2012-04-24
Zarządzanie ryzykiem (choroby)
Por. E.Kowalewski, Ryzyko w działalności człowieka i możliwości jego ograniczenia, w: Ubezpieczenia
gospodarcze, pod red. T.Sangowskiego, Poltext, Waraszawa 1998, s.18-23.
UBEZPIECZENIA SPOA
ECZNE
w reformowanym systemie " unikanie ryzyka
(postawa pasywna)
zabezpieczeń społecznych
" zatrzymanie ryzyka
(aktywne = świadome)
(pasywne = bezwiedne)
" kontrola ryzyka
dr Maria Węgrzyn
(zapobieganie stratom, redukcja strat)
Uniwersytet Ekonomiczny
" transfer ryzyka
Wrocław (przeniesienie ryzyka =
umowa o przechowanie, umowa o nadzór,
[za]ubezpieczenie)
" repartycja ryzyka
(rozłożenie finansowych skutków)
Schemat ideowy ubezpieczenia Klasyfikacja ubezpieczeń
Kryteria klasyfikacyjne Podział na ubezpieczenia:
podmiot gospodarcze
ubezpieczający narażony zarządzanie ryzykiem
na ryzyko przedsiębiorstwa
ryzyko > składka > zdarzenie losowe > strata > świadczenie
społeczne
zarządzanie ryzykiem
gospodarstwa domowego
przedmiotowe osobowe majątkowe
przystąpienia obowiązkowe dobrowolne
ubezpieczyciel (zakład ubezpieczeń)
zysku komercyjne non-profit
inicjatywa zorganizowania prywatne publiczne
wspólnoty ryzyka
Techniki zabezpieczenia społecznego:
1. technika ubezpieczeniowa
" ubezpieczeniowa- (krąg korzystających jest
ograniczony do osób ubezpieczonych- gromadzących
" zabezpieczenie realizuje się przez tworzenie wspólnot
ubezpieczeniowych osób narażonych na podobne zdarzenia losowe;
fundusze na ten cel),
" fundusz na świadczenia gromadzony jest ze składek
ubezpieczeniowych lub ubezpieczającego dostosowanych do
" zaopatrzeniowa- (obejmuje ogół obywateli
rozmiaru ryzyka;
spełniających warunki upoważniające ich do korzystania z " świadczenia są zróżnicowane odpowiednio do składek;
" rodzaj świadczenia i wysokość jest ustalana ustawowo, a świadczenie
tego rodzaju pomocy państwa np. system zasiłków),
wypłacane niezależnie od posiadanych środków własnych;
" prawo do świadczeń jest prawem podmiotowym (przysługuje z mocy
" opiekuńcza  (polega na udzielaniu pomocy w
prawa jeżeli zajdą określone ustawowo warunki; można dochodzić
sądownie);
zależności od indywidualnie występujących potrzeb
" ubezpieczenie społeczne jest wykonywane przez instytucje publiczno-
obywateli ale według uznania sprawującego opiekę organu
państwowe lub pod nadzorem państwa, działające niezarobkowo;
administracji państwowej)
1
2012-04-24
2. technika zaopatrzeniowa
3. technika opiekuńcza
(zawiera niektóre cechy opieki społecznej a także
" system pomocy społecznej obejmuje całą ludność, wszystkich,
techniki ubezpieczeniowej)
którzy znajdują się w potrzebie, niezależnie od ich aktywności
zawodowej, obywatelstwa itp.;
" potrzeba bywa określana w ustawie poprzez wskazanie poziomu
" system zaopatrzenia obejmuje na ogół całą ludność kraju bez względu na dochodów;
aktywność zawodową, udzielając pomocy osobom, które znalazły się w
" świadczenia przyznaje się ze z
ródeł publicznych bez pobierania
potrzebie;
jakichkolwiek składek lub opłat na ten cel; finansowy ciężar
" środki pochodzą ze środków publicznych (publicznych ogólnych
spoczywa na organach administracji terenowej lub bezpośrednio
dochodów budżetowych bądz
specjalnego podatku);
na budżecie centralnym państwa;
" świadczenia są w zasadzie jednolite i mają zapewnić każdemu w
