JAMES BLISH

ŻYCIE WŚRÓD GWIAZD

Przełożyła Teresa Tyszowiecka-Tarkowska

ROZDZIAŁ PIERWSZY

Werbunek

Chris, siedząc na nasypie nieczynnej od wielu lat trakcji kolejowej Erie — Lackawanna — Pen-

sylwania, obserwował w milczeniu, jak Scranton w stanie Pensylwania przygotowuje się do od-

lotu. W zadumie ssał zerwane z nasypu białe i czerwone kwiaty koniczyny.

Podobnie jak samo Scranton, miał być świadkiem startu. Od dziecka — a liczył sobie teraz lat

szesnaście — wiedział, że miasta opuszczają Ziemię, nigdy jednak nie obserwował żadnego w

locie. Niewielu ludzi miało taką okazję; miasta koczownicze odlatywały raz na zawsze.

Interesujący, ale niezbyt radosny widok. Scranton było jedynym miastem, jakie Chris w życiu

widział, jedynym, którego dotknął własną stopą. Nie zanosiło się na to, żeby miał kiedykolwiek

oglądać inne. Scranton stanowiło ucieleśnienie wszystkiego, co jego ojcu i starszemu bratu uda-

wało się wydrzeć z gardła dolinie; tam zarabiało się pieniądze i tam się je wydawało. Dziwnym

trafem pieniądze zawsze znikały szybciej, niż się pojawiały.

Zachłanność Scranton rosła, w miarę jak pieniądz tracił na wartości. Wzorem innych miast, mu-

siało podjąć desperacką decyzję i wyruszyć w przestrzeń, by jako najemny robotnik wędrować

pośród gwiazd.

Dolina omdlewała w bezlitosnych promieniach lipcowego słońca, dym z fabrycznych kominów

szedł prosto do góry. Pracowało ich zaledwie kilka, a i one miały wkrótce zostać wygaszone do

chwili, kiedy miasto znajdzie planetę, na której będzie mogło zarobić. Nic — nawet jeden pa-

pieros — nie mogło dymić w ograniczonej ilości powietrza statku międzygwiezdnego, nawet

jeśli miał on rozmiary miasta.

W dole, pod nasypem kolejowym, gdzie tłoczyły się kryte papą baraki, ubrany w podkoszulek i

lewisy mężczyzna o spalonym słońcem karku grzebał motyką w warzywnym ogródku. Chris

zastanawiał się, czy ten człowiek wie, co się będzie działo w dolinie. Wyraźnie nie zwracał na

nic uwagi; możliwe, że start miasta zupełnie go nie obchodził. Ojciec Chrisa od lat pozostawał w

podobnym stanie ponurej rezygnacji.

A jednak zastanawiające, że Chris był jedynym gapiem.

Kolisty pas wykarczowanej ziemi, wyschniętej i rdzawej, otaczał miasto, oddzielając je od

drewnianych walących się ruder, odrapanych przedmieść i całej reszty świata. Poza tym wy-

glądało tak samo jak zawsze, nawet hałdy żużlu jak zwykle jarzyły się żółtopomarańczowym

blaskiem. Scranton zostawiało na Ziemi połowę zabudowań, brało za to ze sobą hałdy żużlu.

Hałdy były częścią jego oferty handlowej. Gdzieś na gwiezdnym pograniczu może się znaleźć

planeta oczekująca na obróbkę swoich rud; gdzie indziej planeta mająca zapotrzebowanie na

żużel czy którąś z jego pochodnych. Trudno przewidzieć w szczegółach którą, ale niczego nie

należy krótkowzrocznie wykluczać. Człowiek natomiast w znacznej mierze był bezużyteczny; w

ostatecznym rozrachunku żużel miał większą wartość.

Nadzieje nadziejami, tymczasem jedno było pewne: na Ziemi nie ma złóż wartych obróbki.

Zachłanne drugie tysiąclecie, w podręcznikach określane mianem „ery marnotrawstwa", zużyło

wszystkie zasoby żelaza z wyjątkiem sztucznych złóż w rodzaju złomowisk samochodów i tym

podobnych pokładów zardzewiałego szmelcu. Scranton nie miało też co liczyć na złoża mars-

jańskie. Na Marsie wylądował już wyposażony w piece hutnicze i broń Pittsburgh. Poza tym

Mars był za mały, żeby utrzymać więcej niż jeden ośrodek metalurgiczny. Na Czerwonej Plane-

cie rud było pod dostatkiem, ale produkcja stali pochłaniała wielkie ilości tlenu.

Scranton miało szansę na pracę poza zasięgiem Układu Słonecznego. Pokłady żelaza na Wenus i

Merkurym były nieopłacalne dla ośrodków metalurgicznych. Pozostałe sześć planet, z których

pięć było gazowymi olbrzymami, a odległy Pluton kulą lodu, nie zawierało wcale rud żelaza.

Mężczyzna w ogródku wyprostował się, oparł motykę o ścianę i wszedł do środka. Z chwilą gdy

zniknął, dolina za kręgiem gołej ziemi wydała się całkiem bezludna i nagle Chrisowi przyszło do

głowy, że pozory niekoniecznie muszą mylić. Czyżby nadmierne zbliżanie się do zamkniętego w

polu wiratorowym miasta kryło w sobie jakieś niebezpieczeństwo? Może obaj z samotnym

ogrodnikiem postępowali lekkomyślnie?

Na razie wokół panowała cisza, zakłócana jedynie odległym buczeniem samego Scranton, Był

pewien, że z tyłu, od strony nasypu kolejowego nic mu nie zagraża. Zerwane przed laty szyny

dawno wylądowały w piecach hutniczych. Po dolinie krążył legenda jakoby w spokojne noce

można było usłyszeć stukot kół Phoebe Snów. Chris śmiał się z ludzkiego bajdurzenia, wiedział

zresztą od ojca, że Phoebe była pociągiem dziennym. Zniknęły nawet podkłady, zużyte przez

mieszkańców baraków podczas kolejnych surowych, pensylwańskich zim.

Grzebał w pamięci, starając się przywołać szczątkowe wiadomości, jakie miał na temat zasad

działania wiratorów, ale nie mógł sobie przypomnieć nic poza tym, że były to maszyny i po-

trafiły dźwignąć największe ciężary. Choć edukacja Chrisa była nędzna i chaotyczna, czytał

namiętnie; jeśli pod ręką akurat nie miał nic lepszego, pochłaniał nawet teksty etykiet na

puszkach. Fizyka lotów międzygwiezdnych jest dziedziną niedostępną nawet dla studentów fi-

zyki, o ile nie pracują pod kierunkiem pierwszorzędnego nauczyciela. A najlepszą nauczycielką,

z jaką Chris miał w życiu do czynienia, była pracownica biblioteki publicznej w Scranton, ale ta

zacna kobieta mimo najszczerszych chęci nie potrafiła mu pomóc.

Zdecydował się nie ruszać z nasypu. Nie ruszyłby się zapewne również wtedy, gdyby wiedział,

że naraża się na niebezpieczeństwo; w dolinie każda nowość była pożądaną odmianą — nawet

przerażający fakt, że Scranton na zawsze miało zniknąć i stać się równie niedostępne, jak na

przykład Betelgeusa. Życie Chrisa upływało dotąd na łapaniu do worków wiewiórek, podkra-

daniu jaj sąsiadom równie ubogim jak jego rodzina, wynajdywaniu szmelcu nadającego się do

sprzedania hucie. Poza tym pomagał Bobowi opiekować się ojcem podczas nawrotów choroby,

która, gdyby w Ameryce trzydziestego drugiego wieku istniał ktoś zdolny do

postawienia odpowiedniej diagnozy, zostałaby rozpoznana jako anemia złośliwa, kwasiorkor,

plaga gnębiąca Afrykę od niepamiętnych czasów. Przeganiał dziewczynki z poletka jagodowego.

