„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ

Hanna

Potz-Drabik

Określanie czynników wpływających na jakość towarów
341[03].Z2.01

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom

2006

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr Rita Majnusz
mgr Mirosława Gastoł


Opracowanie redakcyjne:
mgr Małgorzata Sienna



Konsultacja:
dr Bożena Zając








Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 341[03].Z2.01
„Określanie czynników wpływających na jakość towarów” zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu technik handlowiec 341[03].

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

5

3. Cele kształcenia

6

4. Materiał nauczania

7

4.1. Normalizacja, normy i certyfikacja

7

4.1.1. Materiał nauczania

7

4.1.2. Pytania sprawdzające 10
4.1.3. Ćwiczenia 10
4.1.4. Sprawdzian postępów 12
4.2. Cechy jakościowe towarów i metody ich oceniania

13

4.2.1. Materiał nauczania

13

4.2.2. Pytania sprawdzające 14
4.2.3. Ćwiczenia 15
4.2.4. Sprawdzian postępów

17

4.3. Opakowania towarów

19

4.3.1. Materiał nauczania

19

4.3.2. Pytania sprawdzające 20
4.3.3. Ćwiczenia 21
4.3.4. Sprawdzian postępów

24

4.4. Konserwacja towarów, przechowywanie i transport

25

4.4.1. Materiał nauczania

25

4.4.2. Pytania sprawdzające

27

4.4.3. Ćwiczenia

27

4.4.4. Sprawdzian postępów

29

5. Sprawdzian osiągnięć

30

6. Literatura

34

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o podstawowych czynnikach

kształtujących jakość towarów, ich właściwościach, wartości odżywczej, sposobie użytkowania,
normalizacji, rodzaju i funkcjonalności zastosowanego opakowania, odczytywaniu i interpretacji
oznaczenia towaru, sposobie konserwacji, przechowywaniu i transporcie.

W poradniku zamieszczono:

− Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych wiadomości i umiejętności, które powinieneś

mieć opanowane, by przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej.

− Cele kształcenia, czyli, co w wyniku realizacji tej jednostki modułowej powinieneś umieć.
− Materiał nauczania, który pozwoli Ci przyswoić treści danego modułu nauczania.
− Pytania sprawdzające, pozwalające Ci sprawdzić stopień przygotowania do rozwiązywania

ćwiczeń.

− Ćwiczenia, które pozwolą ukształtować umiejętności z zakresu tematycznego modułu.
− Sprawdzian postępów, który pozwala Ci na bieżąco kontrolować Twoje postępy.
− Przykładowy sprawdzian osiągnięć w postaci testu, który pokaże, czy w dostatecznym

stopniu przyswoiłeś sobie materiał zawarty w przekazywanych treściach danego modułu.

− Literaturę, która będzie Ci pomocna w opanowaniu przekazywanych treści.
Poradnik został tak skonstruowany, by jak najpełniej przybliżyć zagadnienia związane
z określaniem czynników wpływających na jakość towarów.
Treści w nim zawarte są zgodne z podstawą programową i standardami wymagań
egzaminacyjnych dla zawodu technik handlowiec.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bhp i higieny

pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych prac.
Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych

341[03].Z2.02

Ustalanie asortymentu handlowego

Moduł 341[03].Z2

Towar jako przedmiot handlu

341[03].Z2.01

Określanie czynników wpływających na jakość

towarów

341[03].Z2.03

Realizacja prac związanych z logistyczną

obsługą przedsiębiorstwa handlowego

341[03].Z5.04

Zastosowanie programów komputerowych

handlowo-magazynowych

341[03].Z5.05

Prowadzenie korespondencji handlowej

w języku obcym

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:

− korzystać z różnych źródeł informacji,
− posługiwać się podstawowymi pojęciami ekonomicznymi,
− stosować technologię komputerową i informacyjną,
− posługiwać się różnymi klasyfikacjami towarów,
− charakteryzować główne składniki pokarmowe jak białka, tłuszcze, węglowodany, sole

mineralne i witaminy,

− charakteryzować podstawowe pojęcia z zakresu chemii organicznej i nieorganicznej, fizyki,

statystyki matematycznej, logistyki, mikrobiologii żywności,

− rozróżniać właściwości fizyczne i chemiczne produktów,
− wyjaśniać podstawowe pojęcia z zakresu podstaw przedsiębiorczości.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:

− posłużyć się terminologią z zakresu towaroznawstwa,
− zastosować przepisy prawne dotyczące detalicznego obrotu towarowego,
− zastosować przepisy z zakresu normalizacji i certyfikacji przy zakupie towarów, przy

redagowaniu ofert towarowych, promocji towarów,

− określić czynniki wpływające na jakość towarów,
− dokonać oceny jakościowej produktów z zastosowaniem odpowiednich metod,

wykorzystaniem przepisów, norm i wzorów jakości,

− udzielić porad na temat sprzedawanego towaru zgodnie z wiedzą towaroznawczą oraz

znajomością czynników mających wpływ na decyzje konsumenta,

− określić i rozpoznawać podstawowe właściwości artykułów żywnościowych

i nieżywnościowych,

− poinformować klienta o składzie, właściwościach, wartości odżywczej, sposobie użytkowania

i możliwościach zamiany towarów,

− określić różnorodne potrzeby zaspokajane przez dany towar oraz porównać towary w tym

zakresie,

− rozróżnić niezgodności i wady towarów, określać przyczyny ich powstania,
− scharakteryzować towary na podstawie opisu ich cech użytkowych,
− aktualizować wiedzę o towarach, korzystając z informacji o towarach z prospektów, norm,

ulotek, poradników,

− odczytać i zinterpretować oznaczenia na towarach i opakowaniach przedstawione w formie

opisowej, tabelarycznej bądź graficznej,

− ocenić funkcjonalność opakowań,
− określić zasady i metody konserwacji towarów,
− przestrzegać warunków racjonalnego przechowywania i transportu towarów.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Normalizacja, normy i certyfikacja

4.1.1. Materiał nauczania

Geneza i rozwój normalizacji
Początek działań polegających na ujednolicaniu jednostek miar i wymiarów różnych
przedmiotów zaczął się już w starożytności. W Polsce jako pierwszy w 1570 roku Zygmunt
August ujednolicił wymiary cegieł. Polska norma PN-EN 45020:2007(U) i PN-EN ISO/IEC
17000:2006 Normalizacja i dziedziny związane –Terminologia ogólna, określa normalizację
jako działalność zmierzającą do uzyskania optymalnego (w danych okolicznościach) stopnia
uporządkowania w określonym zakresie poprzez ustalenie postanowień przeznaczonych do
powszechnego i wielokrotnego stosowania, dotyczących istniejących lub mogących wystąpić
problemów technicznych. Bez tego uporządkowania nie wyobrażamy sobie obecnie
funkcjonowania przemysłu i obrotu towarowego zarówno na terenie danego kraju, jak
i w kontaktach z całym światem. Rozwój normalizacji międzynarodowej jest coraz bardziej
dynamiczny, co spowodowane jest między innymi powiązaniem międzynarodowym biznesu,
rozwojem techniki, globalizacją rynku, coraz większą konkurencją. Działalność tą umożliwiają
nam różne organizacje, które działają na terenie poszczególnych krajów i koordynują pracę
między nimi. Do najważniejszych należą:
– Polski Komitet Normalizacyjny PKN – utworzony w 1924 roku, organizuje i prowadzi

działalność normalizacyjną w Polsce oraz reprezentuje Polskę w międzynarodowych
i europejskich organizacjach normalizacyjnych (przez czas jakiś działał jako Polski Komitet
Normalizacji Miar i Jakości),

– ISO – Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna, światowa federacja krajowych

organizacji normalizacyjnych z siedzibą w Genewie, opracowuje zalecenia normalizacyjne,
które mogą zostać przyjęte jako normy międzynarodowe. Kraje członkowskie dowolnie
przyjmują je jako normy ISO lub wprowadzają do norm krajowych. ISO nie zajmuje się
normami z dziedziny elektrotechnicznej i telekomunikacyjnej (Międzynarodowa Komisja
Elektrotechniczna powstała wcześniej),

– IEC – Międzynarodowa Komisja Elektrotechniczna,
– FAO – Międzynarodowa Organizacja do spraw Wyżywienia i Rolnictwa,
– WHO – Światowa Organizacja Zdrowia,
– WTO – Światowa Organizacja Handlu,
– EN – Europejski Komitet Normalizacyjny i wiele innych
Wstąpienie Polski do Unii Europejskiej związane jest z sukcesywnym nadawaniem normom
europejskim statusu norm polskich oraz wycofywaniem wszystkich krajowych dokumentów
sprzecznych z tymi normami.