" realizacja zabezpieczenia polega na zapewnieniu niezbędnych
jednakowym stopniu zaspokojenie podstawowych potrzeb, uznanych za
środków różnicowanych co do ich rodzaju i wysokości
niezbędne minimum utrzymania;
odpowiednio do indywidualnych potrzeb jednostki, według
" rodzaj świadczeń i ich wysokość oraz okoliczności i warunki uprawniające
uznania organu przyznającego świadczenie;
do nich są określone ustawowo (jeżeli ktoś spełni warunki to przysługują
mu roszczenia o świadczenie); " prawo do świadczeń nie powstaje ex lege po zajściu określonego
zdarzenia, ale jest zależne od oceny dokonanej przez organ
" prawo do zaopatrzenia jest prawem podmiotowym, ale może być
uzależnione od faktu nieposiadania innych środków utrzymania. Stąd opiekuńczy, czy zachodzi taka potrzeba; zainteresowanym służy
możliwość zawieszania lub ograniczania świadczeń; skarga na decyzje organu;
" system jest administrowany przez urzędy publiczne (państwowe lub
" systemy pomocy społecznej są administrowane przez organy
samorządowe);
publiczne- przeważnie lokalne
Metody finansowania świadczeń z
Aktualne systemy zabezpieczenia społecznego
obejmują w praktyce elementy wszystkich trzech
ubezpieczenia społecznego
przedstawionych metod. Polski system zbudowany
jest podobnie z przewagą jednak systemu
" Metoda solidarności między pokoleniowej (system
ubezpieczeniowego.
repartycji)- system finansowany z bieżących
składek/podatków ludności aktywnej zawodowo;
oparty na bezpośredniej redystrybucji między
System nasz działa w oparciu o zasady:
pokoleniem aktywnym zawodowo a osobami w wieku
" powszechności (każdy pracujący i jego rodzina jest
poprodukcyjnym. Zebrane składki są przekazywane na
ubezpieczony);
finansowanie bieżących świadczeń, a przyszłe
" obligatoryjności (istnieje obowiązek odprowadzania świadczenia dla osób płacących obecnie składki będą
składek na ubezpieczenie społeczne); opłacane przez następne pokolenia pracujących;
hasłowo określa się go:  PAY-AS-YOU-GO (PAYG),
" oraz redystrybucji świadczeń poprzez budżet
co oznacza, że płatnikiem jest zawsze pokolenie czynne
państwa (w całości do 1999r. a następnie tylko
zawodowo;
częściowo);
Metody finansowania świadczeń z
ubezpieczenia społecznego
Typ zagrożenia System oparty na System oparty
" System generowania kapitału (rezerwy kapitałowej)-
finansowaniu na finansowaniu
repartycyjnym kapitałowym
system finansowany z funduszu gromadzonego przez
Wydłużanie się życia Nieodporny Odporny
lata ze składek jego członków; pieniądze pochodzące ze
Spadek przyrostu Nieodporny Odporny
składek gromadzone są w odrębnych funduszach, a naturalnego
Wzrost bezrobocia Nieodporny Odporny
następnie inwestowane. Wysokość przyszłego
Spadek produkcji/ płac Nieodporny Odporny
świadczenia zależy od sumy zebranych składek i od
realnych
Przetargi polityczne Nieodporny Odporny
wielkości zysku, jaki przyniesie ich zainwestowanie.
Załamania na rynkach Odporny Nieodporny
Brzegowym warunkiem akumulowania rezerwy
kapitałowych
powinna być zasada aktuarialna. Składki powinny być Wysoka inflacja Odporny Nieodporny
tak kalkulowane, aby ich lokaty mogły pokryć
odpowiedni poziom prawdopodobieństwa wystąpienia i
trwania ryzyka niezdolności do pracy z powodu starości.
