1.

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA

WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO

Województwo pomorskie zajmuje powierzchniê 18293 km

2

(5.9% powierzchni Polski).

Administracyjnie podzielone jest na 19 powiatów, w tym 4 miasta, które funkcjonuj¹ na prawach

powiatów grodzkich (Gdañsk, Gdynia, Sopot i S³upsk). Wyodrêbniono 123 gminy (25 gmin miejskich,

17 miejsko-wiejskich oraz 81 wiejskich), 1532 so³ectwa, 2994 miejscowoœci wiejskie (stan do dnia

31.12.2001r.)

Pomorskie zamieszkuje 2198.3 tys. ludnoœci, w tym: 1501.7 tys. w miastach i 696.6 tys. na wsiach;

nale¿y do wysoko zurbanizowanych (w miastach - 68.3% ludnoœci). Przeciêtna gêstoœæ zaludnienia w

województwie wynosi 120 mieszk./km

2

(w Polsce - 124 mieszk./km

2

), przyrost naturalny - 2.4

promila (Polska - 0.3). Ludnoœæ w wieku produkcyjnym stanowi 61.8% ogó³u ludnoœci.

Do najwiêkszych miast województwa pomorskiego (wed³ug liczby ludnoœci) nale¿¹: Gdañsk (456.6

tys.), Gdynia (255.4 tys.), S³upsk (102.2 tys.), Tczew (61.2 tys.), Starogard Gdañski (50.5 tys.),

Wejherowo (47.0 tys.), Rumia (43.0 tys.), Sopot (41.8 tys.), Chojnice (40.6 tys.), Malbork (40.1 tys.),

Kwidzyn (39.9 tys.) Najmniejszymi miastami s¹: Krynica Morska (1.3 tys.), Skórcz (3.2 tys.), Czarna

Woda (3.3 tys.) i £eba (4.1 tys.)

Najwiêkszymi gminami województwa pomorskiego (wed³ug powierzchni) s¹: Miastko (461 km

2

),

Chojnice (458 km

2

), Brusy (396 km

2

), Czersk (370 km

2

), Cz³uchów (362 km

2

); najmniejszymi

natomiast: Kosakowo (50 km

2

), Pszczó³ki (50 km

2

), Bobowo (52 km

2

), Ostaszewo (61 km

2

), Subkowy

(78 km

2

).

Województwo pomorskie cechuje zró¿nicowana specyfika warunków geograficznych, na co ma

wp³yw nadmorskie po³o¿enie oraz odmiennoœæ jednostek fizjograficznych. Na jego terenie znajduje

siê najwy¿sze wzniesienie w pasie Pojezierzy - Wie¿yca (329 m n.p.m.) i najwiêksza depresja w

Polsce - w miejscowoœci Raczki Elbl¹skie (1.8 m p.p.m.)

W syntetycznym ujêciu geograficznym Pomorskie to: pofa³dowane tereny z du¿¹ iloœci¹ lasów i jezior

- to jeden z najatrakcyjniejszych regionów turystycznych w Polsce. Ukszta³towanie powierzchni

powsta³o g³ównie pod wp³ywem erozyjnej i akumulacyjnej dzia³alnoœci lodowca oraz wód lodowcowych

(formy glacjalne), dzia³alnoœci erozyjnej i akumulacyjnej rzek (doliny rzeczne i delta Wis³y) oraz

dzia³alnoœci morza (Mierzeja Helska, Mierzeja Wiœlana), abrazji morskich (wybrze¿e klifowe), a

tak¿e dzia³alnoœci wiatru (obszary wydmowe).

