monter instalator urzadzen technicznych w budownictwie wiejskim 723[05] o1 02 u

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Jolanta Skoczylas

Rozpoznawanie obiektów budownictwa wiejskiego
723[05].O1.02

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr inż. Małgorzata Karbowiak
mgr inż. Karolina Musiałek-Białas

Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Jolanta Skoczylas

Konsultacja:
dr inż. Jacek Przepiórka

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 723[05].O1.02
„Rozpoznawanie obiektów budownictwa wiejskiego”, zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu monter – instalator urządzeń technicznych w budownictwie wiejskim.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Podstawowe pojęcia dotyczące budownictwa wiejskiego oraz ochrony

środowiska

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Obiekty budownictwa wiejskiego

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Elementy konstrukcji budynku i ich funkcje

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Materiały i wyroby budowlane oraz ich zastosowanie

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5. Właściwości techniczne materiałów i wyrobów budowlanych

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

4.6. Typy i rodzaje szklarni, budynków inwentarskich, przechowalni oraz

magazynów

4.6.1. Materiał nauczania

4.6.2. Pytania sprawdzające

4.6.3. Ćwiczenia

4.6.4. Sprawdzian postępów

4.7. Technologie wykonywania budynków gospodarczych i inwentarskich oraz

zasady eksploatacji obiektów budownictwa wiejskiego

4.7.1. Materiał nauczania

4.7.2. Pytania sprawdzające

4.7.3. Ćwiczenia

4.7.4. Sprawdzian postępów

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.8. Urządzenia techniczne stosowane w produkcji rolniczej oraz zasady ich

eksploatacji

4.8.1. Materiał nauczania

4.8.2. Pytania sprawdzające

4.8.3. Ćwiczenia

4.8.4. Sprawdzian postępów

4.9. Instalacje w obiektach budownictwa wiejskiego oraz zasady ich

eksploatacji

4.9.1. Materiał nauczania

4.9.2. Pytania sprawdzające

4.9.3. Ćwiczenia

4.9.4. Sprawdzian postępów

4.10.

Wpływ użytkowanych obiektów budownictwa wiejskiego na środowisko

4.10.1. Materiał nauczania

4.10.2. Pytania sprawdzające

4.10.3. Ćwiczenia

4.10.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy dotyczącej rozpoznawania

obiektów budownictwa wiejskiego.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś
mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej.

−

cele kształcenia tej jednostki modułowej,

−

materiał nauczania (rozdział 4), który umożliwia samodzielne przygotowanie się do
wykonania ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Obejmuje on również ćwiczenia, które
zawierają wykaz materiałów, narzędzi i sprzętu potrzebnych do realizacji ćwiczeń. Przed
ćwiczeniami zamieszczono pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do ich wykonania. Po
ćwiczeniach zamieszczony został sprawdzian postępów. Wykonując sprawdzian
postępów powinieneś odpowiadać na pytania tak lub nie, co oznacza, że opanowałeś
materiał albo nie,

−

sprawdzian osiągnięć, w którym zamieszczono instrukcję dla ucznia oraz zestaw zadań
testowych sprawdzających opanowanie wiedzy i umiejętności z zakresu całej jednostki.
Zamieszczona została także karta odpowiedzi,

−

wykaz literatury obejmujący zakres wiadomości, dotyczących tej jednostki modułowej,
który umożliwi Ci pogłębienie nabytych umiejętności.
Jeżeli będziesz mieć trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś

nauczyciela o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz określoną
czynność.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju
wykonywanych prac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

723[05].O1.01

Stosowanie przepisów bezpieczeństwa

i higieny pracy, ochrony

przeciwpożarowej oraz ochrony

środowiska

723[05].O1

Podstawy

zawodu

723[05].O1.02

Rozpoznawanie obiektów

budownictwa wiejskiego

723[05].O1.03

Posługiwanie się dokumentacją

techniczną

723[05].O1.04

Określanie zasad gospodarki wodnej w

środowisku

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

stosować zasady bezpiecznej pracy podczas użytkowania maszyn i obsługiwania
urządzeń,

−

przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej
i ochrony środowiska,

−

zapobiegać zagrożeniom w środowisku pracy,

−

dobierać i stosować odzież ochronną oraz środki ochrony osobistej do określonych prac,

−

stosować procedury udzielania pomocy przedlekarskiej poszkodowanym w wypadkach
podczas prac monterskich i obsługiwania maszyn rolniczych w gospodarstwie wiejskim,

−

posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu budownictwa,

−

korzystać z różnych źródeł informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

posłużyć się terminologią z zakresu budownictwa wiejskiego oraz ochrony środowiska,

−

rozróżnić budynki inwentarskie, szklarnie, przechowalnie i magazyny,

−

scharakteryzować podstawowe elementy obiektów budownictwa wiejskiego oraz określić
ich funkcje,

−

rozpoznać materiały i wyroby budowlane stosowane w budownictwie wiejskim,

−

określić właściwości materiałów budowlanych,

−

określić rodzaje szklarni,

−

określić rodzaje budynków inwentarskich,

−

określić rodzaje przechowalni oraz magazynów,

−

rozpoznać technologie wykonywania budynków gospodarczych oraz inwentarskich,

−

określić warunki budowy obiektów budownictwa wiejskiego,

−

scharakteryzować urządzenia techniczne stosowane w produkcji rolniczej,

−

rozróżnić rodzaje instalacji stosowanych w budownictwie wiejskim,

−

scharakteryzować instalacje: wodociągowe, kanalizacyjne, gazowe, centralnego
ogrzewania, elektryczne, telefoniczne, wentylacyjne i klimatyzacyjne,

−

określić zasady eksploatacji obiektów budownictwa wiejskiego, urządzeń technicznych
oraz instalacji budowlanych,

−

ocenić wpływ użytkowanych obiektów budownictwa wiejskiego na środowisko.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Podstawowe pojęcia dotyczące budownictwa wiejskiego

oraz ochrony środowiska

4.1.1. Materiał nauczania

Budownictwem nazywamy działalność człowieka polegającą na realizacji, konserwacji,

modernizacji, przebudowie i rozbiórce obiektów budowlanych.

Materiały budowlane – to materiały wytwarzane lub pozyskiwane przez człowieka ze

środowiska w celu zastosowania ich w budownictwie.

Technologia jest to nauka o metodach (lub metoda) obróbki i przeróbki materiałów.
Technologią budownictwa nazywamy dziedzinę wiedzy budowlanej dotyczącą

wznoszenia budowli. Technologia budownictwa jako pojęcie w technice budowlanej jest
związana z osiągnięciem określonego stopnia rozwoju cywilizacji.

Projektowaniem i kształtowaniem przestrzeni zajmuje się nauka zwana architekturą

krajobrazu.

Krajobraz to wygląd powierzchni ziemi lub jej części, będący sumą wszystkich

elementów przyrodniczych oraz działalności człowieka.

Jednym z działów gospodarki narodowej jest rolnictwo, którego elementami są:

−

gospodarstwa rolne – zajmują się wytwarzaniem artykułów rolnych: produkcji roślinnej
i zwierzęcej,

−

zakłady obsługi rolnictwa – specjalistyczne zakłady powoływane do określonych prac
rolnych jak: orka, siew, magazynowanie nawozów sztucznych, paliw, środków ochrony
roślin i ich sprzedaż, skup zboża, owoców, warzyw, naprawa i konserwacja sprzętu,
leczenie zwierząt itp.
Gospodarstwa rolne ze względu na ich wielkość oraz ilość wytwarzanych produktów

można podzielić na:

−

drobnotowarowe – zajmują w Polsce około 2/3 powierzchni użytków rolnych, ich
powierzchnia nie przekracza 50 lub 100 ha,

−

wielkotowarowe (wielkoobszarowe) – które w wyniku procesu produkcyjnego uzyskują
produkcję towarową w dużych ilościach.
Ochrona środowiska polega na zachowaniu mającym na celu właściwe wykorzystanie

oraz odnawianie zasobów i składników przyrody, ale również utrzymywanie otoczenia
w czystości, minimalizację zanieczyszczeń, czy zużywanie mediów takich jak woda, energia
cieplna itp.

Obowiązek ochrony środowiska reguluje ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo

ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62 poz. 627).

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jaką działalność nazywamy budownictwem?
2. Jakie materiały nazywamy budowlanymi?
3. Jaką dziedzinę wiedzy nazywamy technologią budownictwa?
4. Czym zajmują się gospodarstwa rolne?
5. Czym charakteryzują się zakłady obsługi rolnictwa?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. Jak klasyfikujemy gospodarstwa rolne ze względu na wielkość i ilość wytwarzanych

produktów?

7. Jakie gospodarstwa zaliczamy do drobnotowarowych, a jakie do wielkotowarowych?
8. Na czym polega ochrona środowiska?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przyporządkuj nazwy podstawowych pojęć z zakresu budownictwa i ochrony środowiska

do napisanych na kartkach definicji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać nazwy pojęć z zakresu budownictwa i ochrony środowiska zapisane na

kartkach,

2) dobrać definicje do nazw pojęć zapisanych na kartkach,
3) przyporządkować definicje do nazw pojęć,
4) przepisać ćwiczenie do zeszytu,
5) zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

samoprzylepne kartki z wydrukowanymi nazwami pojęć budowlanych,

−

definicje podstawowych pojęć budowlanych zapisane na kartkach,

−

zeszyt,

−

przybory do pisania,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca elementów konstrukcyjnych budynku i ich funkcji.

Ćwiczenie 2

Opisz gospodarstwo drobnotowarowe i wielkotowarowe na podstawie foliogramów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) obejrzeć foliogramy opisujące rodzaje gospodarstw rolnych,
2) zapisać w zeszycie charakterystyki gospodarstw drobnotowarowych i wielkotowarowych,
3) zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

foliogramy opisujące rodzaje gospodarstw rolnych,

−

zeszyt,

−

przybory do pisania,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca elementów konstrukcyjnych budynku i ich funkcji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zdefiniować podstawowe pojęcia z zakresu budownictwa i ochrony

środowiska?

2) posłużyć się terminologią zawodową z zakresu budownictwa

wiejskiego?

3) scharakteryzować gospodarstwo rolne i zakład obsługi rolnictwa?
4) zdefiniować gospodarstwo drobnotowarowe?
5) zdefiniować gospodarstwo wielkotowarowe?
6) określić, na czym polega ochrona środowiska?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Obiekty budownictwa wiejskiego

4.2.1. Materiał nauczania

Obiekty budowlane dzielimy na budynki i budowle.
Budowlą nazywamy dzieło stworzone przez człowieka trwale połączone z gruntem,

wzniesione w celu zaspokojenia określonej potrzeby gospodarczej, kulturalnej lub innej, ale
nie wyodrębniające przestrzeni wewnętrznej na stały lub czasowy pobyt ludzi lub zwierząt.

Budynkiem jest obiekt trwale związany z gruntem, w którym przegrodami wydzielono

przestrzeń o przeznaczeniu użytkowym na stały lub czasowy pobyt ludzi lub zwierząt.

Do podstawowych obiektów budownictwa wiejskiego należą:

−

budynki, zaspokajające potrzeby bytowe i kulturalne mieszkańców wsi. Należą do nich:
budynki mieszkalne, szkoły, przedszkola, przychodnie lekarskie, kina, domy kultury,
sklepy itp.,

−

budynki do produkcji rolnej oraz inwentarza żywego. Należą do nich: budynki
inwentarskie, gospodarcze, składy płodów rolnych oraz składowiska maszyn i urządzeń
rolniczych, wiaty i szopy,

−

budowle rolnicze, do których zaliczamy: wybiegi dla zwierząt (ogrodzony teren związany
z budynkiem inwentarskim, nasłoneczniony, z nawierzchnią częściowo utwardzoną,
przeznaczony na pobyt zwierząt na powietrzu i słońcu), okólniki dla zwierząt (ogrodzony
teren nasłoneczniony, z nawierzchnią częściowo utwardzoną, przeznaczony na pobyt
zwierząt na powietrzu i słońcu lecz niekoniecznie związany z budynkiem inwentarskim),
silosy i zbiorniki do przechowywania materiałów sypkich, cieczy i zielonek, suszarnie
pasz, gnojowniki, stawy rybne, zasobniki, pastwiska, ciągi komunikacyjne, place
manewrowe itp.
Budynki inwentarskie powinny być dostosowane do gatunku, grupy wiekowej

i użytkowej zwierząt. W niewielkich gospodarstwach, prowadzących wielokierunkową
produkcję zwierzęcą wznosi się najczęściej budynki inwentarskie wspólne dla różnych
gatunków zwierząt.

Obiekty magazynowo – składowe są niezbędne do przechowywania: nawozów

mineralnych i środków ochrony roślin, sprzętu, maszyn rolniczych i pojazdów, a także ziarna,
owoców, ziemniaków, warzyw, zbóż i pasz. Projektując takie budynki należy uwzględnić
specyfikę przechowywanych w nich produktów. Muszą być spełnione wymagania w zakresie
temperatury, oświetlenia, wilgotności powietrza, wentylacji oraz materiałów i konstrukcji
stosowanych do ich wznoszenia.

Stodoły służą do przechowywania pasz słomiastych i siana.
Magazyny na sprzęt, maszyny, pojazdy wykonuje się najczęściej jako konstrukcje

szkieletowe, wolnostojące lub łączy z zabudowaniami inwentarskimi, składowymi.