Łowił maleńkie pstrągi i śledził ledwie słyszalny ryk rakiet, którymi najbogatsi mknęli pod

głuchym na niesprawiedliwość niebem.

Często myślał o tym, żeby wyjechać, ale nie miał żadnego fachu i nie słyszał o takim miejscu na

świecie, gdzie mógłby sprzedać jedyny towar, jaki posiadał: zdolność do ciężkiej pracy nie wy-

magającej żadnych kwalifikacji. Zresztą w osieroconej przez matkę rodzinie panowały lojalność

i miłość, dzięki którym niejednokrotnie udawało się przeżyć nawet okresy, kiedy za cały pokarm

musiały wystarczyć zielone pomidory i placki, a wigilijne śniegi zastawały starszych i

młodszych skulonych pod stertą łachmanów pełniących rolę ubrania. Z czasem przywiązanie

Chrisa do rodziny stało się równie silne jak oddanie Boba. Na całym wyludnionym globie nie

znał miejsca, z którym czułby się bardziej związany, ani miejsca, które miałoby mu więcej do

zaoferowania, a to słaba pożywka marzeń o odejściu w świat, nawet dla chłopca o tak pogodnym

i energicznym usposobieniu jak Chris. Jakież sensowne plany na przyszłość mógł układać syn w

świecie, gdzie ojciec — doktor ekonomii — nie mógł znaleźć ani jednego studenta czy wyk-

orzystać wiedzy o fluktuacjach gospodarczych i jako tako się urządzić, w świecie, gdzie pogoń

za groszowymi zajęciami, z roku na rok coraz mniej popłatnymi, nie zostawiała czasu nawet na

pielęgnowanie grobu żony. Odpowiedź była, niestety, aż nadto oczywista. Przyszłość małych

sióstr malowała się w barwach jeszcze bardziej ponurych. wędrowne miasta nie oferowały

lepszych perspektyw. Chris czytał, że gwiezdni włóczędzy głodowali pozbawieni widoku błękit-

nego nieba, karłowatego lasu, czy choćby zagonka ziemi pod rzepę.

Gdyby było inaczej, miasta powracające na Ziemię nie stanowiłyby takiej rzadkości. Trudno

zaprzeczyć, że Pittsburgh lądując na Marsie wygrał los na loterii. Cóż to był jednak za los —

siedzieć przez całe życie w mieście uwięzionym w sercu rdzawoczerwonej pustyni, pozbawionej

powietrza, którym dałoby się oddychać, na pustyni, gdzie człowiek zamarzał na śmierć w parę

minut zaledwie po zachodzie malutkiego Słońca. Ojciec twierdził, że Pittsburgh prędzej czy

później, dzieląc los wszystkich miast, będzie musiał opuścić Układ Słoneczny. Nie z powodu

wyczerpania zasobów żelaza i tlenu, ale dlatego, że na Ziemi nie znajdzie dostatecznej liczby

odbiorców stali. Już w tej chwili zostało ich tak niewielu, że temu zamrożonemu miastu nie

opłacało się wracać do dawnego Złotego Trójkąta, z którego wyemigrowało przed trzydziestu

laty. Za swoje pieniądze nie mogło już dostać na Ziemi nawet artykułów pierwszej potrzeby. Idea

koczowniczych miast, jak wszystko, okazała się kolejnym ślepym zaułkiem.

Chris przysiadł na nasypie i śledził odlot po prostu dlatego, że coś się działo. Jeżeli nawet

zazdrościł miastu decyzji opuszczenia doliny, nie zdawał sobie z tego sprawy. Przyszedł po

prostu popatrzeć.

U stóp zbocza, po drugiej stronie nasypu, pojawiła się psia głowa. Dziwnie niedorzeczna pośród

kielichów tygrysich lilii, sprawiała wrażenie podanej na tacy. Chris uśmiechnął się.

— Cześć, Kelly. Uważaj na pszczoły.

Pies fuknął z niezbyt mądrą miną i podbiegł do

Chrisa. Wydawał się niezmiernie dumny z siebie, do czego, jako nędzny tropiciel, który z trudem

znajdował drogę do domu, miał pełne prawo. Bob, oficjalny właściciel Kelly'ego, twierdził, że

pies jest krzyżówką teriera kerry blue z owczarkiem collie — stąd jego imię. Chris wprawdzie

nie widział nigdy na własne oczy czystej krwi przedstawiciela żadnej z tych ras, miał jednak

dziwne wrażenie, że Kelly wcale nie przypomina żadnego psa, którego oglądał na zdjęciu.

Prawdę mówiąc, wyglądał jak kudłaty kundel i tak się szczęśliwie składało, że jego wygląd

wiernie odpowiadał jego naturze.

— Co o tym sądzisz, mój miły? Myślisz, że uda im się to oderwać od ziemi?

Kelly odegrał scenkę pod tytułem: „Pies usiłuje myśleć", ale po chwili uznał tę czynność za zbyt

uciążliwą. Dwukrotnie machnął ogonem, kłapnął pyskiem na motyla, po czym usiadł, ciężko

zipiąc. Nikt nie miał najmniejszych wątpliwości, że uważa się za własność Chrisa; Bob mądrze

nie próbował prostować jego poglądów na ten temat. Wyjaśnienie Kelly'emu równie abstrakcy-

jnej kwestii było zadaniem czasochłonnym i skomplikowanym, i tak czy owak beznadziejnym.

Kelly zarabiał na swoje utrzymanie — łowił króliki — co w pewien sposób rekompensowało

fakt, że od czasu do czasu upolował jeża, tak wiec poza Chrisem nikogo w rodzinie nie ob-

chodziło, za czyją własność pies się uważa.

Wokół rozprażonego miasta coś się nareszcie zaczynało dziać. Niewielkie grupki prawie

niewidocznych z powodu odległości mężczyzn, świecąc jaskrawożółtymi hutniczymi kaskami,

patrolowały pas nagiej ziemi. Zapewne egzekwują jakiś przepis — doszedł do wniosku Chris —

kto wie, czy nie ostatni ziemski przepis obowiązujący w Scranton, choć Bóg jeden wie, ile ziem-

skich zarządzeń Ojcowie Miasta zabierali ze sobą. Ekipa wyraźnie poszukiwała ciekawskich,

którzy zbliżyli się do strefy na niebezpieczną odległość.

Chris wyobraził sobie patrol tak plastycznie, że przez chwilę niemal słyszał głosy mężczyzn.

Nagle zrozumiał, że to wcale nie złudzenie. Zerwał się z miejsca. Błysk żółtych kasków zdradził

jedną z patrolujących grup, która przeciskając się miedzy barakami u stóp nasypu, zmierzała w

jego stronę.

Głęboko zakorzeniona, nabyta w kłusowniczym życiu ostrożność kazała mu natychmiast zanur-

kować w krzaki po drugiej stronie nasypu. Był tam niewidoczny, ale też sam nic nie widział, na-

dal jednak słyszał głosy patrolujących.