Cechami charakterystycznymi wysoczyzn (Pojezierze Kaszubskie i Starogardzkie) s¹: znaczne

wzniesienia nad poziom morza, urozmaicona rzeŸba terenu, liczne wzgórza morenowe, jeziora

8

Raport o stanie œrodowiska województwa pomorskiego w 2001 roku

Rys.1.1 Mapa województwa pomorskiego

- podzia³ administracyjny

Ustka

Smo³dzino

G³ówczyce

Potêgowo

Damnica

Kobylnica

Kêpice

Trzebielino

Ko³czy-

g³owy

Borzy-

tuchom

Czarna

D¹brówka

Bytów

Studzienice

Lipnica

Miastko

Kocza³a

Przechlewo

Kona-

rzyny

Chojnice

Brusy

Czersk

Karsin

Dziemiany

Lipusz

Koœcierzyna

Nowa

Karczma

Sierakowice

Kartuzy

Cewice

Nowa Wieœ

Lêborska

Wicko

Choczewo

Gniewino

Gdynia

Sopot

Gdañsk

Przywidz

Tr¹bki

Wielkie

Skarszewy

Zblewo

Pelplin

Subkowy

Tczew

Stegna

Nowy Dwór

Gdañski

Nowy Staw

Sztum

Prabuty

Kwidzyn

Sadlinki

Gardeja

Kwidzyn

Ryjewo

Stary

Targ

Miko³ajki

Pom.

Dzierz-

goñ

Malbork

Mi³o-

radz

Malbork

Lichnowy

Sztutowo

Osta-

szewo

Lubichowo

Gniew

Morzesz-

czyn

Skórcz

Skórcz

Osieczna

Osiek

Bobowo

Kaliska

Czarna

Woda

Starogard

Gd.

Staro-

gard

Gd.

Pruszcz Gd.

Cedry

Wielkie

Suchy

D¹b

Pruszcz

Gd.

Pszczó³-

ki

Kolbudy

Grn.

Linia

Szemud

Krokowa

W³adys³awowo

Zatoka

Gdañska

M o

r z e

B a ³

t y c k

i e

Zatoka

Pucka

Puck

Kosa-

kowo

Wejhe-

rowo

£êczyce

Ru-

mia

Reda

Luzino

£eba

¯ukowo

Somonino

Stê¿yca

Przodkowo

Chmielno

Sulêczyno

Liniewo

Stara Kiszewa

Koœcierzyna

Lêbork

Wejhe-

rowo

Chojnice

Rzeczenica

Czarne

Cz³uchów

Debrzno

Cz³uchów

Par-

chowo

Tuchomie

Dêbnica

Kaszubska

S³upsk

S³upsk

Puck

Jastarnia

Hel

granice gmin
granice powiatów
granica województwa
granica pañstwa

Krynica

Morska

Stare

Pole

Stary

Dzierzgoñ

Smêtowo

Graniczne

Tczew

Nowy Dwór

Gdañski

Nowy Dwór

Gdañski

województwo

warmiñsko-mazurskie

województwo kujawsko-pomorskie

województwo

wielkopolskie

województwo

zachodniopomorskie

S ³ u p s k

S ³ u p s k

S³upsk

L ê b o r k

L ê b o r k

B y t ó w

B y t ó w

K o œ c i e r z y n a

K o œ c i e r z y n a

C z ³ u c h ó w

C z ³ u c h ó w

C h o j n i c e

C h o j n i c e

S t a r o g a r d

G d a ñ s k i

S t a r o g a r d

G d a ñ s k i

T c z e w

T c z e w

K w i d z y n

K w i d z y n

M a l b o r k

M a l b o r k

G d a ñ s k

G d a ñ s k

Gdañsk

Sopot

Gdynia

K a r t u z y

K a r t u z y

W e j h e r o w o

W e j h e r o w o

P u c k

P u c k

Ogólna charakterystyka województwa

9

rynnowe i g³êboko wciête doliny rzeczne. Najwy¿sz¹ czêœæ Przymorza stanowi g³ówny ci¹g moren

czo³owych z deniwelacjami do 170 m.

Najbardziej znamiennymi formami utworzonymi na skutek dzia³ania lodowca s¹ jeziora, znacznie

ró¿ni¹ce siê miêdzy sob¹ zarówno wielkoœci¹, g³êbokoœci¹, jak i kszta³tem oraz innymi cechami. Doœæ

czêst¹ formê stanowi¹ jeziora rynnowe - d³ugie, w¹skie, o wysokich brzegach, nierównym dnie, gdzie

obok miejsc bardzo g³êbokich spotyka siê znaczne wyp³ycenia. Przyk³adowe jeziora rynnowe to

Raduñskie i Ostrzyckie. Zbiorniki te ³¹cz¹ siê czêsto w bardzo d³ugie, wielokilometrowe rynny. Inny

typ to jeziora morenowe, szeroko rozlane, o p³askich brzegach, mniejszej g³êbokoœci i urozmaiconej

linii brzegowej, np. Garczyn, Sudomie i Osuszyno. Jeziora wytopiskowe s¹ ma³e i bezodp³ywowe.