Szklarnie są obiektami zamkniętymi, oszklonymi, zapewniającymi uprawianym w nich

roślinom odpowiednie warunki do ich uprawy. Czynniki decydujące o wzroście roślin, takie
jak światło, temperatura, wilgotność i skład powietrza muszą być kształtowane w taki sposób,
aby zapewniły minimalizację kosztów i eksploatacji. Światło dzienne stanowi niezbędny
czynnik wzrostu roślin. Dlatego konstrukcja szklarni wraz z jej pokryciem musi zapewnić
dopływ do wnętrza jak największej ilości światła, zwłaszcza zimą. Szklarnie wyposaża się
w urządzenia techniczne, dzięki którym możliwa jest regulacja czynników klimatycznych.

Działkę budowlaną rolnika indywidualnego przeznaczoną pod zabudowę mieszkalną

z towarzyszącymi obiektami gospodarczymi, nazywamy działką zagrodową lub siedliskową
lub w skrócie zagrodą lub siedliskiem. Schemat działki siedliskowej przedstawiono na rys. 1.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 1. Przykładowe rozmieszczenie elementów zagospodarowania działki siedliskowej [1, s. 52]

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jaki obiekt budowlany nazywamy budynkiem?
2. Jaki obiekt budowlany nazywamy budowlą?
3. Jakie znasz obiekty budownictwa wiejskiego?
4. Jakie znasz budynki do produkcji rolnej i inwentarza żywego?
5. Jakie znasz budowle rolnicze?
6. Do czego wykorzystuje się stodoły?
7. Do czego wykorzystuje się szklarnie?
8. Jak rozmieszczone są elementy zagospodarowania na działce siedliskowej?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Rozpoznaj na rysunkach obiekty budownictwa wiejskiego i pogrupuj je na budynki

i budowle.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) obejrzeć rysunki przedstawiające budynki i budowle,
2) rozpoznać i pogrupować rysunki na budynki i budowle,
3) podpisać rozpoznane obiekty budownictwa wiejskiego,
4) zaprezentować efekty swojej pracy,
5) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rysunki przedstawiające obiekty budownictwa wiejskiego,

−

zeszyt,

−

przybory do pisania,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca obiektów budownictwa wiejskiego.

Ćwiczenie 2

Rozpoznaj

obiekty

budownictwa

wiejskiego

przedstawione

rysunku

zagospodarowania działki siedliskowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) obejrzeć rysunek zagospodarowania działki siedliskowej,
2) rozpoznać obiekty przedstawione na rysunku,
3) podpisać rozpoznane obiekty,
4) zaprezentować efekty swojej pracy,
5) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rysunek zagospodarowania działki siedliskowej,

−

zeszyt,

−

przybory do pisania,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca obiektów budownictwa wiejskiego.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zdefiniować pojęcia: budynek, budowla?
2) scharakteryzować

budynki,

zaspokajające

potrzeby

bytowe

i kulturalne mieszkańców wsi?

3) sklasyfikować rodzaje budynków do produkcji rolnej oraz inwentarza

żywego?

4) sklasyfikować budowle rolnicze?
5) określić działkę siedliskową?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Elementy konstrukcji budynku i ich funkcje

4.3.1. Materiał nauczania

Do elementów konstrukcyjnych budynku zaliczamy: fundamenty, ściany, stropy, schody

i dach.

Fundament jest podstawą budynku. Przenosi wszystkie obciążenia, które działają na

budynek, na grunt. Dobór fundamentu zależy od rodzaju i ciężaru budynku oraz od cech
gruntu, na którym ma być posadowiony. Ze względu na głębokość posadowienia fundamenty
dzieli się na płytkie (rys. 2) i głębokie.

Rys.2. Fundament płytki [6, s. 63]

Ściany są to pionowe przegrody budynku, mające zdolność przenoszenia ciężaru

własnego i obciążenia od stropów oraz dachu, a także osłaniające wnętrze budynku od
wpływów zewnętrznych. Zadaniem ścian jest również podział budynku na poszczególne
pomieszczenia. Ze względu na technologię wykonania ściany dzielimy na:

−

betonowe w deskowaniu,

−

murowane (wykonane w sposób tradycyjny),

−

z prefabrykatów średnio – lub wielkowymiarowych o strukturze jednorodnej lub
warstwowej (wykonane poza miejscem wbudowania),

−

drewniane.
Stropy są przegrodami poziomymi, które dzielą budynek na kondygnacje i przekazują na

ściany obciążenia technologiczne oraz ciężar własny. Ponadto stropy tworzą przegrody
cieplne, akustyczne i ogniochronne dla poszczególnych kondygnacji obiektów budowlanych.

Podziału stropów można dokonać przyjmując następujące kryteria:

−

rodzaj konstrukcji: belkowe, na belkach stalowych, płytowe, płytowo-żebrowe,
gęstożebrowe, rusztowe, kasetonowe, grzybkowe,

−

rodzaj materiału konstrukcyjnego: drewniane, stalowe, stalowo-betonowe, stalowo –
ceramiczne, żelbetowe, żelbetowo-ceramiczne,

−

położenie w budynku: nadpiwniczne, międzypiętrowe, poddasza lub stropodachy,

−

sposób wykonania: monolityczne, prefabrykowane, monolityczno-prefabrykowane,

−

ognioodpornośc: palne, niepalne.
Schody zapewniają komunikację pomiędzy kondygnacjami budynku oraz przenoszą

obciążenia na ściany. Ważnym elementem schodów są stopnie, które tworzą biegi. Między
biegami umieszcza się spoczniki. Schody muszą być zabezpieczone balustradą. Schody mogą
mieć różne kształty. Zależą one od przeznaczenia i rodzaju budynków.

Dach jest przekryciem budynku składającym się z konstrukcji nośnej, pokrycia, podkładu

usztywniającego i utrzymującego pokrycie, a także urządzeń do odprowadzania wody (np.
rury spustowe, rynny, obróbki blacharskie itp.). Podstawowym zadaniem dachu jest ochrona

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wnętrza budynku przed wpływami atmosferycznymi. Jednocześnie dach kształtuje bryłę
budynku. Jest zatem jednym z najważniejszych elementów konstrukcyjnych budynku.

Konstrukcja nośna dachu najczęściej jest wykonana z drewna lub żelbetu. Natomiast

przekrycia hal o dużych rozpiętościach mają konstrukcję dachu wykonaną ze stali.

W budynkach wysokich i przemysłowych (ze względu na znaczne siły w ścianach

wywołane obciążeniami) najczęściej projektuje się konstrukcje szkieletowe. Takie
konstrukcje składają się ze słupów oraz rygli szkieletu, wykonanych z materiału o dużej
wytrzymałości (stali lub żelbetu), które przenoszą obciążenia na fundament. Dodatkowo
w szkieletach stalowych występują tężniki, których zadaniem jest podział pola szkieletu na
trójkąty, zapewniające odpowiednią sztywność konstrukcji. Natomiast w szkieletach
żelbetowych połączenia słupów z ryglami są przeważnie sztywne, dzięki odpowiedniemu
ułożeniu prętów stalowych w betonie.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie znasz elementy konstrukcyjne budynku?
2. Jaką rolę w budynku spełnia fundament?
3. Jaką rolę w budynku spełnia strop?
4. Jaką rolę w budynku spełniają ściany?
5. Jaką rolę w budynku spełniają schody?
6. Jaką rolę w budynku spełnia dach?
7. Z jakich elementów składają się konstrukcje szkieletowe?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Rozpoznaj i podpisz elementy konstrukcyjne budynku przedstawione na rysunku oraz

określ ich funkcje.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować rysunek budynku,
2) podpisać elementy konstrukcyjne budynku zaznaczone na rysunku,
3) napisać w zeszycie nazwy elementów konstrukcyjnych budynku i określić ich funkcje,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rysunek budynku,

−

zeszyt,

−

przybory do pisania,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca elementów konstrukcyjnych budynku i ich funkcji.

Ćwiczenie 2

Na kartkach samoprzylepnych zapisano nazwy ścian. Rozpoznaj i scharakteryzuj rodzaje

ścian przedstawionych na makietach oraz przyporządkuj ich nazwy zapisane na kartkach.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować makiety przedstawiające różne rodzaje ścian,
2) wybrać zapisane na przygotowanych kartkach nazwy ścian i przyporządkować je do

rozpoznanych na makietach,

3) napisać w zeszycie krótkie charakterystyki wykonania ścian rozpoznanych na makietach,
4) zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

makiety przedstawiające różne rodzaje ścian,

−

kartki z nazwami rodzajów ścian,

−

zeszyt,

−

przybory do pisania,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca elementów konstrukcyjnych budynku i ich funkcji.

Ćwiczenie 3

Rozpoznaj rodzaje stropów przedstawione na załączonych rysunkach.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować rysunki przedstawiające różne rodzaje stropów,
2) zapisać nazwy rozpoznanych stropów na kartkach,
3) przykleić zapisane nazwy stropów pod odpowiednimi rysunkami,
4) zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rysunki przedstawiające różne rodzaje stropów,

−

kartki samoprzylepne,

−

przybory do pisania,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca elementów konstrukcyjnych budynku i ich funkcji.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić elementy konstrukcyjne budynków?
2) scharakteryzować funkcje fundamentów?
3) określić zadania i rodzaje ścian?
4) określić zadania i rodzaje stropów?
5) określić zadania dachów?
6) określić elementy konstrukcyjne budynków szkieletowych?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Materiały i wyroby budowlane oraz ich zastosowanie

4.4.1. Materiał nauczania

Materiały budowlane można podzielić ze względu na różne kryteria. Jednym z nich jest

podział materiałów ze względu na ich zastosowanie w budynku na: podłogowe,
wykończeniowe, pokryciowe, dźwiękochłonne, do instalacji wodnych, kanalizacyjnych,
gazowych itd. Dzieli się je także na: konstrukcyjne i niekonstrukcyjne. Do materiałów
konstrukcyjnych zalicza się: skały lite, beton, stal, drewno, kamień, natomiast do
niekonstrukcyjnych: wełnę mineralną, szkło, tworzywa sztuczne, betony lekkie.

Materiały kamienne

Naturalne materiały kamienne są skałami, które składają się z minerałów jednorodnych

lub różnorodnych. Poszczególne rodzaje skał różnią się między sobą budową.
W budownictwie stosowane są różne materiały i wyroby ze skał. Należą do nich:

−

kamień łupany – nieregularne odłamki skalne o powierzchniach naturalnego przełamu
skalnego o ostrych krawędziach. Stosowany jest do budowy murów i fundamentów, dróg
i budowli inżynierskich oraz do przerobu na kruszywo,

−

elementy kamienne łupane do licowania ścian – otrzymuje się z kamiennych płyt tartych,
(przełupane są prostopadle do płaszczyzny przecięcia) lub z bloków skalnych,

−

bloki, formatki i płyty surowe – to bryły kamienia naturalnego, zbliżone kształtem do
prostopadłościanu. Są przeznaczone do bezpośredniego stosowania w budownictwie lub
do wyrobu kamiennych elementów budowlanych,

−

kamienne podokienniki zewnętrzne i wewnętrzne oraz płyty cokołowe, posadzkowe,
okładzinowe – produkowane z piaskowców, granitów, sjenitów, marmurów,

−

kamienne kostki drogowe, krawężniki – produkowane ze skał ścieralnych, jak: granit,
kwarcyt czy porfir,

−

wyroby włókniste z topionych skał: jak wełna mineralna, stosowana jako materiał do
izolacji cieplnej i akustycznej.

Materiały ceramiczne

Wyrobami ceramicznymi nazywa się materiały otrzymywane przez uformowanie

i wypalenie lub spieczenie glin albo mas ceramicznych, które zawierają glinę. Ceramiczne
wyroby stosowane w budownictwie można podzielić na trzy grupy:

−

I obejmuje wyroby o strukturze porowatej i należą do niej wyroby: ceglarskie jak – cegła
budowlana, dziurawka i kratówka, pustaki ścienne i stropowe, dachówki, rurki drenarskie
itp., szkliwione – jak kafle piecowe oraz ogniotrwałe,

−

II obejmuje wyroby o strukturze zwartej i należą do niej: cegły kanalizacyjne, cegły
i kształtki klinkierowe oraz wyroby kamionkowe,

−

III obejmuje ceramikę fajansową, czyli: płytki ceramiczne oraz wyroby porcelanowe,
które mają zastosowanie w technice sanitarnej.

Szkło budowlane

Jest to przezroczysta bezspoinowa substancja otrzymywana ze stopionych, a następnie
ostudzonych składników. Ze względu na asortymenty szkło produkowane do celów
budowlanych można podzielić na:

−

szkło płaskie – ciągnione, walcowane i zespolone – stosowane do szklenia otworów,
wykonywania okładzin, elewacji budynków,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

kształtki szklane – pustaki szklane, luksfery, płyty i kopułki – stosuje się je do budowy
ścian wypełniających, świetlików, świetlików dachowych,

−

materiały do izolacji cieplnych z włókien szklanych – maty, welony i wojłoki –
stosowane do izolacji cieplnych i antykorozyjnych rurociągów oraz zbiorników.

Materiały drewniane drewnopochodne

Drewnem nazywamy drzewo po ścięciu. Drewna używa się do budowy elementów

konstrukcyjnych budynku jak: stropy, ściany, dach czy schody, ale także do wykonywania
deskowań, rusztowań, stolarki budowlanej, na nawierzchnie podłogowe i okładziny ścian.
Materiały drewnopochodne otrzymuje się przez wykorzystanie odpadów drzewnych,
z których produkuje się:

−

płyty pilśniowe, wiórowe stosowane do izolacji ciepłochronnej i dźwiękoszczelnej,
wykładania ścian i podłóg, w przemyśle meblarskim,

−

płyty wiórowo-cementowe stosowane jako izolacja cieplna pod tynk.

