STOWARZYSZENIE EKONOMISTÓW ROLNICTWA I AGROBIZNESU
Modele ubezpieczeń społecznych rolników w krajach Unii Europejskiej 373
Roczniki Naukowe tom IX zeszyt 1
Agnieszka Parlińska
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
MODELE UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH ROLNIKÓW
W KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ
FARMERS SOCIAL INSURANCES MODELS IN THE EUROEPEAN
COUNTRIES
Słowa kluczowe: ludnoS
ć rolnicza, ubezpieczenia społeczne rolników, modele ubezpieczeń
społecznych
Key words: rural population, farmers social insurance, social insurances models
Synopsis. Polski system ubezpieczeń społecznych rolników, z uwagi na nieszczelnoS
ć, jak i kosztownoS
ć, stano-
wi przedmiot wieloletnich krytyk. Nadmierne obciążenie budżetu państwa koniecznoS
cią finansowania tych
ubezpieczeń wymusza wprowadzenie zmian usprawniających działanie całego systemu. Wydaje się więc uzasadnio-
ne poznanie systemów ubezpieczeń społecznych rolników stosowanych w innych krajach Unii Europejskiej. W
ciągu ostatniego półwiecza w Europie wykształciły się trzy modele systemu ubezpieczeń społecznych, w tym
rolniczych: socjaldemokratyczny, konserwatywny i liberalny. Jednakże obecnie obserwuje się zbliżenie do modelu
liberalnego, co oznacza coraz większy udział rynku w realizacji celów ubezpieczeń społecznych. W artykule
porównano systemy ubezpieczeń społecznych wybranych krajów Unii Europejskiej.
Wprowadzenie
W krajach Unii Europejskiej nie ma jednolitego systemu ubezpieczeń społecznych w tym rolni-
czych. Poszczególne państwa mają różne rozwiązania będące wypadkową z jednej strony uwarun-
kowań historycznych i tradycji, a z drugiej ekonomiczno-socjalnych właS
ciwych każdemu pań-
stwu. Dla celów tego opracowania przeprowadzono porównanie systemów ubezpieczeń
społecznych rolników w: Austrii, Francji, Finlandii, Niemczech.
WS
ród krajów unijnych utrzymują się różnice w zakresie ryzyk objętych ubezpieczeniem, zasad
gromadzenia funduszy ubezpieczeniowych i organizacji systemu. Zróżnicowana jest także skala
problemu, czego główną przyczyną są różnice w odsetku osób utrzymujących się z rolnictwa w
poszczególnych krajach (rys.1). Problem ubezpieczeń rolniczych w Polsce poS
rednio dotyczy co
piątego mieszkańca Polski i bezpoS
rednio co dziesiątej osoby, co oznacza, iż ma wielokrotnie więk-
szy zasięg niż w innych wybranych krajach UE.
Europejskie modele ubezpieczeń społecznych
Ostatnie pięćdziesięciolecie w Europie to rozwój trzech modeli zabezpieczenia społecznego:
socjaldemokratycznego (kraje skandynawskie), konserwatywnego (Niemcy) i liberalnego (Wielka
Brytania). W modelu liberalnym rynek, a w socjaldemokratycznym państwo odgrywały większą
rolę w kreowaniu społecznych szans i społecznej równoS
ci. Niemiecki model konserwatywny zaj-
mował stanowisko poS
rednie. Obecnie obserwuje się większe wsparcie i udział rynku niż państwa,
co oznacza zbliżenie modelu niemieckiego do brytyjskiego. ródłem finansowania S
wiadczeń ubez-
pieczeniowych mogą być podatki (tzw. system zaopatrzeniowy) lub składki (tzw. system ubezpie-
czeniowy). Zarówno w systemie zaopatrzeniowym, jak i ubezpieczeniowym występuje zasada so-
lidarnoS
ciowa (odpowiedzialnoS
ci zbiorowej) głównie w postaci solidarnoS
ci obywatelskiej,
narodowej, zawodowej czy rodzinnej. Niezależnie od obowiązującego modelu zabezpieczenia spo-
łecznego składkowego (Austria, Belgia, Francja, Luksemburg, Niemcy, Polska) czy podatkowego
(Dania, Finlandia, Irlandia, Wielka Brytania, Szwecja) w wielu krajach unijnych uwzględnia się
specyfikę rolniczej grupy społecznej. Są też kraje o mieszanym systemie ochrony ubezpieczenio-
wej, stanowiącym połączenie liberalizmu i egalitaryzmu zarówno redystrybucyjnego, jak i utylita-
374 A. Parlińska
tys. tys.
