Jednolity rynek ubezpieczeniowy stanowi istotną częśd rynku wewnętrznego funkcjonującego na
obszarze UE, jako element sektora finansowego.
Ujednolicanie poszczególnych rodzajów działalności w ramach rynku europejskiego odbywało się na
podstawie aktów prawnych wydawanych przez Unię oraz na podstawie wyroków Europejskiego
Trybunału Sprawiedliwości.
Najważniejszymi aktami prawnymi stosowanymi do unifikacji są dyrektywy.
W sektorze ubezpieczeo wydano dotychczas trzy "generacje" dyrektyw.
Dyrektywy pierwszej i drugiej generacji opierały się na zasadzie harmonizacji minimalnych
standardów. Zasada ta opiera się na koncepcji ustalenia i zaakceptowania minimalnych standardów
oraz wzajemnego uznawania przepisów narodowych.
Ostatnie dyrektywy w zakresie ubezpieczeo, tzw. trzeciej generacji, wydane 18 czerwca 1992 i 10
listopada 1992 weszły w życie 1 lipca 1994 roku.
Wprowadziły one zasadę jednolitej licencji.
IstniejÄ…ce regulacje rynku ubezpieczeo obejmujÄ… zagadnienia:
" reasekuracji,
" ubezpieczeo życiowych,
" ubezpieczeo majątkowych i pozostałych osobowych,
" pośrednictwa ubezpieczeniowego,
" księgowości ubezpieczeniowej,
" ubezpieczenia kredytów,
" ubezpieczeo turystycznych.
Jednolity rynek ubezpieczeo opiera siÄ™ na zasadzie swobody osiedlania siÄ™ i na zasadzie swobody
świadczenia usług, określonych, m.in., dwiema seriami dyrektyw mających
zastosowanie odpowiednio do ubezpieczeo na życie - life insurance
oraz do pozostałych ubezpieczeo osobowych i majątkowych - non-life insurance
Swoboda osiedlania się oznacza w praktyce możliwośd zakładania przedsiębiorstw w danym kraju
przez podmioty z innego kraju członkowskiego UE
Zasada ta jeśli chodzi o ubezpieczenia została zawarta po raz pierwszy w stosownych dyrektywach
wydanych w 1973 i 1979 r.
Swoboda świadczenia usług, jest rozumiana jako możliwośd oferowania przedsiębiorstwom z
danego kraju członkowskiego UE wykonywania swej działalności na rzecz klientów z innego kraju
członkowskiego bez konieczności ustanawiania tam swych oddziałów ( filii ), bądz
jako prawo do
nabycia usług w legalnie działających w innych krajach przedsiębiorstwach.
Zasada ta w zakresie ubezpieczeo została po raz pierwszy zastosowana w dyrektywach z 1988 i
1990 r.
Dyrektywa Rady 79/267/EWG z 5 marca 1979 r. w sprawie koordynacji ustaw, rozporzÄ…dzeo i
przepisów administracyjnych dotyczących podejmowania i prowadzenia działalności w zakresie
bezpośrednich ubezpieczeo na życie umożliwiała prowadzenie działalności przez towarzystwa
ubezpieczeniowe odrębnie w każdym z dwóch działów, które miały zapewnid ochronę interesów
ubezpieczonych na życie, poprzez separację prawną firm oferujących pozostałe ubezpieczenia.
Dyrektywy Rady 88/357/EWG z 22 czerwca 1988 r. i 90/619/EWG z dnia 8 listopada 1990 r. w
sprawie koordynacji ustaw, rozporządzeo i przepisów administracyjnych dotyczących
ubezpieczeo bezpośrednich innych niż ubezpieczenia na życie i ustalenia przepisów ułatwiających
skuteczną realizację swobody świadczenia usług wprowadziły zasadę jednolitej licencji, zgodnie
z którą licencja będzie wydawana przez władze kraju, w którym mieści się siedziba firmy
ubezpieczeniowej.