Materiały bitumiczne

Są to materiały organiczne wiążące, zwane lepiszczami bitumicznymi, które dzięki

zjawiskom fizycznym zmieniają swoją konsystencję. W zależności od pochodzenia lepiszcza
dzielimy na: asfaltowe i smołowe.

Asfalty powstają z mieszaniny węglowodorów wielocząsteczkowych pochodzenia

naturalnego lub otrzymywane są z przeróbki ropy naftowej. Są stosowane do robót
drogowych i przemysłowych jako: masy powłokowe i impregnacyjne do produkcji papy, jako
główny składnik lepików, kitów, jako masy izolacyjne do pokrywania rurociągów.

Smoły otrzymuje się podczas suchej destylacji węgla lub drewna. Stosowane są do

produkcji papy, konserwacji pokryć dachowych, w robotach drogowych.

Wyroby i materiały do izolacji przeciwwilgociowych to papy i materiały bitumiczne

płynne, do których zaliczamy: roztwory asfaltowe, emulsje asfaltowe, lepiki, kity asfaltowe
i masy asfaltowe.

Wyroby ze stopów i metali

Stopy żelaza otrzymuje się przez stopienie i redukcję w wielkim piecu rud żelaza

z koksem i topnikami, którymi najczęściej są wapienie i dolomity. W wyniku procesu
wielkopiecowego otrzymuje się surówkę, którą przetapia się na stal lub żeliwo.

W budownictwie wyrobami ze stali są: kształtowniki, blachy, pręty do zbrojenia, rury,

wyroby z blachy, siatki, gwoździe, śruby itp.

Wyroby z żeliwa to: płyty kuchenne, drzwiczki piecowe, kratki wentylacyjne, rury

i kształtki, przybory sanitarne i grzejniki.

Spośród metali w budownictwie stosuje się:

−

stopy glinu zwane stopami aluminium. Stopy te są podatne na kształtowanie ich przez
walcowanie, prasowanie, przeciąganie i odkuwanie. Do najczęściej stosowanych
wyrobów zaliczamy: kształtowniki, blachy i taśmy,

−

miedź, z której wykonuje się blachy, kształtowniki, rury, drut i gwoździe,

−

cynk, z którego wykonuje się blachy cynkowe, rynny dachowe i rury spustowe,

−

ołów, z którego wykonuje się blachy ołowiane, a także warstwy izolacyjne
przeciwwilgociowe i uszczelnienia instalacji kanalizacyjnych,

−

cynę stosowaną jako stop lutowniczy oraz na powłoki ochronne (antykorozyjne) innych
metali np. miedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyroby z tworzyw sztucznych

Są to materiały, które zawierają jako składnik podstawowy substancje wielocząsteczkowe

zwane polimerami oraz dodatki w postaci plastyfikatorów, wypełniaczy, utrwalaczy
i barwników. Dla potrzeb budownictwa z tworzyw sztucznych produkowane są wyroby:
podłogowe (wykładziny), do krycia dachów, płyty ścienne, do izolacji cieplnych (styropian),
przeciwwilgociowych (folie) i chemoodpornych, do celów sanitarnych i instalacji
elektrycznych, stolarki budowlanej, materiały malarskie, kleje, klamki, okładziny na poręcze.

Mineralne spoiwa budowlane

Są to wypalone i sproszkowane materiały, które po wymieszaniu z wodą dzięki reakcjom

chemicznym wiążą i twardnieją.

Spoiwa dzielimy na:

−

hydrauliczne, które po zarobieniu wodą wiążą i twardnieją na powietrzu oraz pod wodą.
Należą do nich: wapno hydrauliczne, cementy portlandzkie i hutnicze. Materiały te
stosowane są do produkcji betonów, zapraw, robót tynkarskich, murowych,

−

powietrzne, które po zarobieniu wodą twardnieją i osiągają właściwe cechy
wytrzymałościowe tylko na powietrzu. Należą do nich: wapno budowlane i gips
budowlany. Spoiwa wapienne stosowane są do budowy murów, produkcji zapraw,
tynków zewnętrznych i wewnętrznych, produkcji pustaków ściennych i stropowych (jako
dodatek do cementu), produkcji cegły wapienno-piaskowej i betonów komórkowych.
Gips budowlany stosuje się do szpachlowania ścian, tynkowania, spoinowania płyt
gipsowych.

Zaprawy i zaczyny budowlane

Zaczyn budowlany, to mieszanina spoiwa mineralnego z wodą. Zaprawa budowlana, to
mieszanina zaczynu budowlanego z drobnym kruszywem. Zaczyny dzielimy na:

−

gipsowe (stosowane do produkcji elementów gipsowych, do robót tynkarskich, do
wypełniania bruzd po robotach instalacyjnych, do wykonywania sztukaterii),

−

cementowe (stosowane do wzmacniania spękanych budowli kamiennych i betonowych,
do wzmacniania podłoży gruntowych).
Zaprawy budowlane dzielimy na: wapienne, cementowe, cementowo-wapienne, gipsowe,

gipsowo-wapienne oraz zaprawy, w których spoiwami są żywice syntetyczne. Najczęściej
zaprawy są stosowane do: łączenia elementów przegród budowlanych, wypełniania spoin,
ochrony elementów budynku przed wpływami zewnętrznymi przez pokrycie tynkiem,
produkcji wyrobów i elementów budowlanych.

Betony

Beton jest kamieniem sztucznym, który powstaje w wyniku połączenia, a następnie

związania spoiwa cementowego, kruszywa i wody. Jest to podstawowy materiał do
wznoszenia fundamentów, elementów nośnych ściskanych (słupy, ściany) i zginanych ( belki
i płyty), do robót drogowych, budowli podziemnych oraz przemysłowych, ale również do
produkcji pustaków, bloczków i płyt, belek stropowych, płyt chodnikowych, krawężników
i obrzeży, płyt drogowych itp.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie zadanie spełniają w podłodze izolacje termiczne?
2. Jakie materiały budowlane zaliczamy do konstrukcyjnych?
3. Jakie materiały budowlane zaliczamy do niekonstrukcyjnych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. Jakie wyroby i materiały ze skał stosowane są w budownictwie wiejskim?
5. Jakie materiały i wyroby zaliczamy do ceramiki budowlanej?
6. Jakie zastosowanie w budownictwie mają wyroby ze szkła?
7. Gdzie w budownictwie wiejskim wykorzystuje się drewno i materiały drewnopochodne?
8. Jakie znasz lepiszcza bitumiczne?
9. W jakich robotach budowlanych stosowane są papy i lepiki?
10. Jakie znasz wyroby ze stopów metali?
11. Jakie znasz wyroby i materiały z tworzyw sztucznych stosowane w budownictwie

wiejskim?

12. Co nazywamy spoiwem?
13. Jakie znasz rodzaje zaczynów i zapraw budowlanych?
14. Gdzie najczęściej w budownictwie wiejskim stosowany jest beton?
15. Jakie znasz wyroby z zaczynów, zapraw i betonów?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Opisz wyroby ceramiczne stosowane w budownictwie wiejskim na podstawie

obejrzanego filmu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) obejrzeć film o wyrobach ceramicznych,
2) zapisać nazwy wyrobów na kartce,
3) zapisać charakterystyki poszczególnych wyrobów na kartce,
4) zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

film instruktażowy o wyrobach ceramicznych,

−

kartki papieru,

−

przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Dobierz materiały budowlane stosowane do wykonania ścian konstrukcyjnych

i działowych w budynku jednorodzinnym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) obejrzeć próbki materiałów,
2) wybrać próbki materiałów stosowanych do wykonania ścian konstrukcyjnych

i działowych w budynku jednorodzinnym,

3) wpisać do zeszytu wybrane nazwy materiałów,
4) zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

próbki materiałów budowlanych,

–

zeszyt,

–

przybory do pisania,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

literatura z rozdziału 6 dotycząca materiałów i wyrobów budowlanych.

Ćwiczenie 3

Przyporządkuj do wyrobów budowlanych nazwy i charakterystyki wyrobów zapisane na

kartkach.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) obejrzeć wyroby budowlane,
2) odszukać na załączonych kartkach samoprzylepnych nazwy wyrobów budowlanych,
3) odszukać na załączonych kartkach samoprzylepnych charakterystyki wyrobów

budowlanych,

4) przyporządkować nazwy i charakterystyki do wyrobów budowlanych,
5) zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

wyroby budowlane,

−

kartki samoprzylepne z nazwami i charakterystykami wyrobów budowlanych,

−

przybory do pisania,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca materiałów i wyrobów budowlanych.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić materiały konstrukcyjne i niekonstrukcyjne stosowane

w budownictwie wiejskim?

2) scharakteryzować

materiały

kamienne

wyroby

nich

wykorzystywane w budownictwie wiejskim?

3) scharakteryzować zastosowanie wyrobów ceramicznych w robotach

budowlanych?

4) wymienić materiały i wyroby ze szkła?
5) scharakteryzować materiały i wyroby z drewna i materiałów

drewnopochodnych?

6) scharakteryzować zastosowanie lepiszczy bitumicznych?
7) scharakteryzować wyroby budowlane ze stopów metali?
8) scharakteryzować wyroby z tworzyw sztucznych stosowane

w budownictwie wiejskim?

9) wymienić mineralne spoiwa budowlane?
10) scharakteryzować zastosowanie zaczynów i zapraw budowlanych?
11) scharakteryzować zastosowanie betonu?
12) wymienić wyroby z zaczynów, zapraw i betonów?
13) rozpoznać materiały stosowane w budownictwie wiejskim?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Właściwości

techniczne

materiałów

wyrobów

budowlanych

4.5.1. Materiał nauczania

Materiały budowlane mają określone właściwości, które decydują o ich przydatności

i zastosowaniu. Te właściwości nazywane są cechami technicznymi materiału i można je
podzielić na trzy grupy: fizyczne, mechaniczne i chemiczne.

Do właściwości fizycznych zalicza się: gęstość, gęstość pozorną, szczelność, porowatość,

wilgotność, nasiąkliwość, przesiąkliwość, kapilarność, higroskopijność, przewodność cieplną,
odporność na zamrażanie, ogniotrwałość, rozszerzalność cieplną i dźwiękochłonność.

Gęstością nazywamy stosunek masy materiału do jego objętości bez porów.
Gęstością pozorną nazywamy stosunek masy materiału do jego objętości z porami.
Szczelnością nazywamy liczbę określającą zawartość substancji materiału w jednostce

jego objętości.

Porowatością nazywamy liczbę określającą zawartość wolnych przestrzeni w jednostce

objętości materiału.

Wilgotnością nazywamy zawartość wilgoci w materiale, którą wyraża stosunek masy

wody wchłoniętej przez materiał do masy materiału suchego.

Nasiąkliwością nazywamy zdolność materiału do wchłaniania i utrzymywania wody.
Przesiąkliwością nazywamy podatność materiału na przepuszczanie wody pod

ciśnieniem.

Kapilarnością nazywamy zdolność podciągania wody przez włoskowate, otwarte kanaliki

materiału pozostającego w zetknięciu z wodą.

Higroskopijnością nazywamy zdolność materiału do wchłaniania wilgoci z otaczającego

go powietrza.

Przewodnością cieplną nazywamy zdolność materiału do przewodzenia strumienia

cieplnego powstającego na skutek różnicy temperatury na jego powierzchniach.

Odpornością na zamrażanie nazywamy odporność materiału nasyconego wodą na

wielokrotne zamrażanie i rozmrażanie bez oznak rozpadu lub znaczniejszego obniżenia
wytrzymałości.

Ogniotrwałością nazywamy trwałość kształtu materiału podczas długotrwałego działania

wysokiej temperatury.

Rozszerzalnością cieplną nazywamy wielkość materiału wyrażającą się zmianą

wymiarów pod wpływem wzrostu temperatury.

Dźwiękochłonnością nazywamy zdolność materiału do tłumienia dźwięków.
Do właściwości mechanicznych materiałów budowlanych zalicza się: wytrzymałość na

ściskanie, rozciąganie i zginanie, twardość, sprężystość, kruchość i ścieralność.

Wytrzymałość na ściskanie to największe naprężenie, jakie wytrzymuje próbka badanego

materiału podczas ściskania.

Wytrzymałość na rozciąganie to największe naprężenie, jakie wytrzymuje próbka

badanego materiału podczas rozciągania.

Wytrzymałość na zginanie to naprężenie, które określa stosunek niszczącego momentu

zginającego do wskaźnika wytrzymałości przekroju elementu zginanego.

Twardością nazywamy odporność danego materiału na wciskanie w jego powierzchnię

innego materiału o większej twardości. Im twardość jest większa, tym materiał jest
trudniejszy w obróbce, a jednocześnie odporniejszy na zarysowanie jego powierzchni.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sprężystość to zdolność materiału do przyjmowania pierwotnej postaci po usunięciu siły,

pod wpływem, której próbka materiału odkształciła się. Ważne jest to, aby wgniecenia
powstające po odjęciu obciążeń były jak najmniejsze.

Kruchością nazywamy stosunek wytrzymałości na rozciąganie do wytrzymałości na

ściskanie

Ścieralnością nazywamy odporność materiału na ścieranie.
Właściwości chemiczne materiałów budowlanych określa się wówczas, gdy procesy

chemiczne, które zachodzą wewnątrz materiału grożą zniszczeniem lub obniżeniem jego
wartości użytkowych. Proces niszczenia nazwany korozją, jest zwykle złożony i powoduje
konieczność określenia właściwości chemicznych materiału. Należy sprawdzić odporność
materiału na wpływ agresywnych czynników zewnętrznych. Badania właściwości
chemicznych przeprowadza się w wyspecjalizowanych laboratoriach.