Cele normalizacji

Do najważniejszych celów stosowania normalizacji należą:

- zapewnienie funkcjonalności wyrobów,
- zapewnienie kompatybilności wyrobów,
- zapewnienie zamienności poszczególnych elementów wyrobów,
- zapewnienie bezpieczeństwa,
- ochrona środowiska,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

- ochrona zdrowia,
- ochrona

konsumenta.

By normalizacja mogła się rozwijać w sposób dynamiczny opierać się musi na jednoznacznych
zasadach. W Polskiej Normie „PN-EN 45020:2007(U) i PN-EN ISO/IEC 17000:2006
Normalizacja i dziedziny związane – Terminologia” podane są ujednolicone w skali
międzynarodowej i europejskiej terminy i definicje dotyczące normalizacji. Wynikiem
działalności normalizacyjnej jest zbiór informacji w postaci norm. Normy, z którymi się
spotykamy, określone są między innymi przez:
– cechy normy, każda norma jest w postaci pisemnej, dobrowolność w jej stosowaniu (poza

specjalnymi dziedzinami gdzie nakazane jest obowiązkowe stosowanie norm), powszechne
zastosowanie, powszechna dostępność, brak ingerencji administracji publicznej lub grup
interesów w treść norm, uzgodnienie treści normy przez zainteresowanych lub stwierdzenie,
że nie istnieje sprzeciw w odniesieniu do treści, akceptacja przez uznaną instytucję
normalizacyjną,

– szczebel normalizacji, w zależności od zasięgu występują normy międzynarodowe,

regionalne, krajowe, zakładowe,

– typy norm związane z przedmiotem normalizacji, w zależności od przedmiotu normalizacji

spotykamy się z normami podstawowymi, normami terminologicznymi, normami badań,
normami wyrobu, normami procesu, normami usługi, normami interfejsu (określają
wymagania dotyczące kompatybilności wyrobów lub systemów w miejscach ich
wzajemnego łączenia), normami danych,

– forma normy, do i od 1994 roku, możemy spotkać się z normami ustanowionymi przed 1994

rokiem czyli zapisem, np. PN-93/M-55730, gdzie PN – polska norma, 93 – rok
ustanowienia, M – symbol dziedziny normalizacji, 55 – numer klasy, 730 – numer normy
w klasie lub jeszcze z normami branżowymi; oraz z normami ustanowionymi po 1993 r.
W tym przypadku zapis wygląda np. PN-C- 04401:1997, gdzie PN – polska norma podobnie
jak w poprzednim zapisie, C – symbol dziedziny normalizacji, 04 – numer klasy, 401 –
numer normy w klasie, 1997 – rok ustanowienia normy,

– budowa normy, W Polskich Normach obowiązuje typowy układ edytorski, w normach

wydawanych po 1993 r. wyróżnić możemy:
• stronice okładkowe zawierające logo PKN, rodzaj normy i numer, jej tytuł

i zastosowanie, hologram PKN, na wewnętrznej stronie okładki mamy abstrakt normy,
Normalizacyjną Komisję Problemową PKN, w której opracowano normę oraz miejsce,
gdzie wpisywane są wszelkie zmiany wprowadzane do normy,

• stronica tytułowa z przedmową krajową, rodzajem normy i numerem, jej tytułem

i

zastosowaniem, pokazaniem jaką normę dana norma zastępuje oraz rok jej

ustanowienia,

• treść normy, która najczęściej podzielona jest na rozdziały, w których zawarte są

poszczególne treści danej normy.

Polskie Centrum Badań i Certyfikacji PCBC – zadania
W Polsce jedną z instytucji certyfikujących jest Polskie Centrum Badań i Certyfikacji – PCBC.
Certyfikacja to działania potwierdzające zgodność z określonymi wymaganiami. Natomiast
dokument stwierdzający tą zgodność to certyfikat. Ponieważ PCBC jest członkiem IQNet, czyli
Międzynarodowej Sieci Certyfikacji, certyfikaty wydane przez tę instytucję są akceptowane
w krajach Unii Europejskiej i w niektórych krajach na świecie. Do podstawowych zadań PCBC
należą między innymi:
– organizowanie i nadzorowanie systemu badań i certyfikacji na obszarze Rzeczypospolitej

Polskiej,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

– certyfikacja systemów jakości – normy serii PN-ISO 9000,
– kontrolowanie laboratoriów badawczych akredytowanych do certyfikacji,
– organizowanie szkoleń dla potrzeb certyfikacji i badań,
– certyfikacja wyrobów, która może być obowiązkowa lub dobrowolna.

certyfikacja obowiązkowa:

- znak CE

obowiązujący do określonych wyrobów, gdzie producent danego

wyrobu deklaruje, że produkt oferowany przez niego jest w pełni bezpieczny. Od
1 maja 2004 roku, czyli wstąpienia Polski do Unii Europejskiej znak ten zastąpił
obowiązujący do tamtego czasu nasz znak bezpieczeństwa B.

certyfikacja dobrowolna:

- zgodności z Polską Normą

tym znakiem certyfikowane są wyroby, które

spełniają wymagania określone we właściwych Polskich Normach,

- znak ekologiczny Eko-Znak

przyznawany wyrobom spełniającym wymagania

ekologiczne dotyczące ochrony środowiska zawarte w Polskich Normach lub
odpowiednich przepisach,

- znak jakości

przyznawany jest wyrobom spełniającym wymagania ustalone

przez jednostkę certyfikującą,

- znak bezpieczeństwa –

był obowiązkowy do 30 kwietnia 2004 r. Obecnie jako

obowiązkowy znak zapewniający, że wyrób jest bezpieczny to znak CE. Pamiętać
musimy, że w 85 procentach to deklaracja producenta, czyli producent sam ocenia
swój produkt pod względem bezpieczeństwa i sam go oznacza tym znakiem CE. Od 1
stycznia 2005 r. PCBC może przyznawać znak B jako już dobrowolny i w trochę
zmienionej postaci (symbol znaku B powiększony jest o nazwę Polskie Centrum

Badań i Certyfikacji)

. Oznaczenie wyrobu tym znakiem daje odbiorcy

dodatkową gwarancję bezpieczeństwa.

HACCP – „Hazard Analysis and Critical Control Point” – Analiza Ryzyka i Kontrola Punktów
Krytycznych lub Analiza Ryzyka i Krytyczne Punkty Kontroli, który ma na celu zapewnienie
czystości higienicznej produktów spożywczych przeznaczonych dla konsumentów.
Od 1 stycznia 2006 roku wszystkie jednostki zajmujące się produkcją i obrotem żywnością
zobowiązane są do wdrażania systemu HACCP we wszystkich obszarach produkcji
i przetwórstwa żywności, a także obrotu żywnością. Należy pamiętać, że system HACCP
wdrażany jest samodzielnie i nie musi być przez nikogo formalnie sprawdzany i zatwierdzany.
Natomiast kontrolę w czasie funkcjonowania przeprowadzać mogą Państwowa Inspekcja
Sanitarna i Inspekcja Weterynaryjna.
Wprowadzenie i przestrzegane procedury i instrukcji dotyczących GHP – „Good Hygine
Practice” – Dobrej Praktyki Higienicznej i GMP – „Good Management Practice” – Dobrej
Praktyki Produkcyjnej jest warunkiem wstępnym do wprowadzenia w zakładzie HACCP.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie korzyści wynikają ze stosowania normalizacji?
2. Jakie znasz przykłady zastosowania normalizacji w pracy handlowca?
3. Jak usankcjonowane jest prawnie stosowanie norm w Polsce?
4. Z jakimi typami norm możesz się spotkać?
5. Gdzie można znaleźć katalogi norm?
6. W jaki sposób oznaczone są poszczególne dziedziny normalizacji w katalogach?
7. Jak wygląda tytułowa strona polskiej normy?
8. Jaka jest struktura polskiej normy?
9. Co oznacza zapis PN-ISO?
10. Co oznacza zapis PN-EN?
11. Co oznaczają normy ISO serii 9000?
12. Co rozumiemy pod skrótem HACCP?
13. Po co wdrażamy system HACCP?
14. Co oznaczają symbole GMP i GHP?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przedstaw 4 dowolne przykłady zastosowania normalizacji w pracy handlowca.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się, w jaki sposób zorganizowane są magazyny,
2) zapoznać się, w jaki sposób zorganizowane są sale sprzedażowe,
3) wypisać przykłady zastosowania normalizacji w pracy handlowca.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– zeszyt przedmiotowy,
– przybory do pisania,
– literatura rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Co oznacza zapis znajdujący się na opakowaniu cukru PN-A-74850:1996.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się ze znaczeniem poszczególnych symboli w zapisie normy,
2) opisać znaczenie poszczególnych symboli w zapisie Polskiej Normy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– zeszyt przedmiotowy,
– przybory do pisania,
– literatura rozdziału 6.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