5 000 14,0
9 000 25,0
4 423
4 500
8 000 7 751
12,0
11,4
20,0 20,0 4 000
7 000
10,0
3 500
6 000
3 000
15,0
8,0
5 000
2 500
4 000
6,0
2 000
10,0
3 000
1 500
4,0
2 163
2 075
6,3
1 066
2 000 937
5,3 2,9
5,0 1 000
2,5
2,0
3,5
1 000 1,6
2,6
500
1,3
437
203
150
326
- - - -
Polska Francja Niemcy Austria Finlandia
Polska Francja Niemcy Austria Finlandia
Rysunek 1. LudnoS
ć rolnicza i czynna zawodowo w rolnictwie w wybranych krajach UE (LudnoS
ć
rolnicza  wszystkie osoby, których x
ródłem utrzymania jest rolnictwo, tj. pracujących w rolnictwie oraz będących
na ich utrzymaniu. LudnoS
ć aktywna zawodowo w rolnictwie  wszystkie osoby, których głównym zajęciem jest
praca w rolnictwie, leS
nictwie i rybołówstwie).
ródło: opracowanie własne na podstawie Rocznika Statystycznego GUS 2002.
rystycznego, gdzie rolnicy korzystają ze S
wiadczeń ubezpieczenia społecznego, częS
ciowo jako gru-
pa zawodowa, a częS
ciowo jako obywatele. Własne systemy ubezpieczeń społecznych rolników
zorganizowane zostały we Francji, w Polsce i w Niemczech, natomiast specyfikę tej grupy zawodowej
uwzględniono w systemie ubezpieczeń społecznych Finlandii [Tryfan 2000, 2004a]. Każde państwo
członkowskie w dziedzinie zabezpieczenia społecznego stosuje swoje prawo krajowe. Niemniej, aby
uniknąć negatywnych skutków obowiązywania tego prawa w stosunku do osób przemieszczających
się w obrębie Wspólnoty, kraje członkowskie zobowiązane są również do przestrzegania zasad koor-
dynacji krajowych systemów zabezpieczenia społecznego zapisanych w rozporządzeniach Rady
(EWG) nr 1408/71 z dnia 14 czerwca 1971 r. oraz nr 574/72 z dnia 21 marca 1972 r.
Francja
System francuski ubezpieczeń społecznych rolników jest systemem opierającym się na zasa-
dzie solidarnoS
ci narodowej, o długiej tradycji, gdzie pierwsze ubezpieczenia wypadkowe wprowa-
dzono już w latach dwudziestych XX wieku. W 1945 r. wprowadzono w system ubezpieczeń spo-
łecznych emerytury oraz obowiązkową przynależnoS
ć do systemu. Jednakże dopiero na mocy
ustawy z 1952 r., utworzono Ubezpieczenie Emerytalne Rolników Indywidualnych, doskonalone w
kolejnych latach. System francuski jest skomplikowany, ponieważ podmiotami polityki społecznej
we Francji jest nie tylko państwo, ale także samorządy lokalne, przedsiębiorstwa, organizacje pra-
cownicze i zawodowe. Dodatkowo jest on powiązany z systemem pomocy społecznej i opiera się
na następujących zasadach: powszechnoS
ci, obligatoryjnoS
ci i finansowania funduszu ubezpie-
czeń społecznych częS
ciowo z budżetu państwa, częS
ciowo przez pracodawcę i częS
ciowo ze skła-
dek ubezpieczonego1.
Fundusz ubezpieczeń społecznych tworzony jest z obowiązkowych składek pracowników i
pracodawców na sfinansowanie ubezpieczeń chorobowych i emerytalnych, natomiast ze składek
pracodawców finansowane są ubezpieczenia wypadkowe, chorób zawodowych i S
wiadczenia ro-
dzinne. WysokoS
ć składek opłacanych przez rolników indywidualnych zależy od dochodu kata-
stralnego, tj. podlegającego opodatkowaniu2. Składki od pracowników rolnych odprowadzane są
z ich płac przez pracodawców.