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Na jakie grupy można podzielić właściwości materiałów budowlanych?
2. Jakie znasz właściwości fizyczne materiałów budowlanych?
3. Jakie znasz właściwości mechaniczne materiałów budowlanych?
4. Kiedy określa się właściwości chemiczne materiałów budowlanych?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przyporządkuj cechy techniczne materiałów budowlanych zapisane na kartkach do grup

zamieszczonych na schemacie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać na schemacie nazwy grup, którym masz przyporządkować właściwości

techniczne materiałów budowlanych,

2) odszukać na załączonych kartkach samoprzylepnych nazwy cech materiałów

budowlanych,

3) przyporządkować nazwy cech do grup technicznych,
4) zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

schemat z nazwami grup technicznych materiałów budowlanych,

−

kartki samoprzylepne z nazwami cech materiałów budowlanych,

−

przybory do pisania,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca właściwości technicznych materiałów i wyrobów
budowlanych.

Ćwiczenie 2

Spośród nazw cech technicznych materiałów budowlanych zapisanych na kartkach

wybierz te, które charakteryzują właściwości mechaniczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać zapisane na kartkach nazwy materiałów wraz z ich charakterystyką,
2) rozpoznać cechy mechaniczne zapisane na kartkach,
3) przepisać nazwy cech mechanicznych,
4) zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kartki z nazwami i opisami cech technicznych materiałów budowlanych,

−

przybory do pisania,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca właściwości technicznych materiałów i wyrobów
budowlanych.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) podzielić cechy techniczne materiałów budowlanych na trzy grupy?
2) określić cechy fizyczne materiałów budowlanych?
3) określić cechy mechaniczne materiałów budowlanych?
4) scharakteryzować cechy chemiczne materiałów budowlanych?
5) określić zjawisko korozji materiału?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6. Typy i rodzaje szklarni, budynków inwentarskich,

przechowalni oraz magazynów

4.6.1. Materiał nauczania

Szklarnie

Zadaniem szklarni jest zapewnienie warunków koniecznych do prowadzenia produkcji

roślinnej przez cały rok.

Budynki szklarniowe można podzielić na: budynki ze szkła i tworzyw sztucznych,

cieplarnie foliowe (tunele foliowe), szklarnie pneumatyczne i specjalne.

Budynki ze szkła i tworzyw sztucznych

Szklarnie można podzielić ze względu na wielkość i rodzaj konstrukcji nośnej (np.

szklarnie wolnostojące i zblokowane), sposób budowania (np. jednonawowe, dwunawowe)
oraz rodzaj zastosowanych materiałów konstrukcyjnych (np. stal czy aluminium). Kolejnym
kryterium podziału jest rodzaj pokrycia dachu (np. szkło, tworzywa sztuczne). Ogólnie
przyjęta klasyfikacja budynków szklarniowych jest przedstawiona na rys. 3.

Rys. 3. Klasyfikacja budynków szklarniowych [14, s. 16]

W związku z dążeniem do ujednolicenia budownictwa szklarniowego opracowano

i wprowadzono w 1971 roku normę DIN 11536. Na rys. 4 przedstawiono szklarnię
znormalizowaną według normy DIN.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 4. Niemiecka szklarnia znormalizowana wb DIN 11536: b - szerokość efektywna, e – moduł wymiarowy

(3,065m), hs

- wysokość ściany pionowej, H – wysokość kalenicy [14, s. 16]

Istnieją jednak inne typy szklarni, nie ujęte w normie, o różnej konstrukcji i z różnym

pokryciem dachu.

Przykładem takiej szklarni nietypowej jest model specjalny o kształcie owalnym, pokryty

płytami wykonanymi z tworzywa sztucznego.

W niektórych wersjach szklarni wprowadzono wietrzniki uchylne (z centralnie

umieszczoną osią obrotu) (rys. 5).

Rys. 5. Wietrzniki uchylne ze środkową osią obrotu [14, s. 22]

Cieplarnie foliowe

Cieplarnie foliowe (tunele foliowe) są najczęściej tańsze niż szklarnie. Są stosowane do

uprawy roślin, jeśli spełnione są wymagania odnośnie ich konstrukcji i folii ( stosowanej jako
osłona). Obecnie powstaje wiele różnych typów cieplarni foliowych – od prostych konstrukcji
drewnianych z przybitą folią, aż do konstrukcji bardzo skomplikowanych.

Najprostszą formę konstrukcyjną mają cieplarnie foliowe wykonane z pałąków o kształcie

okrągłym lub eliptycznym, budowane jako jednonawowe. Do pokrycia używa się podwójnej,
nadmuchanej powietrzem folii, która jest odporna na działanie wiatru.

Są również wykonywane bardziej skomplikowane konstrukcje nośne drewniane z dachem

dwuspadowym, lub aluminiowe ostrołukowe (rys. 6).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 6. Konstrukcja nośna szklarni ostrołukowa z pionowymi ścianami bocznymi [14, s. 26]

Szklarnie pneumatyczne

Szklarnie pneumatyczne nie wymagają stosowania konstrukcji nośnej. Powłoka

wykonana jest ze zgrzewanych płatów folii. Brzeg powłoki jest wkopany w ziemię. Powietrze
wtłaczane do środka przez wentylatory powietrza tworzy cylindryczną halę (w rodzaju
balonu). Wejście do szklarni jest możliwe dzięki śluzie (podwójnym drzwiom), która chroni
przed nagłym spadkiem ciśnienia wewnątrz. Tego typu szklarnie są wyposażone w agregaty
prądotwórcze, które zapewniają ciągłą pracę wentylatorów (nawet w czasie awarii sieci
zasilającej).

Szklarnie specjalne

Należą do nich szklarnie, które przeznaczone są do stosowania w określonym celu lub

określonych warunkach. Są to szklarnie:

−

handlowe – do których należą szklarnie sklepowe składające się z części stałej budynku
(przestrzeni sklepowej, łącznika, biura, chłodni i pomieszczeń socjalnych), szklarni
wystawowej (do prezentacji roślin), wiaty chroniącej rośliny przeznaczone do sprzedaży
przed złymi warunkami atmosferycznymi oraz z urządzeń zewnętrznych. Tego typu
szklarnie muszą spełniać specyficzne dla handlu warunki (niezbędne jest światło dzienne,
ale zbyt silne nasłonecznienie jest niepożądane, gdyż rośliny nie powinny się dalej
rozwijać i rozrastać).

−

przesuwne – stosowane tam, gdzie jest możliwe prowadzenie produkcji roślin częściowo
w warunkach uprawy gruntowej, a częściowo w szklarni. Konstrukcja nośna szklarni
spoczywa na szynach. Dzięki temu jest możliwe przemieszczanie powierzchni szklarni
po ciągłym fundamencie. Zaletą szklarni przesuwnych jest lepsze wykorzystanie
powierzchni niż w innych szklarniach. Natomiast wadą nieszczelność spowodowana
zastosowaniem mechanizmu transportowego. Dlatego szklarnie tego typu są uszczelniane
wzdłuż fundamentów. Obecnie nie buduje się szklarni przesuwnych.

−

energooszczędne – które mają na celu ograniczenie do minimum strat ciepła. Szklarnia
energooszczędna jest wykonana jako skratowana konstrukcja nośna o ścianach
pionowych bocznych wykonanych ze szkła izolacyjnego i połaci dachowej wykonanej
z podwójnych płyt żebrowanych ( ze szkła organicznego).

−

przydomowe – które stanowią ogrody zimowe i nie są obiektami produkcyjnymi. Często
do konstruowania szklarni przydomowych można wykorzystać technikę budowy
i klimatyzacji stosowaną przy budowie szklarni produkcyjnych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Budynki inwentarskie

W niewielkich gospodarstwach, prowadzących wielokierunkową produkcję zwierzęcą

wznosi się najczęściej budynki inwentarskie wspólne dla różnych gatunków zwierząt.
Przykład budynku inwentarskiego o obsadzie mieszanej przedstawiono na rys. 7.

Rys.7. Typowy budynek inwentarski o obsadzie mieszanej: 1 – pomieszczenia główne (A – stanowiska dla

bydła, B – kojce dla trzody chlewnej), 2 – kurnik, 3 – paszarnia, 4 – pomieszczenie na sprzęt udojowy
[1, s. 71]

Korzystniejsze warunki hodowli można uzyskać w budynkach specjalistycznych, czyli

dostosowanych do gatunku zwierząt. Dostosowując budynki do powyższych potrzeb wznosi
się dla

−

bydła: obory, cielętniki, jałowniki, bukaciarnie,

−

trzody chlewnej: chlewnie i łuczarnie,

−

owiec: owczarnie,

−

drobiu: kurniki, kaczniki, indyczniki itp.
W budynkach dla bydła powinny znaleźć się również pomieszczenia pomocnicze jak:

dojarnie, zlewnie mleka, paszarnie, gnojowniki.

Przykładowe rozwiązania zabudowy fermy jałówek przedstawiono na rys. 8, chlewni

z kojcami na rys. 9 i kurnika na rys. 10.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 8. Strefowa zabudowa fermy jałówek [1, s. 59]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 9. Schemat technologiczny chlewni z kojcami:

A – część legowiskowa, B – część paszowo-
gnojowa, 1– kojec z wejściem zwykłym,
2 – kojec z wejściem w układzie Trojan,
3 – legowisko maciory, 4 – gniazdo prosiąt
z podgrzewaczami, 5 – poidło smoczkowe
[1, s. 69]

Rys. 10. Układ funkcjonalny i wyposażenie kurnika:

1 – gniazda dla kur, 2 – automat wiszący do
paszy suchej, 3 – poidło, 4 – karmidło do
paszy wilgotnej, 5 – karmidło do paszy
suchej, 6 – grzęda, 7 – budka osłaniająca
wybieg, 8 – sztuczna kwoka, 9 – tacki do
paszy [1, s. 70]

Przechowalnie oraz magazyny

Do przechowywania nawozów mineralnych, środków ochrony roślin, sprzętu i maszyn

rolniczych oraz ziarna, owoców, warzyw i pasz służą budynki i obiekty magazynowo –
składowe jak szopy, stodoły, garaże, magazyny i silosy. Przechowalnie i magazyny muszą
spełniać takie warunki użytkowe, aby spełnić wymagania w zakresie temperatury,
oświetlenia, wilgotności powietrza i wentylacji dla przechowywanych surowców i produktów.
Często w takich obiektach wykonywane są dodatkowe czynności jak: suszenie, czyszczenie,
sortowanie, podkiełkowywanie ziemniaków, mycie, suszenie i obcinanie warzyw.

Do przechowywania siana i słomy często wykorzystuje się poddasza budynków

inwentarskich. Większe ilości magazynuje się w wiatach, szopach, brogach i stodołach. Ze
względu na przeznaczenie stodoły można podzielić na:

−

uniwersalne, przeznaczone do magazynowania pasz,

−

paszowe, służące do magazynowania pasz w postaci siana, sieczki luzem lub suszu,
mączek i mieszanek w workach,

−

specjalne, służące do przechowywania materiałów doświadczalnych i selekcyjnych przy
placówkach doświadczalnych i hodowlanych (rys. 11).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 11. Stodoła specjalna [1, s. 76]

Kiszonki przechowuje się w silosach płaskich naziemnych, półzagłębionych

i zagłębionych, albo w silosach wieżowych.

Sprzęt i maszyny rolnicze przechowuje się zarówno w budynkach zamkniętych jak

garaże oraz pod wiatami i zadaszeniami. Stosowane są także rozwiązania pośrednie, tj.
częściowo zamknięte, a częściowo tylko zadaszone (rys. 12).

Rys. 12. Szopa na narzędzia rolnicze i garaż na ciągniki [1, s.76]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie zadania spełnia szklarnia?
2. Jak można sklasyfikować budynki ze szkła i tworzyw sztucznych?
3. Na czym polega ujednolicenie budownictwa szklarniowego?
4. Gdzie stosowane są cieplarnie foliowe?
5. Kiedy stosowane są szklarnie pneumatyczne?
6. Gdzie stosowane są szklarnie specjalne?
7. Jakie są rodzaje przechowalni i magazynów?
8. Jak można sklasyfikować budynki inwentarskie?
9. Gdzie może być przechowywany sprzęt i maszyny rolnicze?

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przyporządkuj nazwy szklarni i budynków magazynowych zapisane na kartkach

samoprzylepnych do rysunków przedstawionych na planszy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać nazwy obiektów zapisane na kartkach samoprzylepnych,
2) rozpoznać na rysunkach typy szklarni i budynków magazynowych,
3) przykleić nazwy obiektów pod rysunkami,
4) omówić sposób wykonania ćwiczenia,
5) zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

plansza z rysunkami szklarni i budynków magazynowych,

−

kartki samoprzylepne z napisanymi nazwami obiektów,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca typów i rodzajów szklarni i budynków magazynowych.

Ćwiczenie 2

Rozpoznaj na rysunkach rodzaje budynków inwentarskich i opisz pomieszczenia

występujące w tych budynkach.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować rysunki budynków inwentarskich,
2) rozpoznać przeznaczenie budynków inwentarskich przedstawionych na rysunkach,
3) odczytać z rysunków rodzaje pomieszczeń pokazanych w budynkach inwentarskich,
4) napisać w zeszycie nazwy rozpoznanych budynków i opisać pomieszczenia w nich

występujące,

5) zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rysunki budynków inwentarskich,

−

zeszyt,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

przybory do pisania,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca rodzajów budynków inwentarskich.

