Analiza postawy chłopa w opowiadaniu S










Analiza postawy chłopa w opowiadaniu S. Żeromskiego p.t. Rozdziobią
nas kruki, wrony.

 

Rozdziobią nas kruki, wrony pochodzi z pierwszego zbioru opowiadań Stefana
Żeromskiego, wydanego w 1895 roku. W utworze tym autor przywołuje pewien epizod
z końca powstania styczniowego i śmierć jednego z powstańców, Andrzeja
Boryckiego (Szymona Winrycha). Żołnierz, najpierw bestialsko zamordowany przez
oddział rosyjski, zostaje okradziony przez biednego chłopa z pobliskiej wsi.
Chłop ten obdziera trupa z odzieży, ściąga skórę z martwego konia, zabiera
uprząż i wracając do domu modli się:

Tak bez wiedzy i woli zemściwszy się za tylowieczne niewolnictwo, za szerzenie
ciemnoty, za wyzysk, za hańbę i za cierpienie ludu, szedł ku domowi z odkrytą
głową i modlitwą na ustach. Dziwnie rzewna radość zstępowała do jego bjęcy i
ubierała mu cały widnokrąg, cały zakres umysłowego orównia, całą ziemie barwami
cudnie pięknymi. Głęboko, prawdziwie z całej duszy wielbił Boga za to, że w
bezgranicznym miłosierdziu swoim zesłał mu tyle żelastwa i rzemienia.

Co oznacza ta przejmująca, że aż okrutna scena? Wiemy, że Żeromski swoje
nadzieje wiązał z ludem, nie miał więc na celu formułowania aktu oskarżenia
wobec biednego chłopa szargającego zwłoki swojego rodaka poległego za świętą,
narodowa sprawę. Jego postawa jest efektem wielowiekowej tradycji poddaństwa,
wyzysku tej grupy społecznej. Zacofany, prymitywny i ciemny chłop nie wie, że
powstanie toczy się m.in. o poprawę jego sytuacji. Zachłanność i pragnienie
zdobycia za wszelką cenę dóbr materialnych wynikają z jego ubóstwa. Życie jest
dla niego walką o przetrwanie, i to bez znaczenia, czy panem będzie Polak, czy
zaborca.

Autor obwinia szlachtę o to, że zaniedbywana przez stulecia warstwa chłopska,
żyjąca w nędzy i poniżeniu nie ukształtowała w sobie poczucia tożsamości
narodowej, nie rozumiała idei powstania, gdyż słowo: ojczyzna było dla niej
jedynie pustym dźwiękiem. Wiejski nędzarz nie zdawał sobie sprawy, że postępuje
niegodnie, ponieważ nikt nie uświadomił mu jak ważną rolę może odegrać w
toczącej się walce i co zwycięstwo może zmienić w jego bytowaniu. Żeromski z
ogromną odwagą przypomniał prawdę, że egoistyczne postępowanie warstw
posiadających, nazwanych przez niego prorokami ciemnoty, utrudniało związanie
walki o niepodległość z wyzwoleniem ludu od niewoli społecznej. Wyraźnie
sugeruje, że gdyby warstwa chłopska miała wyższą świadomość narodową i została
włączona do powstania, jego scenariusz mógłby być zupełnie inny, oraz
świadamia, że jeśli sytuacja w kraju się nie zmieni rozdziobią nas kruki,
wrony.