Zgodnie z tymi dyrektywami, przedsiębiorstwo mające swoją siedzibę w jakimkolwiek kraju
członkowskim UE ma prawo sprzedawania wszystkich swoich produktów na obszarze
wszystkich krajów członkowskich, przy czym przedsiębiorstwo to podlega nadzorowi władz kraju
swej siedziby ( home country control )
Polskie ustawodawstwo ubezpieczeniowe zostało częściowo dostosowane do przepisów prawa
wspólnotowego, poprzez uchwalenie przez Sejm w dniu 22 maja 2003 r., czterech ustaw
ubezpieczeniowych, które w swoich rozwiązaniach implementują częściowo normy prawa
wspólnotowego.
Przejawem dostosowania systemów prawnych w zakresie pośrednictwa ubezpieczeniowego jest
ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o pośrednictwie ubezpieczeniowym, która częściowo uwzględnia
przepisy Dyrektywy 2002/92/EC z dnia 9 grudnia 2002 r. w sprawie pośrednictwa
ubezpieczeniowego.
Dyrektywa ta weszła w życie w dniu 15 stycznia 2005 r.
Zgodnie z zasadą swobody świadczenia usług ubezpieczeniowych Krajowy zakład ubezpieczeo
może wykonywad działalnośd ubezpieczeniową na terytorium paostwa członkowskiego UE, bez
konieczności uzyskiwania zezwolenia organu nadzoru danego paostwa.
W takim przypadku działalnośd takiego zakładu podlega nadzorowi polskiego organu nadzoru to
jest Komisji Nadzoru Finansowego.
Zagraniczny zakład ubezpieczeo z paostwa członkowskiego UE może wykonywad działalnośd na
terytorium Polski, bez zezwolenia KNF, jeżeli uzyskał odpowiednie zezwolenie na wykonywanie
tej działalności w paostwie, w którym ma siedzibę.
W zakresie działalności ubezpieczeniowej w Polsce zagraniczny zakład ubezpieczeo podlega
nadzorowi właściwego organu paostwa członkowskiego UE, w którym ma swoją siedzibę.
Zagraniczny zakład ubezpieczeo z paostwa członkowskiego UE , wykonujący działalnośd na
terytorium Polski, jest obowiązany stosowad prawo polskie, chyba że co innego wynika z umowy
międzynarodowej, której Polska jest stroną.
Za zobowiązania z tytułu wykonywanej działalności zagraniczny zakład ubezpieczeo odpowiada
całym swoim majątkiem.
Zagraniczny zakład ubezpieczeo może wykonywad działalnośd na terenie Polski poprzez oddział
lub w inny sposób po spełnieniu wymogów określonych przez prawo polskie.
Zgodnie z obowiązującą w chwili obecnej ustawą o pośrednictwie ubezpieczeniowym zarówno
agent wpisany do rejestru agentów, jak i broker ubezpieczeniowy posiadający zezwolenie na
wykonywanie działalności brokerskiej, mogą wykonywad działalnośd agencyjną lub brokerską na
terytorium innego paostwa członkowskiego UE, po zawiadomieniu polskiego organu nadzoru o
zamiarze wykonywania tej działalności poza terytorium Polski.
Organ nadzoru w terminie 30 dni od powiadomienia przez agenta lub brokera o zamiarze
wykonywania działalności na terenie innego paostwa członkowskiego UE ma obowiązek przekazad
organowi nadzoru tego paostwa członkowskiego informację o wpisie agenta do rejestru agentów
lub o posiadaniu przez brokera zezwolenia na wykonywanie działalności brokerskiej.
Agent lub broker ubezpieczeniowy, majÄ…cy siedzibÄ™ lub miejsce zamieszkania w innym paostwie
członkowskim UE, może wykonywad działalnośd agencyjną lub brokerską na terytorium Polski
jeżeli jest wpisany do odpowiedniego rejestru w tym paostwie.
Agent lub broker ubezpieczeniowy, który zamierza podjąd działalnośd agencyjną lub brokerską na
terytorium Polski ma obowiÄ…zek powiadomid o tym organ polskiego nadzoru.