4.6.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić, jakie zadania spełnia szklarnia?
2) rozpoznać rodzaje i typy szklarni?
3) sklasyfikować budynki inwentarskie?
4) sklasyfikować

magazyny

przechowalnie

występujące

w budownictwie wiejskim?

5) rozpoznać magazyny i przechowalnie występujące w budownictwie

wiejskim?

6) określić sposób przechowywania sprzętu i maszyn rolniczych?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7. Technologie

wykonywania

budynków

gospodarczych

i inwentarskich

oraz

zasady

eksploatacji

obiektów

budownictwa wiejskiego

4.7.1. Materiał nauczania

Budynki gospodarcze i inwentarskie wykonuje się najczęściej metodą tradycyjną, to

znaczy ściany wznosi się z cegły, pustaków ceramicznych, bloczków i pustaków betonowych
lub betonu (w deskowaniu). Stropy natomiast najczęściej wykonuje się jako płytowe,
płytowo-żebrowe i gęstożebrowe. Obecnie rzadziej jako materiał konstrukcyjny do tego typu
budynków stosuje się drewno.

Ściany

Ściany murowane mogą być wykonane z: kamienia, ceramiki (cegły, pustaków) lub

betonu (bloczków betonowych). Do wznoszenia ścian dziś już dość rzadko są stosowane
mury z kamienia łamanego układane na zaprawie. Kamienie układa się na płask i przewiązuje
spoinami pionowymi. Pustki między kamieniami wypełnia się tłuczniem kamiennym.
Poszczególne warstwy w murze mogą mieć różną wysokość. Natomiast spoiny poziome
powinny przebiegać w miarę możliwości równolegle do siebie.

Ściany z cegieł, pustaków ceramicznych i bloczków betonowych można wykonywać

jako:

−

jednomateriałowe (jednorodne), murowane z jednego rodzaju elementów (np. cegły),
które łączy się w określony sposób: za pośrednictwem spoin,

−

wielomateriałowe, w których mury wykonane z różnych materiałów (np. mur zewnętrzny
z klinkieru, a wewnętrzny z pustaków) są rozdzielone pionową szczeliną powietrzną
o grubości 30÷40 mm i jednocześnie połączone za pomocą kotwi,

−

warstwowe, z izolacją termiczną (jako ściany szczelinowe lub ocieplane od zewnętrznej
strony budynku).
Elementy ścienne prefabrykowane, produkowane są jako płyty betonowe, płyty

warstwowe, płyty z blachy fałdowej, trapezowej lub z drewna. Płyty warstwowe najczęściej
wykonywane są z rdzeniem ze styropianu, z wełny mineralnej lub poliuretanu. Na
przygotowanej lekkiej konstrukcji szkieletu (konstrukcja oparta na szkielecie aluminiowym,
stalowym lub drewnianym) np. magazynu montowane są płyty ścienne.

Ściany monolityczne (wykonywane metodą wylewania) betonowe są wykonywane

w deskowaniu. Obecnie ściany monolityczne wykonuje się najczęściej z betonów lekkich
kruszynowych bardzo często wzmacniane siatką zbrojeniową. Formowanie takich ścian
odbywa się metodą deskowania.

Ściany drewniane mogą być wykonywane jako: wieńcowe, szkieletowe i pełne.
Ściany wieńcowe mają prostą konstrukcję. Składają się z elementów drewnianych

ułożonych poziomo i połączonych w narożach. Najczęściej ściany wieńcowe wznosi się na
fundamentach murowanych lub betonowych. Pierwszy element ściany wieńcowej zwany
podwaliną musi być odizolowany od fundamentu izolacją zabezpieczającą przed wilgocią.

Ściany szkieletowe w porównaniu z wieńcowymi są bardziej ekonomiczne. Konstrukcja

ściany składa się ze szkieletu drewnianego. Szkielet wypełniony jest materiałem o dobrej
izolacyjności. Konstrukcje nośne ścian odeskowuje się obustronnie.

Ściany płytowe drewniane wykonuje się z trzech rodzajów elementów: płyt pełnych,

okiennych i drzwiowych. Z takich elementów można wykonywać budynki magazynowe.
Płyty ścienne łączy się ze sobą za pomocą śrub. Wszystkie ściany i elementy drewniane
muszą być zabezpieczone odpowiednimi impregnatami przed korozją biologiczną.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Stropy

Stropy żelbetowe płytowe wykonuje się najczęściej jako monolityczne (wylewane) na

budowie.
Charakteryzuje je jednakowa grubość we wszystkich przekrojach pionowych (rys. 13).

Rys. 13. Strop płytowy [8, s.101]

Strop płytowo – żebrowy składa się z płyty, żeber i podciągu. Płyta jest oparta ma żebrach

jednoprzęsłowych (rys. 14).

Rys. 14. Strop płytowo-żebrowy [8, s.101]

Tego typu stropy są stosowane nad pomieszczeniami o szerokości nie przekraczającej

6÷6,5 m. Przy większych rozpiętościach, zamiast zwiększać wysokość żeber, wspiera się je
na słupach za pośrednictwem podciągów. Projektując dach należy wziąć pod uwagę zarówno
warunki klimatyczne, jak i rodzaj pokrycia, rodzaj konstrukcji dachowej, przeznaczenie,
sposób odprowadzania wód opadowych z połaci. Należy dążyć do jak najprostszych
rozwiązań, ponieważ dachy o skomplikowanych kształtach są trudniejsze do wykonania
i stwarzają większe prawdopodobieństwo występowania przecieków podczas eksploatacji.
Najczęściej budynki gospodarcze i inwentarskie mają dachy o połaciach płaskich:
jednospadowe lub dwuspadowe.

Zasady utrzymania i użytkowania obiektów budowlanych, w tym obiektów budownictwa

wiejskiego określa Ustawa z dnia 7 lipca 1994 roku Prawo Budowlane (tekst jednolity Dz. U.
z 2003 r. Nr 207, poz. 2016, zmiany: Dz. U. z 2004 r. Nr 6, poz.41).

Eksploatacja obiektów budownictwa wiejskiego musi się odbywać zgodnie z ich

przeznaczeniem. Należy podejmować czynności w zakresie bieżącej konserwacji i utrzymania
obiektu budowlanego. Obiekty w czasie ich użytkowania powinny być poddane okresowej
kontroli, co najmniej raz w roku, polegającej na sprawdzeniu stanu technicznego elementów
budynku i budowli narażonych na szkodliwe wpływy atmosferyczne i niszczące działania
czynników występujących podczas użytkowania obiektu. Co najmniej raz na pięć lat podlega
kontroli stan techniczny i przydatność do użytkowania obiektu budowlanego, estetyki obiektu
budowlanego oraz jego otoczenia. Kontrolę stanu technicznego przewodów kominowych
mogą dokonywać osoby wykazujące się kwalifikacjami mistrza w zawodzie kominiarskim
lub osoby posiadające uprawnienia budowlane w odpowiedniej specjalności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jak klasyfikuje się ściany ze względu na technologię ich wykonania?
2. Jak wykonuje się ściany monolityczne w deskowaniu?
3. Jak wykonuje się ściany murowane z: kamienia, ceramiki lub betonu?
4. Jak wykonuje się ściany z prefabrykatów?
5. Jak klasyfikuje się ściany drewniane?
6. Jakie stropy stosuje się najczęściej w budynkach magazynowych i inwentarskich?
7. Gdzie określone są zasady eksploatacji obiektów budownictwa wiejskiego?
8. Jakim kontrolom podlegają obiekty budowlane?

4.7.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Rozpoznaj i scharakteryzuj technologie wykonania ścian przedstawionych na makietach.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) obejrzeć makiety przedstawiające różne rodzaje ścian,
2) wybrać zapisane na przygotowanych kartkach nazwy technologii ścian rozpoznanych na

makietach,

3) napisać w zeszycie krótkie charakterystyki technologii wykonania ścian rozpoznanych na

makietach,

4) zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

makiety przedstawiające różne rodzaje ścian,

−

kartki z nazwami technologii ścian,

−

zeszyt,

−

przybory do pisania,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca budynków inwentarskich.

Ćwiczenie 2

Na rysunku masz przedstawiony budynek inwentarski. Rozpoznaj przeznaczenie

budynku i dobierz technologię wykonania ścian i stropu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować budynek inwentarski przedstawiony na rysunku,
2) rozpoznać przeznaczenie budynku,
3) dobrać technologię wykonania ścian i stropu,
4) opisać w zeszycie wybraną technologię wykonania ścian i stropu,
5) zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rysunek przedstawiający budynek inwentarski,

−

przybory do pisania,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

zeszyt,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca budynków inwentarskich.

4.7.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) sklasyfikować ściany ze względu na technologię wykonania?
2) określić technologię wykonania ścian monolitycznych?
3) scharakteryzować technologie wykonywania ścian murowanych

z różnych materiałów?

4) określić technologie wykonania ścian prefabrykowanych?
5) określić technologie wznoszenia ścian drewnianych?
6) określić najczęściej stosowane stropy w budynkach gospodarczych

i inwentarskich?

7) określić rodzaje dachów najczęściej stosowanych w budynkach

gospodarczych i inwentarskich?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.8. Urządzenia techniczne stosowane w produkcji rolniczej

oraz zasady ich eksploatacji

4.8.1. Materiał nauczania

W produkcji rolniczej mają zastosowanie urządzenia techniczne wykorzystywane do

nawadniania, pielęgnacji drzew, krzewów i trawników, zwalczania chorób, chwastów
i szkodników roślin oraz do transportu. W zależności od sposobu rozprowadzania wody
rozróżnia się następujące rodzaje nawadniania: zraszanie (deszczowanie), nawadnianie
kroplowe oraz podsiąkowe.

W większości polskich szkółek używa się deszczowni stałych sterowanych przez zawory

elektromagnetyczne z regulacją czasową długości okresu i pory nawadniania. Rury
rozprowadzające wodę znajdują się na powierzchni lub są zagłębione w ziemi. Dysze
stosowane do zraszania mogą być wykonane z tworzyw sztucznych lub metalu (rys. 15).

Rys. 15. Rodzaje dysz stosowanych do nawadniania powierzchniowego: a – dysza o zakresie deszczowania

w kształcie koła, b – dysza deszczująca półkoliście, typu K, z tworzywa sztucznego, c – pałąkowa
dysza metalowa do wytwarzania mgły, d – dysza uderzeniowa wykonana z mosiądzu, e – dysza
spiralna do rozpylania drobnego, o zwiększonym zasięgu, wykonana z mosiądzu, f – dysza do
wytwarzania mgły wodnej [14, s. 374]

W szkółkach gruntowych spotyka się deszczownie przenośne. W większych, co najmniej

kilkuhektarowych gospodarstwach, wprowadza się systemy nawadniania i nawożenia
sterowane komputerowo. Największą zaletą pełnej automatyzacji tych czynności jest
możliwość zaoszczędzenia pracy ludzkiej, która staje się coraz droższa. Przy tego typu
nawadnianiu powstają jednak także problemy. Gdy późną wiosną i latem w trakcie
intensywnego wzrostu pojawiają się dłuższe okresy chłodnej i deszczowej pogody, rośliny
odczuwają niedobór składników pokarmowych, co odbija się na ich wzroście. Zwiększanie
stężenia pożywki i jednoczesne zmniejszanie częstotliwości podlewania tylko częściowo
rozwiązuje ten problem. Osobną kwestią jest ochrona środowiska, znaczna część roztworu
nawozów trafia do gleby i zanieczyszcza wody gruntowe.

Jedną z form deszczowania jest nawadnianie za pomocą ruchomych belek lub ram. Belka

ze zraszaczami, zamontowana na specjalnej konstrukcji ramowej, przesuwana jest przy
użyciu silnika elektrycznego wzdłuż zagonu z roślinami. Zaletą tego systemu jest wysoka
równomierność nawadniania. Stosuje się go już w wielu szkółkach, najczęściej w tunelach
foliowych, w których rama nośna dla belki zraszającej może być zamocowana do konstrukcji
tunelu. Belki zraszające używane na otwartej przestrzeni mają większe rozmiary i mocowane
są na kołach jezdnych.

Nawadnianie kroplowe polega na dostarczeniu małych dawek wody bezpośrednio do

strefy korzeniowej roślin. System urządzeń do kroplowego nawadniania roślin umożliwia
równoczesne nawadnianie i nawożenie roślin. Jednym z najważniejszych elementów systemu
kropelkowego nawadniania są emitery, które można sklasyfikować do trzech grup:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

w postaci otworów,

–

o długiej drodze przepływu wody,

–

z kompensacją ciśnienia.
Głównymi urządzeniami systemu nawadniania kropelkowego są: ujęcie wody,

podziemne rurociągi odprowadzające, stacja programowania, filtry lub zespół uzdatniający,
dozowniki nawozów, elastyczne przewody nawadniające, końcówki kropelkujące i nasadzane
lub wbudowane w nie emitery (rys. 16).

Rys.16. Schemat urządzenia do nawadniania kropelkowego: 1 – zawór elektromagnetyczny, 2 – zawór

zwrotny, 3 – dozownik nawozu, 4 – filtr, 5 – reduktor ciśnienia [14, s. 376]

Systemy podsiąkowe mogą być używane na matach podsiąkowych, zagonach

piaskowych, stołach zalewowych i w rynnach przepływowych. Zaletą tych systemów jest
duża efektywność nawadnianiai nawożenia, możliwość pełnej automatyzacji tych zabiegów,
oszczędność wody i nawozów oraz ochrona środowiska.