1
Zasada powszechnoS
ci, a więc objęcia ubezpieczeniem całej ludnoS
ci w podstawowych grupach ryzyka w zakresie ochrony zdrowia,
ochrony pracy, ochrony rodziny, emerytur, a także powszechnej opieki społecznej. Zasada obligatoryjnoS
ci ubezpieczeń i S
wiadczeń,
przy czym chodzi tu o S
wiadczenia poza dochodami z pracy, jakkolwiek zakres i wielkoS
ć tych S
wiadczeń często zależy od zarobków.
Zasada finansowania funduszu ubezpieczeń społecznych w częS
ci z budżetu państwa, częS
ciowo przez pracodawcę i częS
ciowo ze
składek ubezpieczonego, w wysokoS
ci wynikającej z rachunku prawdopodobieństwa danego ryzyka.
2
Dla rolników prowadzących gospodarstwa specjalistyczne za podstawę przyjmuje się dochód teoretyczny ustalany na podstawie
zryczałtowanych wskax
ników dla poszczególnych upraw i hodowli. Dla przedsiębiorstw rolnych podstawę wyliczenia składki
stanowi zryczałtowane wynagrodzenie kierownictwa przedsiębiorstwa i pracowników.
% ludnoS
ci ogółem
% ludnoS
ci ogółem
Modele ubezpieczeń społecznych rolników w krajach Unii Europejskiej 375
System ubezpieczeń społecznych rolników
będący drugim pod względem liczby ubezpie-
czonych co do wielkoS
ci systemem we Francji
obejmuje swym działaniem zarówno właS
cicieli
65,0
67,0
70,0
77,5
79,0
rolnych, pracowników rolnych oraz członków
ich rodzin. Nadzór nad nim sprawuje Minister-
stwo Rolnictwa, a także podlega on kontroli
Ministerstwa Finansów i Budżetu oraz Izby
33,0
35,0
30,0
Obrachunkowej [Johanem 1999].
21,0
22,5
Wzajemne Ubezpieczenia Społeczne Rol-
ników (MSA  Mutualit� Sociale Agricole)
3ROVND )UDQFMD 1LHPF\ $XVWULD )LQODQGLD
to istniejąca już od wielu lat scentralizowana
struktura, która poza Kasą Centralna posia-
6N�DGNL 'RWDFMH SD VWZRZH ] IXQGXV]\ IHGHUDOQ\
Dotacje państwowe z funduszy federalnych
da 95 Kas na poziomie departamentów, obej-
Rysunek 2. ródła finansowania S
wiadczeń wy-
mująca swym działaniem zarówno właS
cicieli
płacanych z tytułu ubezpieczeń społecznych rol-
rolnych, pracowników rolnych oraz członków
ników w wybranych krajach UE
ich rodzin. Rolniczy system ubezpieczeń spo- ródło: opracowanie własne.
łecznych we Francji obejmuje budżety: fi-
nansowania S
wiadczeń rolników indywidualnych, pracowników rolnych oraz finansowania S
wiadczeń
z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych pracowników rolnych. Finansowanie ubezpiecze-
nia społecznego rolników to jedyny system ubezpieczeniowy we Francji, który jest równoważony przez
subwencję państwową. R
ródki finansowe pochodzą głównie z dwóch x
ródeł: z dotacji państwowej,
która wynosi około 65% wpływów i ze składek pracowników i pracodawców  35% (rys. 2). W struktu-
rze wydatków systemu ubezpieczeń społecznych francuskich rolników dominują S
wiadczenia emerytal-
no-rentowe, które pochłaniają ponad połowę wydatków. Kolejne grupy stanowią: S
wiadczenia choro-
bowe  ponad 1/4 wydatków, zasiłki rodzinne poniżej 10% i S
wiadczenia dodatkowe  ponad 10%
[Strzelecka 2004]. Nabycie praw do emerytury wymaga osiągnięcia 65 roku życia (niezależnie od płci)
oraz opłacenia składek za 150 kwartałów (ponad 37 lat) [Tryfan 2004b].
Austria
Rozwój systemu ubezpieczeń austriackich rolników datuje się od 1929 roku, od kiedy to obej-
mowało ono ubezpieczenia chorobowe. Rolnicze ubezpieczenia emerytalne wprowadzono od 1971
roku, ale dla kobiet zatrudnionych w rolnictwie dopiero od 1992. Nowe ubezpieczenia rolnicze od
nieszczęS
liwych wypadków wprowadzono w 1999 r.
