". Natomiast przydomek „Barabasz" wywodzi się od
słów innych, a to „Barabba", co oznacza; syn doktora. Tak więc pewien jestem, że zatrzyma-
łeś innego człowieka niż Jezus z Nazaretu, o którym mówią, że jest prorokiem, a nawet Me-
sjaszem. Jest więc dwu ludzi o podobnych imionach: Nazaretczyk, który zwie siebie „Bar-
Abbas", i jakiś inny Jezus o przydomku „Barabasz", który może i jest też Galilejczykiem, ale
przecie nie może być brany za Jezusa z Nazaretu, a to tym bardziej że - jak doniesiono mi
wczoraj, kiedym przybył do Jerozolimy - Jezus z Nazaretu najzupełniej swobodnie porusza
się po Jerozolimie w towarzystwie faryzeuszy i wcale niemałego tłumu. Ba - naucza w Świą-
tyni!

Doprawdy, przestaję już pojmować to, co dzieje się rzeczywiście w Jerozolimie!
Ja zaś myślę, że rozumiem to zupełnie dobrze... Podziel się więc ze mną swoim rozezna-

niem.

Przyjąłeś mnie tak, że teraz najchętniej wyszedłbym od ciebie. Ale przecież nie uczynię

tego, bo to zaszkodziłoby i tobie, i mnie. Mam tylko jedną prośbę, jeśli chcesz, bym pozostał.
Nie aż taką, byś traktował mnie tak, jak kiedyś zamierzałeś - jak równego sobie, ale proszę cię
tylko, byś odesłał straże i łuczników, których oczy ciągłe czuję na karku. Jeśli zaś uznasz na
dodatek, że możesz mnie uraczyć jakimś dobrym winem - nie będę się opierał zupełnie.

38
Rozbroiłeś mnie, Herodzie. A i cała moja niedawna ocena twojej osoby nagle - za

przyczyną jednej litery w przydomku jakiegoś Galilejczyka - rozsypała się w gruzy. Na
Jowisza, spełnię wszystkie twoje życzenia, o których mówiłeś, a potrzebuję na to jeno małą
chwilę, po czym słucham cię uważnie...

Zanim jednak powiem, co, moim zdaniem, dzieje się w Jerozolimie na kilka dni przed

świętem Paschy - bo myślę, że i ciebie uroczystość ta przywiodła wraz z dodatkowym od-
działem legionistów do miasta - chciałbym postawić jeszcze jeden warunek...

Żadnych warunków! Mogą być tylko prośby, a jak widzisz, poprzednie zostały spełnione.
Dobrze, mam więc jeszcze jedną prośbę. Bądź łaskaw, dostojny Poncjuszu Piłacie,

powiedzieć, jaka to ocena mojej osoby rozsypała ci się w gruzy - jak sam rzekłeś...

Sporo wymagasz ode mnie, Herodzie. Prawie już za dużo. Tajemnice dlatego są tak

nazwane, by ich właśnie nie zdradzać przed innymi.

A więc opinia Rzymu o mojej osobie jest aż tajemnicą?
Rzymu - to może za wiele powiedziane, jednak... Wiesz, Herodzie, że po tym, co przed

chwilą się wydarzyło, nabieram do ciebie zaufania, stąd chciałbym ci zaproponować, byśmy
rozmawiali tak, jak pierwotnie zamierzałem, a więc jak równy z równym, jak Rzymianie.
Wówczas i mnie, i tobie łatwiej będzie ostrożność nadmierną w szczerość zamienić. Jeśli zaś
szczerość zamieni się w coś więcej - będę rad, ale to zależy przede wszystkim od ciebie.

I ja rad byłbym wielce, gdyby tak się stało.
Tak więc, Herodzie, wywiedziałem się, że nie czyniąc knowań przeciw Rzymowi -

spiskujesz przeciw mnie, widząc w mojej osobie przeszkodę na drodze do władzy nad
żydowskimi krainami. Władzy przynajmniej takiej, jaką miał twój ojciec, a więc bez
rzymskich prokuratorów i podziału kraju między innych tetrarchów.

Zacząłeś, Poncjuszu, tak szczerze, że aż bezlitośnie' Będę za chwilę żałować, że

zgodziłem się na takie, niby to swobodne i przyjacielskie, warunki rozmowy.

Czyżby w tym, co powiedziałem, była tylko prawda? Wówczas ja zacznę żałować, że od-

prawiłem łuczników!

Jest w tym, co powiedziałeś, sporo prawdy, ale przecie nie jest to prawdziwe do końca.
Co więc jest prawdą, a co .fałszem?
Oho! Zaczyna się przesłuchanie, a myślałem, że rozmawiasz ze mną jak równy z

równym.

Dotrzymuję słowa, ale też chcę znać twoje wobec mnie zamiary!
Dobrze. Szczerość więc za szczerość. Mam w Rzymie nielichych protektorów...
Znowu straszysz mnie, Herodzie?!
Poncjuszu, bardzo cię proszę, daj mi wypowiedzieć do końca to, co myślę, a później

dopiero oceniaj... Mam więc w Rzymie protektorów, od których spodziewać się mogłem, że
po zesłaniu brata mego do Galii - jego krainy oddadzą w moje władanie. Tak się jednak nie
stało. Powołano rzymskich prokuratorów - przecie na początek nie ciebie, Poncjuszu Piłacie. I
choć byłem wówczas młokosem, do tych pierwszych miałem żal ukryty i do niejednej
przyczyniłem się ich porażki. Ale kiedy wydoroślałem, ani mi w głowie było wracać czy to
do Jerozo-

39
limy, czy do Tyberiady -dobrze mi było w Rzymie. Dopiero rozkaz cezara zmusił mnie

do ożenku z arabską królewną, więc i do przybycia tutaj... Pomysł Tyberiusza nie był dobry,
bo mnie ów ożenek nie służył, a i Aretas wcale nie zamierzał, po zawarciu tego związku, iść
na żadne wobec Rzymu ustępstwa i nadal pobierał olbrzymi haracz za przejście karawan
przez jego terytorium...

