Strona 1

www.sgk.gofin.pl

2010-12-08 08:28:04

http://www.sgk.gofin.pl/11,2377,127046,zasady-sporzadzania-bilansu.html

Zeszyty Metodyczne Rachunkowości

nr

20

z dnia 2010-10-20 nr kolejny 284

Wydawnictwo Podatkowe GOFIN sp. z o.o. ul. Owocowa 8, 66-400 Gorzów Wlkp., www.sgk.gofin.pl

Zasady sporz

ą

dzania bilansu

1. Dlaczego aktywa w bilansie musz

ą

równa

ć

si

ę

pasywom?

Aby prawidłowo oceni

ć

sytuacj

ę

maj

ą

tkow

ą

i finansow

ą

jednostki, potrzebne s

ą

informacje zarówno o strukturze

posiadanego przez ni

ą

maj

ą

tku, jak równie

ż

okre

ś

lenie

ź

ródeł jego pochodzenia. Zestawieniem, na podstawie którego

mo

ż

na dokona

ć

takiej szczegółowej analizy jest wła

ś

nie bilans. Pełni on w jednostce rol

ę

dokumentu ksi

ę

gowego

sporz

ą

dzanego zazwyczaj na koniec roku obrotowego, jak równie

ż

stanowi integraln

ą

cz

ęść

sprawozdania

finansowego.

Bilans, jako dokument ksi

ę

gowy, jest elementem ł

ą

cz

ą

cym dwa okresy sprawozdawcze, gdzie dla jednego okresu jest

bilansem zamkni

ę

cia (bilansem ko

ń

cowym), a dla drugiego stanowi bilans otwarcia (bilans pocz

ą

tkowy). Jako element

sprawozdania finansowego pełni funkcj

ę

informacyjn

ą

zarówno dla osób zarz

ą

dzaj

ą

cych jednostk

ą

, jak te

ż

potencjalnych inwestorów czy aktualnych kontrahentów. Stanowi

ź

ródło informacji dla jego czytelników o stanie maj

ą

tku

jednostki (posiadanych aktywach), i o tym jaki posiada ona dzi

ę

ki temu potencjał.

Bilans jest dwustronnym zestawieniem zasobów maj

ą

tkowych, czyli aktywów oraz

ź

ródeł pochodzenia tych zasobów, tj.

pasywów, sporz

ą

dzonym na okre

ś

lony dzie

ń

.

W bilansie zarówno po jednej, jak i po drugiej stronie wykazuje si

ę

te same

ś

rodki gospodarcze, ale uj

ę

te s

ą

one

z ró

ż

nych punktów widzenia. Maj

ą

tek ka

ż

dej jednostki rozpatrywa

ć

mo

ż

na pod wzgl

ę

dem rodzaju

ś

rodków, które si

ę

na

ten maj

ą

tek składaj

ą

, na przykład

ś

rodki trwałe, zapasy, nale

ż

no

ś

ci,

ś

rodki pieni

ęż

ne na rachunku bankowym i w kasie

oraz z punktu widzenia

ź

ródeł finansowania posiadanych

ś

rodków, czyli okre

ś

la si

ę ź

ródła pochodzenia maj

ą

tku - i s

ą

to

mi

ę

dzy innymi: kapitał własny, kredyty, po

ż

yczki, zobowi

ą

zania, bie

żą

co wypracowany zysk.

W zwi

ą

zku z tym, i

ż

zarówno po stronie aktywów, jak i pasywów prezentuje si

ę

te same zasoby, ale uj

ę

te z innego

punktu widzenia, to suma aktywów w bilansie musi si

ę

równa

ć

sumie pasywów. Jest to jednocze

ś

nie podstawowa

zasada zwana w rachunkowo

ś

ci równowag

ą

bilansow

ą

, która nie dotyczy tylko i wył

ą

cznie bilansu, ale równie

ż

zasad

funkcjonowania prowadzonej przez ka

ż

d

ą

jednostk

ę

ksi

ę

gowo

ś

ci.

