w w w. e l e k t r o . i n f o . p l

n r 1 0 / 2 0 0 4

i n t e l i g e n t n y b u d y n e k

Ł

ączniki czasowe są powszechnie
wykorzystywane we wszelkich

instalacjach zarówno konwencjonal-
nych, jak i magistralnych. W tradycyj-
nych rozwiązaniach stanowią one do-
datkowe wyposażenie pozwalające na
rozszerzenie funkcjonalności. W in-
stalacji magistralnej EIB są wykorzy-
stywane standardowo i użycie stero-
wania czasowego najczęściej nie wy-
maga zastosowania dodatkowych
urządzeń. Dzieje się tak dlatego, że
wiele z nich wyposażonych jest w róż-
norodne funkcje czasowe.

Funkcje czasowe realizowane

w obydwu tych instalacjach są po-
dobne. Są to opóźnienie załączenia,
opóźnienie wyłączenia, samoczyn-
ne wyłączenie po upływie określo-
nego czasu, cykliczne za- i wyłącza-

nie. Jednak w instalacji magistralnej
funkcje te są znacznie bardziej rozbu-
dowane i wzbogacone o inne funkcje,
np. logiczne.

Urządzeniami wykonawczymi

w instalacji EIB są wyrobniki. Naj-
większą ich grupę stanowią wyrob-
niki załączające. Najczęściej służą do
za- i wyłączania oświetlenia. Niemal
wszystkie posiadają możliwość wy-
korzystywania funkcji czasowych.
Funkcje te są określane programo-
wo. Każdy aparat EIB posiada jedną
lub kilka aplikacji do wyboru. Aplika-
cja jest programem definiującym dzia-
łanie urządzenia. W ramach aplikacji
można dobierać rodzaje i wartości pa-
rametrów określających funkcjono-
wanie. Najprostszym działaniem wy-
robnika załączającego jest natychmia-
stowe działanie po otrzymaniu tele-
gramu. Jeśli jednak określi się funk-
cję czasową, to wykonywanie zawar-
tych w rozkazach poleceń ulegnie
modyfikacji. Po wybraniu odpowied-
niej funkcji na monitorze kompute-
ra pojawią się nowe opcje: opóźnie-
nie załączenia lub opóźnienie wyłą-
czenia, ewentualnie opóźnienie za-
i wyłączenia. Wybranie i zaznaczenie
którejkolwiek z tych opcji powoduje
rozwinięcie się dodatkowych wierszy
pozwalających na określenie wybra-
nego opóźnienia. W przypadku opóź-
nienia – załączenia podstawy czaso-
wej oraz jej mnożnika. Analogicznie
w przypadku opóźnienia wyłączenia.
Niemal w każdej łazience znajdują się
oświetlenie i wentylator. Oświetlenie
powinno załączać się natychmiast po
naciśnięciu wyłącznika lub po rozpo-
znaniu obecności człowieka przez od-
powiedni czujnik. Natomiast wenty-
lator powinien załączać się z pew-
nym opóźnieniem, np. 5 minut. Przy
opuszczaniu toalety oświetlenie rów-
nież powinno się jak najszybciej wy-
łączyć, a wentylator powinien jesz-

cze przez kilka minut pracować. W ta-
kim przypadku należy dla kanału od-
powiadającego zestykowi załączające-
mu wentylator wybrać obydwa opóź-
nienia. Opóźnienia te określa się wy-
bierając wspólną stałą czasową oraz
różne mnożniki dla każdego z opóź-
nień. Okresy stanowiące podstawę
do wyznaczania czasów podawane
są w sekundach, minutach lub go-
dzinach, zawierają się od ułamków
sekundy do ponad godziny. Mnożniki
można ustalać w zakresie od 0 do 127.
Minimalny czas opóźnienia wynosi
więc ułamek sekundy, a maksymalny
– niemal tydzień. Jednak ze względu
na konieczność ustalenia jednej pod-
stawy czasowej, nie da się dla jednego
zestyku określić tak rozbieżnych pa-
rametrów. Jeśli przykładowo wybie-
rze się jako podstawę 1 s, to najkrót-
szy czas wyniesie 1 s, a najdłuższy
127 s. Przy tym należy pamiętać, że
rozpoczęcie odliczania czasu każde-
go z opóźnień rozpoczyna się w mo-
mencie otrzymania odpowiedniego
polecenia. Załączenie lub wyłączenie
następuje po upływie nastawionego
czasu od wysłania telegramu „załącz”
– „wyłącz”. Rozkaz „załącz” może być
wysłany po naciśnięciu klawisza czuj-
nika przyciskowego lub po rozpozna-
niu ruchu lub obecności. Wyłączenie
następuje po naciśnięciu klawisza
„wyłącz” lub po upływie określone-
go czasu od ostatniego rozpoznania
ruchu przez czujkę.

