w w w. e l e k t r o . i n f o . p l

n r 1 0 / 2 0 0 4

38

t e c h n i k a o ś w i e t l e n i o w a

O

świetlane są kościoły, ratusze,
sklepy, biurowce, dzięki oświe-

tleniu tworzy się nastrój wokół tych
obiektów. Niektóre, dzięki iluminacji,
przyciągają naszą uwagę, inne wręcz
przeciwnie.

Oświetlenie iluminacyjne wykonu-

je się m.in. w celu:



ukazania piękna obiektu,



podniesienia rangi instytucji, któ-

ra jest właścicielem obiektu,



podniesienia poziomu bezpie-

czeństwa wokół obiektu.
W każdym z przypad-

ków należy mieć na uwa-
dze względy estetyczne.

Przy projektowaniu

iluminacji należy mieć
na względzie główny cel
iluminacji, epokę, w ja-
kiej powstał obiekt, jego
styl i przeznaczenie. Pro-
jektując oświetlenie ilu-
minacyjne warto skorzy-
stać z konsultacji plasty-
ka lub historyka sztuki,
by odpowiednio ukształ-
tować charakter obiektu.
Pamiętajmy jednak, że po-
strzeganie iluminacji jest
wrażeniem estetycznym,
chwilowym i będzie tyle
opinii o iluminacji, ile bę-
dzie osób oglądających.

Obiekty iluminowa-

ne możemy podzielić na

dwie zasadnicze grupy - obiekty no-
woczesne i klasyczne. Obiekty „no-
woczesne” to budynki, w których
na elewacje wykorzystano materia-
ły o odbiciu kierunkowym i kierun-
kowo-rozproszonym. Do tych mate-
riałów należą: szkło, okładziny z po-
lerowanego kamienia, panele meta-
lowe powleczone powłokami lakier-
niczymi, itp. Materiały te charakte-
ryzują się małą chropowatością, a co
za tym idzie, kierunkowym odbiciem
światła. Obiekty „klasyczne” to obiek-

ty, których elewacje były
wykonywane z materia-
łów o odbiciu rozproszo-
nym, np. piaskowiec, gra-
nit ciosany, cegła, terazyt,
farby elewacyjne, itp.

W przyrodzie nie wystę-

pują materiały odznaczają-
ce się wyłącznie jednym ro-
dzajem odbicia promienio-
wania. Nawet najbardziej
wypolerowane zwierciadło
wykazuje pewne rozpro-
szenie strumienia świetl-
nego, a powierzchnie naj-
bardziej rozpraszające -
pewną kierunkowość od-
bijania światła. W celu zo-

brazowania tego zjawiska

posłuży nam wykres współczynnika
odbicia i rodzaju odbicia dla poszcze-
gólnych materiałów:

Każdy iluminowany obiekt oglą-

dany z różnych miejsc daje odmien-
ny efekt artystyczny. Ten artystycz-
ny efekt jest wyrazem - wyrazem za-
mierzeń architekta (kształt bryły,
materiały zastosowane na elewacji,
itp.), zamierzeń projektanta ilumina-
cji i wreszcie niezamierzonym efek-
tem powstającym przy udziale oto-
czenia, którego nie chcemy lub nie
możemy zmienić.

Przy przeglądzie iluminowanych

obiektów mamy do czynienia z różny-
mi rodzajami równowagi w kompozy-
cji oświetleniowej. Zastosowanie sy-
metrycznej kompozycji oświetleniowej

iluminacja obiektów

użyteczności publicznej

Dariusz Kamiński

Od wieków siedziby człowieka były iluminowane. Nie zawsze oświetlenie tego rodzaju

było zamierzone, niekiedy powstawało tak jakby przy okazji. W epokach, kiedy ludzie

mieszkali w szałasach czy ziemiankach, rozpalone przed wejściem do „chaty” ognisko

odstraszało dzikie zwierzęta, informowało o położeniu wejścia, a przy okazji oświetlało

chatę. W okresie średniowiecza zapalone przy bramie wjazdowej pochodnie rozpraszały

mroki przed bramą, a zarazem oświetlały ściany budowli. W czasach odrodzenia bogato

oświetlano budynki, bramy triumfalne, posągi, często z okazji wizyt dostojnych gości czy

świąt narodowych. W okresie baroku oświetlano tereny zielone wraz z architekturą, która

się tam znajdowała. Dzisiaj iluminacje można spotkać na każdym kroku.