Pielęgnacja drzew i krzewów

Do narzędzi mechanicznych zaliczamy: pilarki spalinowe i elektryczne, kosy

i wykaszarki spalinowe, nożyce spalinowe do żywopłotu, podkrzesywarki do gałęzi. To
urządzenia pozwalające znacznie uprościć proces wymiany starych odmian na nowe,
usprawniając wycinkę drzew. Pilarki spalinowe to lekkie i mocne narzędzia przydatne
zarówno podczas wycinania starych drzew i grubszych konarów lub podcinania pni drzew
owocowych i formowania krzewów.

Kosy spalinowe służą do wykaszania chwastów między młodymi drzewkami, które mogłyby

zostać porażone przez herbicydy podczas prac ochronnych. Można ich używać również do innych
prac jak np. czyszczenie rowów i poboczy czy podcinanie cienkich zarośli i krzaków

Podkrzesywarki służą do pielęgnacji drzew owocowych oraz prześwietlania koron drzew.

Urządzenia do ochrony roślin

Najbardziej rozpowszechnioną metodą zwalczania chorób, chwastów i szkodników roślin

jest metoda chemicznego zwalczania. Najpowszechniejszymi urządzeniami do ochrony roślin

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

są opryskiwacze plecakowe ręczne i mechaniczne. Opryskiwacze plecakowe mogą być
spalinowe lub ciśnieniowe. Stosowane są w opryskach sadowniczych, małych plantacjach
i terenach zieleni. Zaletą tego typu opryskiwacza jest dostęp w każde najbardziej odległe
i niedostępne miejsca w ogrodach i plantacjach roślin. Są one lekkie o pojemnościach do
kilkudziesięciu litrów. Większość opryskiwaczy plecakowych tak jest zaprojektowana, aby
ich eksploatacja była łatwa i wygodna. Specjalnym rozwiązaniem są długie teleskopowe lance
z dodatkowym uszczelnieniem chroniącym przed piachem i zanieczyszczeniami. Wszystkie
elementy opryskiwaczy wykonane są z materiałów o najwyższej wytrzymałości i odporności
chemicznej, tak, aby mogły służyć przez wiele lat. Przygotowanie do pracy i regulacja
urządzenia do ochrony roślin obejmuje nastawienie wymaganej dawki oprysku.

Urządzenia transportowe

Transport wewnętrzny niezbędny jest do przemieszczania różnorodnych ładunków w obrębie

gospodarstwa. Proces transportu składa się z załadunku, przewozu i rozładunku. Metody
transportu można podzielić na tradycyjną i z zastosowaniem palet. Sposób transportu palet
pokazano na rys. 17. Ogólnie środki transportu dzieli się na środki kołowe transportu polowego
oraz środki do transportu wewnątrz obiektów produkcyjnych. Kołowe środki przewozowe to:
taczki, wózek gospodarczy, wózek magazynowy, wózek szczękowy, ręczny wózek platformowy,
wózki akumulatorowe, wózki unoszące i wózki przesuwne na rolkach (rys. 18).

Rys. 17. Sposób transportu palet [14, s. 366]

Rys. 18. Wózki transportujące palety przesuwane na

rolkach

z systemem

prowadnic

przejściach [14, s. 366]

Przenośniki to urządzenia transportowe o zasięgu kilku do kilkunastu metrów. Służą one

do poziomego, pionowego lub ukośnego przemieszczania towaru luzem lub w opakowaniach.
Urządzenia te mogą pracować samodzielnie lub stanowić elementy linii technologicznych.

Zasady eksploatacji urządzeń technicznych w budownictwie wiejskim

Eksploatację urządzeń technicznych w budownictwie wiejskim można sklasyfikować

jako:

−

czynną, na którą składa się: przygotowanie do pracy urządzeń, efektywna praca,
czynności sterowania lub kierowania urządzeniem, czynności konserwacyjne
wykonywane w procesie pracy i postojów technologicznych,

−

bierną, do której zalicza się: transport urządzeń na miejsce pracy, przeglądy techniczne
i naprawy, przechowywanie i zabezpieczanie urządzeń i wycofywanie urządzeń
z eksploatacji.
Urządzenia techniczne muszą zapewniać bezpieczne i higieniczne warunki pracy.

Powinny być wyposażone w instrukcje, zawierające informacje dotyczące między innymi
zastosowania urządzenia, montażu i demontażu, regulacji oraz konserwacji (obsługi
i naprawy). Eksploatowane urządzenia osiągają właściwą wydajność, jeśli mają zapewnione
warunki pracy zgodne z ich założeniami i właściwościami konstrukcyjnymi. Zmiany tych
warunków wpływają negatywnie na pracę urządzenia i w konsekwencji powodują
przyspieszone ich zużycie. Procesy zużyciowo – starzeniowe urządzeń zachodzące podczas

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

eksploatacji mogą być zmniejszone lub spowolnione przez dokonywanie przeglądów
sprawdzających (kontrolnych) oraz zależnych od ich wyników, różnych zabiegów
konserwacyjnych. Tylko prawidłowa obsługa urządzeń oraz stałe i dokładne zabiegi
konserwacyjne zgodne z instrukcjami mogą zapewnić ich długą i niezawodną eksploatację.
Konserwacja należy do podstawowych obowiązków pracowników obsługujących urządzenia,
którzy dokonują jej przed rozpoczęciem, jak i po ukończeniu pracy oraz podczas przestojów
technologicznych.

Z ogólnych zasad przeprowadzania różnorodnych przeglądów sprawdzających

i dokonywania zabiegów konserwujących można wymienić sprawdzenie:

−

wszystkich dostępnych części i podzespołów, z jednoczesnym usuwaniem zauważonych
usterek i braków,

−

regulację montażową luzów, naciągów itp. oraz dokręcenie śrub i nakrętek, a także
wymianę drobnych uszkodzeń elementów,

−

istnienia zanieczyszczeń, przyczyn ich powstawania oraz usuwanie i zabezpieczanie
przed ponownym powstawaniem, np. produktów przyspieszonej korozji, nagromadzenia
zanieczyszczeń przez nieszczelności osłon lub powstałych podczas nieprzewidzianego
tarcia części między sobą,

−

stanu pokryć antykorozyjnych, a następnie likwidowanie ubytków i odprysków, lub
zastępcze zabezpieczenie odkrytych metali smarami lub pastami antykorozyjnymi,

−

zabezpieczenie przed szkodami sezonowymi.

4.8.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie znasz rodzaje nawadniania?
2. Na czym polega deszczowanie?
3. Na czym polega nawadnianie kropelkowe?
4. Do czego stosujemy systemy podsiąkowe?
5. Do jakich prac stosowane są pilarki?
6. Jakie narzędzia stosujemy do formowania krzewów?
7. Jakie znasz rodzaje opryskiwaczy?
8. Jakie znasz urządzenia stosowane do transportu ładunków w obrębie gospodarstwa?
9. Do czego stosowane są przenośniki?
10. Jakie są zasady eksploatacji urządzeń technicznych w budownictwie wiejskim?

4.8.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Z zestawu urządzeń technicznych stosowanych w budownictwie wiejskim, które znajdują

się w pracowni wybierz te, które wykorzystywane są do nawadniania. Pogrupuj je na
urządzenia do deszczowania, nawadniania kropelkowego i podsiąkowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przygotować stanowisko do wykonania ćwiczenia,
2) obejrzeć urządzenia znajdujące się w pracowni,
3) rozpoznać urządzenia stosowane do nawadniania,
4) pogrupować urządzenia stosowane do deszczowania, nawadniania kropelkowego

i podsiąkowego,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5) zaprezentować efekty swojej pracy,
6) zlikwidować stanowisko pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zestawy urządzeń technicznych stosowanych w budownictwie wiejskim,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca urządzeń do nawadniania.

Ćwiczenie 2

Z zestawu narzędzi znajdujących się na stole w pracowni wybierz te, które stosuje się do

wycinania starych drzew.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przygotować stanowisko do wykonania ćwiczenia,
2) obejrzeć narzędzia znajdujące się na stole,
3) wybrać te, które można zastosować do wycinania starych drzew,
4) zaprezentować efekty swojej pracy,
5) zlikwidować stanowisko pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

narzędzia mechaniczne stosowane w budownictwie wiejskim,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Zaplanuj konserwację sprzętu transportowego przed postojem międzysezonowym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować informacje o konserwacji środków transportowych,
2) przeczytać dokumentację obsługi różnych środków transportu,
3) zapisać w punktach kolejność czynności podczas konserwacji środków transportowych,
4) zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

instrukcje obsługi środków transportowych,

−

zeszyt,

−

przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.8.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) rozróżnić urządzenia techniczne stosowane do nawadniania?
2) dobrać rodzaj nawadniania w zależności od sposobu rozprowadzania

wody?

3) rozróżnić urządzenia i narzędzia do pielęgnacji drzew i krzewów?
4) określić urządzenia stosowane do ochrony roślin?
5) określić urządzenia do transportu wewnętrznego?
6) rozpoznać urządzenia do transportu wewnętrznego?
7) określić zasady eksploatacji urządzeń technicznych w budownictwie

wiejskim?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.9. Instalacje w obiektach budownictwa wiejskiego oraz zasady

ich eksploatacji

4.9.1. Materiał nauczania

W obiektach budownictwa wiejskiego występują instalacje: wodociągowe, kanalizacyjne,

gazowe, centralnego ogrzewania, elektryczne, wentylacyjne, klimatyzacyjne i telefoniczne.

Instalacja wodociągowa

Służy do zaopatrywania budynków w wodę zdatną do picia i na potrzeby gospodarcze

oraz w wodę do gaszenia pożarów. Jako przewody rozprowadzające wodę wewnątrz budynku
stosuje się ciśnieniowe rury stalowe, żeliwne, z tworzyw sztucznych lub miedziane. Rury
stalowe ocynkowane, rury z tworzywa sztucznego i miedziane stosuje się do przewodów
zakładanych na ścianach wewnętrznych budynku oraz w ziemi (rys. 19).

Rys.19. Przykład rozprowadzenia lokalnego wody zimnej rurami z PVC: 1 - rura, 2 - kolanko, 3 - trójnik,

4 i 7 - złączki z żeliwa ciągliwego, 5 - tuleja, 6 - nakrętka z żeliwa ciągnionego, 8 - zawór
wodociągowy przelotowy [2, s. 111]

Urządzenia służące do czerpania lub zamykania przepływu wody nazywamy

uzbrojeniem. Urządzenia toaletowe: umywalkowe, zmywakowe, wannowe, zawory czerpalne
itp. są polerowane, niklowane lub chromowane.

W razie potrzeby odcięcia pewnej części instalacji (np. w celu spuszczenia z niej wody),

zakłada się na przewodach zawory przelotowe. Do czerpania wody z instalacji służą zawory
czerpalne. Do dozowania wody (np. spłuczek ustępowych) służą zawory pływakowe. Zawory
bezpieczeństwa zabezpieczają urządzenie (np. hydrofor) przed wytworzeniem ciśnienia
większego niż robocze.

Jeśli nie ma możliwości korzystania z sieci wodociągowej, w celu zaopatrzenia budynku

w wodę stosuje się zbiorniki otwarte lub zamknięte. Zbiorniki otwarte, czyli bezciśnieniowe,
instaluje się na poddaszu budynku lub odpowiedniej wieży.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Można również zbudować studnię kopaną lub wierconą i ustawić urządzenie

hydroforowe, zaopatrujące budynek w wodę.

W razie pożaru do pobierania wody służą zawory hydrantowe, automatyczne tryskacze

i zraszacze.

Eksploatowane urządzenia służące do czerpania lub zamykania przepływu wody oraz

instalacje wodociągowe powinny podlegać okresowym przeglądom. Elementy instalacji
wodociągowej podczas normalnej eksploatacji ulegają zużyciu technicznemu. Demontaż
uzbrojenia, elementów instalacji wodociągowej wykonujemy, jeżeli chcemy dane urządzenie
poddać naprawie lub wymienić na nowe. W momencie stwierdzenia, iż dany element
instalacji wodociągowej uległ zużyciu eksploatacyjnemu, wymieniamy go na nowy.

Instalacja kanalizacyjna

Zadaniem jej jest odprowadzenie zanieczyszczonej wody i odchodów poza obręb

przebywania ludzi. Instalacja kanalizacyjna składa się z podłączenia do sieci (przykanalika),
przewodów poziomych i pionowych oraz odgałęzień do przyborów sanitarnych:
zlewozmywaków, wanien, umywalek, misek ustępowych i innych. Każdy z przyborów
zaopatrzony jest w syfon, który nie dopuszcza do pomieszczeń gazów kanalizacyjnych.
Najlepsze i najpewniejsze zamknięcia wodne mają kształt liter S lub U. Każdy pion
odprowadzający ścieki sanitarne jest zaopatrzony w wychodzącą ponad dach rurę
wentylacyjną lub wywiewną. Do przyborów i urządzeń instalacji kanalizacyjnych zaliczamy:
miski ustępowe, umywalki, pisuary, bidety, zlewozmywaki, wanny, podłogowe wpusty
ściekowe, osadniki deszczowe itp.

Instalacja kanalizacyjna w budynku składa się z przewodów zwanych: poziomami,

pionami spustowymi i podejściami przy przyborach.

Podczas eksploatacji instalacji kanalizacyjnej dokonuje się jej przeglądów okresowych.

Elementy instalacji kanalizacyjnej podczas normalnej eksploatacji ulegają zużyciu
technicznemu. Demontaż urządzeń, elementów instalacji kanalizacyjnej wykonujemy, jeżeli
chcemy urządzenie poddać naprawie lub wymienić na nowe.

