BYDŁO

WETERYNARIA W TERENIE

y

4/2008

y

24

w obrębie narządu podczas badania gi-
nekologicznego. Jedynym parametrem
odbiegającym od normy jest obecność
w świetle macicy podwyższonej liczby
leukocytów – możliwe do stwierdzenia
na podstawie badania cytologicznego
wymazu z macicy. Do jego wykonania
konieczne jest użycie specjalnego kate-
teru, umożliwiającego pobranie próbek
z wnętrza rogów macicy bez materiału
pochodzącego z pochwy i szyjki macicy.
Analizując wyniki badania, za wartość
progową w 4. i 5. tygodniu uznaje się
18% leukocyctów (spośród wszystkich
komórek widocznych w wymazie), zaś
w okresie późniejszym – 10%.

Objawy i patogeneza
Zapalenie macicy pojawia się najczę-
ściej pod koniec pierwszego lub na po-
czątku drugiego tygodnia po porodzie.
Badaniem rektalnym można stwierdzić
niefi zjologicznie powiększoną maci-
cę oraz wodnisty, cuchnący, czerwo-
nobrązowy wypływ z dróg rodnych.
Najczęściej obserwowane są również
objawy ogólne, takie jak podwyższo-
na temperatura wewnętrzna ciała, spa-
dek apetytu i produkcji mleka, apatia,
odwodnienie i częste pokładanie się.
Możliwe jest nawet zejście śmiertelne
w przypadku bardzo ostrego przebie-
gu choroby. Czynnikami sprzyjającymi
występowaniu tego schorzenia są: za-
trzymanie łożyska, ciężkie porody wy-

magające pomocy, martwo urodzone
cielęta oraz ciąże bliźniacze.

W ciągu pierwszych 14 dni po każ-

dym porodzie z macicy można wyizolo-
wać bakterie, ale w przypadku większo-
ści krów nie powodują one problemów
zdrowotnych. Stan ten jest określany
jako zasiedlenie macicy przez drobno-
ustroje. Aby doszło do rozwoju choro-
by, konieczne jest zakażenie charak-
teryzujące się kolonizacją nabłonka
przez bakterie lub ich przeniknięcie
do głębszych warstw macicy, a na-
stępnie produkcja i wydzielanie tok-
syn odpowiedzialnych za uszkodzenie
ściany macicy lub innych narządów.
Możliwość wystąpienia zakażenia jest
uwarunkowana patogennością drob-
noustrojów z jednej strony, a z drugiej
odpowiedzią immunologiczną organi-
zmu krowy. Najczęściej stwierdzany-
mi bakteriami w przebiegu metritis są:
Escherichia coli, Arcanobacterium pyoge-
nes oraz Fusobacterium necrophorum.

Komplikacje zapalenia macicy
Następstwa zapalenia macicy są spowo-
dowane bezpośrednim uszkodzeniem
narządu rodnego lub pośrednim wpły-
wem rozwijającej się toksemii na orga-
nizm. Stan zapalny macicy powoduje jej
opóźnioną inwolucję, a także wpływa
na funkcjonowanie jajników, prowadząc
do częstszego występowania takich za-
burzeń, jak: afunkcja jajników, torbiele

Najczęściej opisywanym schorzeniem
w polskiej literaturze jest endometritis
i w zależności od charakteru wydzieliny
wypływającej z dróg rodnych (będącym
podstawowym kryterium tego podzia-
łu) klasyfi kowane jest jako nieżytowe,
nieżytowo-ropne, ropne lub ropomaci-
cze. Natomiast w literaturze światowej
od kilku lat zarysowuje się tendencja
do podziału schorzeń macicy przede
wszystkim w zależności od okresu po
porodzie, w którym się pojawiają. Stan
zapalny stwierdzany do 21. dnia po po-
rodzie określany jest jako zapalenie ma-
cicy – metritis, zaś występujące dopiero
po tym okresie jako zapalenie błony
śluzowej (endometritis), ze znanym po-
działem w zależności od charakteru
wypływu. Nowym problemem, który
został opisany w ciągu ostatnich lat,
jest podkliniczne (cytologiczne) zapa-
lenie błony śluzowej macicy, charakte-
ryzujące się brakiem zmian klinicznych

Prawidłow y rozród bydła
w znacznej mierze jest uza-
leżniony od stanu zdrowotne-
go macicy, na co z kolei duży
wpływ ma przebieg inwolu-
cji tego narządu po porodzie.
Chorobą, która w największym
stopniu zaburza powrót macicy
do stanu fi zjologicznego, jest
stan zapalny błony śluzowej
macicy lub całego narządu.

dr n. wet. Wojciech Barański

Zespół Rozrodu Zwierząt Katedry Nauk Klinicznych
Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie

ra

ra

ra

ra

ra

ra

ra

a

ra

ra

a

ra

a

a

r

a

a

a

a

r

a

a

a

a

a

a

a

ńsk

ńsk

ńsk

k

ńsk

k

k

k

k

k

k

sk

k

k

k

k

k

ńsk

ńsk

k

sk

sk

sk

sk

sk

sk

sk

s

ńsk

k

k

ńsk

s

s

ńs

s

ń

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

K t

K t

Kat

Kat

Kat

Ka

Ka

d

edr

d

edr

edr

edr

N

N

y N

y N

y N

y N

y N

auk

au

k

auk

auk

Kl

Kl

Kl

Kl

l

l

l

l

Kl

K

Kl

ini

i i

ini

in

ini

n

n

czn

czn

zn

czn

czn

ych

h

yc

ych

h

yc

h

ych

ych

Poporodowe
zapalenie macicy
u krów

fot. Shutters

tock

BYDŁO

WETERYNARIA W TERENIE

y

4/2008

y

25

jajnikowe czy cicha ruja. Wszystkie
te schorzenia w efekcie końcowym powo-
dują niższą skuteczność krycia i w wielu
wypadkach prowadzą do wybrakowania
tych sztuk ze stada. W przebiegu choroby
możliwe jest również wystąpienie posocz-
nicy (najczęściej prowadzące do śmierci
krowy) czy zakażenie dróg moczowych
lub stawów – w przypadku bakteriemii.
Na skutek występującej w przebiegu cho-
roby toksemii dochodzi do zmniejszenia
pobierania paszy, co powoduje spadek
produkcji mleka oraz sprzyja wystąpie-
niu takich chorób metabolicznych, jak
przemieszczenie trawieńca czy ketoza.
Z powodu tak licznych następstw pro-
blemem jest dokładne wyliczenie strat
spowodowanych tą chorobą. Ze wzglę-
du na różną wysokość kosztów bezpo-
średnich (leczenie krowy, straty mleka)
i pośrednich (kilkukrotne inseminacje,
dodatkowe choroby, wyższy odsetek bra-
kowania) koszt pojedynczego przypad-
ku według danych zachodnich autorów
waha się od 160 do 420 euro.

Terapia
Terapia tego schorzenia obejmuje poda-
wanie antybiotyków lub środków bakte-
riobójczych domacicznie i/lub ogólnie.
Należy jednak pamiętać, że wiele leków
stosowanych miejscowo nie ma udoku-
mentowanego skutecznego działania
zarówno w wydzielinie, jak i w tkankach
macicy (brak danych dotyczących stęże-
nia terapeutycznego leku w tkankach).
Często ich efektem ubocznym jest upo-
śledzenie naturalnych mechanizmów
obronnych organizmu. Według danych

literaturowych skuteczność działania
preparatów miejscowych jest bardzo
różna, co utrudnia jednoznaczny wybór
najlepszej terapii. W wielu przypadkach
konieczne jest dodatkowe podanie an-
tybiotyków ogólnie – zwłaszcza przy
bardzo złym stanie ogólnym chorych
zwierząt. Wyniki badań prowadzonych
w Niemczech, Anglii i Stanach Zjed-
noczonych sugerują wyłączne poda-
wanie antybiotyków iniekcyjnych jako
najlepszego rozwiązania z punktu wi-
dzenia skuteczności i pewności lecze-
nia. Przy wyborze leku należy jednak
pamiętać o jego farmakokinetyce, sku-
tecznym działaniu przeciwko bakteriom
powodującym schorzenie i ewentualnej
karencji na mleko. W wielu przypad-
kach konieczne jest dodatkowe leczenie
wspomagające, mające na celu likwida-
cję zaburzeń wodno-elektrolitowych (te-
rapia płynami), a także przeciwdziałanie
toksemii i rozprzestrzenianiu się stanu
zapalnego (niesterydowe leki przeciwza-
palne). Dodatkowo wskazane jest stymu-
lowanie kurczliwości mięśniówki macicy
przez podawanie prostaglandyn (PGF

2

),

oksytocyny lub proplanololu, skutkujące
opróżnieniem macicy z zawartości i jej
szybszą inwolucję. Wydaje się, że naj-
lepszymi z wyżej wymienionych środ-
ków są prostaglandyny. Należy jednak
pamiętać, że mechanizm ich działania
nie jest do końca poznany. Najczęściej
wymienianą drogą działania prostaglan-
dyn jest wywołanie luteolizy ciałka żół-
tego i przyspieszenie wystąpienia rui.
W okresie około 10-14 dni po porodzie
podawanie prostaglandyny zwiększa to-

nus całej macicy, przy czym często nie
obserwuje się objawów rujowych, co su-
geruje także inny mechanizm działania
tych leków na układ rozrodczy. Jedną
z metod preferowaną przez część leka-
rzy praktyków jest lewarowanie zawarto-
ści macicy, przy czym wymaga to dużej
wprawy ze względu na możliwość uszko-
dzenia błony śluzowej lub ściany maci-
cy, co może doprowadzić do perforacji
albo posocznicy.

Ze względu na wysokie koszty zwią-

zane z leczeniem i następstwami zapa-
lenia macicy bardzo ważne są profi lak-
tyka zatrzymania łożyska (schorzenie
najczęściej prowadzące do choroby)
i jej wczesne wykrycie. Pamiętając
o czynnikach predysponujących do jej
wystąpienia, możliwe są stworzenie
grupy krów „zwiększonego ryzyka”
i ich dokładna obserwacja w okresie
do 21. dnia po porodzie przez hodow-
ców, obsługę bądź lekarza weterynarii.
Powinna ona obejmować zachowanie
się krów (pobieranie paszy), produkcję
mleczną, a także obecność i charakter
wypływu z dróg rodnych. Badania pro-
wadzone w Stanach Zjednoczonych
wskazują na przydatność we wcze-
snej diagnostyce zapalenia macicy co-
dziennego badania temperatury ciała
przez pierwsze 10 dni okresu popo-
rodowego i szybkie podjęcie leczenia
w przypadku stwierdzenia jej podwyż-
szenia. Wydaje się jednak, że nie we
wszystkich gospodarstwach możliwe
jest stworzenie takich warunków, któ-
re pozwalałyby na wprowadzenie po-
wyższego postępowania.

‰

r e k l a m a