Agent lub broker mogą rozpocząd działalnośd po uzyskaniu przez organ nadzoru informacji od
organu nadzoru paostwa macierzystego w wpisie agenta lub brokera do właściwego rejestru.
Jedną z czterech podstawowych swobód realizowanych w ramach wewnętrznego rynku UE jest
zasada swobody świadczenia usług.
Swoboda świadczenia usług została uregulowana w art. 49-55 Traktatu Wspólnoty Europejskiej.
Z przepisu art. 51 TWE wynika, że swoboda świadczenia usług ubezpieczeniowych i bankowych
związanych z przepływem kapitału, musi byd realizowana w zgodzie z zasadą swobody przepływu
kapitałów.
Przepis art. 50 TWE wyklucza możliwośd jednoczesnego korzystania przez podmioty wspólnotowe
ze swobody świadczenia usług i z innych swobód przewidzianych Traktatem.
Przepis art. 56 Traktatu stwierdza, że zakazane są wszelkie ograniczenia w przepływie kapitału
między paostwami członkowskimi oraz między paostwami członkowskimi a paostwami trzecimi a
także, że zakazane są wszelkie ograniczenia w płatnościach między paostwami członkowskimi oraz
między paostwami członkowskimi a paostwami trzecimi.
Niezależnie od tego, czy usługi finansowe i ubezpieczeniowe korzystają ze swobody przepływu
kapitału czy swobody świadczenia usług podstawowe pojęcia związane z usługami w tym zakresie
wywodzą się z zasady swobody świadczenia usług.
W rozumieniu prawa wspólnotowego ( TWE ) przez usługi rozumie się świadczenie wykonywane z
reguły odpłatnie.
 Charakter odpłatny działalności usługowej nie zawsze oznacza, że za usługę musi zapłacid
bezpośredni konsument.
Koniecznym elementem stanu faktycznego w przypadku świadczenia usług podlegających prawu
wspólnotowemu jest element trans graniczny, który oznacza, że sytuację faktyczne o charakterze
całkowicie wewnątrzkrajowym nie podlegają prawu wspólnotowemu o swobodzie świadczenia
usług.
Element trans graniczny oznacza, że usługodawca i usługobiorca są podmiotami pochodzącymi z
dwóch różnych paostw członkowskich.
Możliwe jest także, że ze względu na szczególny charakter świadczonych usług, granicę przekracza
sama usługa.
Element trans graniczny przy świadczeniu usług może wystąpid w czterech formach:
forma pierwsza, zwana czynną swobodą świadczenia usług ma miejsce wtedy, gdy usługodawca
pochodzący z jednego kraju członkowskiego i prowadzący w nim stałą działalnośd gospodarczą
przemieszcza się czasowo do innego kraju członkowskiego w celu wykonania tam usługi.
Z taką sytuacja możemy mied do czynienia, gdy pośrednik ubezpieczeniowy będący obywatelem
jednego paostwa członkowskiego, przemieszcza się do innego paostwa członkowskiego w celu
sprzedaży polisy ubezpieczenia na życie --klientowi będącemu obywatelem paostwa goszczącego,
Forma druga to bierna swoboda świadczenia usług, która polega na tym, że usługobiorca z jednego
paostwa członkowskiego przemieszcza się do innego paostwa członkowskiego, w którym
posiada swoją siedzibę zawodową usługodawca, w celu skorzystania tam z usług świadczonych
przez usługodawcę.
Z taką sytuacją mamy do czynienia wówczas w przypadku pośrednictwa ubezpieczeniowego lub
finansowego gdy obywatel jednego paostwa członkowskiego przemieszcza się do drugiego
paostwa członkowskiego w celu zakupu polisy obowiązkowego ubezpieczenia OC pojazdów
mechanicznych lub zakupu jednostek uczestnictwa funduszu inwestycyjnego.
Trzecia forma świadczenia usług występuje wówczas, gdy granice przekracza sama usługa.