Fot. 1 Kontrastujące kolory iluminacji budynku

Fot. 2 Zamek Cesarski w Poznaniu

w w w. e l e k t r o . i n f o . p l

n r 1 0 / 2 0 0 4

39

daje poczucie stabilności i formalno-
ści obiektu. Zastosowanie asymetrycz-
nej kompozycji oświetleniowej daje po-
czucie napięcia, dynamiczności. Rytm
otrzymujemy dzięki powtarzaniu ele-
mentu czy grupy elementów, nada-
jąc im odpowiednią jasność lub bar-
wę i przeplatając elementem lub gru-
pą o innym natężeniu oświetlenia lub
o innej barwie. Takie ustawienie kom-
pozycji daje nie tylko uczucie stabilno-
ści, ale i lekkości obiektu.

Oświetlając obiekt w sposób nie-

jednolity pod względem rozkładu
przestrzennego luminancji uzysku-
jemy głębię oświetlenia, tzn. pewne
części planu są oświetlone mocniej
i w ten sposób wysuwają się na bliż-
szy plan, inne części są mniej oświe-
tlone i niejako schodzą na plan dal-
szy. Iluminację pod względem równo-
mierności w czasie możemy podzielić
na dwa rodzaje: statyczną i dynamicz-
ną. Iluminacja statyczna charaktery-
zuje się stałością parametrów świetl-
nych opraw w czasie. Scena oświetle-
niowa ma ten sam klimat, ten sam
charakter w przeciągu całego czasu
trwania iluminacji. Zmienia się tyl-
ko otoczenie, np. opad śniegu. Dzię-
ki iluminacji dynamicznej możemy
kształtować wizerunek oświetlanego
budynku w przeciągu trwania okresu
oświetleniowego.

Stosując współczesne oprawy oświe-

tleniowe możemy zmieniać wiele pa-

rametrów świetlnych tych opraw, ta-
kich jak strumień świetlny wydoby-
wający się z oprawy, kolor światła, kąt
rozsyłu, a wreszcie oświetlane miejsce.
Uzyskujemy w ten sposób różne efekty
oświetleniowe. Zajmiemy się elemen-
tami, które może kształtować projek-
tant oświetlenia. Oświetlając obiekt,
na początku ustalamy punkty obser-
wacji, a następnie ustalamy kompozy-
cję oświetleniową, czyli decydujemy
o tym, co będzie widoczne, a co nie
z danych punktów obserwacji. W usta-
leniu kompozycji nieodzownym ele-
mentem jest wyobraźnia, pozwalają-
ca dokonać dobrych wyborów od stro-
ny estetycznej kompozycji.

W większości kompozycji pomoc-

ne jest wprowadzenie do sceny oświe-
tleniowej jednego lub kilku punktów
ogniskowych. Tworzymy je mocniej
akcentując światłem pewne elemen-
ty elewacji. Ustalając najważniejszy
z punktów ogniskowych i te mniej
ważne, ustalamy hierarchię sceny. Dla
zapewnienia komfortu oglądania nale-
ży wprowadzić łagodne przejścia lumi-
nancji pomiędzy punktami ognisko-
wymi. Im większy kontrast, tym więk-
sza niewygoda oglądania, ale i większa
dramaturgia sceny. Znacznie większe
efekty niż kontrasty luminancji wy-
wołują kontrasty barwy. Uzyskujemy
je stosując w oprawach źródeł światła
o różnych temperaturach barwowych
lub wręcz różnych kolorach.

Rys. 1 Rodzaje odbić światła przez różne materiały

Kiedy już ustalimy, które partie

obiektu mają być oświetlone i w jaki
sposób, przechodzimy do doboru roz-
mieszczenia opraw, rodzaju źródeł świa-
tła, rozsyłu oprawy, mocy opraw i do-
piero wówczas wybieramy producen-
ta. Zdarza się jednak, że kolejność jest
odwrotna: najpierw producent, później
parametry świetlne. Wynika to raczej
z przywiązania projektantów do pew-
nych rozwiązań oświetleniowych.

Do iluminacji obiektu nie można

podchodzić tylko w sposób technicz-
ny czy schematyczny. Najpierw jest

pomysł, wyobrażenie efektu oświe-
tlenia, wyobrażenie obiektu i ilumi-
nacji w różnych porach roku. Dopie-
ro kiedy wiemy, jaki efekt mamy uzy-
skać, dobieramy sprzęt oświetleniowy.
Dwa identyczne obiekty inaczej ilumi-
nowane dadzą całkowicie odmienne
wrażenia. Dobrze zrobiona iluminacja
będzie dobrze zapamiętana.

Fot. 3 Jerozolimskie Business Park budynek D w Warszawie

Fot. 4 Zespół Elektrowni Wodnych Solina-Myczkowce

Zdjęcia udostępniła firma Philips

Lighting Farel Mazury. Przedstawio-
ne iluminacje zrealizowano za po-
mocą sprzętu Philips Lighting.