Ćwiczenie 3

Z podanych niżej norm wypisz te, które ustanowione zostały po 1993 roku:

- PN-A-74850:1996,
- PN-93/M-55730,
- BN-78/C-47351,
- PN-C-04401:1997,
- PN-91/M-35012.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z zapisem Polskich Norm ustanawianych przed 1994 rokiem,
2) zapoznać się z zapisem Polskich Norm po 1993 roku,
3) ustalić rodzaj norm, które po 1993 roku nie są już ustanawiane w Polsce.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– zeszyt przedmiotowy,
– przybory do pisania,
– literatura rozdziału 6.

Ćwiczenie 4

Która z podanych niżej Polskich Norm jest normą bazującą na normie europejskiej:

- PN-ISO 6345:1998,
- PN-A-79529:1997,
- PN-EN 1077:1999,
- PN-85/P-84507.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się ze sposobem oznaczania Polskich Norm bazujących na normach europejskich,
2) przeanalizować zapis norm w poleceniu ćwiczenia,
3) wybrać właściwe normy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– zeszyt przedmiotowy,
– przybory do pisania,
– literatura rozdziału 6.

Ćwiczenie 5

Z podanych poniżej czynności wybierz właściwe dla działalności Polskiego Centrum Badań

i certyfikacji:

- certyfikacja systemów jakości,
- ustanawianie norm,
- certyfikacja wyrobów,
- zatwierdzanie norm.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z podstawową działalnością Polskiego Centrum Badań i Certyfikacji,
2) przeanalizować treść ćwiczenia,
3) wybrać właściwe dla działalności PCBC.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– zeszyt przedmiotowy,
– przybory do pisania,
– literatura rozdziału 6.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić korzyści płynące ze stosowania normalizacji?

…

…

2) określić, jaka instytucja kieruje pracami normalizacyjnymi w Polsce?

…

…

3) wymienić główne cele normalizacji?

…

…

4) wymienić organizacje normalizacyjne w świecie?

…

…

5) wymienić, jakie rodzaje norm ze względu na poziom normalizacji spotykamy

w Polsce?

…

…

6) wymienić, jakie typy norm spotykamy w Polsce?

…

…

7) określić, jak zbudowana jest polska norma?

…

…

8) odszukać potrzebną normę w katalogu norm?

…

…

9) określić, po co wprowadzany jest system HACCP?

…

…

10) rozpoznać na opakowaniu wyrobu znak jakości Q?

…

…

11) odszukać w katalogu potrzebną normę?

…

…

12) określić, z jakiego działu gospodarki pochodzi norma?

…

…

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

4.2. Cechy jakościowe towarów i metody ich oceny

4.2.1. Materiał nauczania

Pojęcie jakości i ocena jakości towarów
– Pojęcie jakości w rozumieniu towaroznawczym zgodnie z PN-ISO 8402:1996 Jakość –

Terminologia

– Cechy techniczne, określające techniczne parametry konstrukcji i technologii wyrobu

i w istotny sposób wpływające na poziom jakości tworzonych wyrobów. Dla towarów
przemysłowych będzie to głównie znajomość właściwości fizycznych tych wyrobów,
natomiast dla spożywczych będą to w szczególności odpowiednie właściwości chemiczne.

– Cechy użytkowe, określające funkcjonalność, niezawodność, dogodność i bezpieczeństwo

użytkowania towaru.

– Cechy estetyczne, określające zgodność z tendencjami wzornictwa przemysłowego,

określają wygląd zewnętrzny wyrobu, proporcje poszczególnych elementów, sposób
wykończenia itp.

– Cechy ekonomiczne, określające koszty związane z zakupem, eksploatacją,

przechowywaniem, naprawami, konserwacją itp.

– Cechy ekologiczne, określające oddziaływanie produktu na środowisko naturalne we

wszystkich fazach jego istnienia, czyli w fazie produkcji, użytkowania i po użytkowaniu.

– Cechy logistyczne, określające przemieszczanie surowców, półproduktów, gotowego

wyrobu jak i wszelkich informacji z tym związanych. Obejmują one również pakowanie,
transport i magazynowanie tych towarów.

– Stosowane metody badania jakości towarów:

• metody organoleptyczne, bardzo przydatne przy ocenie szczególnie cech

niemierzalnych, ocena szybka, bezpośrednia, tania, wykorzystywana tam, gdzie często
długotrwałe badania laboratoryjne mogą zawieść. Nie może być stosowana tam, gdzie
wartości liczbowe pomiarów mają istotne znaczenie.

• metody laboratoryjne, wymagają bardzo często drogiej aparatury i odczynników,

wyniki pomiarów bardzo często otrzymujemy po określonym czasie. Do określenia
niektórych cech są konieczne do przeprowadzenia. Wprowadzane są badania, które
umożliwiają przeprowadzenie kilku badań jednocześnie, co w istotny sposób skraca
czas oczekiwania na wyniki pomiarów.

• metody doświadczalnego użytkowania, szczególnie przydatne i stosowane dla wyrobów

produkowanych z nowych surowców, technologii lub konstrukcji. Doświadczalne
użytkowanie wyrobów przeprowadzane jest w warunkach naturalnych lub
symulowanych. Bardzo często są podstawą dla jednostek naukowo-badawczych przy
ocenie przydatności użytkowej danego produktu.

– Właściwości fizyczne, znajomość właściwości materiałów wykorzystanych przy produkcji

danego wyrobu, zastosowanie odpowiedniej technologii i konstrukcji pozwala uzyskiwać
towary o wartości użytkowej oczekiwanej przez konsumentów. Szczególnie istotne to jest
przy towarach przemysłowych, np. kostium kąpielowy do pływania chcemy by
charakteryzował się bardzo dużą elastycznością, natomiast serweta na stole wprost
przeciwnie, chcemy by kształt jej był stabilny.

– Właściwości chemiczne, znajomość tych właściwości jest bardzo istotna dla produktów

spożywczych. Skład chemiczny decyduje o wartości odżywczej poszczególnych produktów.
Podstawowe składniki, niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu ludzkiego
to białka, węglowodany, tłuszcze, sole mineralne i witaminy.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

– Wartość odżywcza i energetyczna towarów związana jest z artykułami żywnościowymi,

mówi nam o jakości tych produktów, dotyczy odpowiednich porcji wszystkich składników
pokarmowych potrzebnych do prawidłowego i zdrowego odżywiania. Ponieważ nie ma
takich produktów, które zapewniłyby pełne zapotrzebowanie na wszystkie składniki, dlatego
tak ważna jest umiejętność wyznaczania tej wielkości i dobieranie odpowiednich produktów
zapewniających prawidłowe żywienie.