Równowaga bilansowa

Aktywa = Pasywa

2. Wymogi formalne i wzór bilansu

Co to jest dzie

ń

(moment) bilansowy?

Dzie

ń

bilansowy według przepisów ustawy o rachunkowo

ś

ci, jest to dzie

ń

, na który jednostka sporz

ą

dza sprawozdanie

finansowe (art. 3 ust. 1 pkt 10 ustawy o rachunkowo

ś

ci). Dniem bilansowym nie jest tylko ostatni dzie

ń

roku obrotowego,

ale mo

ż

e to by

ć

te

ż

ka

ż

dy inny dzie

ń

, na który w jednostce wymagane jest sporz

ą

dzenie sprawozdania finansowego.

Co to jest rok obrotowy?

Przez rok obrotowy, rozumie si

ę

rok kalendarzowy lub inny okres trwaj

ą

cy 12 kolejnych pełnych miesi

ę

cy

kalendarzowych. Rok obrotowy (a tak

ż

e jego zmiany) okre

ś

la statut lub umowa, na podstawie której utworzono

Strona 2

www.sgk.gofin.pl

2010-12-08 08:28:04

http://www.sgk.gofin.pl/11,2377,127046,zasady-sporzadzania-bilansu.html

jednostk

ę

(por. art. 3 ust. 1 pkt 9 ustawy o rachunkowo

ś

ci). Rok obrotowy powinien by

ć

zgodny z rokiem podatkowym

jednostki.

Ka

ż

da jednostka prowadz

ą

ca ksi

ę

gi rachunkowe powinna w dokumentacji zasad (polityki) rachunkowo

ś

ci okre

ś

li

ć

rok

obrotowy i wchodz

ą

ce w jego skład okresy sprawozdawcze (por. art. 10 ust. 1 ustawy o rachunkowo

ś

ci).

W bilansie stany aktywów i pasywów wykazuje si

ę

na dzie

ń

ko

ń

cz

ą

cy bie

żą

cy i poprzedni rok obrotowy. W zwi

ą

zku

z tym, jednostka której rok obrotowy pokrywa si

ę

z rokiem kalendarzowym, sporz

ą

dzaj

ą

ca bilans na dzie

ń

31 grudnia

2010 r. zawiera w nim dane o aktywach i pasywach na dzie

ń

31 grudnia 2009 r. oraz na dzie

ń

31 grudnia 2010 r. W

wyj

ą

tkowych przypadkach bilans mo

ż

e by

ć

sporz

ą

dzany w trakcie roku obrotowego - na przykład:

w wyniku likwidacji jednostki,

ł

ą

czenia si

ę

dwóch jednostek w jedn

ą

,

dzielenia istniej

ą

cej jednostki na dwie osobne.

Bilans sporz

ą

dzany mo

ż

e by

ć

cz

ęś

ciej ni

ż

na dzie

ń

sporz

ą

dzenia sprawozdania finansowego, na przykład kwartalnie

lub miesi

ę

cznie dla celów wynikaj

ą

cych z wewn

ę

trznych potrzeb jednostki, jako element bie

żą

cej analizy sytuacji

finansowej i maj

ą

tkowej jednostki (dla kadry zarz

ą

dzaj

ą

cej).

Jakie informacje zawiera bilans?