— ...kogokolwiek w tych barakach. Moim zdaniem,

to strata czasu.

— Szef kazał szukać, to szukamy i tyle. Osobiście uważam, że lepiej by nam poszło w Nixon-

ville.

— U tych włóczęgów? Uciekają od roboty jak od ognia. Po tej stronie miasta ludzie przywykli

szukać pracy. Co nie znaczy, że im się to udaje.

Chris ostrożnie rozchylił zarośla i wyjrzał. Nadal nie widział tych mężczyzn, ale za to z drugiej

strony, po nasypie kolejowym nadciągała kolejna grupa. Szybko zasunął zarośla. Żałował, że nie

wspiął się wyżej po stoku. Teraz było za późno. Nowy patrol doszedł tak blisko, że Chris wy-

raźnie słyszał chrzęst kroków. Gdyby się teraz ruszył, wykryliby go z pewnością.

W dolinie rozległo się nagle ciche buczenie, podobne do bzyczenia pszczół, ale nieskończenie

bardziej łagodne i niskie w brzmieniu. Chris w życiu nie słyszał podobnego dźwięku, nie miał

jednak najmniejszych wątpliwości, co oznacza: włączono wirator Scranton. Czyżby

miał w ukryciu przegapić start? Przecież miasto nie odleci, dopóki ostatni patrol nie znajdzie się

na pokładzie!

Głosy zbliżały się i Kelly zawarczał cicho za plecami Chrisa. Chłopiec chwycił psa za sierść na

karku i potrząsnął delikatnie. Nie odważył się otworzyć ust. Kelly umilkł, ale nadal czaił się do

skoku.

— Ej, patrzcie, kogo my tu mamy! Chris zamarł jak królik, który wyczuł lisa. Zaraz jednak ro-

zległ się inny głos.

— Wynoście się stąd. To moja ziemia. Nic tu nie macie do roboty.

— Doprawdy? Czyżbyś nie słyszał o obowiązku opuszczenia doliny dziś do dwunastej w połud-

nie? Zawiadomienie wisi na drzwiach do twojego domu. Nie umiesz czytać, Jack, czy co?

— Nie będę się słuchał każdego świstka papieru. Mieszkam tutaj, rozumiecie? To parszywa

buda, ale moja własna. Ani mi się śni z niej ruszać i tyle. A teraz zjeżdżajcie stąd, dobrze?

— Nie tak znowu dobrze, Jack. Prawo nakazuje cię wysiedlić. Nam twoja buda niepotrzebna, ale

takie jest prawo.

— Obowiązuje chyba prawo własności?

— Masz tam jakieś kłopoty, Barney? — odezwał się nowy głos jakieś pięć metrów od miejsca, w

którym kucał Chris z Kellym.

— Nielegalny lokator. Nie chce się ruszyć, mówi, że jest właścicielem tej ziemi.

— Dowcipniś. Każ mu pokazać akt własności.

— E tam, co sobie będę głowę zawracał. Nie ma czasu. Bierzmy go i chodźmy.

— Nigdzie mnie nie...

Chris usłyszał soczyste plaśnięcie.— Te — wycharczał jakiś głos z niedowierzaniem. —

Widzieliście tego gbura! W porządku, mój panie...

Rozległy się odgłosy kolejnych uderzeń, po nich brzęk tłuczonego szkła albo talerzy — domyślił

się Chris — zresztą mogły to być też meble. Nagle Kelly wydał z siebie wysoki przeciągły

skowyt. Chris rozpaczliwie usiłował go przytrzymać, ale pies wyrwał się, wyskoczył z krzaków i

pomknął przez nasyp w stronę szamoczących

się mężczyzn.

— Uważaj! Te, skąd się tutaj wziął ten kundel?

— Wyskoczył z tamtych krzaków. Ktoś lam jeszcze jest. Widzę rude włosy. Dobra tam, rudy,

wyłaź z krzaków i to biegiem!

Chris wstał powoli, gotów walczyć albo próbować ucieczki. Kelly po drugiej stronie nasypu

przestał szczekać jak idiota. Uwagę miał podzieloną między bójkę w baraku a grupkę otaczającą

Chrisa.

— Dobra, rudy, widzę, że z ciebie kawał twardziela. Domyślam się, że ty też nie słyszałeś o

nakazie ewakuacji.

— Nie, nie słyszałem — odpowiedział Chris wojowniczo. — Mieszkam w Lakebranch.

Chciałem tylko

popatrzeć...

— Lakebranch — powtórzył dowódca patrolu, spoglądając pytająco na jednego z ogorzałych

towarzyszy.

— To taka pipidówka, kawał od miasta. Kiedyś to było letnisko. Teraz siedzą tam sami

kłusownicy i zbieracze szmelcu.

— Urocza miejscowość — stwierdził drugi, z uśmiechem zsuwając kask na tył głowy. — Wy-

gląda na to, że nikt po tobie nie będzie płakał, rudy. Pójdziesz z nami.

— Jakie znów „pójdziesz z nami"? — Chris zacisnął pięści. — Muszę być w domu koło piątej.

— Uważaj, chłopak ma niezłe bicepsy.

— Pękasz? — roześmiał się pogardliwie drugi mężczyzna. Wyraźnie przejął dowodzenie. —

Przecież to jeszcze dzieciak. Chodź już, rudy, nie mam czasu na dyskusje. Znalazłeś się tu po

dwunastej w południe, mamy prawo cię wziąć.

— Powiedziałem przecież, że muszę wracać do domu.

— Trzeba było pomyśleć o tym, zanim tu przyszedłeś. Rusz się. I nie próbuj z nami żadnych

numerów, bo pożałujesz. Zrozumiano?

W dole trzech mężczyzn wyszło z budy prowadząc mężczyznę, którego Chris widział wcześniej

z nasypu. Wyglądało na to, że nieźle oberwali, ale teraz prowadzili posępnego prostaka w że-

laznym uścisku.

— Sami złapaliśmy tego tutaj. Obyło się bez waszej łaski. Ładnieście nam pomogli!

— Złapaliśmy drugiego, Barney. Idziemy, rudy.

Dowódca oddziału werbunkowego ujął Chrisa za łokieć niezbyt gwałtownym, ale wystarczająco

nieoczekiwanym ruchem, żeby w ociężałym mózgu Kelly’ego, który jak na psa był niebywale

głupi, wreszcie zapadła decyzja, co go bardziej interesuje. Zawarczał tak, że nawet Chris się

przestraszył — w życiu nie słyszał równie przerażającego warczenia. Kelly śmignął z powrotem

przez nasyp i doskoczył do nóg wielkiego mężczyzny.

W ciągu następnych trzydziestu sekund zamieszania Chris z łatwością mógł uciec — przez

chaszcze prowadziły setki ścieżek, po których patrol nie byłby go w stanie dogonić, ale nie mógł

przecież zostawić Kelly'ego. Tymczasem oddział, posłuszny starym jak sama ludzkość instynk-

tom, bez zastanowienia rzucił się w stronę zwierzęcia, pozostawiając chłopca swojemu losowi.

Chris nigdy nie trenował walki wręcz, ale w nim również zagrał instynkt. Mężczyzna, w którego

zębami wczepił się Kelly, miał już pełne ręce roboty, wobec czego Chris zdzielił w szczękę jego

towarzysza. Facet, jakkolwiek zaskoczony, nie upadł, wiec chłopak zdzielił go drugą pięścią.