– Czynniki obniżające jakość towarów mogą być bardzo różne. Do najważniejszych, które

działają niekorzystnie na zdecydowaną większość produktów są wilgoć, promienie świetlne,
nieodpowiednia temperatura, powietrze, kurz, niewłaściwe składowanie, transport towarów,
szkodniki, zaniedbania obsługi itp.

– Wady jakościowe towarów, to wszystkie odchylenia od przyjętych wskaźników dla cech,

określających jakość danego towaru. Wadą będzie również niezgodność opakowania
z wymaganiami zawartymi w normach lub umowach i nieprawidłowe oznaczenie towaru.
Wady obniżają wartość użytkową produktu, w skrajnych przypadkach powodować mogą
jego nieprzydatność, ale może wystąpić przypadek, że towar wadliwy może być
dopuszczony do obrotu towarowego jako niepełnowartościowy. Konsument, który zakupił
wadliwy towar, ma prawo reklamować go z tytułu niezgodności towaru z umową lub dla
towarów z kartą gwarancyjną na zasadach zawartych w gwarancji.

– Partia towaru to masa towarowa, która ma tę samą nazwę, tą samą datę produkcji, pochodzi

od tego samego producenta, ma takie samo opakowanie, przewożona jest tym samym
środkiem transportu na podstawie jednego dokumentu przewozowego.

– Próbka towaru, to część partii towaru, pobrana w sposób zapewniający reprezentatywność

całej partii. Na jej podstawie najczęściej podejmujemy decyzje o zgodności lub nie
właściwości badanego towaru z przyjętym poziomem jakości. Liczebność pobieranej próbki
do badań w dużym stopniu zależy od wielkości partii, dokładności badań, jak
i jednorodności badanej partii

– Kontrola stuprocentowa stosowana tylko wtedy, gdy z przeznaczenia towaru wynika taka

konieczność (np. zagraża życiu), badania nie powodują uszkodzenia towaru, koszty kontroli
z ekonomicznego punktu widzenia są uzasadnione.

– Kontrola wyrywkowa stosowana jest dla większości badanych produktów. Przeprowadzana

jest wtedy, gdy nie ma ekonomicznego ani technicznego uzasadnienia stosowania kontroli
stuprocentowej, lub w czasie badań następuje zniszczenie lub zmiana właściwości towaru
uniemożliwiająca użytkowanie go zgodnie z przeznaczeniem.

– Wady jakościowe jawne, to wszystkie odchylenia badanych cech od przyjętego poziomu

stwierdzone podczas odbioru jakościowego.

– Wady jakościowe ukryte, możliwe do stwierdzenia w czasie użytkowania towaru, nie

stwierdzone w czasie odbioru jakościowego.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Z czym kojarzy się pojęcie jakości?
2. Jakie znasz podstawowe czynniki wpływające na jakość towarów?
3. Jakie cechy jakościowe zaliczysz do technicznych, wymień dwie dowolnego wyrobu?
4. Jakie cechy jakościowe zaliczysz do estetycznych, wymień dwie dowolnego wyrobu?
5. Jakie cechy jakościowe zaliczysz do użytkowych, wymień dwie dowolnego wyrobu?
6. Jakie cechy jakościowe zaliczysz do ekonomicznych, wymień dwie dowolnego wyrobu?
7. Jakie cechy jakościowe zaliczysz do ekologicznych, wymień dwie dowolnego wyrobu?
8. Jakie cechy jakościowe zaliczysz do logistycznych, wymień dwie dowolnego wyrobu?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

9. Na czym polegają organoleptyczne metody oceny jakości towarów, wymień dwie cechy

dowolnego wyrobu oceniane przy pomocy tej metody?

10. Na czym polegają laboratoryjne metody oceny jakości towarów, wymień dwie cechy

dowolnego wyrobu oceniane przy pomocy tej metody?

11. Jakie właściwości fizyczne ma biała kartka papieru?
12. Jakie właściwości fizyczne ma szklanka kefiru?
13. Jaką wartość odżywczą ma średniej wielkości jabłko?
14. Jakie czynniki obniżyć mogą wartość dowolnego wyrobu, np. niebieskiego kostiumu

kąpielowego?

15. Jakie wady eliminują towar z obiegu towarowego?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dla wyrobu z grupy sprzętu AGD, np. czajnika elektrycznego, określ po dwie właściwości

związane z poszczególnymi grupami określającymi jakość wyrobu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) określić cechy techniczne określające wyroby,
2) określić cechy użytkowe określające wyroby,
3) określić cechy ekonomiczne określające wyroby,
4) określić cechy ekologiczne określające wyroby,
5) określić cechy logistyczne określające wyroby,
6) dla każdej grupy cech dobrać właściwości mieszczące się w danej grupie, wcześniej

wymienionych cech,

7) zapisać dobrane właściwości.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– zeszyt przedmiotowy,
– przybory do pisania,
– plansze określające poszczególne grupy cech w istotny sposób wpływające na jakość

wyrobów,

– literatura rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Określ wartość odżywczą dużego jabłka.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przygotować tabele „Skład i wartość odżywcza produktów spożywczych”,
2) odczytać składniki energetyczne znajdujące się w jabłku,
3) odczytać z tabel średnią masę dużego jabłka,
4) odczytać z tabel ilości poszczególnych składników energetycznych zawartych w 100 g

jabłka,

5) ustalić ilość energii dostarczanej przez 1 g poszczególnych składników energetycznych,
6) obliczyć ilość energii dostarczonej przez poszczególne składniki zawarte w jabłku,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

7) obliczyć ilość dostarczonej energii przez duże jabłko w [KJ] i [kcal],
8) odczytać z tabel zawartość witamin i soli mineralnych w jabłku,
9) porównać z zapotrzebowaniem organizmu ludzkiego na witaminy i sole mineralne,
10) określić wartość odżywczą jabłka.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– zeszyt przedmiotowy,
– przybory do pisania,
– tabela „Skład i wartość odżywcza produktów spożywczych”,
– tabele z zapotrzebowaniem organizmu ludzkiego na witaminy i sole mineralne,
– kalkulator,
– literatura rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Z podanych poniżej właściwości wybierz te, które określamy za pomocą metody

organoleptycznej:

- skład chemiczny,
- konsystencja,
- barwa,
- gęstość,
- smak,
- zawartość tłuszczu,
- zapach,
- smakowitość,
- wytrzymałość,
- wydłużenie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z metodami oceny jakości towarów,
2) przeanalizować wypisane cechy w poleceniu ćwiczenia,
3) do każdej cechy dobrać metodę, przy pomocy której ją oceniamy,
4) wypisać cechy oceniane przy pomocy metody organoleptycznej.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– zeszyt przedmiotowy,
– przybory do pisania,
– literatura rozdziału 6.

Ćwiczenie 4

Z podanych poniżej wielkości wybierz te, które w istotny sposób obniżają jakość

przechowywanego dojrzewającego sera żółtego:

- promienie świetlne,
- wysoka temperatura,
- zbyt wysoka wilgotność,
- porastanie,
- transpiracja,
- autoliza,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

- dojrzewanie,
- drobnoustroje,
- zbyt niska wilgotność.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) określić właściwości, które w istotny sposób obniżają jakość sera,
2) przeanalizować dane podane w poleceniu,
3) wybrać właściwe dane,
4) zapisać wybrane dane.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– zeszyt przedmiotowy,
– przybory do pisania,
– literatura rozdziału 6.

Ćwiczenie 5

Z podanych poniżej wielkości wybierz te, które są podstawą do składania reklamacji z

tytułu niezgodności towaru z umową:

- posiadanie karty gwarancyjnej,
- dla wszystkich zakupionych towarów,
- tylko dla sprzętu RTV,
- czas na złożenie reklamacji 2 lata,
- czas na złożenie reklamacji 1 rok,
- wada towaru.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznanie się z warunkami składania reklamacji z tytułu niezgodności towaru z umową,
2) przeanalizowanie danych podanych w poleceniu ćwiczenia,
3) wybranie właściwych danych z polecenia ćwiczenia,
4) zapisanie wybranych wielkości.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– zeszyt przedmiotowy,
– przybory do pisania,
– karty gwarancyjne dla różnych towarów,
– literatura rozdziału 6.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) podać pojęcie jakości?