Prawidłowo sporz

ą

dzony bilans powinien zawiera

ć

:

dane podmiotu, dla którego bilans jest sporz

ą

dzany, tj. nazwa i adres jednostki,

oznaczenie dnia bilansowego: dzie

ń

, na który bilans jest sporz

ą

dzany,

okre

ś

lenie jednostki, w której wyra

ż

one s

ą

dane liczbowe (dane liczbowe mo

ż

na wykazywa

ć

w zaokr

ą

gleniu

do tysi

ę

cy złotych, pod warunkiem,

ż

e nie zniekształca to obrazu jednostki zawartego w bilansie),

sumy poszczególnych grup aktywów i pasywów,

ogóln

ą

sum

ę

aktywów i pasywów, która musi by

ć

sobie równa zgodnie z zasad

ą

równowagi bilansowej,

podpis osoby odpowiedzialnej za prowadzanie ksi

ą

g rachunkowych oraz kierownika jednostki,

dat

ę

sporz

ą

dzenia bilansu.

Ponadto bilans sporz

ą

dza si

ę

w j

ę

zyku polskim i walucie polskiej. Generalnie dla poszczególnych grup i podgrup

aktywów i pasywów podaje si

ę

warto

ś

ci w złotych i groszach według stanu na pocz

ą

tek oraz na koniec roku obrotowego,

umo

ż

liwiaj

ą

c tym samym porównanie zmian poszczególnych warto

ś

ci bilansu na przestrzeni dwóch okresów

sprawozdawczych.

Czy bilans we wszystkich jednostkach wygl

ą

da tak samo?

Bilans powinien zawiera

ć

informacje w zakresie ustalonym zał

ą

cznikami do ustawy o rachunkowo

ś

ci:

dla jednostek innych ni

ż

banki, zakłady ubezpiecze

ń

i zakłady reasekuracji - zał

ą

cznik nr 1,

Strona 3

www.sgk.gofin.pl

2010-12-08 08:28:04

http://www.sgk.gofin.pl/11,2377,127046,zasady-sporzadzania-bilansu.html

dla banków - zał

ą

cznik nr 2,

dla zakładów ubezpiecze

ń

i zakładów reasekuracji - zał

ą

cznik nr 3.

Jednostka mo

ż

e sporz

ą

dzi

ć

bilans

z wi

ę

ksz

ą

szczegółowo

ś

ci

ą

, ni

ż

ta, okre

ś

lona w zał

ą

cznikach do ustawy

o rachunkowo

ś

ci, je

ś

li tylko wynika to z jej potrzeb lub specyfiki. Jednak informacje zawarte w poszczególnych

zał

ą

cznikach do ustawy o rachunkowo

ś

ci zawieraj

ą

niezb

ę

dne minimum, z którego jednostki nie mog

ą

zrezygnowa

ć

.

Tylko niektóre, mniejsze jednostki, spełniaj

ą

ce wymagania okre

ś

lone w art. 50 ust. 2 ustawy o rachunkowo

ś

ci mog

ą

sporz

ą

dza

ć

bilans uproszczony. Dotyczy to tych jednostek, które w roku obrotowym, za który sporz

ą

dzaj

ą

sprawozdanie finansowe oraz w roku poprzedzaj

ą

cym ten rok obrotowy nie osi

ą

gn

ę

ły dwóch z trzech wymienionych

w ustawie o rachunkowo

ś

ci wielko

ś

ci, tzn.:

1)

ś

rednioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty wyniosło nie wi

ę

cej ni

ż

50 osób,

2) suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego w walucie polskiej nie przekroczyła równowarto

ś

ci

2.000.000 euro,

3) przychody ze sprzeda

ż

y produktów i towarów oraz operacji finansowych nie przekroczyły równowarto

ś

ci

4.000.000 euro.

Wyra

ż

one w euro warto

ś

ci przelicza si

ę

na walut

ę

polsk

ą

po

ś

rednim kursie, ogłoszonym przez Narodowy Bank Polski,

na dzie

ń

bilansowy.

W uproszczonym bilansie mo

ż

na pomin

ąć

pozycje oznaczone cyframi arabskimi i małymi literami w zał

ą

czniku nr 1

do ustawy o rachunkowo

ś

ci.

Przykład bilansu jednostki sporz

ą

dzaj

ą

cej uproszczone sprawozdanie finansowe przedstawiamy poni

ż

ej.