Instalacja gazowa
Instalacja gazowa zaopatrujące mieszkania w gaz palny służący do gotowania i podgrzewania
ciepłej wody użytkowej. Składa się z przewodów gazowych za kurkiem głównym,
spełniających określone wymagania szczelności, prowadzonych na zewnątrz lub wewnątrz
budynku wraz z armaturą, kształtkami i innym wyposażeniem, a także urządzeniami do
pomiaru zużycia gazu, urządzeniami gazowymi oraz przewodami spalinowymi lub
powietrzno-spalinowymi, jeżeli są one elementem wyposażenia urządzeń gazowych.
Przewody instalacji gazowej zaleca się rozprowadzać wewnątrz budynku, przez
pomieszczenia niemieszkalne, łatwo dostępne i suche.

W czasie użytkowania należy instalację gazową poddawać okresowej kontroli. Polegać

ona powinna na sprawdzeniu stanu technicznej sprawności. W przypadku poddawania
kontroli instalacji gazowej – oprócz sprawdzenia jej szczelności – kontroli podlegają
przewody wentylacyjne, spalinowe i dymowe.

Kontrolę przeprowadzać należy co najmniej raz w roku. Do jej wykonania upoważnione

są osoby posiadające uprawnienia w tym zakresie.

Użytkowanie instalacji gazowych powinno być zgodne z założeniami projektu tej

instalacji. Przewody i urządzenia gazowe powinny podlegać okresowym kontrolom,
konserwacji i ewentualnym naprawom. Każdą z powyższych czynności powinny wykonywać
osoby z odpowiednimi kwalifikacjami i uprawnieniami. Urządzenia gazowe powinny być
eksploatowane zgodnie z instrukcjami i dokumentacją techniczno – ruchową.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W przypadku stwierdzenia zagrożenia, którego przyczyną może być nieszczelność

instalacji gazowej, należy: zawiadomić sąsiadów o grożącym niebezpieczeństwie,
zawiadomić dostawcę gazu o zaistniałej sytuacji, jeżeli jest to możliwe – odciąć dopływ gazu
do mieszkania/budynku poprzez zamknięcie kurka gazomierzowego lub głównego, jeżeli jest
to możliwe – dobrze przewentylować miejsce zagrożenia poprzez otwarcie okien i drzwi. Nie
wolno używać otwartego ognia i używać urządzeń, które mogą spowodować iskrzenie
w czasie przebywania w tym pomieszczeniu lub jego pobliżu.

Prawidłowo i w porę wykonana konserwacja lub naprawa pozwala na bezpieczną

i pełnosprawną dalszą eksploatację instalacji i odbiornika gazowego oraz zabezpiecza przed
możliwością powstania awarii. Do czynności wstępnych konserwacji należy oczyszczanie
urządzeń, a w szczególności palników, łącznie z dyszą gazową. Należy zwrócić uwagę na
przysłonę powietrza pierwotnego. Również czyszczenia wymaga dyfuzor  komora mieszania
powietrza z gazem. Do czyszczenia można używać szczotki drucianej, skrobaka i cienkich
drucików do otworu dyszy.

Instalacja centralnego ogrzewania

Zadaniem instalacji centralnego ogrzewania jest utrzymanie w pomieszczeniu

wymaganej temperatury. Instalacja centralnego ogrzewania zbudowana jest z następujących
elementów: kotła (źródła ciepła), grzejników oraz armatury (zaworów), połączonych miedzy
sobą przewodami. Czynnikiem, który przenosi ciepło z kotła do odbiorników (grzejników)
jest najczęściej woda o maksymalnej temperaturze 95

Instalacje centralnego ogrzewania możemy sklasyfikować ze względu na sposób

wymuszenia krążenia czynnika grzewczego, na ogrzewanie grawitacyjne i pompowe oraz
sposób zabezpieczenia instalacji: naczyniem wzbiorczym otwartym, a także zaworem
bezpieczeństwa i przeponowym naczyniem wzbiorczym.

Pompowe instalacje centralnego ogrzewania są najbardziej rozpowszechnione.

W instalacji pompowej przepływ wody wymusza pompa obiegowa. Rozróżniamy instalacje
systemu otwartego oraz systemu zamkniętego.

Instalacja centralnego ogrzewania systemu otwartego (rys. 20) to taka, w której krążąca

woda w instalacji styka się bezpośrednio z powietrzem poprzez naczynie zbiorcze otwarte.

Rys. 20. Schemat instalacji centralnego ogrzewania systemu otwartego [11, s. 199]

W instalacji systemu zamkniętego, woda krążąca w instalacji centralnego ogrzewania nie

styka się z powietrzem.

naczynie
wzbiorcze

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ogrzewanie płaszczyznowe to takie, w którym ciepło przekazywane jest do

pomieszczenia za pośrednictwem otaczających przegród.

Po wykonaniu instalacji centralnego ogrzewania zgodnie z dokumentacją projektową

przystępujemy do przeprowadzenia próby szczelności.
Próba szczelności instalacji powinna być przeprowadzona za pomocą wody, a w uzasadnionych
przypadkach, sprężonego powietrza. Próbie szczelności poddawana jest tylko instalacja
centralnego ogrzewania bez urządzeń (kotły, grzejniki) oraz armatury zabezpieczającej,
regulacyjnej, odpowietrzającej. Podczas eksploatacji instalacji centralnego ogrzewania
dokonuje się jej przeglądów okresowych.

Eksploatowane urządzenia grzewcze oraz instalacje centralnego ogrzewania powinny

podlegać ciągłemu nadzorowi technicznemu. Elementy instalacji centralnego ogrzewania
podczas normalnej eksploatacji ulegają zużyciu technicznemu. Demontaż urządzeń
grzewczych, elementów instalacji centralnego ogrzewania wykonujemy, jeżeli chcemy dane
urządzenie poddać naprawie lub wymienić na nowe. W momencie stwierdzenia, iż dany
element instalacji centralnego ogrzewania uległ zużyciu eksploatacyjnemu, wymieniamy go
na nowy.

Instalacja wentylacyjna

Instalacja wentylacyjna powoduje wymianę powietrza w pomieszczeniu zamkniętym.

W zależności od sposobu wymiany powietrza rozróżnić można wentylację: naturalną
(wymiana powietrza powodowana różnicą temperatury zewnętrznej i wewnętrznej)
i sztuczną, czyli mechaniczną (niezależną od wpływów atmosferycznych). W zależności od
przemieszczania się powietrza można rozróżnić wentylację mechaniczną:
–

nawiewną (jeśli wentylacja tylko wysysa zużyte powietrze, a świeże dopływa
nieszczelnościami okien lub przez specjalne kanały),

–

wywiewną (jeśli wentylatory tłoczą świeże powietrze do pomieszczeń, a zużyte jest
wypierane przez powstające nadciśnienie),

–

nawiewno – wywiewną (jeśli łączy powyższe rozwiązania).
W celu utrzymania urządzeń wentylacyjnych w dobrym stanie technicznym w ustalonych

terminach poddaje się je: planowym badaniom kontrolnym, przeglądom, naprawom,
konserwacji i remontom.
Badania kontrolne wykonuje się w czasie normalnej eksploatacji oraz po przeprowadzeniu
kapitalnego remontu. W przypadku instalacji poddanej modernizacji lub kapitalnemu
remontowi – kontrolne badania wykonuje się tak, jak badania odbiorcze. W innych
przypadkach wystarczy badanie skrócone.
Konserwacja instalacji i urządzeń wentylacyjnych polega na: zabezpieczeniu całej instalacji
przed działaniem korozji, nasmarowaniu smarem wszystkich elementów będących w ruchu
zabezpieczeniu silników elektrycznych przed wilgocią.
Podczas obsługi urządzeń i instalacji wentylacyjnych nie wolno: używać luźnych fartuchów,
ubrań dwuczęściowych, szalików, dotykać części wirujących, opierać się o wentylator,
pozostawiać na urządzeniach narzędzi, dokonywać jakichkolwiek napraw, gdy urządzenie jest
w ruchu.

Instalacja klimatyzacyjna

Urządzenia klimatyzacyjne w obiektach regulują temperaturę, wilgotność, czystość i ruch

powietrza. Stosuje się klimatyzację centralną (jeżeli nawiewane powietrze przygotowuje się
w komorze klimatyzacyjnej) i miejscową (jeśli powietrze jest centralnie tylko wstępnie
podgrzewane lub chłodzone i za pomocą wentylatora tłoczone przewodami do
klimatyzatorów ustawionych w poszczególnych pomieszczeniach).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Instalacja elektryczna

Instalacja elektryczna w obiektach składa się z przyłącza, pionów i obwodów

w poszczególnych jednostkach użytkowych (mieszkaniach, magazynach, szklarniach,
budynkach inwentarskich itp.), na których znajdują się odbiorniki. W mieszkaniach na
jednym obwodzie umieszcza się odbiorniki oświetleniowe (lampy wiszące, kinkiety itp.)
i gniazda wtyczkowe, do których można podłączać grzejniki i jednofazowe silniki małej
mocy. U użytkowników silników dużych mocy osobno prowadzi się obwody siłowe.

Instalacja piorunochronna ma na celu zabezpieczenie budynku przed pożarem

i zniszczeniem powstającym wskutek wyładowania atmosferycznego oraz zabezpieczenie
przed porażeniem elektrycznym ludzi znajdujących się w budynku.

W czasie eksploatacji, okresowej kontroli podlegają instalacje i urządzenia elektryczne.

Badanie polega na sprawdzeniu stanu technicznego instalacji elektrycznej i piorunochronnej
w zakresie sprawności połączeń, osprzętu, zabezpieczeń i środków ochrony od porażeń oraz
uziemień instalacji i aparatów.

Instalacja telefoniczna

Służy do bezpośredniego porozumiewania się z innymi abonentami centrali. Instalacje

telefoniczne wykonuje się w budynkach mieszkalnych, lokalach użyteczności publicznej,
firmach itp. W dużych obiektach np. urzędach, zakładach przemysłowych wykonuje się
instalacje telefonów wewnętrznych. Instalacja składa się z centrali telefonicznej, znajdującej
się w budynku i wewnętrznej sieci telefonicznej.

4.9.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie zadania spełnia instalacja wodociągowa?
2. Jakie zadania spełnia instalacja kanalizacyjna?
3. Jakie zadania spełnia instalacja centralnego ogrzewania?
4. Czym różni się instalacja systemu otwartego od zamkniętego?
5. Jakie elementy wchodzą w skład instalacji gazowej?
6. Jakie czynności konserwacyjne wykonuje się najczęściej na instalacjach gazowych?
7. Jakie zadania spełnia instalacja wentylacyjna?
8. Czym różni się wentylacja naturalna od mechanicznej?
9. Jakie zadania spełnia klimatyzacja?
10. Jakie zadania spełnia instalacja elektryczna?

4.9.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Rozpoznaj na rysunkach rodzaje instalacji stosowanych w budownictwie wiejskim

i podpisz je.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) obejrzeć rysunki przedstawiające instalacje stosowane w budownictwie wiejskim,
2) rozpoznać na rysunkach rodzaje instalacji,
3) podpisać instalacje rozpoznane na rysunkach,
4) zaprezentować efekty swojej pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rysunki przedstawiające instalacje stosowane w budownictwie wiejskim,

−

przybory do pisania,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca instalacji w budownictwie wiejskim.

Ćwiczenie 2

Rozpoznaj charakterystyki instalacji: wodociągowych, kanalizacyjnych, gazowych,

centralnego ogrzewania, elektrycznych, telefonicznych, wentylacyjnych i klimatyzacyjnych,
zapisane na kartkach do ich nazw zapisanych na planszy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać charakterystyki instalacji zapisane na kartkach,
2) przeczytać nazwy instalacji zapisane na planszy,
3) dopasować charakterystyki instalacji do ich nazw,
4) przykleić charakterystyki na planszy,
5) zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

samoprzylepne kartki z opisem charakterystyki instalacji,

−

plansza z nazwami instalacji,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca rodzajów instalacji w budownictwie wiejskim.

4.9.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić instalacje wodociągowe?
2) scharakteryzować instalacje kanalizacyjne?
3) rozróżnić rodzaje instalacji centralnego ogrzewania
4) dokonać klasyfikacji wentylacji?
5) scharakteryzować zadania wentylacji?
6) określić zadania, jakie spełnia klimatyzacja?
7) scharakteryzować instalacje elektryczne?
8) rozpoznać rodzaje instalacji stosowanych w budownictwie wiejskim?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.10. Wpływ użytkowanych obiektów budownictwa wiejskiego na

środowisko

4.10.1. Materiał nauczania

Bardzo ważna we współczesnym świecie stała się ochrona środowiska naturalnego.

Polskie przepisy i umowy międzynarodowe nakładają na państwo obowiązek dbania
o środowisko i jego ochronę.

Wpływ obiektów budownictwa wiejskiego na środowisko należy rozpatrywać zarówno

jakozjawisko negatywne, jak i pozytywne.

Oddziaływanie negatywne występuje wówczas, gdy obiekty te powodują degradację

środowiska i negatywny wpływ na zdrowie i życie człowieka. Oddziaływanie pozytywne
występuje wtedy, gdy wybudowane obiekty wpływają na poprawę ochrony środowiska
naturalnego.

Uprzemysłowienie produkcji rolniczej wpływa na wzrost liczby źródeł zanieczyszczeń

powietrza atmosferycznego, zanieczyszczeń rzek, a także deficyt wody, dewastację terenów,
zmniejszanie się powierzchni terenów użytkowanych rolniczo i przydatnych do rekreacji
w środowisku naturalnym.