…

…

2) określić właściwości fizyczne dowolnego towaru ?

…

…

3) określić właściwości chemiczne dowolnego towaru?

…

…

4) określić cechy techniczne dowolnego produktu?

…

…

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

5) określić cechy użytkowe dowolnego produktu?

…

…

6) określić cechy estetyczne dowolnego produktu?

…

…

7) określić cechy ekonomiczne dowolnego produktu?

…

…

8) określić cechy ekologiczne dowolnego produktu?

…

…

9) określić cechy logistyczne dowolnego produktu?

…

…

10) wymienić cechy produktów, które oceniać będziesz za pomocą metody

organoleptycznej?

…

…

11) wymienić cechy produktów, które oceniać będziesz za pomocą metody

laboratoryjnej?

…

…

12) wymienić cechy produktów, które oceniać będziesz za pomocą metody

doświadczalnego użytkowania?

…

…

13) wyznaczyć wartość energetyczną i odżywczą produktów spożywczych?

…

…

14) posługiwać się tabelami wartości odżywczych żywności?

…

…

15) podać czynniki obniżające jakość towarów?

…

…

16) podać pojęcia partii i próbki towaru?

…

…

17) określić, na czym polega odbiór jakościowy towarów?

…

…

18) podać wady zasadnicze i nieistotne dowolnych produktów?

…

…

19) podać wady jawne i ukryte dowolnych produktów?

…

…

20) wszcząć postępowanie reklamacyjne?

…

…

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

4.3. Opakowania towarów

4.3.1. Materiał nauczania

Opakowania towarów
– Znaczenie opakowań. Prawie wszystkie wyroby znajdujące się w obrocie towarowym

wymagają opakowań. Prawidłowo dobrane opakowania gwarantują prawidłowy transport,
przechowywanie i coraz częściej właściwe użytkowanie wyrobów. Należy pamiętać, że
właściwie dobrane opakowanie jest jednym z najważniejszych elementów marketingu.

– Funkcje opakowań. Można wymienić wiele funkcji, jakie spełniać muszą opakowania, aby

zapewnić wysoką jakość produktów od momentu ich wytworzenia do momentu zużycia
przez konsumenta. Do podstawowych funkcji opakowań zaliczyć możemy:
• Funkcja ochronna należąca do podstawowych funkcji. Każde opakowanie zapewnić

musi ochronę produktu w trakcie transportu, składowania i bardzo często w trakcie
użytkowania wyrobu. Zapewnić musi ochronę produktu przed działaniem
mechanicznym, warunkami atmosferycznymi, szkodnikami, przed kradzieżą.

• Funkcja informacyjna, umożliwiająca konsumentom zapoznanie się z rodzajem

i podstawowymi właściwościami wyrobu, zastosowaniem i sposobem użytkowania,
a także określająca producenta bądź importera.

• Funkcja reklamowa jest elementem marketingowym opakowań. Głównie występuje

przy wprowadzaniu nowych wyrobów lub nowych opakowań tych wyrobów.

• Funkcja promocyjna, spełniająca podobną rolę jak funkcja reklamowa, czyli jest

elementem marketingowym. Często spotykamy kupony promocyjne przy zakupie
towarów, bądź dodatkowe produkty gratis.

• Funkcja jakościowa, szalenie istotna przy towarach luksusowych. Musimy pamiętać, że

opakowanie przy tych produktach nie może obniżać poziomu jakościowego tych
wyrobów.

• Funkcja ekologiczna, staje się ona coraz ważniejsza. Należy tak projektować

opakowania, by jak najmniej zaśmiecały środowisko, tak dobierać tworzywa by można
było je powtórnie przetworzyć.

• Funkcja ułatwiająca użytkowanie wyrobów, nabiera coraz większego znaczenia.

Konsument coraz częściej wymaga, by opakowanie ułatwiło mu jak najdłużej
użytkowanie danego produktu.

• Funkcja zabezpieczająca, szczególnie istotna przy produktach zawierających substancje

niebezpieczne i toksyczne, chroni wyrób przed dostępem do niego osób niepowołanych.

– Rodzaje opakowań. Wszystkie opakowania podzielić możemy, przyjmując różne kryteria

podziału, np. styku towaru z opakowaniem, ilości opakowanych wyrobów, trwałości
opakowań, rodzaju zastosowanego tworzywa

– Oznakowanie towarów. Wszystkie wyroby będące przedmiotem obrotu towarowego

zarówno przy opakowaniach jednostkowych, jak i transportowych muszą być odpowiednio
znakowane. Znaki mogą być wyrażone w postaci napisu, symbolu, rysunku lub tabeli.
Sposób umieszczenia poszczególnych znaków, i ich treść jest określona normami
i odpowiednimi przepisami w skali naszego kraju, a dla niektórych znaków i w skali
międzynarodowej. Właściwe oznakowanie towaru jest obowiązkiem producenta. Przy
opakowaniach jednostkowych stosujemy następujące znaki:
• zasadnicze, które umożliwiają identyfikację wyrobu i producenta,
• informacyjne, jest to najliczniejsza grupa znaków na opakowaniu. Bardzo często

wyrażone w postaci rysunków, określają między innymi skład wyrobu, ilość wyrobu,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

kraj pochodzenia, sposób użycia, znak bezpieczeństwa wyrobu, termin przydatności do
spożycia, klasę jakości, recykling opakowań itp.,

• niebezpieczeństwa, które mówią o zagrożeniu dla ludzi, produktu i otoczenia

wynikającym z właściwości danego towaru, jeżeli nie zastosujemy się do nich. Znaki te
umieszczone są w postaci czarnych rysunków, określa je dokładnie PN-90/O-79251i
PN-90/O-79251/Az1:2005 Opakowania jednostkowe z zawartością – Znaki i
znakowanie –Wymagania podstawowe,

• manipulacyjne, określające sposób obchodzenia się z towarem lub opakowaniem

w czasie wszelkich manipulacji związanych z przemieszczaniem, przechowywaniem
i użytkowaniem wyrobu. Występują w postaci rysunków, rzadziej w postaci napisu,
należą do nich np. nożyczki pokazujące gdzie otwierać opakowanie, chronić przed
nagrzaniem itp.,

• reklamowe, które mają na celu zachęcenie do zakupu danego towaru. Producenci często

na opakowaniach umieszczają informację o zdobytych medalach i wyróżnieniach
przyznanych danemu produktowi za wysoką jakość. Mogą to być różnego rodzaju
medale, znaki, np. Teraz Polska, różnego rodzaju certyfikaty itp.

Znakowanie opakowań transportowych zapewnia sprawny obrót towarowy krajowy
i międzynarodowy. Symbole znaków i sposób ich nanoszenia na opakowania przez wiele
organizacji międzynarodowych jest już ujednolicone. Rozmieszczenie tych znaków na
opakowaniu transportowym regulują przepisy i normy. Na opakowaniach transportowych
występują podobne znaki jak na opakowaniach indywidualnych poza znakami
reklamowymi.

– Konstrukcja i materiał, z którego zostały wykonane muszą być dobrane do towaru, jego

właściwości i przeznaczenia zarówno produktu jak i samego opakowania. Dlatego możemy
spotkać np. opakowania hermetyczne, worki, skrzynie, torebki papierowe, kartony, puszki,
butelki, opakowania jedno- i wielowarstwowe, beczki itp.

– Należy pamiętać, że wszystkie opisy na opakowaniach powinny być w języku polskim,

zapisane w sposób jasny i zrozumiały dla konsumentów.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie funkcje spełniają opakowania jednostkowe?
2. Jakie funkcje spełniają opakowania transportowe?
3. Dlaczego większość opakowań jest znormalizowana?
4. W jaki sposób podzielić możemy opakowania w zależności od ich przeznaczenia?
5. Jakie znasz opakowania szklane?
6. Jakie znasz zalety opakowań wykonanych z tkaniny?
7. Jakie opakowania zaliczamy do opakowań metalowych?
8. W jaki sposób powinny być oznakowane opakowania jednostkowe?
9. W jaki sposób powinny być oznakowane opakowania transportowe?
10. Jakie znaki zaliczamy do znaków obligatoryjnych?
11. W jaki sposób znakowana powinna być żywność?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wymień pięć dowolnych opakowań szklanych, określ ich zastosowanie i wynikające z tego

zalety

i

wady.