Cios nie wylądował dokładnie tam, gdzie chłopiec planował, niemniej mężczyzna zachwiał się, a

to już było niemałym sukcesem. Potem Chris zatracił się w wirze walki i dalsze ciosy zadawał na

oślep.

Po chwili leżał na granitowych odłamkach nasypu kolejowego obojętny na los Scranton, Kel-

ly'ego, a nawet własny. Dzwoniło mu w uszach. Nad jego głową sypały się siarczyste przek-

leństwa.

— ...więcej kłopotu, niż jest tego wart. Przykopać w łeb i w drogę.

— Nie, nie, żadnego zabijania. Mamy wziąć na pokład całych i zdrowych. Któryś tam niech

wytrzaska Hugginsa po gębie, żeby oprzytomniał.

— Co tak nagle zacząłeś cykać?

Dowódca oddziału werbunkowego oddychał chrapliwie. Kiedy Chrisowi pojaśniało przed oc-

zami, zobaczył, że potężny mężczyzna siedzi, owijając okrwawioną nogę w oddarty od koszuli

kawałek materiału, mimo to odpowiada z całkowitym spokojem.

— Chcesz zabić dzieciaka za to, że próbował ci oddać? W życiu nie słyszałem równie wszawej

wymówki, żeby zabić kogoś, w dodatku dziecko. Będziesz mi ładował taki kit, to cię sam

szturchnę.

— Stul już pysk, dobrze? — grubiańskim tonem odparował drugi. — Grunt, żeśmy załatwili

tego psa...

— Zamknij się, paplo!

Dwaj mężczyźni z dwóch stron chwycili Chrisa, który zerwał się na nogi. Walczył zażarcie, ale

siła ducha stanowiła już jego jedyny oręż.

— Banda pyskaczy! Nic dziwnego, że nie możecie

sobie poradzić z dzieciakiem. Huggins, zakładaj kask. Rudy, nie słuchaj tego pleciugi, całe życie

by tylko mielił ozorem. Twój pies uciekł i tyle.

Jego nieporadne, choć płynące z dobroci kłamstwo na nic się nie zdało. Chris widział wyraźnie

leżące nie opodal zwłoki Kelly'ego. Pies zrobił, co mógł; teraz szansa ucieczki się nie powtórzy.

Serce chłopca, który kuśtykając wlókł się z oddziałem werbunkowym w stronę Scranton, było

ciężkie jak kamień.

ROZDZIAŁ DRUGI

Smuga wrzącego pyłu

Miasto w obrębie pasa nagiej ziemi zdawało się nierealnie falować. Buczenie wprawdzie uci-

chło, za to miasto spowił zagadkowy cień, chociaż lipcowe słońce nadal świeciło oślepiająco.

Ciekawość wzięła górę nad smutkiem i gniewem; Chris zaczął się zastanawiać, skąd to falow-

anie. W końcu uznał, że chyba wie. Unosząca się nad Scranton fala cieplna spowiła miasto

czymś na kształt kopuły. A właściwie nie kopuły, tylko bańki, której część zanurzała się w ziemi,

przecinając powierzchnię dokładnie na linii wykarczowanego kręgu.

Nad miastem rozpostarło się pole wiratorowe. Jakkolwiek niewidzialne, nie dopuszczało już

ziemskiego powietrza.

Scranton było gotowe do odlotu.

Z winy znalezionych maruderów patrol był poważnie spóźniony, toteż dowódca prowadził ludzi

przez wyboiste, bezludne przedmieście, nie oszczędzając poranionej nogi. Chris z ponurą satys-

fakcją obserwował, jak twarz wielkiego mężczyzny co krok wykrzywia się z bólu, jednak

dowódca nie dopuszczał do tego, żeby jego kontuzja czy obrażenia innych członków oddziału

opóźniały marsz.

Przejście przez osłonę pola odbyło się niezauważalnie. Gdzieś w połowie stupięćdziesięcio-

metrowego pasma gołej ziemi dowódca sięgnął do pasa i wydobył przedmiot, w kształcie owocu

awokado. Obracał nim tak długo, aż instrument zaczął wydawać jękliwy sygnał. Mężczyzna

posłał oddział przodem gęsiego, przedłużeniem linii, którą czubkiem buta zakreślił w suchej,

rdzawej ziemi. Kiedy obaj towarzyszący mu strażnicy zostawili go w tyle, Chris instynktownie

sprężył się do skoku. Tych dwóch nie musiał się już obawiać, a dowódca wyraźnie nie nadążał za

resztą. Ale ten nieznaczny ruch nie uszedł uwagi olbrzyma.

— Na twoim miejscu bym tego nie robił, rudy — powiedział cicho. — Gdziekolwiek byś

uciekał, i tak wylecisz w powietrze, jak tylko wyłączą tę zabawkę. Popatrz za siebie na ten pył.

Ważysz ciut więcej, to i polecisz odpowiednio wyżej. Radzę ci, daj sobie spokój.

Chris obejrzał się na rzekomą granicę, którą dopiero co przekroczył. Faktycznie, po horyzont

biegła cienka jak włos zakrzywiona linia. Wyschnięta ziemia, gdzie indziej nieruchoma, tu prze-

sypywała się nieustannie. Miał wrażenie, że stoi wewnątrz kręgu kipiącego pyłu.

— Właśnie o tym mówię. A teraz popatrz. — Dowódca patrolu schylił się i podniósł z ziemi ka-

mień wielkości własnej pięści — a była to pięść niecodziennych rozmiarów — i cisnął go w

stronę, z której nadeszli. Gdy kamień znalazł się nad granicą wrzącego pyłu, podskoczył z

głośnym świstem jak odbita rykoszetem kula. W ułamku sekundy zniknął z pola widzenia.

— Nieźle śmignął, co? Poleciałbyś jeszcze wyżej. Za parę minut to coś uniesie całe miasto. Jak

widzisz, pozory mylą. Miejsce, w którym stoisz, już nie należy do Ziemi.

Chris posłał spojrzenie górom, po czym raz jeszcze rzucił okiem na linię wrzącego pyłu. Od-

wrócił się i podjął marsz w stronę Scranton.

Tymczasem mimo wszystko znaleźli się na ulicy, którą Chris przemierzył w życiu mnóstwo razy,

to ściskając w garści półdolarówkę na ogłoszenie: „szukam pracy" w niedzielnym wydaniu

gazety, to znów pchając przed sobą taczkę, w której telepało się parę zardzewiałych kawałków

złomu, czy wracając do domu z chudą paczuszką końskiej mielonki najpodlejszego gatunku.

Różnica polegała tylko na tym, że tuż za znajomym narożnikiem miasto urywało się, ustępując

miejsca kręgowi gołej ziemi. Na budynki kładł się zakrzywiony cień, który zresztą nie był wcale

cieniem.

Dowódca patrolu przystanął i obejrzał się za siebie.

— Nie ma szans, żebyśmy zdążyli — zawyrokował w końcu. — Musimy się kryć. Barney, pilnuj

naszego kmiotka. Ja wezmę chłopaka. Nie sądzę, żeby miał wyciąć jakiś numer.

Barney zaczął coś mówić, ale jego odpowiedź zagłuszyło wycie o mocy pięćdziesięciu decybeli.