Wśród użytkowanych obiektów budownictwa wiejskiego największe i najbardziej

niebezpieczne zanieczyszczenia powietrza powstają w kotłowniach oraz zakładach
przemysłowych. Z zakładów przemysłowych do atmosfery emitowanych jest mnóstwo
zanieczyszczeń. Bardzo często zakłady o dużym stopniu uciążliwości muszą być izolowane
od terenów osadniczych strefami ochronnymi. Teren strefy ochronnej musi być zadrzewiony.

Tlenek węgla (CO), zwany czadem, jest gazem bezbarwnym i bezwonnym, powstającym

przy niepełnym spalaniu węgla w piecach i paliw w silnikach spalinowych. Przy
odpowiednim stężeniu jest on szczególnie niebezpieczny dla ludzi i zwierząt. Występuje
wzdłuż tras komunikacyjnych.

Dwutlenek węgla (CO

) jest gazem bezbarwnym i bezwonnym oraz składnikiem

powietrza. Powstaje w wyniku całkowitego spalania węgla oraz podczas oddychania. Jest
asymilowany przez rośliny i wykorzystywany w procesie fotosyntezy do produkcji związków
organicznych.

Szkodliwe pyły powstają głównie w wyniku ścierania podłoża, czyli nawierzchni dróg

i opon przez samochody.

Zanieczyszczenie wody jest efektem nie tylko zanieczyszczeń z powietrza, które dostają

się w czasie opadów atmosferycznych, ale także odprowadzania do rzek nieczyszczonych
ścieków. Dlatego należy neutralizować ścieki w przydomowych oczyszczalniach oraz
stosować filtry ograniczające emisję gazów i pyłów.

Drogi komunikacyjne kołowe i kolejowe emitują hałas często powyżej dopuszczalnej

normy, dlatego stosowane są wzdłuż nich ekrany emitujące. Poza tym budowa dróg
szybkiego ruchu i autostrad narusza często tereny leśne lub rolnicze. Zakłóca to spokój
terenów przyległych do dróg i zmniejsza areał uprawny.

Mosty i wiadukty mają wpływ na wygląd architektoniczny krajobrazu. Właściwie

zaprojektowane mogą przyczynić się do uatrakcyjnienia otoczenia.

Na środowisko mają wpływ również budynki inwentarskie. Problem stanowią zarówno

odchody zwierzęce, jak i ich nieprzyjemny zapach. Brak oczyszczalni ścieków i niewłaściwe
składowanie obornika i gnojówki może powodować przedostawanie się ścieków do gruntu
i wód, a tym samym zanieczyszczanie środowiska.

Nie można zahamować procesów urbanizacyjnych, także na terenach wiejskich, ale

trzeba ograniczyć ich negatywny wpływ na środowisko naturalne. Podstawowym aktem

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

prawnym, który zmusza społeczeństwo do dbania o środowisko naturalne jest ustawa z dnia
27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62 poz. 627).

4.10.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jaki jest wpływ obiektów budownictwa wiejskiego na środowisko?
2. Czy obiekty budownictwa wiejskiego w jednakowy sposób oddziałują na środowisko?
3. Jakie zagrożenia stwarzają zakłady przemysłowe na terenach wiejskich?
4. Jakie są najbardziej niebezpieczne zanieczyszczenia powietrza wśród użytkowanych

obiektów budowlanych?

5. Jakie zagrożenia dla środowiska wynikają z realizacji dróg i autostrad?
6. Jaki wpływ na środowisko mają budynki inwentarskie?

4.10.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Opisz wpływ obiektów budownictwa wiejskiego na środowisko, na podstawie

foliogramów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) obejrzeć foliogramy prezentujące wpływ obiektów budownictwa wiejskiego na

środowisko,

2) opisać w notatniku wpływ obiektów budownictwa wiejskiego na środowisko,
3) zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

foliogramy prezentujące wpływ obiektów budownictwa wiejskiego na środowisko,

−

notatnik,

−

przybory do pisania,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca wpływu obiektów budownictwa wiejskiego na

środowisko.

Ćwiczenie 2

Opisz wpływ budynków inwentarskich na środowisko przyrodnicze na podstawie

obejrzanego filmu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) obejrzeć film prezentujący wpływ obiektów budownictwa wiejskiego na środowisko,
2) napisać w punktach wpływ budynków inwentarskich na środowisko,
3) omówić sposób wykonania ćwiczenia,
4) zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

film prezentujący wpływ obiektów budownictwa wiejskiego na środowisko,

−

zeszyt,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

przybory do pisania,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca wpływu obiektów budownictwa wiejskiego na
środowisko.

4.10.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić wpływ obiektów budownictwa wiejskiego na środowisko?
2) wyjaśnić zagrożenia, jakie stwarza uprzemysłowienie produkcji?
3) określić najbardziej niebezpieczne zanieczyszczenia powietrza?
4) wyjaśnić zagrożenia, jakie dla środowiska stwarzają autostrady

i określić sposoby ich ograniczania?

5) określić sposoby ograniczania niebezpiecznego wpływu obiektów

budownictwa wiejskiego na środowisko?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań o różnym stopniu trudności. Są to zadania wielokrotnego wyboru.
5. Za każdą poprawną odpowiedź możesz uzyskać 1 punkt.
6. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. Dla każdego zadania podane

są cztery możliwe odpowiedzi: a, b, c, d. Tylko jedna odpowiedź jest poprawna; wybierz
ją i zaznacz znakiem X.

7. Staraj się wyraźnie zaznaczać odpowiedzi. Jeżeli się pomylisz i błędnie zaznaczysz

odpowiedź, otocz ją kółkiem i zaznacz ponownie odpowiedź, którą uważasz za
poprawną.

8. Test składa się z dwóch części. Część I zawiera zadania z poziomu podstawowego,

natomiast w części II są zadania z poziomu ponadpodstawowego i te mogą przysporzyć
Ci trudności, gdyż są one na poziomie wyższym niż pozostałe (dotyczy to zadań
o numerach od 17 do 20).

9. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
10. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie sprawiało Ci trudność, wtedy odłóż rozwiązanie

zadania na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

11. Po rozwiązaniu testu sprawdź czy zaznaczyłeś wszystkie odpowiedzi na KARCIE

ODPOWIEDZI.

12. Na rozwiązanie testu masz 25 minut.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Z przedstawionych poniżej obiektów budowlanych budowlą jest

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. Do przechowywania: nawozów mineralnych i środków ochrony roślin, a także ziarna,

owoców i warzyw służą
a) silosy.
b) stodoły.
c) magazyny.
d) budynki inwentarskie.

3. Do elementów konstrukcyjnych budynku zaliczamy oprócz fundamentów, ścian, stropów

i dachu
a) schody.
b) instalacje.
c) okna i drzwi.
d) ścianki działowe.

4. Spoiwo budowlane to

a) wapno.
b) piasek.
c) piasek z wodą.
d) kruszywo grube.

5. Do właściwości mechanicznych materiałów budowlanych zalicza się: wytrzymałość na

ściskanie, rozciąganie i zginanie, twardość, kruchość, ścieralność oraz
a) gęstość.
b) sprężystość
c) porowatość.
d) wodoszczelność.

6. Budynki szklarniowe można podzielić na budynki ze szkła i tworzyw sztucznych oraz

a) tunele foliowe, szklarnie wolnostojące i zblokowane.
b) szklarnie jednonawowe, dwunawowe i ostrołukowe.
c) cieplarnie foliowe, szklarnie pneumatyczne i specjalne.
d) szklarnie sklepowe, przesuwne i z wietrznikami uchylnymi ze środkową osią obrotu.

7. Ze względu na technologię wykonania, ściany dzielimy na

a) betonowe w deskowaniu, murowane i prefabrykowane.
b) monolityczne, z kamienia, murowane i wielkoblokowe.
c) jednorodne, szczelinowe, betonowe, murowane i prefabrykowane.
d) murowane, betonowe, z kamienia, drewniane i prefabrykowane.

8. Na rysunku przedstawiony jest strop

a) płytowy.
b) belkowy.
c) grzybkowy.
d) płytowo-żebrowy.

9. Stodoły specjalne, służą do przechowywania

a) zbóż i pasz soczystych.
b) kiszonek, zbóż, siana i słomy na potrzeby badawcze.
c) pasz w postaci siana.
d) materiałów doświadczalnych i selekcyjnych przy placówkach doświadczalnych

i hodowlanych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10. Rozróżnia się następujące rodzaje nawadniania

a) zraszanie, nawadnianie komputerowe i podziemne.
b) zraszanie, nawadnianie kroplowe oraz podsiąkowe.
c) zraszanie, nawadnianie automatyczne i deszczowanie.
d) zraszanie, deszczowanie, nawadnianie kroplowe oraz podziemne.

11. Urządzeniem stosowanym do ochrony roślin jest

a) siewnik.
b) kultywator.
c) roztrząsacz.
d) opryskiwacz.

12. Do eksploatacji biernej urządzeń technicznych zalicza się: transport urządzeń na miejsce

pracy, przeglądy techniczne, naprawy, przechowywanie, zabezpieczanie urządzeń oraz
a) postoje technologiczne.
b) przygotowanie do pracy urządzeń.
c) wycofywanie urządzeń z eksploatacji.
d) czynności konserwacyjne wykonywane w procesie pracy.

13. Instalację ogrzewania pompowego systemu otwartego zabezpiecza

a) pompa obiegowa.
b) zawór bezpieczeństwa.
c) naczynie wzbiorcze otwarte.
d) przeponowe naczynie wzbiorcze.

14. Okresową kontrolę instalacji gazowej należy przeprowadzać raz na

a) ½ roku.
b) 1 rok.
c) 2 lata.
d) 3 lata.

15. W razie potrzeby odcięcia pewnej części instalacji wodociągowej, zakłada się na

przewodach zawory
a) czerpalne.
b) przelotowe.
c) pływakowe.
d) bezpieczeństwa.

16. Przybory kanalizacyjne zaopatruje się w zamknięcia wodne niezbędne ze względu na

możliwość przedostawania się gazów kanałowych do wnętrza budynku zwane
a) wpustami.
b) syfonami.
c) osadnikami.
d) przykanalikami.

17. Projektowaniem i kształtowaniem przestrzeni zajmuje się nauka zwana

a) urbanistyką.
b) budownictwem.
c) architekturą krajobrazu.
d) kształtowaniem terenów zieleni.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18. Wentylacja mechaniczna wywiewna występuje jeśli

a) wywołana jest różnicą gęstości powietrza spowodowaną różnicą temperatury.
b) wentylatory tłoczą świeże powietrze do pomieszczeń, a zużyte jest wypierane przez

powstające nadciśnienie.

c) wymiana powietrza następuje poprzez specjalne otwory, uzyskiwana dzięki różnicy

ciśnienia na zewnątrz i wewnątrz.

d) wentylacja tylko wysysa zużyte powietrze, a świeże dopływa nieszczelnościami

okien lub przez specjalne kanały.

19. Stosowania konstrukcji nośnej nie wymagają szklarnie

a) przydomowe.
b) pneumatyczne.
c) energooszczędne.
d) z tworzyw sztucznych.

20. Przygotowanie instalacji centralnego ogrzewania do odbioru polega na wykonaniu

a) próby szczelności instalacji,
b) pomiaru ciśnienia w instalacji,
c) pomiaru temperatury w pomieszczeniu,
d) próby szczelności urządzeń grzewczych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ……………………………………………………..

Rozpoznawanie obiektów budownictwa wiejskiego

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Bogusz W.: Projektowanie architektoniczne i budownictwo regionalne. WSiP, Warszawa

1996

2. Hoffman Z., Lisiecki K.: Instalacje budowlane. WSiP, Warszawa 1995
3. Kowalczyk J., Bieganowski F.: Mechanizacja ogrodnictwa cz. I i II. WSiP, Warszawa

2001

4. Krygier K., Cieślowski S.: Instalacje sanitarne. Cz. 2. Podręcznik dla szkoły zasadniczej

i technikum. WSiP, Warszawa 1998

5. Krygier K., Klinke T., Sewerynik J.: Ogrzewnictwo, wentylacja, klimatyzacja. WSiP,

Warszawa 2005

6. Kuczyński A., Lenkiewicz W.: Zarys budownictwa ogólnego. WSiP, Warszawa 1998
7. Martinek W., Pieniążek J.: Technologia budownictwa. WSiP, Warszawa 1997
8. Mirski J., Łącki K.: Budownictwo z technologią. Cz. 2. WSiP, Warszawa 1998
9. Panas J. (red): Poradnik majstra budowlanego. ARKADY, Warszawa 2005
10. Poniatowski S.: Warunki techniczne wykonania i odbioru robót budowlano-

montażowych. Tom II. ARKADY, Warszawa 1998

11. Rozporządzenie Min. Infrastruktury z dnia 07.04.2004 r. w sprawie warunków

technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. nr 6 z 2004 r.)

12. Rubik M., Nowicki J.: Centralne ogrzewanie, wentylacja, ciepła i zimna woda oraz

instalacje gazowe w budynkach jednorodzinnych. Poradnik. Ośrodek Informacji
„Technika instalacyjna w budownictwie”, Warszawa 2000

13. Szymański E.: Materiałoznawstwo budowlane. WSiP, Warszawa 1999
14. Zabeltitz C.: Szklarnie – projektowanie i budowa. PWRiL, Warszawa 1991

Czasopisma: „Materiały budowlane”, „Murator”