Inną, popularnie stosowaną funk-

cją jest natychmiastowe lub opóźnio-
ne załączenie i samo-
czynne wyłączenie po
wypracowaniu nasta-
wionego czasu. Funk-
cję tę wykorzystuje się
popularnie w klatkach
schodowych, stąd po-
pularna nazwa urzą-
dzenia automat scho-

dowy. W instalacjach EIB nie jest on
oddzielnym urządzeniem, lecz, tak
jak poprzednio, funkcją istniejącego
wyrobnika. Wyrobnik zamyka zestyk
natychmiast po otrzymaniu rozkazu
(lub po czasie opóźnienia załączenia).
Natomiast wyłączenie następuje auto-
matycznie po wypracowaniu ustawio-
nego czasu. Nie jest potrzebny jakikol-
wiek rozkaz wyłączający. Po wybraniu
aplikacji automatu schodowego, tak
jak poprzednio, pojawiają się nowe
parametry: stała czasowa i mnożnik.
Iloczyn tych wartości określa czas, na
który zostanie załączone oświetlenie.
Do zadziałania tej funkcji konieczne
jest nadanie rozkazu „załącz”. Wyłą-
czenie następuje bez potrzeby gene-
rowania kolejnego rozkazu.

Zastosowanie prostych funkcji

czasowych w instalacji EIB nie wy-
maga żadnych nakładów materia-
łowych. Wystarczy skorzystać z po-
tencjalnych możliwości wyrobników
i jedynie przeprogramować istniejący
obwód. Nie ma potrzeby przepinania
ani wykonywania dodatkowych połą-
czeń. To czysta i prosta realizacja bez
ingerencji w istniejące obwody elek-
tryczne, bez uciążliwych prac murar-
skich i monterskich.

Oprócz wyrobników załączających,

niemal w każdej instalacji EIB wyko-
rzystywane są także wyrobniki żalu-
zjowe, ściemniające i grzewcze. Każ-
dy z nich posiada wyspecjalizowane
funkcje czasowe. W wyrobnikach ża-
luzjowych określa się czas przejazdu
żaluzji (w celu zapobiegnięcia spale-

Fot. 1 Inteligentna czujka ruchu z funk-

cjami czasowymi,

fot. Gira

Fot. 2 Radiowy panel sterowniczy za-

rządza różnymi funkcjami cza-

sowymi i ich sekwencjami,

fot. Gira

Fot. 3 Czujka obecności pozwala na opóźnienie reakcji

na ruch oraz czas świecenia lamp,

fot. Gira

26

i n t e l i g e n t n y b u d y n e k

inteligentne łączniki czasowe

Andrzej Dubrawski

w w w. e l e k t r o . i n f o . p l

n r 1 0 / 2 0 0 4

nia się silnika w przypadku mecha-
nicznej blokady), przestawiania li-
stew (do określenia kąta przesta-
wienia), blokady przed załączeniem
w przeciwną stronę (aby wykluczyć
możliwość gwałtownej zmiany biegu-
nowości) oraz okres blokady w poło-
żeniu alarmowym (dla uniemożliwie-
nia uruchomienia napędów przed od-
wołaniem alarmu). Każdy z parame-
trów ustawia się programowo. W wy-
robnikach ściemniających można za

pomocą parametrów czasowych okre-
ślać prędkość rozjaśniania (lub powol-
nego rozjaśniania) oraz ściemniania.
Ponadto można sparametryzować
czas potrzebny do osiągnięcia pełnej
jasności po otrzymaniu rozkazu „za-
łącz” i analogicznie dla „wyłącz”. Do-
datkowo można zdefiniować proces
samoczynnego wyłączenia (ściemnie-
nia do zera) po załączeniu. Natomiast
wyrobnik grzewczy posiada funkcje
okresowego uruchamiania zaworów
w celu zapobiegnięcia zapiekania się
zaworów.