Sposób wykonania ćwiczenia
Aby poprawnie wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wymienić pięć dowolnych opakowań szklanych,
2) określić zastosowanie tych opakowań,
3) przeanalizować podstawowe właściwości opakowań szklanych,
4) określić zalety tych opakowań wiążące się z tym zastosowaniem,
5) określić wady tych opakowań wiążące się z tym zastosowaniem,
6) zapisać rozwiązanie ćwiczenia zgodnie z poleceniem.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– katalog opakowań szklanych,
– literatura rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Wymień pięć dowolnych znaków zaliczanych do znaków informacyjnych, które znaleźć się

powinny na opakowaniu, np. galaretki o smaku wiśniowym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby poprawnie wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z rodzajami znaków, które mogą znaleźć się na opakowaniach produktów

spożywczych,

2) określić cel oznakowania opakowań poszczególnymi znakami informacyjnymi,
3) zapisać zgodnie z poleceniem znaki informacyjne, które powinny się znaleźć na opakowaniu

galaretki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– zeszyt przedmiotowy,
– przybory do pisania,
– opakowanie galaretki,
– literatura rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Z pokazanych poniżej znaków wybierz i narysuj znaki manipulacyjne.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby poprawnie wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować pokazane znaki,
2) ustalić cel oznaczania opakowań znakami manipulacyjnymi,
3) wybrać znaki spełniające powyższy cel,
4) narysować wybrane znaki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– arkusz papieru,
– przybory do pisania,
– przybory do rysowania (kredki, ołówek o twardości HB, gumka),
– plansze ze znakami towarowymi,
– literatura rozdziału 6.

Ćwiczenie 4

Z pokazanych poniżej znaków wybierz i narysuj znaki niebezpieczeństwa.

v

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby poprawnie wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować pokazane poniżej znaki,
2) ustalić cel oznaczania opakowań znakami niebezpieczeństwa,
3) wybrać znaki spełniające powyższy cel,
4) narysować wybrane znaki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– arkusz papieru,
– przybory do pisania,
– przybory do rysowania (kredki, ołówek o twardości HB, gumka),
– literatura rozdziału 6.

Ćwiczenie 5

Z pokazanych poniżej kodów kreskowych, wybierz należące do jednego producenta.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby poprawnie wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) określić cel oznaczania wyrobów kodem kreskowym,
2) określić strukturę numeru identyfikacyjnego kodu kreskowego EAN 13,
3) przeanalizować pokazane poniżej kody kreskowe,
4) wybrać kody należące do jednego producenta,
5) zapisać wybrane kody.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– zeszyt przedmiotowy,
– przybory do pisania,
– Polska Norma – PN-EN 797:1997 Kod kreskowy EAN – Wymagania ogólne,
– literatura rozdziału 6.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić funkcje, jakie spełniają opakowania jednostkowe?

…

…

2) określić funkcje, jakie spełniają opakowania transportowe?

…

…

3) wymienić opakowania znormalizowane?

…

…

4) wymienić opakowania jednostkowe, zbiorcze i transportowe?

…

…

5) wymienić opakowania wielokrotnego użytku?

…

…

6) wskazać materiały, z których mogą być wykonane opakowania?

…

…

7) wskazać zalety i wady opakowań wykonanych z różnych materiałów?

…

…

8) dobrać opakowanie do towarów o różnych właściwościach?

…

…

9) rozróżnić poszczególne grupy znaków na opakowaniach?

…

…

10) wskazać na opakowaniu znaki zasadnicze?

…

…

11) wskazać na opakowaniu znaki informacyjne?

…

…

12) wskazać na opakowaniu znaki niebezpieczeństwa?

…

…

13) wskazać na opakowaniu znaki manipulacyjne?

…

…

14) wskazać na opakowaniu znaki reklamowe?

…

…

15) odczytywać rysunki (piktogramy) znajdujące się na opakowaniach?

…

…

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

4.4. Konserwacja towarów, przechowywanie i transport

4.4.1. Materiał nauczania

Konserwacja towarów
Celem konserwowania jest utrwalanie produktów, polegające na opóźnieniu lub zatrzymaniu
wszystkich procesów zmierzających do obniżania jakości towarów. Konserwacji poddawane są
zarówno produkty żywnościowe, np. chłodzenie mięsa, jak i towary przemysłowe, np.
zabezpieczenie wyrobów wełnianych apreturą antymolową.
Konserwacja produktów żywnościowych ma szczególne znaczenie, bo surowce wyprodukowane
w gospodarstwach rolnych muszą być dostarczone do zakładów przetwórczych lub bezpośrednio
do konsumenta. Odpowiednie zabezpieczenie tych surowców przed doraźnym psuciem
gwarantuje utrzymanie pełnej wartości odżywczej transportowanych i przechowywanych
produktów.
Wśród metod konserwowania produktów żywnościowych wyróżnić możemy:
– metody fizyczne, a wśród nich:

• wykorzystanie niskich temperatur, chłodzenie i zamrażanie. Chłodzenie

w temperaturach dodatnich, wykorzystywane jako doraźna ochrona produktów mało
trwałych, np. produkty mleczne, wędliny. Zamrażanie odbywa się w temperaturach
ujemnych, woda zawarta w produktach zamieniana jest w lód, produkty utrwalone tym
sposobem mogą być przechowywane dłużej niż chłodzone. Obecnie metoda ta bardzo
często wykorzystywana jest w przemyśle spożywczym;

• wykorzystanie wysokich temperatur, pasteryzacja, sterylizacja, blanszowanie, suszenie.

Pasteryzacja polega na ogrzewaniu produktu w temperaturze nieprzekraczającej 100

°C,

tyndalizacja jest odmianą pasteryzacji, kilkukrotnie produkt jest ogrzewany

w temperaturze poniżej 100

°C, natomiast w czasie sterylizacji produkty ogrzewane są

w sterylizatorach przez krótki czas w temperaturze powyżej 100

°C, Przy sterylizacji

produktów mlecznych obecnie najczęściej stosowana jest sterylizacja UHT (działanie
wysoką temperatura w bardzo krótkim czasie). Produkty sterylizowane osiągają prawie
całkowitą jałowość, co pozwala wydłużyć okres ich przechowywania w porównaniu
z pasteryzowanymi, natomiast wiele cech produktu świeżego tracą;

• blanszowanie, wykorzystywane w przemyśle warzywnym i owocowym, produkty

zanurzane są na krótko we wrzącej wodzie;

• suszenie ma na celu usunięcie możliwie jak najwięcej wody przez jej odparowanie.

Odmiana suszenia – liofilizacja, wykorzystuje sublimację lodu – suszenie odbywa się
w temperaturze poniżej 0

°C przy bardzo wysokiej próżni. Dużą zaletą tej metody jest

zachowanie przez suszone produkty właściwości fizyczno-chemicznych
i biologicznych;

• pakowanie próżniowe polegające na pakowaniu produktów w folię z jednoczesnym

odsysaniem z wnętrza powietrza. W procesach tych nie są niszczone mikroorganizmy,
tylko zahamowany jest ich rozwój, dlatego wyroby utrwalane tą metodą nie mogą być
długo przechowywane;

• metody radiacyjne, utrwalanie żywności przez zastosowanie promieniowania

jonizującego – dozwolone, jeśli nie zagraża zdrowiu i życiu człowieka;

• metody osmotyczne, oparte na zastosowaniu soli kuchennej, cukru lub zgęszczeniu, co

powoduje zmniejszenie ilości wody w utrwalanym produkcie i w konsekwencji
zahamowanie rozwoju drobnoustrojów. Metody te należą do najstarszych metod
utrwalania żywności.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

– metody fizykochemiczne, a w nich wędzenie, polegające na działaniu czynników

fizycznych − obsuszanie produktu i chemicznych – przenikanie i oddziaływanie na produkt
składników dymu. Wyróżniamy wędzenie zimne – dym o temperaturze około 30

°C

i wędzenie gorące – dym o temperaturze ponad 100

°C;

– metody biologiczne wykorzystujące pożyteczną działalność niektórych drobnoustrojów,

zwłaszcza bakterii i pleśni. Najpopularniejsze i od dawna wykorzystywane wśród tych
metod to:
• kiszenie, wykorzystywane przy konserwowaniu warzyw i owoców, bakterie w wyniku

fermentacji mlekowej powodują powstawanie kwasu mlekowego mającego działanie
konserwujące,

• fermentowanie, oparte na działaniu bakterii fermentacji mlekowej kefiru, jogurtu,

kumysu, mleka zsiadłego, utrwalenie podobnie jak w przypadku kiszenia powstałym
kwasem mlekowym.