W pó³nocnej czêœci Pomorskiego (dolina £eby i £upawy) wa¿nym elementem hydrologicznym

i ekologicznym s¹ obszary zatorfionych bagien i mokrade³.

Pó³nocno-zachodnia czêœæ województwa po³o¿ona jest na Pobrze¿u Koszaliñskim, które obejmuje

pas wybrze¿a morskiego z szerokimi piaszczystymi pla¿ami, wydmami i p³ytkimi jeziorami

przybrze¿nymi (Wybrze¿e S³owiñskie) oraz równiny i wysoczyzny morenowe (Równina S³awieñska,

wysoczyzna Damnicka i ¯arnowiecka). Ziemie pó³nocno-wschodnie usytuowane s¹ na Pobrze¿u

Gdañskim, na które sk³adaj¹ siê: wybrze¿e (Pobrze¿e Kaszubskie - od Jastrzêbiej Góry do Gdañska),

dwie mierzeje morskie (Mierzeja Helska i Wiœlana) oraz równinna delta Wis³y (¯u³awy Wiœlane).

Wybrze¿e morskie nale¿y do najbardziej atrakcyjnych rejonów letniego wypoczynku w kraju ze

wzglêdu na znakomite warunki do uprawiania sportów morskich: ¿eglarstwa i windsurfingu oraz

dogodne warunki do pla¿owania i k¹pieli morskich. Wybitne walory przyrodnicze z niepowtarzalnymi

zespo³ami form powierzchni ziemi i zró¿nicowan¹ szat¹ roœlinn¹ decyduj¹ o walorach wypoczynkowych,

turystycznych i leczniczych polskiego wybrze¿a. Stopieñ lesistoœci tego obszaru jest du¿y, a zbiorowiska

roœlinne maj¹ typowo nadmorski charakter i nie spotyka siê ich w g³êbi l¹du. Nale¿¹ do nich

nadmorskie murawy napiaskowe, nadmorskie bory sosnowe, zbiorowiska solniskowe, naklifowe. Na

obszarach mierzejowych roœlinnoœæ odgrywa wa¿n¹ rolê ochronn¹ - utrwala piaski wydmowe i

zabezpiecza je przed rozwiewaniem. Do flory tego obszaru nale¿y du¿a grupa interesuj¹cych i

chronionych gatunków. Roœlinnoœæ obszarów nadmorskich jest wyraŸnie zale¿na od typów wybrze¿a

morskiego, procesów je kszta³tuj¹cych, i wspó³tworzy charakterystyczne dla nich krajobrazy. Z uwagi

na wybitne walory przyrodnicze znaczne fragmenty wybrze¿a objête s¹ ochron¹ prawn¹.

Pozosta³y obszar województwa zajmuj¹ pojezierza o m³odym pochodzeniu polodowcowym, ze

wzgórzami i wa³ami morenowymi, licznymi jeziorami oraz równinami sandrowymi. Na zachód od

doliny Wis³y rozci¹ga siê Pojezierze Wschodniopomorskie (Pojezierze Kaszubskie i Starogardzkie).

Obszar po³udniowo-zachodni obejmuje Pojezierze Po³udniowopomorskie z terenem wysoczyznowym

(czêœæ Pojezierza Krajeñskiego) i piaszczystymi równinami pokrytymi borem sosnowym (Bory

Tucholskie i Równina Charzykowska). W¹ski pas na zachodzie zajmuje fragment Pojezierza

Zachodniopomorskiego (Pojezierze Bytowskie, Wysoczyzna Polanowska). Na wschód od doliny

Wis³y rozci¹ga siê Pojezierze I³awskie.

Województwo pomorskie nale¿y do najbardziej zalesionych; powierzchnia zajmowana przez lasy

wynosi 35.8% i jest znacznie wiêksza od œredniej lesistoœci krajowej (28.4%). Najwiêkszym

kompleksem leœnym s¹ Bory Tucholskie, które po Puszczy Bia³owieskiej s¹ drugim kompleksem

leœnym w kraju. Obszary prawnie chronione zajmuj¹ 32.5% powierzchni województwa.