Promyk sp. z o.o.

ul. Długa 14

60-200 Pozna

ń

…………………………

(piecz

ęć

jednostki)

Bilans

sporz

ą

dzony na dzie

ń

31 grudnia 200X+1 r.

Strona 4

www.sgk.gofin.pl

2010-12-08 08:28:04

http://www.sgk.gofin.pl/11,2377,127046,zasady-sporzadzania-bilansu.html

Pozycja

Tre

ść

pozycji

Stan na dzie

ń

31.12.200X r.

31.12.200X

+1 r.

Aktywa

A.

Aktywa trwałe

307.440,00

302.650,00

I.

Warto

ś

ci niematerialne i prawne

4.500,00

4.500,00

II.

Rzeczowe aktywa trwałe

300.000,00

295.000,00

III.

Nale

ż

no

ś

ci długoterminowe

0,00

0,00

IV.

Inwestycje długoterminowe

0,00

0,00

V.

Długoterminowe rozliczenia mi

ę

dzyokresowe

2.940,00

3.150,00

B.

Aktywa obrotowe

351.049,80

435.500,31

I.

Zapasy

48.232,24

57.500,52

II.

Nale

ż

no

ś

ci krótkoterminowe

99.656,13

124.005,46

III.

Inwestycje krótkoterminowe

199.542,96

250.429,35

IV.

Krótkoterminowe rozliczenia mi

ę

dzyokresowe

3.618,47

3.564,98

Aktywa razem

658.489,80

738.150,31

Pasywa

A.

Kapitał (fundusz) własny

299.850,78

417.408,99

I.

Kapitał (fundusz) podstawowy

150.000,00

150.000,00

II.

Nale

ż

ne wpłaty na kapitał podstawowy (wielko

ść

ujemna)

0,00

0,00

III.

Udziały (akcje) własne (wielko

ść

ujemna)

0,00

0,00

IV.

Kapitał (fundusz) zapasowy

50.000,00

50.000,00

V.

Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny

0,00

0,00

VI.

Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe

60.000,00

60.000,00

VII.

Zysk (strata) z lat ubiegłych

- 5.152,49

39.850,78

VIII.

Zysk (strata) netto

45.003,27

117.558,21

IX.

Odpisy z zysku netto w ci

ą

gu roku obrotowego (wielko

ść

ujemna)

0,00

0,00

B.

Zobowi

ą

zania i rezerwy na zobowi

ą

zania

358.639,02

320.741,32

I.

Rezerwy na zobowi

ą

zania

51.550,00

45.120,00

II.

Zobowi

ą

zania długoterminowe

0,00

0,00

III.

Zobowi

ą

zania krótkoterminowe

291.911,56

269.223,08

IV.

Rozliczenia mi

ę

dzyokresowe

15.177,46

6.398,24

Pasywa razem

658.489,80

738.150,31

Sporz

ą

dzono dnia 26 lutego 200X+2 r.

Bogumiła Kowalik

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

(imi

ę

, nazwisko i podpis osoby, której powierzono

prowadzenie ksi

ą

g rachunkowych - na podstawie

art. 52 ust. 2 ustawy o rachunkowo

ś

ci)

Zbigniew Nowicki

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

(imi

ę

, nazwisko i podpis kierownika jednostki,

a je

ż

eli jednostk

ą

kieruje organ wieloosobowy,

wszystkich członków tego organu - na podstawie

art. 52 ust. 2 ustawy o rachunkowo

ś

ci)

Strona 5

www.sgk.gofin.pl

2010-12-08 08:28:04

http://www.sgk.gofin.pl/11,2377,127046,zasady-sporzadzania-bilansu.html

Je

ż

eli w pozycji dotycz

ą

cej np. bie

żą

cego okresu sprawozdawczego wykazuje si

ę

okre

ś

lon

ą

warto

ść

, a w roku

poprzednim takie zdarzenia nie wyst

ą

piły, to równolegle w kolumnie danych dotycz

ą

cych roku ubiegłego wykazuje si

ę

warto

ść

„0”.