Ściany domów zatrzęsły się potwornym echem. Był to najstraszliwszy hałas, jaki Chris słyszał w

życiu; zdawało się, że ryk nie ma końca. Dowódca oddziału wepchnął Chrisa do bramy.

— To jest alarm. Schylcie głowy, chłopcy. Stój spokojnie, rudy. Nic nam raczej nie grozi, ale coś

się może obsunąć i spaść, więc lepiej osłońcie głowy.

Ryk ustał, a jego miejsce zajęło buczenie, dla odmiany tak przenikliwe, że Chrisa zaczęły

swędzieć zęby w dziąsłach. Cień pogłębił się, wrzący pył w strefie gołej ziemi zaczął tryskać do

góry fontannami w kształcie paproci.

Drzwi zakołysały się i otwarły na oścież. Chris w samą porę chwycił się framugi. W chwilę

później drzwi poleciały w drugą stronę i jeszcze raz wahnęły się

z, powrotem. Stopniowo drżenie stało się coraz słabsze i rzadsze.

Po pierwszym wstrząsie panika Chrisa zaczęła stopniowo przechodzić w osłupienie. Trzęsienie

ziemi było niczym w porównaniu z widokiem, jaki teraz się przed nim roztaczał. Miasto kołysało

się gwałtownie jak okręt targany burzą. W jednej sekundzie ulica celowała prosto w niebo, w

następnej przed oczami Chrisa wyrastała ściana nagiej ziemi, nachylając się stromo nad nowymi

granicami miasta; zaraz potem z powrotem wyłaniało się gładkie niebo...

Potężne kołysanie powinno było obrócić miasto z łoskotem w jedno wielkie rumowisko ka-

mienia i stali, tymczasem odczuwało się jedynie coraz słabsze drgania gruntu. W gigantycznej

zasłonie pyłu, przez którą Chris widział przesuwający się statecznie krajobraz, miasto wracało do

pionu. Wstrząsy ustąpiły bez śladu; a nieodparte wrażenie, że dolina wiruje wokół miasta, przy-

prawiało o zawrót głowy.

Teraz wiem, skąd bierze swoją nazwę pole wiratorow

e

— pomyślał Chris. — Ciekawe, czy

podczas lotu cały czas będziemy wirować dookoła własnej osi? A jeśli tak, to w jaki sposób

wyznaczymy kierunek lotu?

W tej samej chwili krawędź doliny zaczęła się obniżać. W ułamku sekundy odległy nasyp kole-

jowy znalazł się na poziomie ulicy, zaraz potem u jej wylotu wyrosło zbocze góry, mignęły

wierzchołki drzew... wreszcie zostało jedynie błękitne, ciemniejące gwałtownie niebo.

Potężny dowódca oddziału odetchnął z nagłą ulgą.

— Dźwignęliśmy je, do pioruna — oświadczył. Sprawiał wrażenie lekko oszołomionego. —

Nigdy do końca nie wierzyłem, że to naprawdę możliwe.

— Ja i dotąd nie za bardzo wierz? — oświadczył mężczyzna nazywany Barneyem. — Trzeba

ruszać, korzystając z tego, że nic nam nie leci na głowę. Szef i lak gotów pourywać nam łby za

spóźnienie.

— Racja, trzeba ruszać. Miej trochę oleju w głowie, rudy, i nie rób już żadnych numerów. Chyba

widzisz, że nie ma dokąd uciekać.

To ostatnie nie ulegało wątpliwości. Niebo u wylotu ulicy, podobnie jak niebo nad głową, spowi-

jała głęboka czerń; na oczach Chrisa, jedna po drugiej, zaczęły zapalać się gwiazdy — najpierw

tylko garstka najjaśniejszych, później tysiące innych. Znajdowały się w tych samych miejscach,

z czego Chris wywnioskował, że miasto przestało wirować wokół własnej osi. To go trochę

uspokoiło. Buczenie też ustało, a może zatonęło w odgłosach miasta.

Światło słoneczne, o dziwo, nie utraciło nic ze swej intensywności. Od tej chwili „dzień" i „noc"

miały być na pokładzie miasta pojęciami umownymi. W Scranton zapanował nie kończący się

dzień.

Oddział przemaszerował dwie przecznice i stanął. Wielkolud wypatrzył automat do wzywania

taksówek. Sięgnął po słuchawkę. Barney sprzeciwił się ostro.

— Trzeba eskadry taksówek, żeby nas dowieźć do ratusza — oświadczył zrzędliwie. — Do

taryfy nie wejdzie tylu, żeby sobie dać radę z jeńcem, jakby mu coś strzeliło do głowy.

— Mój chłopak nie będzie wstawiał żadnych numerów. Możecie sobie iść z waszym człow-

iekiem na piechotę. Ja nie zrobię kroku więcej na tej nodze.

Barney zawahał się, ale chybotliwy chód wielkoluda stanowił niepodważalny argument.

Wzruszył ramionami i zniknął za rogiem z resztą oddziału. Dowódca posłał Chrisowi porozu-

miewawczy uśmiech, ale chłopiec odwrócił wzrok.

Taksówka spłynęła z nieba na skrzyżowanie i z niepodważalną precyzją wykonała przy

krawężniku manewr lądowania. W środku nie było naturalnie nikogo; jak każde urządzenie,

którego obsługa wymaga ilorazu inteligencji poniżej stu pięćdziesięciu, była sterowana kom-

puterowo. Ojciec Chrisa często mawiał, że zalew lego typu maszyn przyczynił się do powstania

sytuacji permanentnego kryzysu; w gospodarce i technologii pojawienie się maszyn obdarzonych

częściową inteligencją wywołało drugą rewolucję przemysłową, w wyniku czego jedynie

twórcze bądź administracyjne uzdolnienia stanowiły towar, za który ktokolwiek skłonny był pła-

cić. Chris studiował pojazd z żywym zainteresowaniem. Często widywał taksówki, nigdy jednak,

oczywiście, nie siedział w żadnej z nich. Okazało się, że w środku nie ma zbyt wiele do ogląda-

nia. Taksówka była owalną kapsułą z plastiku i lekkich metali pomalowaną w bia-ło-czerwoną

szachownicę. Dookoła pojazdu biegł rząd okien. W środku poza dwoma siedzeniami dla czterech

osób i siatką głośnika nie było niczego — ani pulpitu sterowniczego, ani żadnych urządzeń, ani

nawet czegoś, co wyglądałoby jak otwór do wrzucania pieniędzy. Potężny dowódca wskazał

Chrisowi przednie siedzenie, sam usadowił się na tylnym. Drzwi zasunęły się, jak zamykająca

się gęba — od góry i od dołu. Taksówka zaczęła wznosić się łagodnie, po czym zawisła dwa me-

try nad poziomem ulicy.

— Kierunek? — zagadnął pojazd radośnie. Chris aż podskoczył,

— Ratusz.

— Numer legitymacji ubezpieczeniowej?

— Jeden-pięć-sześć-jeden-jeden-kreska-zero-dziewięć-siedem-pięć-kreska-zero-sześć-dziewięć-

osiem-dwa-jeden-siedem.

— Dziękuję.— Stul pysk.

— Witam pana na pokładzie.

Taksówka poderwała się do lotu. Kapitan rozsiadł się wygodnie. Z pobłażliwą przyjemnością

obserwował, jak Chris chłonie przez okno widok ogromnych wieżowców. Mężczyzna rozluźnił

się wyraźnie, ale nadal pozostawał

czujny.