Bacz, Herodzie, na to, co mówisz o Tyberiuszu, bo chcąc nie chcąc - staję się nie tylko

twoim powiernikiem, ale i nosicielem nienazbyt pochlebnych opinii o cezarze.

Powiedziałem, że będę szczery do końca i dotrzymuję po prostu słowa. I ja nabieram do

ciebie zaufania... Szczególnie po tym, jak odesłałeś łuczników! Tak więc, gdyby nie Herodia-
na, żona mego brata Filipa - nudziłbym się setnie, choć związek ten nie zjednał' mi braterskiej
miłości. Ale jeśli już mogłem wybierać - wolałem miłość Herodiany. Zaś co do moich zamy-
słów... Przecie zaprzeczał nie będę, że chętnie widziałbym wszystkie nasze krainy zje-
dnoczone pod jedną ręką i berłem. Musiałoby to być jednak berło przez Tyberiusza dane, a
więc zdobyte nie wbrew Rzymowi. Sądzisz, że mógłbym być samobójcą, by nawet ze
wszystkimi Galilejczykami na twój legion się porywać? Ani mi to w głowie! Mam wystar-
czająco innych zmartwień. Jak oto sprowadzić nową partię wina z Syrakuz albo zakupić nowy
naszyjnik dla Herodiany?...

Czy aby nie zaczynasz, Herodzie, umykać w bok od rozumowania, które nazwałeś do

końca szczerym? A ta historia z Janem Chrzcicielem i owym Jezusem z przydomkiem „Bar-

Abbas"?

Co do Jana Chrzciciela - nie przeczę. Był mi powiernikiem, a często i sumieniem,

niemniej jednak musiałem się z nim rozstać, ale to jest dla mnie bolesna i odległa historia, do
której nie chciałbym wracać, jeśli ci mocno nie będzie na tym zależało.

Dobrze! Nie zależy. Martwy przeciwnik Rzymu - a takim był podług mnie Jan Chrzciciel

-najdokładniej przestaje być moim wrogiem. A poddany ci Jezus?

Wierzaj mi, Poncjuszu, nie mam z nim i jego działalnością nic wspólnego. Wprawdzie

mówisz do mnie jak do Rzymianina, ale przecie dzieciństwo spędziłem w Jerozolimie i
dlatego jestem przede wszystkim Żydem. Przez swój długi pobyt w Rzymie nie jestem dość
gorliwym Żydem - przestrzegającym wszystkich zasad, jakie Prawo nasze narzuca - to jednak
proroków darzę szacunkiem, w tym i Jezusa. A nawet, jak widzisz, w główne święta
pojawiam się w Jerozolimie. Po prawdzie, z początku sądziłem, że ów Jezus jest twoim,
Poncjuszu, człowiekiem na sekretnych usługach, stąd też nie kazałem go pojmać razem z
Janem Chrzcicielem.

A czemu sądziłeś, że jest to mój człowiek? Nadto, co z tym Mesjaszem? O ile wiem. Me-

sjasz ma wasz naród wyprowadzić z niewoli, a więc działać przeciw Rzymowi, wówczas
obowiązkiem twoim, a dziś moim, byłoby jego pojmanie. Szczerze mówiąc, jużem sądził, że
siedzi w lochu zamku Antoniusza.

Uważałem, że skoro mnie podejrzewasz o nielojalność, to i jeśli coś lub ktoś pokrzyżuje

moje plany, wówczas ty, Poncjuszu, kryjesz się za czymś takim...

A więc Jezus pokrzyżował ci jakieś plany?
Właśnie!
Coraz bardziej nabieram do ciebie zaufania. Co więc z tym Mesjaszem? Działa on

przeciw Rzymowi czy nie?

40
To, Poncjuszu, trudna sprawa. Oto jeśliby ów Mesjasz był z rodu Dawida, wówczas

mógłby wystąpić przeciwko Rzymowi.

A ów Jezus Galilejczyk z jakiego jest rodu?
Otóż to! Jezus ten pochodzi z rodu Dawida, bo urodził się w Betlejem - mieście Dawido-

wym, i jeśliby był oczekiwanym Mesjaszem, powinien wystąpić przeciwko Rzymowi. A tego
właśnie nie czyni! Przeciwnie, jest lojalny wobec zwierzchności i tej jerozolimskiej. i tej
rzymskiej. A jednocześnie doniesiono mi, że nauczając w synagogach i w Świątyni jerozo-
limskiej, mówi me tylko jak prorok, ale i jak Mesjasz, tyle że z rodu kapłańskiego, z rodu
Lewiego.