W Austrii Zakład Ubezpieczeń Społecznych Rolników (SVB  Sozialversicherungsanstalt der
Bauern) rozpoczął działalnoS
ć w 1974 roku i realizuje trzy działy ubezpieczeń społecznych, miano-
wicie ubezpieczenie chorobowe, wypadkowe i emerytalne oraz pielęgnacyjne dla wszystkich osób
pracujących na własny rachunek w rolnictwie i leS
nictwie3. Z 23 zakładów ubezpieczeń społecz-
nych działających w Austrii nie wszystkie oferują pełny zakres usług  niektóre z nich ograniczają
się tylko do prowadzenia jednego lub dwóch działów ubezpieczeń.
W Austrii obowiązuje system składkowy, gdzie wysokoS
ć składki zależy od wartoS
ci gospo-
darstwa rolnego oraz od przewidywanego dochodu z gospodarstwa. Wycena gospodarstwa do-
konywana jest raz na 10 lat przez urząd skarbowy, w trakcie której pod uwagę bierze się wielkoS
ć
gospodarstwa, jakoS
ć gleby i położenie. WłaS
ciciele gospodarstw o niższej wartoS
ci podlegają
tylko ubezpieczeniu wypadkowemu, powyżej okreS
lonej wartoS
ci podlegają także pozostałym ubez-
pieczeniom: chorobowemu i emerytalno-rentowemu. Wymiar składki zależy od wartoS
ci gospodar-
stwa i dochodu. W przypadku, gdy rolnik uprawia gospodarstwo wydzierżawione, to składka
obniżona jest o czynsz dzierżawny. Rolnicy płacą składki raz na kwartał, które są podzielone w SVB
na: ubezpieczenie chorobowe  6,4%, ubezpieczenie emerytalno-rentowe  14,0%, ubezpieczenie
wypadkowe  1,9%, ubezpieczenie macierzyńskie  0,4%. Składka jest jedna i niezależna od liczby
osób zgłoszonych przez rolnika do ubezpieczenia.
3
Ubezpieczenie społeczne rolników regulowane jest następującymi ustawami federalnymi: ustawa o społecznym ubezpieczeniu
rolników (Bauernsozialversicherungsgesetz  BSVG), ustawa o powszechnym ubezpieczeniu społecznym (Allgemeines Sozialversi-
cherungsgesetz  ASVG), federalna ustawa o zasiłkach pielęgnacyjnych (Bundespflegegeldgesetz  BPGG), ustawa o zasiłkach na
opiekę nad dzieckiem (Kinderbetreuungsgeldgesetz  KBGG) i ustawa o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym (APG).
376 A. Parlińska
7,10% Obowiązek ubezpieczeniowy powstaje z
4,30%
dniem rozpoczęcia działalnoS
ci rolniczej i ob-
19,30%
jęci są nim rolnik, małżonek pracujący wspól-
nie w gospodarstwie oraz dzieci, pasierbowie,
przysposobieni, synowe, zięciowie i wnuki.
WysokoS
ć emerytury zależy od okresu opła-
69,30%
cania składek i ich wysokoS
ci oraz od tego czy
rolnik prowadzi jeszcze inną działalnoS
ć zawo-
dową (może posiadać więcej niż jedno ubez-
Ubezpieczenie emerytalne Ubezpieczenie chorobowe
pieczenie i tym samym zapewni sobie wyższą
Ubezpieczenie wypadkowe Zasiłki piel gnacyjne
emeryturę w przyszłoS
ci). Nabycie praw do
emerytury wymaga osiągnięcia wieku upraw-
Rysumek 3. Struktura wypłacanych S
wiadczeń
z ubezpieczeń społecznych rolników w Austrii niającego do emerytury (który wynosi, podob-
ródło: opracowanie własne.
nie jak w Polsce, 60 lat dla kobiet i 65 lat dla
mężczyzn) oraz 15-letniego okresu składkowe-
go. Każdy rok opłacania składek powoduje zwiększenie S
wiadczenia o 2%. Wypłacane są także, w
konkretnych wypadkach, dodatek na dziecko lub pielęgnacyjny, renta inwalidzka, gdy rolnik nie
może pracować w rolnictwie lub innym zawodzie oraz renta rodzinna dla męża, żony i dzieci (rys. 3).