W sytuacji gdy w pozycji dotycz

ą

cej zarówno bie

żą

cego, jak i ubiegłego okresu sprawozdawczego nie wyst

ą

piły dane, to

w obu kolumnach mo

ż

na wpisa

ć

zarówno warto

ść

„0” lub „-”, jak równie

ż

pozycj

ę

t

ę

pomin

ąć

(tj. bez dokonywania

jakichkolwiek zapisów).

3. Sposób prezentacji danych w bilansie

Sposób prezentacji danych w bilansie, okre

ś

lony w zał

ą

cznikach do ustawy o rachunkowo

ś

ci, charakteryzuje si

ę

ujmowaniem składników aktywów według ich rosn

ą

cej płynno

ś

ci. Jako pierwsze wyst

ę

puj

ą

aktywa trwałe nale

żą

ce

do najtrudniej zbywalnych, nast

ę

pnie aktywa obrotowe, a na samym ko

ń

cu

ś

rodki pieni

ęż

ne na rachunkach bankowych

i gotówka praktycznie natychmiast dost

ę

pne dla jednostki. Pasywa w bilansie ujmowane s

ą

według ich rosn

ą

cej

wymagalno

ś

ci, to znaczy zaczynaj

ą

c od kapitału własnego, a ko

ń

cz

ą

c na zobowi

ą

zaniach z tytułu dostaw i usług,

kredytach, po

ż

yczkach, tj. zobowi

ą

zaniach krótkoterminowych, które oczekuj

ą

na ich uregulowanie w pierwszej

kolejno

ś

ci.

Zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowo

ś

ci, wykazana w aktywach bilansu warto

ść

poszczególnych grup składników

aktywów powinna wynika

ć

z ich warto

ś

ci ksi

ę

gowej, skorygowanej o:

1) dotychczas dokonane odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe oraz odpisy aktualizuj

ą

ce, w tym równie

ż

z tytułu trwałej utraty warto

ś

ci składników aktywów trwałych;

2) odpisy aktualizuj

ą

ce warto

ść

rzeczowych składników aktywów obrotowych;

3) odpisy aktualizuj

ą

ce warto

ść

nale

ż

no

ś

ci.

Przy czym aktywa finansowe i zobowi

ą

zania finansowe wykazuje si

ę

w bilansie w kwocie netto po kompensacie, je

ż

eli

jednostka ma bezwarunkowe prawo do kompensaty aktywów i zobowi

ą

za

ń

danego rodzaju i zamierza je rozliczy

ć

w kwocie netto albo jednocze

ś

nie wyda

ć

składnik aktywów finansowych i rozliczy

ć

zobowi

ą

zanie finansowe.

4. Nadrz

ę

dne zasady rachunkowo

ś

ci w kontek

ś

cie bilansu

Przy sporz

ą

dzaniu bilansu nale

ż

y pami

ę

ta

ć

o nadrz

ę

dnych zasadach rachunkowo

ś

ci, w tym o: zasadzie memoriału,

zasadzie kontynuacji działalno

ś

ci, zasadzie ci

ą

gło

ś

ci, zasadzie ostro

ż

nej wyceny.

Zasada memoriału w kontek

ś

cie sporz

ą

dzanego bilansu oznacza,

ż

e w ksi

ę

gach rachunkowych jednostki nale

ż

y uj

ąć

wszystkie zdarzenia, które dotycz

ą

danego roku obrotowego, niezale

ż

nie od terminu ich zapłaty. Odzwierciedleniem

zasady memoriału jest wyst

ę

powanie w bilansie pozycji rozlicze

ń

mi

ę

dzyokresowych przychodów, czynnych i biernych

rozlicze

ń

mi

ę

dzyokresowych kosztów oraz tworzenie rezerw.