Mówiłeś wszak, że pochodzi z rodu Dawida?!
W tym problem. Dlatego powiedziałem, że to trudna sprawa. Jeśliby zaś bvł Mesjaszem-

kapłanem, wówczas zagrażałby nie tyle interesom Rzymu, ile Sanhedrynowi, a przede
wszystkim arcykapłanowi Świątyni jerozolimskiej - Kajfaszowi, bo ten winien wówczas od-
stąpić Mesjaszowi przewodnictwo nad Zakonem. Dlatego Kajfasz chce się pozbyć Jezusa.
Niedawno nałożył na niego karę „skammaty", która równoważna jest z karą śmierci.

Zaraz, zaraz. Bez mego zatwierdzenia owego wyroku, kara śmierci nie może być

wykonana.

I pewno dlatego Jezus żyje... A co będzie, jeśli Sanhedryn zwróci się do ciebie,

Poncjuszu, o zatwierdzenie tej kary?

Czemu się jednak mają do mnie zwracać, skoro sami nie są pewni, czy ów Jezus jest

Mesjaszem? Jeśli nie pochodzi z rodu Lewiego, jak sam powiedziałeś - nie zagraża
Kajfaszowi, więc czemu Kajfasz miałby się go obawiać do tego aż stopnia, by chcieć
wykonać na nim wyrok śmierci?

A czemu ty, Poncjuszu, nakazałeś ująć, ba - zabić Galilejczyków, skoro nawet

kilkadziesiąt dodatkowych mieczy w Jerozolimie w najmniejszym nawet stopniu nie

zagrażało ani twojemu bezpieczeństwu w Cezarei Nadmorskiej, ani też rzymskim interesom?

Z małej iskry można rozpalić ognisko, a każde, nawet drobne zarzewie buntu bywa

zaraźliwe.

Ot i masz odpowiedź - swoją własną - dlaczego Kajfasz chce tę - może i nieistotną dla

bezpieczeństwa jego i Zakonu - iskrę zgasić.

Myślisz więc, że może Sanhedryn zgłosić się do mnie po zatwierdzenie wyroku

Kajfasza?

Jest to możliwe. Ja w każdym razie na twoim miejscu podwoiłbym straże, szczególnie

zaś po święcie Paschy, bo w czas święta nikt nie zechce pojmać Jezusa, skoro mnogi tłum go
słucha i uważa za proroka, a wielu nawet za Mesjasza. Jezus zaś mówi do nich to, co chcą
usłyszeć, że każdy człowiek wobec Boga jest równy, więcej, że ubodzy są lepsi od bogatych...

Ale przecie zupełnie podobne wywody - już od lat - głosi w Rzymie Seneka i nikt nie

tylko nie żąda dla niego wyroku śmierci, ale jakiejkolwiek kary. Seneka - a sam to słyszałem -
powiada, że niewolnicy są równi ludziom wolnym, i nikt się tym nie przejął, nawet
podejrzliwy Sejan. Słaba to musi być władza, która obawia się wywodów filozofów czy
proroków!

41
A cóż za władzę ma Sanhedryn, jeśli jego wyroki zatwierdzasz? A jaką ja mam władzę,

skoro twoi łucznicy łacno mogą moją szyję strzałami przewiercić? Jeśli, jak powiadasz, słaba
władza się boi... Właśnie z tym masz do czynienia.

To, co powiedziałeś - dotyczy i mnie, Herodzie?
Nie, ty się obawiasz buntu zbrojnego, obawiasz się mieczy, a Sanhedryn - a też i ja w

jakiejś mierze - obawia się nie tyle miecza, ile - słowa! Wyobraź oto sobie, że w naszych
krainach zapanuje równość taka, jaką głosi Jezus... A byłby władny to przeprowadzić będąc
Mesjaszem. Nie dziwię się więc obawom Kajfasza, powiem więcej: sam je mam. Stąd
powiadam ci, Poncjuszu, że należy podwoić straże, a i swoich ludzi stawiam pod twoje
rozkazy, gdyby była taka potrzeba.

Mam więc skazać niewinnego człowieka tylko dlatego, że boicie się jego słów?
A jeśli Jezus tylko udaje łagodnego wobec Rzymu, a jest w rzeczywistości tym, kogo i ty

się obawiasz, a więc Mesjaszem z rodu Dawida - władnym mieczem upomnieć się o swoje
prawa?

Kim więc on jest, na Jowisza?
Chciałbym to też wiedzieć. Alem przecie nawet go nie widział na oczy, anim też z nim

nie rozmawiał, trudno mi więc odpowiedzieć na twoje pytanie. Sam je sobie stawiam. A i moi
ludzie głowią się nad tym od dawna.

Załóżmy, Herodzie, że jednak masz rację w tym, co poprzednio mówiłeś, i że w dniach

najbliższych Sanhedryn przyprowadzi mi owego Jezusa, prosząc, bym zatwierdził ich wyrok.
Mam osądzić srogo człowieka, nie wiedząc nawet, z kim rzeczywiście mam do czynienia?

Możesz go przecie przesłuchać. A ty nie chciałbyś tego uczynić wówczas - wraz ze mną?
Jak to sobie wyobrażasz, Poncjuszu? Ty zasiądziesz na tronie postawionym na litostratos,

a ja będę stał obok ciebie? Moi współziomkowie nigdy by mi tego nie darowali!

Co więc proponujesz?
Jeśli już przywiodą Jezusa do ciebie - choć wolałbym, by tak się nie stało - wówczas

oddadzą go pod jurysdykcję Rzymu. A jak pamiętasz, winowajca może być sądzony w
różnych miejscach...