— Będę musiał palnąć ci małe kazanko, rudy — odezwał się po chwili. — Nie wzywałem

taksówki z powodu mojej nogi, bo nie takie trasy zaliczałem w gorszym stanie. Jesteś w nastroju,

żeby mnie wysłuchać?

Chris zesztywniał. Chociaż gubił się w natłoku nowych wrażeń, choć pochłaniał go zew

nieznanego, uwaga dowódcy oddziału przypomniała mu natychmiast o Kellym. W jednej chwili

ogarnął go wstyd. Jak mógł zapomnieć? Z wściekłością uprzytomnił sobie, że został uprowad-

zony i teraz Bob sam będzie musiał opiekować się ojcem i siostrami. Roboty było dosyć dla

dwóch. Nie dość, że nie miał już nigdy zobaczyć Annie, Kate, Boba i ojca, to jeszcze pozbawiał

ich swoich rąk, wsparcia i miłości. Najgorsze, że nigdy nie poznają prawdy.

Dziewczynki pomyślą najwyżej, że zawieruszył się gdzieś z Kellym. Będą się gubić w do-

mysłach, pomartwią się trochę, a potem zapomną. Natomiast Bob z ojcem mogą uznać, że ich

porzucił... najprawdopodobniej pomyślą, że sam zaczepił się w Scranton i odleciał, zostawiając

ich samym sobie.

Nie zrobił tego z własnej woli, ale ani ojciec, ani Bob, ani malutkie siostry nigdy się o tym nie

dowiedzą. Swoją drogą nigdy by do tego nie doszło, gdyby nie jego zgubna ciekawość. Żyłby też

biedny Kelly, który co gorsza — przypomniał sobie Chris — był psem Boba.

Olbrzym w kasku dostrzegł zmartwienie na twarzy chłopca.

— Posłuchaj, rudy.—Niecierpliwie machnął ręką. — Wiem dobrze, co sobie myślisz. Moje

przeprosiny na nic się tu nie zdadzą. Co się stało, to się nie odstanie. Lecisz z nami i będziesz

dalej leciał. Nikt cię nie porwał. Sam sobie jesteś winien, że nie wiedziałeś o przymusowym

werbunku.

— Zabiłeś mojego psa.

— Nie, nie zabiłem. Wprawdzie pod tą szmatą mam jedną czy dwie paskudne rany, za które

miałem prawo go zabić, ale ani tego nie zrobiłem, ani bym nigdy czegoś takiego nie zrobił. Co

się jednak stało, to się nie odstanie. Teraz usiłuję ci pomóc i mam na to jeszcze trzy minuty, więc

lepiej się zamknij i posłuchaj, bo może być za późno. Potrzebujesz pomocy, nie rozumiesz?

— A cóż to pana obchodzi? — odburknął Chris z goryczą.

— Obchodzi, bo bystry z ciebie chłopak i bitny, a ja takich lubię. Ale to nie wystarczy na

pokładzie wędrownego miasta, wierz mi na słowo. Znalazłeś się w nowym świecie i jeśli okaże

się, że potrafisz coś, co ma tutaj jakąkolwiek wartość, będę tylko mile zdziwiony. Scranton z

pewnością nie zafunduje ci wykształcenia. Masz dosyć oleju w głowie, żeby mnie posłuchać?

Jak nie, to szkoda mojego zachodu. Zostawiam ci minutę do namysłu.

W słowach olbrzyma kryła się gorzka prawda, ale wyglądało na to, że kapitan wie, co mówi.

Chyba kierowały nim uczciwe pobudki... inaczej, po co by się wysilał? Chrisem targały jednak

mieszane uczucia. Nie odważył się otworzyć ust, skinął tyko głową w milczeniu.

— Zuch chłopak. No więc najpierw chcę cię wziąć do szefa. Nie do burmistrza, bo ten się

specjalnie nie liczy, tylko do Franka Lutza, menażera miasta. Między innymi będzie chciał

wiedzieć, co robisz i co umiesz. Zanim dojdziemy na miejsce, powinieneś sobie przemyśleć od-

powiedź. Obojętne, co mu powiesz, coś musisz wy-mienić. I lepiej, żeby to było coś, na czym się

naprawdę znasz, bo na pewno solidnie cię przepyta.

— Nie znam się na niczym poza polowaniem i robotą w ogrodzie — oświadczył ponuro Chris.

— Nie, chodzi mi o wiedze książkową. Coś, co się może przydać podczas lotu. Inaczej Lutz

wyśle cię do wygarniania żużlu, a na hałdach długo nie pociągniesz.

Taksówka zwolniła i zaczęła opadać.

— Nie próbuj zmieniać tematu, jeżeli nie wyrazi zainteresowania. Przyzwoity specjalista,

zwłaszcza w twoim wieku, zna się tylko na jednej dziedzinie. Trzymaj się tego, co już powiedz-

iałeś, i przekonuj go, że możesz się na coś przydać. Zrozumiałeś?

— Tak, ale...

— Nie ma czasu na żadne „ale'*, l jeszcze jedno: powinieneś wiedzieć, do kogo się zwrócić,

gdybyś wpakował się w jakąś 'kabałę na pokładzie tej mieściny. Nie radzę ci chodzić do Franka

Lutza. Nazywam się Frad Haskins... nie Fred, tylko Frad, F-R-A-D.

Taksówka zakołysała się, zaszurała podwoziem po kocich łbach. Drzwi się rozsunęły. Chris roz-

myślał gorączkowo na tyle tematów naraz, że w pierwszej chwili nie zrozumiał, co usiłuje mu

dać do zrozumienia dowódca, podając swoje nazwisko. W końcu do niego dotarło. Nieskładnie

usiłował jednocześnie wybąkać podziękowania i się przedstawić.

— Jesteśmy na miejscu, proszę panów — oznajmiła taksówka radośnie.

— Stul pysk. Chodźmy, rudy.

Frank Lutz, menażer lecącego Scranton, już na pierwszy rzut oka nasunął Chrisowi myśl o suk-

cesie. Ale to, co kojarzyło się Chrisowi z sukcesem, odbiegało daleko

od wyobrażeń chłopaków z miasta. Niski, pulchny, przystojny, gładko ulizany Lutz nawet za bi-

urkiem wyglądał trochę niezdarnie. Słuchał relacji Haskinsa o obydwu pojmanych, wodząc krót-

kowzrocznym spojrzeniem poczciwej pliszki. Ledwie jednak kapitan skończył, menażer pod-

niósł oczy i Chris nie miał najmniejszych wątpliwości, że siedzi przed nim okaz niebezpiecznego

gatunku... tym bardziej niebezpiecznego, im bardziej łagodne sprawiał wrażenie.

— Cały ten przepis o przymusowym werbunku to nawracanie głowy. Ale obawiam się, że

będziemy musieli utrzymać naszych przygodnych pasażerów, dopóki nie wydostaniemy się w

rejony słabiej naszpikowane gliniarzami.

— Nie ma dla nich leków — zauważył Haskins niejasno.

— To nie jest temat do rozmów w miejscach publicznych — uciął Lutz lodowatym tonem.

Chris pojął w lot, że mętna uwaga Haskinsa z jakichś powodów przeznaczona była dla jego uszu.

Z każdą chwilą przekonywał się, że olbrzym jest o wiele przebieglejszy, niżby to sugerowały

jego niedźwiedzia postura t prostoduszność.