Na terenie Pomorskiego znajduj¹ siê dwa parki narodowe: S³owiñski Park Narodowy (o powierzchni

18619 ha) i Park Narodowy "Bory Tucholskie" (o powierzchni 4798 ha), które ³¹cznie zajmuj¹ 1.28%

powierzchni województwa.

10

Raport o stanie œrodowiska województwa pomorskiego w 2001 roku

Ponadto, na terenie województwa pomorskiego zosta³o zatwierdzonych 110 rezerwatów przyrody o

ogólnej powierzchni 6673 ha, utworzono te¿ 9 parków krajobrazowych o ³¹cznej powierzchni

167856 ha.

Klimat ma charakter przejœciowy: pomiêdzy morskim, a kontynentalnym. W pó³nocnej czêœci

województwa zbli¿ony jest do klimatu morskiego, co wynika z bezpoœredniego wp³ywu Morza

Ba³tyckiego. Wybrze¿e charakteryzuj¹ najd³u¿sze w kraju okresy bez przymrozków, ³agodne zimy i

ch³odniejsze lata w porównaniu z pozosta³¹ czêœci¹ kraju, ponadto - silne wiatry, zw³aszcza póŸn¹

jesieni¹. W pasie nadmorskim wystêpuje zjawisko bryzy morskiej i l¹dowej. W kierunku po³udniowym

klimat stopniowo zaostrza siê - zaznacza siê tu wp³yw klimatu kontynentalnego, który obejmuje

œrodkowy i po³udniowy pas województwa (równiny i pojezierza). Klimat ten wyró¿nia siê doœæ

znacznymi wahaniami temperatury, mniejszymi sumami opadów atmosferycznych rocznych,

stosunkowo ma³ym zachmurzeniem oraz wiêkszym nas³onecznieniem.

Cech¹ charakterystyczn¹ jest przesuniêcie sie pór roku w stosunku do Polski œrodkowej i skrócenie

okresu wegetacji. Wiosna i lato s¹ opóŸnione i krótsze, okres przedzimowy, zimy i przedwioœnia s¹

natomiast znacznie d³u¿sze. Powoduje to przesuniêcie terminu zbiorów, a w konsekwencji ograniczenie

lub nawet wykluczenie uprawy poplonów œcierniskowych i opóŸnienie terminu siewu ozimin

pookopowych. Ogranicza to równie¿ uprawê roœlin ciep³olubnych.

Gleby Pomorskiego s¹ na ogó³ ma³o i przeciêtnie ¿yzne (poza ¯u³awami Wiœlanymi, gdzie wystêpuj¹

mady, jedne z najbardziej ¿yznych). Dominuj¹ gleby œrednie i ma³o urodzajne: brunatne i bielicowe,

natomiast na pobrze¿u wystêpuje pas gleb bagiennych.

Województwo pomorskie, po³o¿one w dorzeczu Wis³y oraz rzek przymorskich, cechuje bogata sieæ

hydrograficzna i du¿e zasoby wodne. Najwa¿niejszymi rzekami województwa s¹: Wda, Wierzyca,

Brda, Mot³awa, Radunia, Nogat, Liwa oraz uchodz¹ce bezpoœrednio do morza: £eba, Reda, £upawa

i S³upia. W sieci rzecznej g³ówn¹ rolê pe³ni Wis³a, której dolny odcinek o d³ugoœci 93.4 km przep³ywa

przez Pomorskie.

Wa¿nym elementem krajobrazu s¹ liczne jeziora, g³ównie pochodzenia polodowcowego, które

uatrakcyjniaj¹ jego krajobraz. S¹ one baz¹ dla gospodarki rybackiej, turystyki, rekreacji. Wiele z nich

stanowi ostojê dla licznych i rzadkich gatunków ptactwa wodnego.