Myślisz o zasadzie „forum delicti commissi" albo „forum originis aut domicilli"?
Właśnie. Winny może być odesłany pod sąd bądź to na miejsce popełnienia występku,

bądź do miejsca pochodzenia. Ponieważ zaś jest moim poddanym, możesz go wysłać do
mego pałacu. Przesłucham go. I szczerze ci przyrzekam, jeśli okaże się groźny dla Rzymu,
dam ci jakiś umówiony znak, że należy wyrok potwierdzić lub też się z nim nie zgodzić..-

Jakiż mógłby to być znak? Oto, gdybym osądził, że jest rzeczywiście Mesjaszem z rodu
Dawida, który chce rebelię przeciw obowiązującym prawom i Rzymowi wywołać, wówczas
mógłbym nakazać nałożyć mu biały płaszcz, taki, jaki noszą wschodni władcy. Jeśliby był,
moim zdaniem, niegroźny - wróciłby ode mnie bez okrycia.

Pomysł to zaiste bardzo dobry, choć biały płaszcz mnie co innego przypomina. W

Rzymie zakładają go prośćcy ubiegający się o stanowiska. Sam wchodziłem do Sejana w
takim płaszczu przed swoim wyjazdem do Cezarei. A jak pamiętasz, płaszcz taki noszą też
uniewinnieni przed trybunałem...

42
Jeśli będziesz miał nadmierne skrupuły przed zatwierdzeniem wyroku Sanhedrynu,

zawsze możesz - dla własnego czystego sumienia - dwa jeszcze uczynić pociągnięcia.

Jakie to? Nic mi na myśl nie przychodzi.
Widzisz, że jednak byłem ci potrzebny nie jako wróg, a wręcz... przyjaciel. Zapomniałeś

pewno, że od czasów pierwszego rzymskiego prokuratora w czas Paschy namiestnik Rzymu
może uwolnić jednego więźnia. Możesz więc dać Sanhedrynowi do wyboru jednego z dwóch
Jezusów: „Bar-Abbasa" lub „Baraba-sza". Uwolnią najpewniej Jezusa z Nazaretu, bo jednak
ten drugi zabił człowieka, a to jest zbrodnia innego rzędu niż bluźnierstwo. Jeślibyś jednak
musiał zatwierdzić wyrok śmierci, możesz na oczach tłumu umyć ręce, wówczas choć wyrok
zatwierdzisz, podług naszych tradycji - odcinasz się od niego. Gestem tym dajesz . znak, żeś
został do tego zmuszony, wówczas w ocenie ludu przyziemnego nie ty, a Sanhedryn wyda
wyrok...

Słucham cię, Herodzie, z uwagą i zadowoleniem. Dobre to są rady - przyjacielskie. I

myślę, że o iłem sądził przed spotkaniem z tobą, że mam dwu śmiertelnych wrogów, teraz
pewien jestem, że został mi jeden wróg, a przybył nowy przyjaciel!

Kim jest ów drugi?
To Witeliusz - legat syryjski...
Masz rację, jest twoim wrogiem...
Jeśli tak oceniasz Witeliusza, tym bardziej chętnie uścisnę twoją rękę - przyjacielu!
43
Hora octava
Zwołałem cały Sanhedryn na dwa dni przed Paschą, bom uznał, że chwila jest szczególna

i ważą się losy Zakonu, Prawa i Jerozolimy. W takiej chwili nie mogę jako arcykapłan - a też
sądzę;, że nie mogą wszyscy dostojni członkowie Sanhedrynu -bezradnie przyglądać się jeno
rozwojowi wydarzeń. Winniśmy zdarzenia te kształtować i wpływać na nie tak, by przebiegły
najkorzystniej dla Świątyni i całego ludu żydowskiego. Jest to naszym najświętszym obo-
wiązkiem!

Zwołałem was i z innej przyczyny. Przeprowadziliśmy oto niedawno posiedzenie Rady

Sanhedrynu, która to rada, wbrew mojej woli, nie chciała uznać wydanego wcześniej wyroku
„skam-maty" na Jezusa Galilejczyka...

Bo trzeba, Kajfaszu, przestrzegać wymogów Prawa.
Nie przerywaj mi, Nikodemie! Będziesz miał czas się wypowiedzieć. Zwołałem was i

dlatego, że przestałem ufać członkom rady, którzy nie tylko nie podporządkowują się mojemu
przewodnictwu, ale wręcz nie wykonują ustalonych poleceń, ba, są ...zdrajcami!

Tego już za wiele! Protestuję! Daj mu mówić, Annaszu!
Cicho! Cicho! Kajfasz ma głos!
Wiem, że zarzut zdrady jest niebagatelny. Mam jednak nie tylko powody, ale i dowody -

jeśli o tym mówię! Milczycie teraz wszyscy, to dobrze! Chcę, byście w ciszy i milczeniu, bez
przerywania, wysłuchali mnie, a później sami zdecydujecie, mam czy tez nie mam racji. Mó-
wili członkowie Rady, że wydając wyrok „skammaty" nie postawiłem obwinionego przed
trybunałem, że nie było dwu świadków oskarżenia. Dobrze - jeśli zajdzie taka potrzeba, może