– metody chemiczne wykorzystujące często procesy chemiczne i mikrobiologiczne

zapobiegające niekorzystnym zmianom zachodzących w produktach. Wśród nich
wyróżniamy:
• peklowanie polegające na soleniu połączonym z dodatkiem saletry, co nadaje

odpowiednie zabarwienie, smak, zapach i konserwuje produkt,

• marynowanie, działanie polegające na zakwaszeniu środowiska do poziomu, który

hamuje rozwój mikroorganizmów,

• konserwanty chemiczne, czyli substancje dodane nawet w niewielkich ilościach

powodujące utrwalenie żywności. Obecnie jeden z bardziej rozpowszechnionych
sposobów utrwalania produktów. Dopuszczalne stężenia tych związków w produktach
żywnościowych określa Ministerstwo Zdrowia, a producent informacje te powinien
zamieścić na opakowaniu.

Przechowywanie i transport
Magazynowanie to zespół działań obejmujących przyjmowanie, przechowywanie, składowanie,
ochronę, przemieszczanie, kontrolę, ewidencję i wydawanie towarów. By te działania sprawnie
przebiegały magazyny muszą być dostosowane do składowanych produktów, powinny być
odpowiednio wyposażone, a towary tak rozmieszczone, że zachowana jest rozdzielność
towarów według grup asortymentowych, zabezpieczone są przed szkodnikami, zapewniona jest
prawidłowa rotacja zapasów, zapewnione są odpowiednie warunki klimatyczne i higiena
pomieszczeń, zachowane jest bezpieczeństwo pracy osób znajdujących się w tych magazynach.
Istnieje wiele czynników, szczególnie atmosferycznych, które mogą obniżać jakość
przechowywanych towarów. Do mających największy wpływ należą:
– wilgoć,
– temperatura,
– światło,
– powietrze,
– drobnoustroje,
– owady,
– gryzonie.
Wiele towarów mimo zachowania odpowiednich warunków przechowywania zmienia swoje
właściwości spowodowane:
– zjawiskami fizycznymi, np. wysychanie owoców i warzyw, zmiana barwy opakowań,

zmiana masy produktów o dużej higroskopijności, zmiana sprężystości i elastyczności,

– przemianami chemicznymi np. korozja metali, gorzknienie i kwaśnienie niektórych

produktów żywnościowych,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

– zmianami biologicznymi np. porastanie warzyw i zbóż lub ich przetworów, dojrzewanie

owoców, niektórych gatunków sera i win, mięsa, autoliza białka, transpiracja.

W czasie transportu i przechowywania towarów, mogą powstawać zarówno straty jakościowe,
jak i ilościowe, które nazywane są ubytkami. Ubytki spowodowane właściwościami
przechowywanych towarów, to ubytki naturalne a spowodowane organizacją obrotu towarowego
to ubytki nadzwyczajne, czyli straty. Transport towarów to przemieszczanie ich za pomocą
odpowiednio dobranych środków i urządzeń transportowych. Odbywać się może za pomocą
różnych środków w zależności od charakteru i wrażliwości towaru, czasu transportu, odległości
jak i kosztów. W czasie transportu wykorzystane środki pełnią również rolę magazynów
przejściowych, muszą więc zabezpieczyć przewożony towar przed obniżeniem poziomu jakości
oraz ubytkami ilościowymi. Towary przewożone mogą być uniwersalnymi środkami transportu,
ale coraz częściej wykorzystywane są specjalistyczne, przystosowane do określonego produktu
zapewniając zarówno wysoki poziom załadunku, transportu jak i wyładunku towaru.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. W jakim celu stosujemy konserwację?
2. Jakie znasz metody utrwalania produktów?
3. W jakich temperaturach odbywa się chłodzenie produktów?
4. W jakich temperaturach odbywa się zamrażanie produktów żywnościowych?
5. Na czym polega liofilizacja?
6. Na czym polega pakowanie próżniowe?
7. Na czym polega kiszenie?
8. W jaki sposób oznaczone są konserwanty znajdujące się w żywności?
9. Co rozumiemy pod pojęciem magazynowania towarów?
10. Jakie znasz rodzaje magazynów?
11. Jak powinno wyglądać wyposażenie magazynu?
12. Wymień czynniki obniżające jakość przechowywanych towarów?
13. Co rozumiemy pod pojęciem dezynsekcji?
14. Czym spowodowane są ubytki naturalne?
15. Czym spowodowane są ubytki nadzwyczajne?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wybierz ze znanych Ci metod konserwacji produktów spożywczych dwie metody

utrwalania mleka, scharakteryzuj je oraz wskaż ich zalety i wady.

,

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby poprawnie wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować metody konserwacji produktów spożywczych,
2) wybrać metody stosowane do konserwacji mleka,
3) scharakteryzować metody wykorzystywane do konserwacji mleka,
4) wskazać zalety wybranych metod,
5) wskazać wady wybranych metod,
6) zapisać wskazane zalety i wady wybranych metod.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

Wyposażenie stanowiska pracy:

– zeszyt przedmiotowy,
– przybory do pisania,
– różne opakowania mleka,
– literatura rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Określ, jakie zmiany zachodzą pod wpływem promieni słonecznych w:

- tłuszczach stałych,
- owocach,
- wyrobach wykonanych z parafiny,
- wyrobach odzieżowych,
- wyrobach czekoladowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby poprawnie wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) określić, jakie zmiany w towarach powodują promienie słoneczne,
2) przyporządkować zmiany wywołane działaniem promieni słonecznych do tłuszczy stałych,
3) przyporządkować zmiany wywołane działaniem promieni słonecznych do owoców,
4) przyporządkować zmiany wywołane działaniem promieni słonecznych do wyrobów

wykonanych z parafiny,

5) przyporządkować zmiany wywołane działaniem promieni słonecznych do wyrobów

odzieżowych,

6) przyporządkować zmiany wywołane działaniem promieni słonecznych do wyrobów

czekoladowych,

7) zapisać wszystkie możliwe zmiany w odniesieniu do poszczególnych produktów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– zeszyt przedmiotowy,
– przybory do pisania,
– literatura rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Z przedstawionych metod utrwalania produktów, oznaczonych cyframi arabskimi, dobierz

jeden produkt oznaczony symbolem literowym:

1) blanszowanie, a) przetwory mięsne,
2) tyndalizacja, b) kawa rozpuszczalna,
3) liofilizacja, c) warzywa,
4) UHT, d) piwo,
5) pasteryzacja. e) mleko.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby poprawnie wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować podane metody konserwacji produktów pod kątem ich zastosowania,
2) przyporządkować podane produkty w kolumnie drugiej do podanych metod, w kolumnie

pierwszej,

3) zapisać odpowiednie przyporządkowanie.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

Wyposażenie stanowiska pracy:

– zeszyt przedmiotowy,
– przybory do pisania,
– literatura rozdziału 6.

Ćwiczenie 4

Wypisz ubytki naturalne, które powstają przy wykorzystaniu opakowań zbiorczych

(beczek), wykorzystywanych do przechowywania wyrobów produkowanych na bazie alkoholu
etylowego i rozlewaniu cieczy w opakowania indywidualne.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby poprawnie wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z właściwościami wyrobów produkowanych na bazie alkoholu etylowego,
2) zapoznać się z pojęciem ubytku naturalnego,
3) określić, jakie ubytki naturalne powstać mogą w przedstawionych produktach przy

przechowywaniu w beczkach i rozlewaniu do opakowań indywidualnych,

4) zapisać powstające ubytki naturalne.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– zeszyt przedmiotowy,
– przybory do pisania,
– literatura rozdziału 6.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić, po co stosujemy konserwację poszczególnych produktów?