Zakład Ubezpieczeń Społecznych Rolników (SVB) jest w 70% dotowany z budżetu państwa
[Tryfan 2004b; Pątkowski 2000].
Niemcy
W zasadzie trzy ustawy (ustawa z 15 czerwca 1883 r. o ubezpieczeniu chorobowym, ustawa z
1884 r. o ubezpieczeniu od wypadków przy pracy i ustawa z 1889 r. o ubezpieczeniu na staroS
ć)
sprzed ponad 100 laty po wielokrotnych modyfikacjach i dostosowaniach do aktualnej sytuacji
tworzą fundamenty prawne obecnego systemu ubezpieczeń społecznych w Niemczech. W 1886
roku zostały wyodrębnione stowarzyszenia rolnicze i leS
ne, które przewidziały w swym programie
ubezpieczenia od wypadków przy pracy. Ubezpieczenie w rolnictwie w Niemczech początkowo
obejmowały ubezpieczenia wypadkowe, chorobowe i opiekuńcze, dopiero w 1957 roku wprowa-
dzono ubezpieczenie emerytalne. Obowiązek odprowadzania składek dotyczy wszystkich rolni-
ków indywidualnych niezależnie od liczby prowadzonych przez niego gospodarstw oraz obowiąz-
ku ubezpieczeniowego. Gdy gospodarstwo prowadzą wspólnie małżonkowie, wówczas składkę
opłaca tylko jedno z nich. Składka jest jednakowa ustalana ustawowo, lecz następnie różnicowana
przez dopłaty. Rolnicy mogą korzystać z dopłaty do składek w zależnoS
ci od sytuacji dochodowej
nawet do 80% kwoty składki. Każdy rok opłacania składek powyżej 15 lat powoduje zwiększenie
emerytury rolniczej o 1%. Warunkiem uzyskania S
wiadczenia emerytalnego jest ukończenie 65 lat
i opłacanie składek przez co najmniej 180 miesięcy (15 lat). Składki rolników pokrywają 22,5%
wypłacanych S
wiadczeń, natomiast pozostałe 77,5% kwoty wydatków pokrywają dopłaty z fundu-
szy federalnych. Zakres ubezpieczeń rolniczych obejmuje także ubezpieczenia wypadkowe, choro-
bowe i opiekuńcze [Tryfan 2000, 2004b; Pątkowski 1999].
Finlandia
W Finlandii system ubezpieczeń rolniczych funkcjonuje od 1970 roku i jest obsługiwany przez
Instytucję Ubezpieczenia Społecznego Rolników (MELA  Maatalousyritt�jien el�kelaitos). Sys-
tem ten jest sprywatyzowany, ale państwo posiada duże uprawnienia kontrolne oraz ma zapewnio-
ne miejsce w zarządzaniu Kasą.
MELA zajmuje się wyłącznie S
wiadczeniami emerytalnymi (takie same jak w systemie S
wiad-
czeń pracowniczych). Członkami kasy są wyłącznie rolnicy  właS
ciciele gospodarstw rolnych,
którzy płacą składki pobierane razem z podatkiem. W przychodach MELA dotacje państwowe
stanowią 67%, co wyrax
nie preferuje grupę zawodową objętą tym systemem. Celem skandynaw-
skiego systemu jest zapewnienie wszystkim beneficjentom minimum socjalnego, plus dodatek
zależny od osiąganych dochodów; dostęp do S
wiadczeń zdrowotnych w ramach obowiązkowych
S
wiadczeń (Krajowa Instytucja Ubezpieczeń Społecznych w Finlandii KELA  Kansanel�kelaitos).
Składka ubezpieczeniowa uzależniona jest od obszaru gospodarstwa i dochodu4.
4
Dla pierwszych dwunastu hektarów dochód z hektara jako podstawa wymiaru składki i S
wiadczeń szacowany jest najwyżej,...
Modele ubezpieczeń społecznych rolników w krajach Unii Europejskiej 377
Niezależnie od płci prawo do emerytury nabywa się w wieku 65 lat. WysokoS
ć S
wiadczeń emery-
talnych jest funkcją przeliczeniowego dochodu rocznego przypadającego na gospodarstwo, a także
zależy od liczby lat przynależnoS
ci do systemu i wynosi maksimum 60% dochodu przeliczeniowego.