— Ci dwaj nie wyglądają na takich, co umieją cokolwiek. Tacy nigdy nic nie umieją.

Zwodniczo łagodne piwne oczy, poczciwe i załzawione, spoczęły nieoczekiwanie na twarzy

wieśniaka.

— Nazwisko?

— Kto pyta, jeśli można wiedzieć. Nie macie prawa...

— Nie stawiaj mi się tutaj, włóczęgo, bo nie mam na to czasu. Rozumiem, że nie masz nazwiska.

A zawód masz?

— Ja nie włóczęga, ja pudlarz — oburzył się wieśniak. — Hutnik-pudlarz.— Na jedno wy-

chodzi. Coś jeszcze?

— Robiłem jako pudlarz dwadzieścia lat. Jestem mistrzem pudlarskim... mistrzem pudlarskim i

już. Starszym cechu, rozumiesz? Mam zawód i znam go lepiej niż

kto inny.

— Pracowałeś ostatnio? — spytał zarządca, nie podnosząc głosu.

— Nie. Ale jestem starszym cechu. Mam kartę pracy. Nie włóczęga, rzemieślnik, rozumiesz?

— Choćbyś był arcymistrzem pudlarstwa, nie mógłbym cię zatrudnić, kolego... nawet kiedy

trafimy na jakieś żelazo, co wcale nie jest pewne. W tym mieście, kiedy byłeś jeszcze czelad-

nikiem, stosowało się technologię Bessemera. Nie wiedziałeś, twoja strata. Barney, Huggins, na

hałdy z nim.

Wykonanie rozkazu nie obyło się bez kolejnej porcji wrzasków i kuksańców. Lutz spuścił z pow-

rotem wzrok na dokumenty. Wyglądał jak nieszkodliwe, skunksowate stworzonko, które malut-

kimi łapkami obmacuje ostrożnie ptasie jajo, żeby sprawdzić, czy zdobycz nie gryzie.

— Mam nadzieję, że ty miałeś więcej szczęścia, Frad — odezwał się, kiedy hałas ucichł. — Jak

twoje sprawy stoją? Znasz się na czymś, synu?

— Tak — odpowiedział błyskawicznie Chris. — Na

astronomii.

— Co? W twoim wieku? — Lutz przeniósł wzrok na Haskinsa. — Czy to znów któraś z twoich

akcji charytatywnych, Frad? Z dnia na dzień masz coraz gorszy gust.

— Pierwsze słyszę, szefie — bronił się Haskins najzupełniej szczerze. — Myślałem, że to jeden

z tych zbieraczy złomu. Nic mi nie mówił.

Menażer zabębnił leciutko palcami o blat biurka. Chris wstrzymał oddech. Jego kłamstwo było

żałosne.

Zdawał sobie z tego sprawę, ale nie przychodziło mu do głowy nic, czym miałby szansę zainter-

esować szefa koczowniczego miasta. Wieczorami, po zachodzie słońca czytywał wszystko po

trochu. Najlepiej utkwiły mu w pamięci (akty i teorie historyczne, ale Haskins uprzedził go, że

powinien wykazać się czymś, co mogłoby być przydatne na pokładzie Scranton. Historia odpa-

dała. Odpowiedniejsze byłyby skąpe elementy ekonomii, z którą zapoznawał go ojciec, zbyt

nieliczne niestety i nie powiązane z najnowszą historią, bo kiedy Chris wkroczył w wiek

młodzieńczej dociekliwości, stan zdrowia nie pozwalał już doktorowi na prowadzenie aktu-

alnych badań. Nie miał innego wyjścia, jak tylko obstawać przy astronomii, której liznął trochę z

książek, w większości wydanych przed jego urodzeniem, a trochę nauczył się leżąc po nocach w

pachnącym koniczyną polu i licząc meteory. Frank Lutz po raz pierwszy wydawał się lekko

poruszony.

— Chłopak z Lakebranch podaje się za astronoma! — wycedził powoli. — No, no, tego jeszcze

nie było. Frad, ten dzieciak wcisnął ci chyba swoje hobby. Zjem twój kask z farbą i czym tam

jeszcze, jeżeli w ogóle skończył podstawówkę.

— Słowo daję, szefie, nic nie wiem na ten temat.

— Hmm. Skoro tak, synu, to wymień wszystkie planety, zaczynając od leżącej najbliżej Słońca.

Pytanie było łatwe, niemniej należało się spodziewać, że po nim przyjdą trudniejsze.

— Merkury, Wenus, Ziemia, Mars, Jowisz, Saturn, Uran, Neptun, Pluton, Prozerpina.

— Wydaje mi się, że coś po drodze zgubiłeś.

— Owszem, około pięciu tysięcy — odpowiedział Chris najspokojniej, jak potrafił. — Kazał mi

pan wymienić planety, a nie satelity czy asteroidy.— Zgadza się. Jaki jest wobec tego największy

satelita? ł największa asteroida?

— Tytan. I Ceres.

— Najbliższa gwiazda stała?

— Słońce.

— Owszem. — Menażer uśmiechnął się niewesoło. — Niestety, tylko do czasu. Przestanie nią

być lada chwila. Ile miesięcy ma rok świetlny?

— Dwanaście, jak każdy inny. Rok świetlny nie jest miarą czasu, tylko miarą odległości... od-

ległości, którą światło przebywa w ciągu roku. Nie ma nic wspólnego z miesiącami. Mógłby

mnie pan równie dobrze pytać, ile cal ma tygodni.

— Cal ma pięćdziesiąt dwa tygodnie... sam dojdziesz do tego w moim wieku. — Lutz ponownie

zabębnił palcami o biurko. — Gdzieś się nałykał tych wiadomości? Nie będziesz mi chyba

wmawiać, że chodziłeś w Lakebranch do szkół?

— Mój ojciec przez większą część życia wykładał, dopóki nie zamknięto uniwersytetu — wy-

jaśnił Chris. — Był znakomitym naukowcem. Większość tego, co wiem, wiem od niego. Resztę

sam zaobserwowałem i wyliczyłem z ołówkiem i kartką papieru.

Chris poczuł, że stoi na pewnym gruncie, o ile uda mu się przemycić jedno kłamstwo: zastąpić

ekonomię astronomią. Nie przejął się następnym pytaniem, bo się go spodziewał.

— Jak się nazywasz?

— Crispin deFord — odpowiedział niechętnie.

Słuchający zarżeli z nagłej uciechy. Chris starał się nie zwracać na nich uwagi. Zapłacił za swoje

komiczne imię tyloma bójkami z rówieśnikami z sąsiedztwa, że nauczył się znosić je z pokorą,

acz bez zachwytu. Zdziwił się jednak, widząc, że Haskins unosi krzaczaste, wypłowiałe

brwi i przygląda mu się kolejny raz z wyraźnym zainteresowaniem. Chris nie miał pojęcia, co to

może znaczyć; zdążył już solidnie nadwerężyć moce spekulacyjne swojego umysłu.

— Niech któryś z was to sprawdzi — polecił menażer. — Mamy przecież paru facetów z

dawnego Uniwersytetu Scranton. Na Hoffę, Boyle Warner był przecież kiedyś profesorem,

prawda? Sprowadźcie go tutaj i skończmy już z tą sprawą.

— Co znowu, szefie, czyżbyś wyczerpał zasób podchwytliwych pytań? — pozwolił sobie na

szyderstwo Haskins, uśmiechając się od ucha do ucha.