stać się i jedno, i drugie. Mówi się również, że wyrok nie został ogłoszony w synagogach. I to
też można zrobić, pod warunkiem, że wszyscy jednako oceniamy obwinionego, lub jeśli jest
to ocena większości, a inni się jej zgodnie z Prawem podporządkują. Stąd też nie chcę dzisiaj
roztrząsać sprawy zasadności wyroku, który proponowałem, przyjmijmy, że był przepro-
wadzony niezgodnie z wymogami Prawa, a więc, że jest nieważny. Jak widzicie, nie o wyrok
mi idzie, a o wspólną ocenę działania Jezusa z Nazaretu. Wszyscyśmy się zgodzili, że czyni
znaki, które pozwalają go mieć za proroka, ale też nikt nie zaprzeczy, że jeśliby był oczeki-
wanym Mesjaszem z rodu Dawida, powinien wystąpić przeciw Rzymianom, a nie przeciw
nam. Czyż nie raz i nie dziesięć lżył on po synagogach faryzeuszy, a i nawet saduceuszy?
Czyż nie głosił świętokradczych nauk sprzecznych z Prawem? Czyż nie uzdrawiał w szabat?
Czyż nie mówił, że jest starszy od Abrahama? Czyż nie rzekł o sobie słowa „jestem", zastrze-
żonego, jak księgi nakazują, dla Boga?! Stale, w każdym miejscu przekraczał Prawo, a mimo
to, wbrew moim rozkazom - swobodny chodzi po Jerozolimie, naucza w Świątyni. A kto go
ochrania? - faryzeusze! Nie, nie zaprzeczajcie - proszę. Wiem i mam na to dowody, że rabbi
Nahumo spotkał się potajemnie z Galilejczykiem w domu zwierzchnika celników w Jerychu.
A może się mylę, że było to spotkanie tajemne? Może Sanhedryn albo Rada zaleciła mu do-
mówienie się z Nazaretczykiem, tylko mnie nie zaproszono? Czy takiej niekarności nie mogę
nazwać zdradą?!

44
Kiedy Jezus powiedział w Świątyni - o czym przecież wszyscy dobrze wiecie - „Zanim

Abraham stał się, Ja jestem!" - nakazałem go za to bluźnierstwo pojmać. I co się wydarzyło?
Zbrojni, podlegli synowi Annasza, nie wykonali mego rozkazu. Nie pojmali bluźniercy, A
może znowu się mylę, może arcykapłanowi nie podlegają zbrojni Sanhedrynu, może Prawo
się zmieniło? Milczycie? A ja to uważam za sprzeniewierzenie się Prawu, za zdradę! Tym
bardziej, że nie ujęty, a jeno ostrzeżony, Nazaretczyk skrył się nad Jordanem w krainie podle-
głej Herodowi Anty pasowi, a więc był już nieosiągalny dla nas, nawet gdybyśmy tego po-
społu chcieli. Skrył się, miał więc czas przygotować coś, co mogłoby zmienić jego sytuację.
Oto wespół ze swoim przyjacielem Łazarzem z Betanii i siostrami tego ostatniego - Marią i
Martą -urządzili wspaniały pokaz. Łazarz jakoby zmarł i aż cztery dni leżał w zamkniętym
kamieniem grobie. Jezus przyszedł do niego i Łazarz zmartwychwstał. Czy zna ktoś z was
przypadek zmartwychwstania w całej historii naszego ludu? Może i byłby władny zmar-
twychwstać Mesjasz, ale kimże jest Łazarz? Też jest Mesjaszem? Lud przyziemny jednak w
to wierzy, coraz więcej pospólstwa staje za Jezusem. A zbliża się przecie Pascha. Przyjdą do
Świątyni i mnie, i wam zadadzą pytanie: „Jestże ten, za którego przyczyną zmartwychwstał
Łazarz, prorokiem i Mesjaszem, czy nie jest?" Co wówczas odpowiemy? Musimy być wszak-
że gotowi! Dziś jedni uważają go za proroka, inni za Mesjasza i tak jest nie tylko pośród
przyziemnego ludu. Czyż mam dalej, podając wszystkie imiona, dowodzić, że część faryze-
uszy sprzyja Jezusowi?! Czyż nie jest tak, Nikodemie? Czyż nie jest tak, Józefie? Niektórzy z
was popierają go, ostrzegają... Czynią to jak ślepcy, którzy chcą uzyskać chwilowy poklask
przyziemnego tłumu. Nie widzicie zagrożenia w tym, co głosi Galilejczyk, dla Świątyni i Za-
konu?! Jeśli nie widzicie i nie słyszycie, to bądźcie przynajmniej teraz uważni. Powiada Je-
zus, że wszyscy należeć mogą do Zakonu i wystarczy, że wierzą w naszego Boga. Może więc
do Zakonu należeć również Samarytanin, gorzej, może należeć poganin Arab, jeszcze gorzej -
może należeć nawet Rzymianin! Zgroza, zgroza i jeszcze raz zgroza! Wybierzcie owego Ga-
lilejczyka na arcykapłana. Niech zjadą do Jerozolimy ci wszyscy poganie. Wpuścicie ich do
Świątyni - faryzeusze? Nie na dziedziniec pogan - do Świątyni?! A może do miejsca „święte-
go świętych", wszak podług nauk Jezusa są oni wam równi w wierze... Już nie będzie w Jero-
zolimie jednego prokuratora rzymskiego z oddziałem legionistów, będą tu zjeżdżać całe tabu-
ny „wiernych" pogan. A my, co? -będziemy im sprzedawać na straganach świecidełka? Bo
przecie oni nie będą podporządkowywali się naszemu Prawu, nie muszą -są Rzymianami!