Do sytuacji mieszczących się w tym stanie faktycznym możemy zaliczyd przypadek, w którym przez
granicę przesyłana jest ekspertyza brokerska zamówiona przez obywatela jednego paostwa
członkowskiego u brokera mającego siedzibę w innym paostwie członkowskim,
Czwarta forma swobody świadczenia usług została określona przez Europejski Trybunał
Sprawiedliwości, który uznał za swobodę świadczenia usług również taką sytuację gdy oba
podmioty to jest usługodawca będący obywatelem jednego paostwa członkowskiego i
usługobiorca, będący obywatelem drugiego paostwa członkowskiego znajdują się w paostwie
trzecim, w którym świadczona jest usługa.
Jeżeli pośrednik ubezpieczeniowy jest obywatelem polskim a klient nabywający polisę
ubezpieczenia obywatelem francuskim, zaś sprzedaż polisy ubezpieczeniowej następuje w Szwecji.
Drugim istotnym elementem przy świadczeniu usług na jednolitym rynku wewnętrznym UE jest
element czasu.
Działalnośd usługowa charakteryzuje się tym, że jest wykonywana na terytorium paostwa
goszczącego czasowo, mając charakter przejściowy.
Świadczenie usług musi mied z góry określony początek i koniec.
W prawie wspólnotowym funkcjonują trzy powszechnie znane pojęcia, a mianowicie:
 bezpośrednie obowiązywanie
 bezpośrednie stosowanie
 bezpośredni skutek
Pierwsze pojęcie  bezpośredniego obowiązywania oznacza, że przepisy prawa wspólnotowego, z
wyjątkiem Traktatów, obowiązują w paostwach członkowskich UE z dniem ich wejścia w życie bez
konieczności wprowadzania tych przepisów do ustawodawstwa wewnętrznego danego kraju
członkowskiego.
Pojęcie  bezpośredniego stosowania oznacza sposób i zakres stosowania prawa wspólnotowego
przez organy paostwowe danego kraju członkowskiego UE.
Sąd polski rozpoznający sprawę z elementem wspólnotowym może za podstawę swego
rozstrzygnięcia uznad przepis prawa wspólnotowego, w niektórych przypadkach określony przepis
właściwej Dyrektywy.
Sens tego pojęcia polega na tym, że podstawę prawną sprawy wniesionej przed sądem polskim,
stanowią nie przepisy prawa polskiego lecz prawa wspólnotowego.
Pojęcie  bezpośredniego skutku oznacza, że przepisy prawa wspólnotowego przyznają
obywatelom Unii i podmiotom prawnym, określone uprawnienia lub roszczenia, które powinny
byd chronione przez sądy danego kraju członkowskiego.
Osoby prawne, osoby fizyczne i inne jednostki organizacyjne mogÄ… dochodzid roszczeo o
wyrównanie szkody wyrządzonej naruszeniem prawa wspólnotowego przez paostwo.
Paostwo członkowskie może ponosid odpowiedzialnośd odszkodowawczą także z tytułu działania
naruszającego przepisy prawa wspólnotowego, przy czym obowiązek naprawienia szkody
nie może byd ograniczony przepisami wewnętrznymi, w tym dotyczącymi zasady podziału władz.
Dyrektywa 2000/92/EEC z 9 grudnia 2002 r. w art. 2 ust. 3 podtrzymuje definicjÄ™ przedmiotowÄ…
pośrednictwa ubezpieczeniowego przewidując, że pośrednikiem ubezpieczeniowym jest każda
osoba, która podejmuje lub wykonuje czynności pośrednictwa ubezpieczeniowego.
Zgodnie z normami prawnymi prawa wspólnotowego organem sprawującym kontrolę nad
paostwami członkowskimi w zakresie przestrzegania prawa wspólnotowego jest Komisja
Europejska.
Dyrektywy Komunikacyjne:
" I Dyrektywa Komunikacyjna (72/166/EWG) z dnia 24.04.1972 r.
Postanowienia I DK wprowadziły obowiązkowośd ubezpieczenia OC i zapoczątkowały proces
rozwoju i uszczegółowiania prawa na poziomie wspólnotowym
" II Dyrektywa Komunikacyjna (64/5/EWG) z dnia 30.12.1983 r.