2
2012-04-24
Cecha Filar pierwszy Filar drugi Filar trzeci
Charakter bazowy bazowy dodatkowy
DEFINICJE
(podstawowy) (podstawowy)
Uczestnictwo obowiązkowe obowiązkowe dobrowolne
Polski system emerytalny dzieli się na tzw. 3 filary:
y
ródło składka składka składka
finansowania ubezpieczonego ubezpieczonego pracodawcy i " I filar  Fundusz Ubezpieczeń Społecznych obsługiwany
oraz pracodawcy ewentualnie
przez ZUS,
ubezpieczonego
(PPE); składka
" II filar  Otwarty Fundusz Emerytalny (w skrócie OFE),
ubezpieczonego
(IKE) " III filar  np. Indywidualne konto emerytalne (w skrócie
System repartycyjny kapitałowy kapitałowy
IKE).
finansowania
Inicjatywa państwo państwo pracodawca (PPE);
O ile I i II filar są obowiązkowe, o tyle III filar jest dobrowolny
ubezpieczony (IKE)
Świadczenie emerytura emerytura emerytura
podstawowa podstawowa kapitałowa
Gwarancja państwa dotyczy tylko kwoty brak brak
minimalnej
Administracja państwa prywatne prywatne
towarzystwa towarzystwa
Wymiar system system kwota jednorazowa
świadczenia zdefiniowanej zdefiniowanej lub miesięczne raty
składki składki
Nadzór państwa ścisły finansowy finansowy
Wielkość transferów do OFE, przychodów z prywatyzacji
oraz deficyt budżetu państwa od początku działalności
PODZIAA
SKA
ADEK OFE do 2010 r
Deficyt sektora finansów
Transfery do OFE Przychody z prywatyzacji Bilans
Rok publicznych bez OFE
[mld zł] [mld zł] [mld zł]
[mld zł]
Część składki
1999 2,3 13,3 13,1 -2,0
finansująca emerytury
2000 7,6 27,1 15 4,6
53% całości składki
2001 8,7 6,8 32,4 -34,3
ZUS
2002 9,5 2,9 30,8 -37,5
2003 9,9 4,1 42,3 -48,1
I FILAR Część składki
2004 10,6 10,3 39,2 -39,5
II FILAR
ok. 2/3 finansująca
2005 12,6 3,9 27,5 -36,2
1/3 składki,
składki renty i inne
czyli 2006 14,9 0,6 23,6 -37,9
emerytalnej świadczenia,
7,3% - 5%
2007 16,2 2,0 5,9 -20,2
47% składki
składki
2008 19,9 2,4 27,0 -44,5
2009 21,1 4,9 74,6 -90,8
2010 22,5 25 89,9 -87,4
A
ącznie 155,6 103,3 421,4 -473,7
Składka emerytalna wynosi 19,52% podstawy wymiaru składki. Jej
Podział składek ubezpieczeniowych:
podział kształtuje się następująco:
" 12,22 % zostaje zapisane na indywidualnym koncie w ZUS,
Pracodawca Pracobiorca
Fundusz Ubezpieczenia
" do dnia 30-04-2011r. 7,3 % składki trafiało do OFE,
emerytalnego (I filar) 9,76% 2,46 %
" od dnia 01-05-2011r. do dnia 31 grudnia 2012 r. 2,3% trafi do OFE, II filar - 7,3% w tym 5% na
a 5% zostanie zaewidencjonowane na subkoncie w ZUS.