Zasada kontynuacji działania odnosi si

ę

do zało

ż

enia,

ż

e jednostka b

ę

dzie kontynuowała w daj

ą

cej si

ę

przewidzie

ć

przyszło

ś

ci działalno

ść

w niezmienionym istotnie zakresie, bez postawienia jej w stan likwidacji lub upadło

ś

ci. Je

ś

li

bowiem jednostka zamierza ograniczy

ć

lub zaprzesta

ć

prowadzenie działalno

ś

ci, to wyceny aktywów prezentowanych

w bilansie powinna dokona

ć

według cen sprzeda

ż

y netto mo

ż

liwych do uzyskania, czyli według innych zasad ni

ż

w jednostkach kontynuuj

ą

cych działalno

ść

.

Zasada ci

ą

gło

ś

ci (inaczej porównywalno

ś

ci danych) odzwierciedla si

ę

w tym,

ż

e wykazane w bilansie stany aktywów

i pasywów na dzie

ń

ko

ń

cz

ą

cy jeden rok obrotowy stanowi

ą

jednocze

ś

nie bilans otwarcia nast

ę

pnego roku obrotowego.

Zasada ci

ą

gło

ś

ci polega równie

ż

na zachowywaniu tej samej formy bilansu sporz

ą

dzanego za ka

ż

dy kolejny rok

obrotowy, co warunkuje,

ż

e stopie

ń

szczegółowo

ś

ci ujawnianych informacji w bilansie jest z roku na rok taki sam.

Stosowanie zasady ci

ą

gło

ś

ci dotyczy tak

ż

e przyj

ę

tych przez jednostk

ę

uproszcze

ń

w ewidencji ksi

ę

gowej oraz metod

Strona 6

www.sgk.gofin.pl

2010-12-08 08:28:04

http://www.sgk.gofin.pl/11,2377,127046,zasady-sporzadzania-bilansu.html

wyceny aktywów i pasywów - z uwzgl

ę

dnieniem zasady istotno

ś

ci. Umo

ż

liwia to porównywalno

ść

informacji (danych)

uzyskanych z kolejnych bilansów.

Zasada ostro

ż

nej wyceny z kolei zobowi

ą

zuje jednostk

ę

do uwzgl

ę

dniania zmniejszenia warto

ś

ci u

ż

ytkowej

i handlowej posiadanych przez jednostk

ę

zasobów, tak aby nie zniekształci

ć

jej wyniku finansowego i nie zawy

ż

a

ć

warto

ś

ci aktywów w bilansie. W konsekwencji, wyceniane w ci

ą

gu roku składniki aktywów w cenach nabycia lub

kosztach wytworzenia na dzie

ń

bilansowy jednostka jest zobowi

ą

zana wyceni

ć

, uwzgl

ę

dniaj

ą

c przy tym ewentualn

ą

ich

obni

ż

k

ę

warto

ś

ci,

na

przykład

z powodu

zu

ż

ycia

ś

rodków

trwałych,

zniszczonych

zapasów

materiałów,

przeterminowania si

ę

towarów lub te

ż

obni

ż

enia ceny sprzeda

ż

y towarów i innych przyczyn.

Ponadto bilans musi si

ę

charakteryzowa

ć

rzetelno

ś

ci

ą

i sprawdzalno

ś

ci

ą

, co oznacza,

ż

e dane prezentowane

w bilansie powinny by

ć

oparte na wiarygodnej dokumentacji ksi

ę

gowej, do której w ka

ż

dej chwili mo

ż

na si

ę

gn

ąć

.

Dodatkowo stany aktywów i pasywów musz

ą

by

ć

okresowo weryfikowane przez jednostk

ę

za pomoc

ą

inwentaryzacji,

dzi

ę

ki czemu warto

ś

ci uj

ę

te w bilansie s

ą

zgodne z rzeczywisto

ś

ci

ą

.