Do najwiêkszych jezior Pomorskiego nale¿¹: £ebsko (7140 ha), Gardno (2468.1 ha), ¯arnowieckie

(1431.6 ha), Charzykowskie (1368.3 ha), Wdzydze P³d. (918.8 ha), Dzierzgoñ (787.9 ha), Raduñskie

Dolne (737.2 ha), Karsiñskie (688 ha), Sarbsko (651.7 ha), Szczytno (645.2 ha), Wdzydze P³n. (536.8

ha) oraz Bobiêciñskie Wielkie (524.6 ha).

Maksymalne g³êbokoœci cechuj¹ jeziora: Wdzydze P³d. (68 m), Bobiêciñskie Wielkie (48 m), Mausz

Du¿y (45 m), Gwiazdy (43.7 m), Raduñskie Górne (43 m), Borzechowskie Wielkie (43 m), Ostrowite

(43 m) i Ocypel Wielki (40 m).

O znaczeniu województwa pomorskiego ze wzglêdu na jego po³o¿enie przes¹dza gospodarka morska

z du¿ymi portami (Gdañskiem i Gdyni¹), przemys³em stoczniowym, ¿eglug¹, rybo³ówstwem i

przetwórstwem rybnym.

Oprócz gospodarki morskiej, reprezentowanej g³ównie przez zak³ady usytuowane w Gdañsku i

Gdyni, dobrze rozwiniête s¹ te¿ inne ga³êzie przemys³u, takie jak petrochemiczny, chemiczny (nawozy

fosforowe), spo¿ywczy, elektrotechniczny, energetyka. Dzia³alnoœæ przemys³owa w tych dziedzinach

skoncentrowana jest przede wszystkim w aglomeracji gdañskiej, Starogardzie Gdañskim, S³upsku,

Tczewie, Malborku i w Kwidzynie. Poza Trójmiastem rozwin¹³ siê równie¿ przemys³ lokalny

zwi¹zany z rolnictwem, leœnictwem, a tak¿e turystyk¹ i rekreacj¹. Reprezentowany jest on na ogó³

przez niewielkie zak³ady.

Ogólna charakterystyka województwa

11

W Pomorskim w skali roku 2000 (dane statystyczne) produkcja sprzedana w przemyœle wynios³a

27248.9 mln z³ (5.9% produkcji Polski), w budownictwie - 4702.9 mln z³ (5.8% produkcji Polski).

W gospodarce województwa, obok przemys³u, wa¿n¹ rolê pe³ni rolnictwo, zw³aszcza na terenach

¯u³aw, Powiœla oraz ziemi s³upskiej. U¿ytki rolne w 2001 roku zajmowa³y powierzchniê 908.2 tys. ha

(49.6%), w tym grunty orne - 704.6 tys. ha (w IV klasie bonitacyjnej - 37.5%, w III klasie - 23%, w V

- 21.3%, w VI - 13.3%, w II - 4.7%, w I - 0.2%); sady stanowi³y 5.7 tys. ha, u¿ytki zielone - 197.9 tys.

ha, lasy i zadrzewienia - 664.7 tys. ha, a nieu¿ytki - 44.7 tys. ha.

Skup produktów rolnych na 1 ha u¿ytków rolnych wynosi³: ziarno zbó¿ podstawowych (³¹cznie z

mieszankami zbo¿owymi) - 366.6 kg, ziemniaki - 172.4 kg, buraki cukrowe - 618.6 kg.

Zu¿ycie nawozów w przeliczeniu na 1 ha u¿ytków rolnych: sztucznych - 131.1 kg, wapniowych - 72.5

kg/ha.

Nak³ady inwestycyjne na ochronê œrodowiska w województwie pomorskim wynios³y ogó³em 332688.5

tys. z³otych, z tego:

- na gospodarkê œciekow¹ i ochronê œrodowiska: 198039 tys. z³otych (59.5%)
- na ochronê powietrza: 110679.9 tys. z³otych (33.3%)

- na gospodarkê odpadami: 14676 tys. z³otych (4.4%)

- na zmniejszenie ha³asu i wibracji: 665.1 tys. z³otych (0.2%).

Najwiêksze nak³ady inwestycyjne przeznaczono na ochronê œrodowiska w mieœcie Gdañsk (36.2%)
oraz w powiecie puckim (8%), wejherowskim (6.3%), kwidzyñskim (5.9%) i s³upskim (5.3%).