Postanowienia II DK wprowadziły obowiązek objęcia ubezpieczeniem OC zarówno szkód na
osobie, jak i w mieniu.
Paostwa członkowskie UE zostały zobowiązane do ustanowienia instytucji wypłacającej
odszkodowania za szkody na osobie i mieniu, wyrzÄ…dzone przez pojazdy nieubezpieczone lub
niezidentyfikowane.
Ustalono również wysokośd minimalnych sum gwarancyjnych.
" III Dyrektywa Komunikacyjna (90/232/EWG) z dnia 14.05.1990 r.
Postanowienia III DK uściśliły pojęcia i regulacje wprowadzone wcześniejszymi dyrektywami.
Rozszerzono zakres terytorialny ochrony ubezpieczeniowej z tytułu zawartej umowy ubezpieczenia
OC posiadacza pojazdów mechanicznych na obszar wszystkich paostw Wspólnoty, w ramach jednej
składki.
" IV Dyrektywa Komunikacyjna (2000/26/WE) z dnia 16.05.2000 r.
Postanowienia IV DK regulują sytuację osób, które w obcym paostwie członkowskim stały się
ofiarami wypadków spowodowanych przez pojazdy zarejestrowane w innym paostwie niż to, w
którym mieszkał poszkodowany, zapewniając poszkodowanym lepszą ochronę ubezpieczeniową.
" V Dyrektywa Komunikacyjna (2005/14/WE) z dnia 11.05.2005 r.
Postanowienia V DK doprecyzowujÄ… i rozwijajÄ… przepisy poprzednich dyrektyw.
Odnosi się w głównej mierze do sfery odszkodowawczej i kontynuuje podejście pro-konsumenckie
ustawodawcy wspólnotowego do osób poszkodowanych w wypadkach drogowych.
Øð PeÅ‚na implementacja Dyrektyw Unii Europejskiej zapewnia nowoczesne rozwiÄ…zania w
ochronie ubezpieczonego w zakresie ubezpieczeo odpowiedzialności cywilnej
Øð PiÄ…ta Dyrektywa  wdrożenie od 11 czerwca 2007 r. W prawodawstwie polskim znalazÅ‚y siÄ™
uprzednio wszystkie elementy V Dyrektywy, m.in.:
1. Odszkodowanie dla ofiar wypadków spowodowanych przez kierujących pojazdami
zaopatrzonymi w fałszywe tablice rejestracyjne (lub brak tablic)
2. Odszkodowanie dla ofiar wypadków spowodowanych przez kierujących pojazdami,
w odniesieniu do których nie istnieje obowiązek ubezpieczeniowy
3. Wzrost sum gwarancyjnych
4. Dopuszczenie odszkodowao z tytułu szkód rzeczowych będących wynikiem
zdarzenia, w którym pojazd sprawcy nie został zidentyfikowany a doszło do znaczących obrażeo ciała
5. Odpowiedzialnośd względem pieszych i rowerzystów
6. Ubezpieczenie z tytułu pobytu za granicą
7. Ochrona ubezpieczeniowa dla pojazdów importowanych
8. Prawo do uzyskania zaświadczenia o przebiegu ubezpieczenia
9. Actio Directa (skarga bezpośrednia)
Limity odpowiedzialności w Polsce rys historyczny
Do 1990: bez limitu
Od 1990: 600.000 Ź
Od 2004:
Øð szkoda osobowa / osobÄ™ 350.000 Ź
Øð szkoda majÄ…tkowa / zdarzenie 200.000 Ź
Art. 36 ustawy o ubezpieczeniach obowiÄ…zkowych
Rodzaj szkody: ObowiÄ…zujÄ…ce do 10.12.2009: 11.12.2009 - 10.06.2012:
Szkody osobowe 1.500.000 Ź 2.500.000 Ź
(w zwiÄ…zku z jednym zdarzeniem,
niezależnie od liczby poszkodowanych)
Szkody Majątkowe 300.000 Ź 500.000 Ź
(w zwiÄ…zku z jednym zdarzeniem,
niezależnie od liczby poszkodowanych)