W przypadku niepełnosprawnoS
ci można się ubiegać o emeryturę inwalidzką w każdym wieku,
jeS
li utrata zdolnoS
ci do pracy wynosi 60% lub o częS
ciową rentę, gdy utrata ta wynosi 40%.
Należy zaznaczyć, że odrębną kategorią S
wiadczeń w większoS
ci krajów są renty lub emerytury za
przekazane gospodarstwo rolne w wyniku wymiany pokoleń (w Finlandii system zamykania farm),
który ma na celu obok zabezpieczenia na staroS
ć, poprawę struktury agrarnej w rolnictwie.
Podsumowania
Problemem systemu ubezpieczeń rolniczych w analizowanych krajach jest podobnie jak w
Polsce niekorzystna struktura wieku osób zatrudnionych w rolnictwie, co w konsekwencji powo-
duje wysokie koszty S
wiadczeń ubezpieczeniowych i zbyt niskie wpływy ze składek, co powoduje
koniecznoS
ć wysokich dotacji państwowych do S
wiadczeń rolników.
WiększoS
ć państw ma mniejszą skalę problemu, co wynika z niższego odsetka zatrudnionych w
rolnictwie w stosunku do ogółu pracujących niż to ma miejsce w Polsce. Nie można zatem oczeki-
wać, że system ubezpieczeń rolniczych może być samofinansujący, może jedynie zmierzać do
ograniczenia udziału S
rodków publicznych w wydatkach Funduszu.
Literatura
Johanem G. 1999: S�curit� sociale. Francuski publiczny system ubezpieczeń społecznych. Porażki i wyzwania.
AE w Katowicach.
Pątkowski K. 2000: SVB  Zakład Ubezpieczenia Społecznego rolników austriackich. Ubezpieczenia w rolnic-
twie. Materiały i Studia nr 7., KRUS, Warszawa, 158 171.
Pątkowski K. 1999: Zarys niemieckiego systemu ubezpieczeń i osłon socjalnych w rolnictwie. Ubezpieczenia w
rolnictwie. Materiały i Studia, nr 4 r., KRUS, Warszawa, 126 146.
Podstawka M. 1998: Rolnicze ubezpieczenia społeczne w Polsce oraz propozycje ich zmian. SGGW, Warszawa.
Roczniki Statystyczny. 2002: GUS, Warszawa.
Tryfan B. 2005: Ubezpieczenia społeczne rolników francuskich wobec nowych wyzwań procesów demograficz-
nych. Ubezpieczenia w rolnictwie. Materiały i Studia, nr 2, KRUS, Warszawa, 97-115.
Tryfan B. 2004: Dylematy zabezpieczenia rolników na S
wiecie. IRWiR PAN , Warszawa.
Tryfan B. 2000: Zabezpieczenia społeczne rolników w Europie. Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa,
FAPA, Warszawa.
Tryfan B. 2004b: Ochrona zdrowia rolników w Europie. Ubezpieczenia w rolnictwie. Materiały i Studia, nr 3/4,
KRUS, Warszawa, 121-139.
Strzelecka J. 2004: Ubezpieczenia emerytalne rolników w wybranych krajach Unii Europejskiej  wnioski dla
Polski. Wydział Studiów Budżetowych nr 1031.
Summary
Due to the leak and expenses Polish system of farmers social insurance is the object of many years criticisms.
The over charges of the State budget with necessity of funding these insurances extorts changes in the whole
system. It is important to recognize applied in different European Union countries systems of farmers social
insurance. During last half-century in Europe was developed three models of farmers insurances: social
democratic, conservative, and liberal. Now days was observed that liberal model is more and more popular. In
the pepper the chosen European Union countries systems of farmers social insurance of were compared.
Adres do korespondencji
dr inż. Agnieszka Parlińska
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
Katedra Polityki Agrarnej i Marketingu
ul. Nowoursynowska 166
02-787 Warszawa
tel. [phone]
e-mail: [e-mail]
cd. 4
...a maleje stopniowo aż do powierzchni wynoszącej 42 ha. Z ponad 42 ha powierzchni szacunkowego dochodu nie wlicza się
do wymiaru. Natomiast dochód w małych gospodarstwach (poniżej 8 ha) jako podstawa wymiaru dzielona jest po połowie
między farmera i jego żonę. W gospodarstwach większych niż 8 ha wzrost wielkoS
ci gospodarstwa wpływa tylko na
szacunkowy dochód rolnika, a nie jego żony.