subkonto w ZUS
Fundusz ubezpieczenia
rentowego 4,5% teraz 6,5% 1,5%
W kolejnych latach składka do OFE będzie przekazywana przez
ZUS w następującej wysokości: Fundusz ubezpieczenia
" Składki należne w latach OFE ZUS (nowe subkonto) chorobowego - 2,45%
Fundusz ubezpieczenia 0,67%-3,33% -
" 2011* - 2012 2,3% 5%
wypadkowego
" 2013 2,8% 4,5%
" 2014 3,1% 4,2%
" 2015  2016 3,3% 4%
" 2017** 3,5% 3,8%
* począwszy od składek odprowadzanych za maj 2011 roku
** począwszy od składek odprowadzanych za styczeń 2017 roku
3
2012-04-24
Świadczenia z pierwszego filara
Składki gromadzone przez ZUS w FUS są rozdzielane
pomiędzy:
" fundusz emerytalny- na wypłatę emerytur z I filaru
emerytalnego;
" fundusz rentowy- na wypłatę:
- rent z tytułu niezdolności do pracy,
-rent szkoleniowych,
-dodatków do rent rodzinnych dla sierot zupełnych,
-dodatków pielęgnacyjnych,
-zasiłków pogrzebowych oraz
-kosztów prewencji;
Świadczenia z pierwszego filara c.d. Świadczenia z pierwszego filara c.d.
" fundusz wypadkowy- na wypłatę rent z tytułu niezdolności do
" fundusz chorobowy (w razie choroby i
pracy spowodowanej wypadkiem lub chorobą zawodową tj.:
macierzyństwa)- z którego finansowane są -zasiłków chorobowych w związku z wypadkiem, -świadczeń
rehabilitacyjnych,
świadczenia określone w odrębnych
-zasiłków wyrównawczych,
przepisach tj: -jednorazowych odszkodowań,
-rent z tytułu niezdolności do pracy,
-zasiłek chorobowy,
-rent szkoleniowych,
-rent rodzinnych,
-świadczenie rehabilitacyjne,
-dodatków do rent rodzinnych,
-dodatków pielęgnacyjnych
-zasiłek macierzyński,
" fundusze rezerwowe dla:
-zasiłek opiekuńczy;
-ubezpieczeń rentowych i chorobowego;
- ubezpieczenia wypadkowego;
Świadczenia z pierwszego filara c.d.
EMERYTURA
" Fundusze rezerwowe tworzy się ze środków (składek)
pozostających 31 grudnia każdego roku na rachunkach funduszy
rentowego, chorobowego i wypadkowego. Środki funduszy
rezerwowych mogą być wykorzystane jedynie na uzupełnienie
MKUE- międzypokoleniowy kapitał uprawnień
niedoborów funduszy: rentowego, chorobowego i wypadkowego. emerytalnych (zgromadzone, waloryzowane składki
ubezpieczonego)
Środki funduszy rezerwowych mogą być lokowane jedynie na
EMERYTURA = ----------------------------------------------------------------------------
lokatach bankowych, w papierach wartościowych emitowanych
(I filar) Średnie oczekiwane dalsze trwanie życia w chwili
przez Skarb Państwa oraz w jednostkach uczestnictwa funduszy przejścia na emeryturę (wyrażone w miesiącach)
rynku pieniężnego, chyba że Rada Ministrów, na wniosek Prezesa
Zakładu, zezwoli na ulokowanie środków w inny sposób. Odsetki
od ulokowanych środków funduszy rezerwowych powiększają
EMERYTURA = Kapitał zgromadzony w OFE
aktywa tych funduszy.
--------------------------------------------------------
Jeżeli zasoby funduszy (rentowego, emerytalnego,
(II FILAR) przeciętne dalsze trwanie życia (wyrażone w miesiącach)
wypadkowego i chorobowego) oraz środki zgromadzone na
funduszach rezerwowych nie zapewnią pełnej i terminowej wypłaty
świadczeń finansowanych z przychodów FUS to wtedy potrzebna
jest dotacja uzupełniająca budżetu państwa, która może być jedynie
spożytkowana na wypłatę świadczeń gwarantowanych przez
państwo.
