KLASYCYZM W EUROPIE

o Czas trwania: ok. 1750/60 – 1830.

Klasycyzm – styl odwołujący się do kultury starożytnych Rzymian i Greków. Nawiązywał i inspirował się antykiem.
Zachwyt antykiem „na całego” rozpoczął się po odkryciach starożytnych miast: Herkulanum oraz Pompei (1711 i
1748). Szczególną rolę odegrały wykopaliska na Palatynie (1726) i w Tvoli, które wzbudziły powszechne
zainteresowanie i entuzjazm.

W klasycyzmie głównym centrum kulturalnym Europy był Rzym. Wybitni artyści udawali się tam by pogłębić swoją
wiedzę na temat antyku i zaczerpnąć inspiracji.
Pozycja artysty w tej epoce ulega zmianie, uprawiają wolny zawód - nie przynależą do cechów - nie ma konkretnych
mecenatów sztuki. Spada na nich odpowiedzialność moralna.

o Wpływy: Antyk. Palladianizm (przede wszystkim w Anglii). Zauważalne inspiracje barokiem, renesansem,

rokokiem.

o Mecenat: bogata burżuazja
o Ośrodki: Rzym, Paryż, Londyn, Warszawa

o Cechy: statyka, oszczędność wyrazu, spokój (przeciwieństwo barokowej ekspresji), uwypuklenie cnót

obywatelskich (w przeciwieństwie do rokokowej frywolności), idealizm, kształt ważniejszy niż barwa,
ukazywanie momentu przed ważnym wydarzeniem lub akcją (np. Jacques-Louis David „Przysięga
Horacjuszy”). Nowy ruch cechuje patos, rozmach.
Malarstwo: silnie działające poziomy, gama raczej jednotonowa. Forma wyraża emocje.
Rzeźba: Przede wszystkim dekoracje i rzeźba portretowa. Popiersia znanych osób w parkach, w pałacach.
Architektura: Surowa tektonika, linie proste, gładkie płaszczyzny, formy dynamiczne - pełne siły. Budowle
wznoszone na planie zwartym: koła lub prostokąta. Oszczędnie stosowane zdobnictwo.

>>Typowe elementy: kapitel (echinus, abakus), trzon (żłobkowany, kanelury), baza (plinta, torus, trochilus),
kolumnada, arkady kolumnowe, łuk półkolisty, kopuła, sklepienie kolebkowe, spiętrzenie porządków, wielki
porządek, pilaster, attyka, cokół, postument, piedestał, archiwolta, zwornik (klucz, agrafa)
* Ornamenty: meander, liście akantu, perełkowanie (astragal), kimation joński (jajownik), ornamenty
palmetowe
* Kapitel: joński (z wolutami), koryncki (smuklejszy, z liśćmi akantu), kompozytowy (woluta i akant),
toskański (prosty, gładki)
* Kolumny: dorycka, jońska, koryncka, toskańska, kompozytowa, rzymsko-dorycka, rzymsko-jońska, rzymsko-
koryncka
* Portyk kolumnowy: belkowanie, tympanon, portyk, fronton, przyczółek, kolumny,

W Anglii nowe tendencje w sztuce istniały poza wydarzeniami politycznymi. W pozostałych krajach rodziły się hasła
walki z tyranią, z przestarzałym już ustrojem feudalnym. Najbardziej wyraźne związki z wydarzeniami politycznymi
miała sztuka we Francji. Rzutowały one także na sztukę Hiszpanii i Polski.

Dużą rolę w kształtowaniu się nowego stylu odgrywał w XVIII wieku dwór Fryderyka Wielkiego w Poczdamie oraz
Stanisława Augusta w Warszawie.

* Papież Benedykt XIV (powołany w 1740 roku na tron papieski) dzięki niemu ruszyły prace restauracyjne w
Koloseum, sponsorował też różne badania naukowe, zakładał biblioteki, akademie. Dzięki niemu z listy ksiąg
zakazanych usunięto m.in. prace Kopernika.

* Hotel Lambert Czartoryskich - słynny salon w Paryżu skupiający artystów, w tym część polskiej, po listopadowej
emigracji.

* „Muzealnictwo” - Wiek XVIII zrodził myśl zorganizowania muzeum – instytucji mającej nowe zadania:
gromadzenia i zabezpieczania skarbów kultury narodowej, światowej, a przez udostępnienie ich szerokim rzeszom
społeczeństwa pełnienie funkcji poznawczej i społecznej. Pierwszym tego rodzaju muzeum stało się Muzeum
Brytyjskie (rok założenia: 1753).

* NEOKLASYCYZM (druga połowa XVIII - pierwsza połowa XIX wieku) – „nowoczesny klasycyzm”; Mocno
nawiązywał do sztuki antyku greckiego i rzymskiego oraz sztuki włoskiego renesansu.

* PALLADIANIZM - styl w architekturze zapoczątkowany i ukształtowany przez teorie, projekty i budowle Andrea
Palladio. Postrzegany jako styl przeciwstawny barokowi.
>>Cechy: umiarkowanie w dekoracji, stosowanie wielkiego porządku obejmującego całą wysokość budynku,
funkcjonalność, klasyczny monumentalizm, reprezentacyjność.
*Andrea Palladio (ur. 1508 - zm. 1580) – włoski architekt i teoretyk architektury. Najważniejsze dzieła: Bazylika w
Vicenzo, Il Redentore w Wenecji, Villa Capra (Rotonda) w Vincenzie, Chiericati, San Giorgio Maggiore w Wenecji,
Teatro Olimpico w Vicenzie.

RZEŹBA
Rzeźby antyczne były wzorcem wszystkich artystów.
„Glina- to życie, oraz ogromne możliwości budowy form; Gips- symbol śmierci, materiał nieprzejrzysty, kojarzył się
z maskami pośmiertnymi; Marmur- symbolizuje zmartwychwstanie, bardzo cenny, najdelikatniejszy i bardzo finezyjny”
Marmur był postrzegany jako najcenniejszy i najszlachetniejszy materiał. Korzystano również z gliny i gipsu, gdyż
marmur był dość kosztowną inwestycją. Galerie chętnie przyjmowały gipsowe odlewy, ze względu na wygodę
przechowywania.
Gipsowe rzeźby zaczęto ozdabiać, starano się też nadać im wartość i charakter oryginału.

Na pierwszy rzut oka trudno jest odróżnić dzieła starożytne od klasycystycznych. Odnosimy wrażenie, że np. popiersie
Napoleona, czy pomnik Poniatowskiego mogłyby powstać w starożytnym Rzymie - rządzą nimi klasyczne zasady
kompozycji:
dążenie do doskonałości formy, idealizacja kształtów natury, stroje i fryzury wzorowane na modzie antycznej.

W rzeźbie klasycystycznej widoczna jest koncepcja piękna stworzona przez Greków.

Rzeźba klasycyzmu zbudowana jest na zasadzie przewagi pionów i poziomów które górują nad innymi kierunkami.
Układ kształtów jest jasny i czytelny. Prosty do odczytania. Unika się zbyt wysokich gestów, powierzchnia brył jest
gładka.

Najważniejszymi przedstawicielami klasycystycznej rzeźby byli: (Włoch) Antonio Canova i (Duńczyk) Bertel
Thorvaldsen.