Oprócz elementów wykonawczych,

jakimi są w systemie EIB wyrobniki,
funkcje czasowe realizowane są także
za pomocą czujników przyciskowych,
pokojowych czujników temperatury,
czujek ruchu i obecności, zegarów ste-
rowniczych oraz bardziej skompliko-
wanych urządzeń, jakimi są home-
serwery, smartsensory, smarttermi-
nale, moduły funkcyjne, złącza me-
dialne oraz interaktywne wyświe-

tlacze. Czujniki przyciskowe wypo-
sażone w termostaty, oraz wszystkie
urządzenia związane z regulacją tem-
peratury posiadają funkcję cyklicz-
nego (co 24 godziny) uruchamiania
zaworów grzewczych (tak samo jak
wyrobniki grzewcze). Czujki ruchu
i obecności pozwalają na określenie
opóźnienia reakcji na wykrycie ru-
chu oraz na parametryzowanie czasu
podtrzymania załączenia od ostatnie-
go wykrycia ruchu. Zegary sterowni-
cze dwu- i czterokanałowe (tygodnio-
we lub roczne) umożliwiają precyzyj-
ne zaplanowanie pór za- i wyłącza-
nia oraz uruchamiania w cyklu do-
bowym, tygodniowym, miesięcznym
lub rocznym. Zegary te uwzględniają
święta i dni wolne od pracy, a także
terminy wschodów i zachodów słoń-
ca. W określonych terminach inicjo-
wane są różne zdarzenia. Najbardziej
skomplikowane funkcje można reali-
zować za pomocą homeserwera, mo-
dułu funkcyjnego i radiowego pane-
lu sterującego. Każdy z nich jest bo-
wiem wyposażony w funkcje zegara
sterowniczego, wewnętrznego takto-
wania, funkcji opóźniania oraz pod-
trzymywania. Wraz z funkcjami lo-
gicznymi pozwala to na konstruowa-
nie skomplikowanych sekwencji zda-
rzeń. Sekwencje mogą być rozpoczy-
nane na sygnał z wewnętrznego ze-
gara lub po nastąpieniu określone-
go zdarzenia (lub kilku zdarzeń po-
wiązanych ze sobą logicznie). Szcze-
gólnym przypadkiem jest wyzwole-
nie sekwencji za pośrednictwem te-
lefonu. Do tego celu służy homeser-
wer, który posiada wszystkie funkcje
czasowe spotykane w innych urzą-
dzeniach EIB. Gira homeserwer jest
urządzeniem integrującym instala-
cję EIB z wewnętrzną siecią kompu-
terową i z internetem. Urządzenie to
zapewnia, oprócz sterowania czaso-
wego, także realizację funkcji logicz-
nych, wizualizacje, zdalne sterowa-
nie, kontrolowanie i zawiadamianie
za pośrednictwem telefonu, interne-
tu i komputera. Homeserwer stano-
wi dodatkowe wyposażenie istnie-
jących i działających instalacji EIB.
Jedną z jego zalet jest możliwość ła-

twego dokonywania zmian w progra-
mach i sekwencjach czasowych, bez
konieczności wykonywania prac in-
stalacyjnych. Wystarczy wpisanie do-
datkowego podprogramu, który może
dotyczyć nawet wszystkich urzą-
dzeń działających w systemie EIB.
W obiektach nieposiadających inte-
ligentnej instalacji EIB można sko-
rzystać z funkcji oferowanych przez
radiowy panel sterowniczy Gira FB.
W takich budynkach można istnie-
jącą konwencjonalną instalację wy-
posażyć w komponenty instalacji ra-
diowej. Po zainstalowaniu w pod-
tynkowych (sprzętowych i rozgałęź-
nych) puszkach lub w rozdzielnicach
elementów systemu Gira FB można
tworzyć dowolne programy czasowe
uwzględniające podobne funkcje jak
w homeserwerze.

Funkcje czasowe są nieodzowne

w niemal wszystkich bardziej skom-
plikowanych instalacjach. Osobom
o uregulowanym trybie życia pro-
gramy czasowe pozwalają na zwięk-
szenie komfortu dzięki wyręczaniu
człowieka z wykonywania powtarza-
jących się czynności łączeniowych.
Dla osób szczególnie ceniących sobie
bezpieczeństwo sterowanie czasowe
pozwoli zwiększyć bezpieczeństwo
dzięki symulacji obecności w czasie
urlopowych wyjazdów. Wiele z funk-
cji czasowych zapewnia zmniejszenie
zużycia energii. Niepotrzebne odbior-
niki energii, gdy już są zbędne, są sa-
moczynnie wyłączane. Trudno sobie
wyobrazić instalację EIB niekorzysta-
jącą z zalet sterowania czasowego.

Fot. 4 Wyrobnik grzewczy realizujący

funkcję cyklicznego uruchamia-

nia zaworów,

fot. Gira

Fot. 5 Smartsensor do zarządzania instalacją EIB z możliwością wykorzystania

funkcji czasowych,

fot. Gira

Fot. 6 Smartterminal zamontowa-

ny w panelu sterowniczym,

fot. Gira

27