Chcecie tego naprawdę? Jeśli chcecie, to powtórzę, co powiedziałem Radzie: „Wy nic nie
rozumiecie i nie bierzecie tego pod uwagę, że lepiej jest dla was, gdy jeden człowiek umrze
za lud, niż miałby zginąć cały naród ". Skończyłem i nawet gdybyście mnie prosili, nie dopo-
wiem nic nadto. Chcę jeno wiedzieć i pod tajne postawić głosowanie, czy Jezus z Nazaretu
winien umrzeć, czy nie? Jeśli tak - mnie zostawcie pojmanie go i cały proces. Obiecuję, że
będzie zgodny najzupełniej z wymogami Prawa. Jeśli nie - wybierzcie Jezusa na arcykapłana!
Annaszu - jesteś ojcem trybunału, przeprowadź więc głosowanie i uwiadom, jaki Sanhedryn
podjął werdykt...

....
Było nas siedemdziesięciu jeden. Wszyscy oddali swo?e głosy. Za śmiercią Jezusa z

Nazaretu było sześćdziesięciu ośmiu, trzech wypowiedziało się przeciw temu. Ogłaszam,
ogłaszam, że wszyst-kich nas obowiązuje dziś podjęte postanowienie i ktokolwiek byłby mu
przeciwny, winien być z synagogi wykluczony. Polecam, by wyrok Sanhedrynu został
narodowi ogłoszony!

45
Hora nona
Wybacz, Annaszu, że nachodzimy cię o tak późnej porze, ale też i sprawa, która nas do

ciebie przywiodła, jest szczególna. Oto przyszedł do mnie jeden z uczniów Jezusa i wskazał
miejsce, w którym on przebywa.

Gdzie jest i kto go wydał, Helkiaszu?
Jest wraz z uczniami w ogrodzie Getsemani, nie opodal domu swojej krewniaczki Marii -

żony Kleofasa, która jest matką Jakuba Judy. A wydał go Judasz z Kariot. Opłaciłem go z
kasy Sanhedrynu, podług tradycji. Dałem mu trzydzieści srebrników, jak za nieumyślne zabi-
cie niewolnika. Sam nie chciałem rozstrzygać, kiedy należy pojmać oskarżonego, stąd uwia-
domiłem dowódcę zbrojnych Sanhedrynu i oto jesteśmy z synem twoim - uciebie.

Czyście już uwiadomili Kajfasza?
Bez twojej woli?
Dobrze zrobiliście. Zastanówmy się teraz wspólnie, jak naj-właściwiej postąpić. Jeśli za-

czekamy do świtu, mogą nam umknąć w inne miejsce. Należy więc Jezusa pojmać w środku
nocy; tego nie będzie się spodziewał.

A co, ojcze, z pozostałymi, którzy są z nim?
Wyrok Sanhedrynu tyczy jeno Jezusa i tylko jego należy pojmać, pozostałych zaś trzeba

rozproszyć, chyba że będą stawiali opór. Wówczas wiesz, co robić należy. Nam jest potrzeb-
ny Nazaretczyk. Ile czasu zajmie ci, synu, zebranie zbrojnych?

Nie więcej niż godzinę.
A możesz dotrzeć do twoich znajomych pośród legionistów, by było ich kilku z wami?
Ależ sam sobie poradzę ze swoimi zbrojnymi, legioniści nie są mi potrzebni!
Nie unoś się ambicją. Wierzę, że sobie doskonale poradzisz, idzie jednak o to, że

obecność legionistów przy pojmaniu Jezusa pozwoli nam powiedzieć prokuratorowi
rzymskiemu, żeśmy dokonali tego wspólnie...

Właśnie, Annaszu, też o tym myślałem, ale - jeśli Piłat Poncjusz nie zatwierdzi wyroku

Sanhedrynu?

Sprawa ta i mnie spędzała sen z powiek od ostatniego posiedzenia Sanhedrynu. Ale mam

rozwiązanie, w którym ty, synu, będziesz miał niepośledni udział. O tym jednak później, teraz
domówimy sprawę pojmania Jezusa. Będziesz więc gotowy ze zbrojnymi i legionistami, po-
wiedzmy, za mniej więcej dwie godziny, a więc około północy. I wówczas właśnie pojmacie
Galilejczyka. Ty, Helkiaszu, prosto ode mnie udaj się do Kajfasza, rozbudź go i powiedz, by

46
uwiadomił sprzyjającą nam część Sanhedrynu, a także zadbał o świadków i właściwe,

zgodne z Prawem, przeprowadzenie przesłuchania obwinionego. By miał on na to czas