…

…

2) wskazać towary, dla których przeprowadzamy konserwację?

…

…

3) wymienić stosowane metody konserwacji?

…

…

4) scharakteryzować stosowane metody konserwacji produktów?

…

…

5) określić, na czym polega blanszowanie ?

…

…

6) określić, na czym polega liofilizacja?

…

…

7) określić, na czym polega tyndalizacja?

…

…

8) określić, na czym polega próżniowe pakowanie towarów?

…

…

9) odpowiedzieć, na czym polega utrwalanie towarów przy pomocy kiszenia?

…

…

10) określić, co rozumiemy pod pojęciem konserwantów?

…

…

11) określić, co rozumiemy pod pojęciem magazynów?

…

…

12) wskazać zasady obowiązujące przy rozkładaniu towarów w magazynach?

…

…

13) wskazać czynniki w istotny sposób wpływające na przechowywane towary?

…

…

14) określić przyczyny powstawania ubytków naturalnych?

…

…

15) określić przyczyny powstawania ubytków nadzwyczajnych?

…

…

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań dotyczących „Określania czynników wpływających na jakość

towarów”. Zadania zawarte w teście są wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedź jest
prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi:

− w zadaniach wielokrotnego wyboru zaznacz prawidłową odpowiedź X (w przypadku

pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić
odpowiedź prawidłową),

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. Trudności mogą przysporzyć Ci
zadania: 7, 8, 14, 15, 19, gdyż są one na poziomie trudniejszym niż pozostałe.

8. Na rozwiązanie

testu

masz

45

min.

Powodzenia

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Obowiązek stosowania norm w Polsce dotyczy następujących działów gospodarki:

a) produkcji odzieży,
b) ochrony życia i zdrowia,
c) produkcji obuwia,
d) ochrony zakładów.

2. Korzyści ze stosowania norm to:

a) produkcja tylko jednego typu wyrobów,
b) ochrona produkcji w czasie jej trwania,
c) ujednolicenie nazewnictwa towaroznawczego,
d) ochrona poszczególnych pracowników.

3. Prawidłowo wprowadzony i funkcjonujący system HACCP zapewnia:

a) ujednoliconą postać niektórych produktów,
b) korzystanie z białych fartuchów,
c) bezpieczeństwo żywności i zdrowia,
d) przechowywanie żywności w spiżarni.

4. Zapis obowiązującej normy w postaci symbolu PN-ISO..... oznacza, że jest polską normą

bazującą na normie:
a) zakładowej,
b) branżowej,
c) europejskiej,
d) światowej.

5. Do cech użytkowych, określających poziom jakościowy wyrobów, zaliczamy:

a) funkcjonalność towaru,
b) skład chemiczny towaru,
c) estetyczność towaru,
d) koszt zakupu towaru.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

6. Cechy ekonomiczne, które określają jakość towaru to:

a) sposób wykończenia towaru,
b) dogodność użytkowania wyrobu,
c) sposób wykończenia produktu,
d) koszt eksploatacji towaru.

7. Za pomocą metod organoleptycznych określamy:

a) sprężystość towaru,
b) masę właściwą towaru,
c) skład chemiczny towaru,
d) zapach i smak towaru.

8. Do wad zasadniczych wiecznego pióra zaliczysz:

a) uszkodzone opakowanie,
b) zarysowaną obsadkę,
c) złamaną stalówkę,
d) brak opakowania.

9. Kontrola stuprocentowa przy odbiorze jakościowym towarów przeprowadzana jest:

a) dla wszystkich towarów,
b) w uzasadnionych przypadkach,
c) dla towarów żywnościowych,
d) dla towarów przemysłowych.

10. Białko w organizmie ludzkim:

a) przyspiesza trawienie,
b) buduje nowe komórki,
c) pełni funkcję regulatora trawienia,
d) pełni funkcję stabilizatora przemiany materii.

11. Do wyznaczenia wartości odżywczej produktów spożywczych konieczna jest wiedza

o zawartości w nich:
a) substancji zapachowych,
b) składników energetycznych,
c) składników konserwujących,
d) substancji trawiennych.

12 Dla jakich towarów korzystać możemy z gwarancji:
a) posiadających kartę gwarancyjną,

b) wszystkich towarów,
c) o niewielkich gabarytach,
d) obuwia sportowego.

13. Nożyczki pokazujące, w którym miejscu należy otwierać opakowanie, zaliczymy do

znaków:

a) manipulacyjnych,
b) zasadniczych,
c) niebezpieczeństwa,
d) reklamowych.

14. Opakowania z tkanin wykorzystasz do:

a) produktów ceramicznych,
b) sprzętu AGD i RTV,
c) towarów potrzebujących dostępu powietrza,
d) towarów wymagających aseptyczności.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

15. Zapis na opakowaniu mówiący „należy spożyć przed.........”, to data:

a) minimalnej trwałości,
b) przydatności do spożycia,
c) produkcji danego towaru,
d) pakowania danego towaru.

16. Znaki zasadnicze na opakowaniu pozwalają:

a) odczytać datę produkcji,
b) określić skład towaru,
c) wskazać sposób przechowywania,
d) wskazać producenta.

17. Zbyt niska wilgotność przy przechowywaniu towarów prowadzi do:

a) gnicia towarów,
b) porastania towarów,
c) dojrzewania towarów,
d) wysychania towarów.

18. Dezynsekcja to działania prowadzące do zwalczania:

a) gryzoni,
b) owadów,
c) drobnoustrojów,
d) bakterii.

19. Ubytki naturalne to nieuniknione straty w towarach powstałe w wyniku:

a) właściwości fizykochemicznych towarów,
b) niewłaściwego przechowywania,
c) właściwości fizykochemicznych opakowania,
d) niewłaściwego transportu.

20. Trzy ostatnie cyfry kodu kreskowego (czytane od prawej strony) pozwalają odczytać:

a) numer producenta, który wyprodukował towar,
b) numer towaru, nadany przez producenta,
c) prefiks kraju, w którym wyprodukowano towar,
d) cyfrę kontrolną oznaczenia kodowego.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Określanie czynników wpływających na jakość towarów

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź Punktacja

1 a b c d

2 a b c d

3 a b c d

4 a b c d

5 a b c d

6 a b c d

7 a b c d

8 a b c d

9 a b c d

10 a b c d

11 a b c d

12 a b c d

13 a b c d

14 a b c d

15 a b c d

16 a b c d

17 a b c d

18 a b c d

19 a b c d

20 a b c d

Razem

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

6. LITERATURA

1. Holtz I.: Technika doskonalenia jakości ISO 9000. WSiP, Warszawa 1999
2. Karpiel Ł., Skrzypek M.: Towaroznawstwo ogólne. Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej

w Krakowie, wyd. II zmienione, Kraków 2000

3. Kołożyn-Krajewska D., Sikora T., Skrzypek M.: Towaroznawstwo. Podręcznik dla liceum

ekonomicznego i szkoły policealnej. WSiP, Warszawa 1999

4. Łatka U.: Technologia i towaroznawstwo. WSiP, Wyd. I
5. Łoś-Kuczera M.: Skład i wartość odżywcza produktów spożywczych. Wydanie popularne,

Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1991

6. Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej: System HACCP trudne pytania –

łatwe odpowiedzi. wyd. Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości

7. Polska Norma PN-EN 45020:2007(U) i PN-EN ISO/IEC 17000:2006 Normalizacja

i dziedziny związane – Terminologia.

8. Polska Norma PN-EN 797:1997 Kod kreskowy EAN – Wymagania ogólne
9. Polskie Centrum Badań i Certyfikacji S.A.: Nowe certyfikaty PCBC S.A.
10. Rawdanowicz H.: Ogólne wiadomości z towaroznawstwa. WSiP, Warszawa 1997
11. System EAN – Instytut Logistyki i Magazynowania Centrum Kodów Kreskowych, Poznań