4
2012-04-24
Ograniczenie podstawy
wymiaru składek
II FILAR
" Kwota rocznego ograniczenia
podstawy wymiaru składek na
ubezpieczenie emerytalne i rentowe
w 2011r wynosi: jako kapitałowa część systemu
100 770 zł emerytalnego
Charakterystyka STOPA ZWROTU
" Na poziomie całego rynku wyliczana jest
" Uczestnictwo w II filarze,
średnia ważona stopa zwrotu wszystkich
" Wybór funduszu,
OFE będąca sumą iloczynów stóp zwrotu i
" Nadzór
przeciętnego udziału w rynku danego
funduszu mierzonego wielkością aktywów
" Opłaty i kary,
netto.
" Dziedziczenie,
" Do wyliczenia średniej ważonej stopy
" Wypłata świadczenia emerytalnego,
zwrotu wskaz
nik przeciętnego udziału w
rynku może wynieść maksymalnie 15%.
" Opodatkowanie świadczenia,
MINIMALNA WYMAGANA
STOPA ZWROTU LOSOWANIE
" W oparciu o średnią ważoną stopę zwrotu wyliczana jest
minimalna wymagana stopa zwrotu będąca podstawowym
elementem systemu bezpieczeństwa finansowego II filara
systemu emerytalnego. Minimalna wymagana stopa zwrotu
" Każda osoba, która rozpoczęła pracę w danym
jest to połowa średniej ważonej lub średnia minus 4 punkty
roku, musi wybrać OFE do 10 stycznia, i 10 lipca.
procentowe - w zależności od tego, która z tych wartości
jest niższa.
W innym przypadku wez
mie udział w losowaniu i
" Mechanizm bezpieczeństwa oparty na minimalnej
trafi do wylosowanego OFE.
wymaganej stopie zwrotu polega na tym, że w przypadku
nieosiągnięcia przez fundusz minimalnej wymaganej stopy
zwrotu występuje tzw. niedobór, który musi być
uzupełniony.
" Niedobór pokrywany jest w pierwszej kolejności z
umorzenia jednostek rozrachunkowych zgromadzonych na
rachunku rezerwowym, następnie z umorzenia jednostek
rozrachunkowych zgromadzonych na rachunku części
dodatkowej Funduszu Gwarancyjnego.
5
2012-04-24
LOSOWANIE
" Losowania ZUS przeprowadza dwukrotnie
" Uwaga! Losowanie OFE nie dotyczy
w ciągu roku- na koniec stycznia i na
uczniów (studentów) do 26-tego roku
koniec lipca.
życia, podejmujących prace w " W losowaniu biorą udział tylko te
fundusze które uzyskały stopy zwrotu
ramach umowy o dzieło, zlecenia lub
wyższe niż średnia ważona stopa zwrotu
w trakcie studiów doktoranckich.
wszystkich funduszy w dwóch ostatnich
okresach rozliczeniowych, z
zastrzeżeniem, że aktywa netto danego
funduszu nie przekraczają 10% aktywów
całego rynku OFE.
III FILAR
DZIEDZICZENIE
" Różnorodne możliwości
" Środki zgromadzone w OFE z zasady nie
inwestycyjne:
stanowią części spadku. Członek OFE wyznacza
 Polisa ubezpieczeniowa,
tzw. osoby uposażone (w niektórych OFE zwane
beneficjentami) i to im są przekazywane środki z  Ubezpieczenie grupowe,
OFE po śmierci członka, całkowicie niezależnie
 Lokaty bankowe,
od dziedziczenia spadku. Dopiero w sytuacji gdy
 Inwestycje na rynku finansowym,
nie ma uposażonych (beneficjentów), środki z
OFE wchodzą w skład masy spadkowej. Pod
 TFI,
warunkiem istnienia wspólności majątkowej,
 Inwestycje w nieruchomości,
środki z OFE wchodzą w skład majątku
wspólnego małżonków.
 Dzieła sztuki, złoto, szlachetna biżuteria,
 Inne, według własnej inwencji i
pomysłów.
III Filar
dodatkowe wskazania ustawowe
 Pracownicze Programy Emerytalne,
 Indywidualne Konta Emerytalne.
Dziękuję za uwagę
6