dostatecznie długi, przyprowadź, synu, pojmanego najpierw do mnie, na wstępne
przesłuchanie. Chcę wpierw sam się upewnić raz jeszcze, że Nazaretczyk nie jest z domu
Lewiegol O tym, Helkia-szu, nie mów Kajfaszowi. Powiedz jeno, że chcę mu .zapewnić
dostatecznie długi czas na przygotowanie wszystkiego, jak należy. Co zaś do Piłata, to
zrobimy tak. Kiedy po procesie pójdziemy ławą do zamku Antoniusza, ty, synu, zbierz
zaufanych ci ludzi i jeśli Piłat nie będzie chciał zatwierdzić wyroku - krzyczcie głośno, że nie
jest on przyjacielem cezara' Przecie Jezus pochodzi z rodu Dawidowego, a więc chcąc być
Mesjaszem, chce być zarazem królem Judei i wszystkich naszych krain. Krzyczcie więc, że
my mamy jednego króla i jest nim tylko cezar - Tyberiusz, jeśli zaś Piłat nie chce skazać
buntownika, nie jest przyjacielem cezara'. To go musi przestraszyć. Bo też, gdybyśmy z takim
zarzutem udali się ze skargą do Rzymu -miałby Piłat rzeczywiście niemałe kłopoty.
Wyszukaj, synu, kilku ludzi, którzy znają ich język, niech krzyczą: „Nie jesteś przyjacielem
cezara!" - legioniści muszą to słyszeć i rozumieć... Piłat musi zatwierdzić wyrok'. Wówczas to
Jezus umrze tak, jak nakazuje i nasze Prawo. Przecież Piłat nie może nakazać go ściąć, bo
Galilejczyk nie jest Rzymianinem. Może jeno go ukrzyżować jak niewolnika lub
cudzoziemca, a czyż nie jest w Prawie powiedziane, że karą za bluźnierstwo jest powieszenie
na drzewie?! Lud przyziemny nie będzie więc mógł wynosić Jezusa po śmierci, bowiem zna
Prawo i pamięta, że przeklęty na wieki jest każdy ten, kogo powieszono na drzewie! Czy
mylę się, Helkiaszu?

Nie. Widać, żeś przemyślał sprawę, skoro tak jesteś przygotowany do tej właśnie chwili...
Rację masz, Helkiaszu. Wiedziałem, że chwila taka nastąpi wcześniej czy później, i

wolałem być do niej przysposobiony... Znacie więc swoje zadania?! Ty, synu, będziesz miał
szczególnie trudną i noc dzisiejszą, i dzień jutrzejszy. Spraw się dobrze! Zależy mi na tym.
Czas Kajfasza niedługo się kończy i stolec arcykapłana będzie wolny. Myślę, Helkiaszu, że i
ty będziesz na mego syna głosował, skoroś go w tej trudnej chwili, bez wahania żadnego, do
mnie przywiódł?!

Rzekłeś, Annaszu!
Niech więc Adonaj was prowadzi...
47
Hora decima
Krzyż został położony na skalnym rumoszu wzniesienia. Jezus słaniał się z wyczerpania

po przesłuchaniach, torturach, biczowaniu i męce długiej drogi z brzemieniem krzyża, naigra-
wań, szyderstw, upokorzeń.

Całe wzgórze - przypominające łysą czaszkę olbrzyma i z tych zapewne powodów zwane

przez Żydów od pradawna Golgotą, a przez Rzymian Kalwarią - wypełnione było ludźmi.
Stali tu i saduceusze, i faryzeusze, i legioniści, i skrybowie, i lud przyziemny, tak iż zdawać
by się mogło, że stanęła tu cała Jerozolima. Zebrany tłum, z początku hałaśliwy, rozwrzesz-
czany, w miarę upływu czasu ucichał, milkł i posępniał.

Kaci legionowi z wprawą energicznie pociągnęli Jezusa i położyli wznak na leżącym

krzyżu. Jeden z nich rozpościerając Jego prawą rękę na poprzecznicy krzyża szarpnął ją tak,
aż zatrzeszczały wyrywane stawy, po czym przycisnął do belki i kilkoma uderzeniami młota
wbił w nadgarstek długi gwóźdź. Krew zrazu wypełniła niszę dłoni, a potem trysnęła ku górze
barwiąc purpurowo wbijane żelazo. Palce kurczyły się i rozwierały. Jezus jęczał, choć oczy
miał szeroko, boleśnie otwarte, wpatrzone w niebo... Kiedy szarpnięto lewą rękę, by ułożyć ją
równo po drugiej stronie poprzecznicy, krew z zadanej wcześniej rany wylewać się zaczęła po
dłoni na drewno krzyża. Drugi gwóźdź zachrzęścił na kościach i ścięgnach, krwi wypłynęło
mniej, jakby uszła już z prawej dłoni. Z bólu Jezus aż się wzdrygnął i gwałtownie skulił nogi.
Dwaj kaci podwiązywali powrozem ręce do poprzecznicy. Pewno czynili to nie po raz pierw-
szy, wiedząc, że na postawionym krzyżu ciało nie utrzyma się długo jeno na samych gwoź-
dziach wbitych w ręce. Ciężar uwieszonego na krzyżu ciała mógłby łacno rozerwać ścięgna i

kości rąk. Zaciskali mocno powrozy, owijając je kilkakroć wokół poprzecznicy. Ten, który
przybijał ręce, zebrał nogi Jezusa, rozprostował je i przycisnął do odziomka, a potem podgiąl
lekko, ułożył jedną na drugą i jął przebijać je na wylot grubym gwoździem. Kiedy żelazo do-
tarło do drewna, stopy przeginać się poczęły, a całym ciałem Jezusa wstrząsały bolesne dresz-
cze. Palce rąk obejmowały krwawe gwoździe. Omdlał, stąd może nie czuł bólu i nie słyszał
uderzeń młota i chrzęstu kości, kiedy wbijano Mu drugi bretnal w górną część stóp. Kaci
jeszcze podwiązali Mu nogi do odziomka i srali teraz w kilku przy poprzecznicy, czekając, aż
ocknie się z omdlenia.

Cicho było... Tak jak w drodze na Golgotę szydzili z Niego i plwali nań, tak teraz

posępnie milczeli. Słyszało się tylko przejmujący jęk Matki Jezusa...

Ocknął się i powiódł oczyma po stojących nad Nim legionistach. Wtedy ci wprawnie

chwycili za poprzecznicę krzyża, jeden zaś nacelował koniec odziomka w przygotowany
niegłębo-ki otwór.

Szybko unosili krzyż, podpierając go rękoma i popychając zaparte w dziurze drzewce.

Ciało Jezusa wraz z podnoszeniem osuwało się wzdłuż krzyża, zaogniając zadane przy bi-
czowaniu rany. Głową zaczął miotać na wsze strony. Ból narastający z każdą chwilą podno-
szenia stawał się nie do wytrzymania. Jezus ostatkiem sił wyprężył się i na moment wsparł się
na przygwożdżonych nogach, tak że krew z ran trysnęła na najbliżej stojących. A kiedy wy-
czerpany bólem obwisł na rękach, widać było, jak gwoździe, mimo powrozów, rwą, rozszar-
pują ciało. Znów omdlał... Legioniści wyprostowali krzyż i obkładali odziomek skalnym ru-
moszem i ziemią...

48
Ten krzyż, który leżąc na ziemi wydawał się mały po podniesieniu - nagle zogromniał,

rozpostarł się na całym niebie... Ten krzyż wraz z umęczonym ciałem stał milcząco nad całym
wzgórzem, tłumem, nad Jerozolimą. Zda się zajmował nieboskłon...

49
Hora undecima
I
Herodzie, drogi mi przyjacielu! Wysyłam za tobą posłańca do Tyberiady, bom winien ci

wytłumaczenie, dlaczego oto mimo twego sygnału w postaci białego płaszcza - walczyłem
jednak o życie Jezusa. Oto, kiedy już wiedziałem, jakeś ocenił Galilejczyka, żona moja przy-
słała list uwiadamiający, że Witeliusz skierował do mnie dwu tajnych posłańców, którzy w
imieniu legata syryjskiego życzyli sobie, ba, polecali, bym skazał Jezusa na śmierć. Klaudia
Prokla rozmawiała z nimi, a że jest kobietą rozważną, uwiadomiła mnie o tym, ale też i prze-
strzegła, że w owym stanowisku Witeliusza musi się coś kryć. Jeśli legat chce, bym skazał
Galilejczyka, jasnym było dla mnie, że winienem uczynić odwrotnie. Sam potwierdziłeś, że
Witeliusz jest moim wrogiem!

Próbowałem więc - z tego właśnie względu, a nie z powodu lekceważenia twego sygnału

- o życie podsądnego walczyć. Jednak sanhedrynie! są przebiegli. Pewno już wiesz o tym, że
zagrozili mi, iż udadzą się na skargę do cezara. Czy to rozumiesz? Żydzi ze skargą w Rzymie
na to, że prokurator broni buntownika, który chciał zostać królem Żydów! Ja im tego nie da-
ruję! - wierzaj mi. Tak mnie podejść! Stąd też, na złość im - nakazałem umieścić na krzyżu
Jezusa napis: „Jesus Nasarenus Rex Judeorum"!, mimo iż prosili, bym tego nie czynił. A że
prosili, napis powtórzono i po grecku, i w ich języku... „Jezus Nazareński, Król Żydowski"!...

To jednak niewielka zemsta, jeszcze mnie popamiętają! O tym też chciałbym z tobą

rozmawiać, stąd chcę, byś najrychlej do Jerozolimy przybył. Tym bardziej że coraz
powszechniej mówi się, że ów ukrzyżowany Jezus - zmartwychwstał. Podobno wielu go
widziało po ukrzyżowaniu. Sanhedrynie! powiadają, że został wykradziony przez uczniów.
Nie wiem doprawdy, co o tym sądzić? Wywiedz się pośród swoich, jak jest z tą sprawą...
Wysłanników Wite-liusza nakazałem śledzić. Pozostali oni w Jerozolimie aż do ukrzyżowania

Jezusa, a później szukali niejakiego Judasza z Kariot. Oczekuję ciebie w Jerozolimie, byśmy
mogli wszystkie te sprawy omówić...

II
Najdostojniejszy Tyberiuszu l Boski cezarze! Szczegółowy meldunek z tego, co dzieje

się w podległych mi krainach, zabrał ze sobą twój wysłannik. Ja zaś chciałem tylko
dopowiedzieć, że spokój u mnie panuje i porządek - choć kilku Galilejczyków musiałem
skarcić, by tak właśnie było.

Przesyłam do ciebie, dostojny cezarze, ten meldunek z nadzwyczajnego wręcz powodu.

Oto w dniu dzisiejszym ukończono w Cezarei Nadmorskiej świątynię, na której frontonie
nakazałem wykuć napis: „Tę świątynię ku czci Tyberiusza - Poncjusz Piłat - prokurator Judei
-ofiaruje"...

50
Hora duodecima.
Zamysł: jesień 1969 Zapis: 1973-1987
51
Spis treści
Hora prima 1
Hora secunda 8
Hora tertia 14
Hora q uarta 23
Hora umta 28
Hora sexta 32
Hora septima 36
Hora octava 43
Hora nona 46
Hora decima 48
Hora undecima 50
Hora duodecima 51
52