Lutz odpowiedział lodowatym uśmiechem.

— Jakbyś zgadł — przyznał z zaskakującą szczerością. — Zobaczymy jednak, czy chłopakowi

uda się okpić Warnera.

— Chociaż raz stary łobuz przyda się na coś—mruknął ktoś za plecami Chrisa.

Głos był cichy, ale dotarł do uszu menażera; mężczyzna wysunął szczękę i znienacka walnął

groźnie pięścią w blat biurka.

— Przyda się do tego, żeby was dowieźć na miejsce, radziłbym nie zapominać! Stal swoją drogą,

a gwiazdy swoją... bez Boyle'a możemy w życiu nie zobaczyć więcej ani rudy żelaza, ani sztaby

stali. Przy nim wszyscy jesteśmy pudlarzami, jak tamten kmiotek. Kto wie, czy to samo nie od-

nosi się do tego chłopaka.

— Dobra tam, szefie, bez przesady. Co taki może wiedzieć?

— Właśnie usiłuję to ustalić — wycedził Lutz z zimną furią. — Który z was wie, co to jest odci-

nek? Zapadła cisza.

— A ty wiesz, rudy?

Chris przełknął ślinę. Znał odpowiedź, ale nie mógł pojąć, dlaczego menażer o taką drobnostkę

podnosi rwetes.

— Tak, proszą pana. Jest to najkrótsza odległość między dwoma punktami.

— Tylko tyle? — spytał ktoś z niedowierzaniem.

— Dokładnie tyle, ile dzieli nas od śmierci głodowej — oświadczył Lutz. — Frad, zabierz chło-

paka na dół i zobacz, co o nim powie Boyle; albo nie, lepiej go nie wyciągać z obserwatorium.

Ma teraz urwanie głowy z nanoszeniem poprawek kursu. Dorwij go w wolnej chwili. Dowiedz

się, czy był jakiś profesor deFord na Uniwersytecie Scranton, i każ przepytać solidnie chłopaka.

Ale to solidnie. Jeżeli da sobie radę, może zostać asystentem Boyle'a. Jak nie, to powędruje na

hałdy. Dość już tego zawracania głowy.

ROZDZIAŁ TRZECI

Wymiana

Nawet miasto, które, strząsnąwszy z siebie slumsy, odleciało w kosmos, ma swoje kryjówki.

Chris wiedziony naturalnym instynktem tropionego zwierzęcia niezwłocznie wyszukał sobie

własną. Nikt dotąd na niego nie polował. Głos wewnętrzny mówił mu jednak, że to tylko kwestia

czasu. Astronom miasta, doktor Boyle Warner, przyjął go wprawdzie bardzo miło, nie omieszkał

jednak starannie zbadać zakresu jego wiadomości; pytania ujawniły aż nadto wyraźnie, że

wiedza astronomiczna Chrisa, choć zaskakująca u tak słabo wykształconego chłopca, była zbyt

skromna, żeby cokolwiek znaczyć dla doktora Warnera czy dla miasta. Pełen skrywanych

wątpliwości, przyjął Chrisa na asystenta i zawiadomił o decyzji menażera miasta.

— Obawiam się, że trudno mi będzie znaleźć dla ciebie coś pożytecznego do roboty, Crispinie

— uprzedził otwarcie Chrisa. — Jeżeli każę ci tylko zamiatać obserwatorium, któryś z

zauszników Franka Lutza prędzej czy później nas nakryje. Frank może słusznie uznać, że nie

potrzebuję do tej roboty aż tak rosłego chłopaka jak Ly. Dopóki jesteś ze mną, musi wyglądać na

to, że cały czas się uczysz.— Będę się uczył — zapewnił Chris. — O to mi właśnie chodzi.

— Doceniam twój zapał — pochwalił doktor Warner ze smutkiem — Rozumiem cię bardzo do-

brze. Ale ta sytuacja nie potrwa wiecznie. Ani ja, ani nikt inny w Scranton nie jest w stanie w

ciągu dwóch lat uzupełnić dziesięcioletnich zaległości w twoim wykształceniu; nie mogę ci

przekazać wiedzy, którą sam zdobywałem przez lat trzydzieści. Zrobię co w mojej mocy, czyli

będę cię krył... ale prędzej czy później nas przyłapią.

Chris wiedział, że kiedy nadejdzie ta chwila, wyląduje na hałdach żużlu — stąd zrodził się po-

mysł kryjówki. Zastanawiał się, czy doktora też ześlą na hałdy. Nie wydawało się to zbyt praw-

dopodobne. Wątły, brzuchaty astrofizyk nie pociągnąłby długo przy łopacie, nie mówiąc już o

tym, że był jedynym nawigatorem miasta. Chris napomknął ostrożnie Haskinsowi o swoich

wątpliwościach.

— Nie masz się co łudzić — oświadczył Haskins cynicznie. — Prawda jest taka, że nie mamy

żadnego nawigatora. Oczekiwać od astronoma, że będzie nawigatorem, to tak jakbyś spodziewał

się, że kura usmaży ci jajko. Nasz doktorek nadaje się najwyżej na asystenta głównego nawiga-

tora, o czym Frank Lutz dobrze wie. Jak tylko trafimy na miasto, które będzie miało prawdzi-

wego nawigatora na wymianę, Frank może bez mrugnięcia okiem odesłać Warnera na hałdy. Nie

mówię, że musi, ale może.

Haskins niewątpliwie znał swojego szefa. A Chrisowi wystarczyło jedno spotkanie z Lutzem,

żeby w zupełności zgodzić się z kapitanem. Oficjalnie Chris zamieszkał w malutkim jednooso-

bowym pokoiku w akademiku uniwersyteckim. Zakwaterowano go jako asystenta doktora

Warnera. Trzymał tam jednak tylko pożyczone od

doktora książki, przyrządy matematyczne, wreszcie mapy i wykresy, nad którymi rzekomo miał

pracować; do tego mniej więcej ćwierć zapasów prostej odzieży i niewielkiego przydziału ży-

wności, jaki wydano mu z chwilą, gdy uzyskał oficjalny status mieszkańca. Pozostałe trzy

czwarte zadekował w kryjówce. Nie zamierzał dać się przyłapać pod oficjalnym adresem, kiedy

szpicle Franka Lutza ruszą w pogoń.

W kryjówce studiował równie pilnie jak w obserwatorium czy w akademiku. Był absolutnie zde-

cydowany dołożyć wszelkich starań, żeby doktor Warner nie musiał płacić za swoją ryzykowną

dobroć. Frad Haskins, choć rzadko odwiedzał chłopca, bo nie miał żadnych powodów bywać na

uniwersytecie, od pierwszego wejrzenia przejrzał taktykę Chrisa.

— Wiedziałem, że nie poddasz się bez walki — powiedział tylko.

Przez blisko rok Chris był przekonany, że robi postępy. Dzięki ojcu stosunkowo łatwo było mu

pojąć zasady gospodarki miasta. Rozumiał je zapewne lepiej niż którykolwiek z mieszkańców

Scranton, a już na pewno lepiej niż Frad Haskins czy doktor Warner. Miasto, od kiedy uniosło się

w przestworza, przerzuciło się na typ gospodarki charakterystyczny dla ściśle izolowanych pas-

terskich plemion koczowniczych; funkcjonowało teraz jako wspólnota, w której każdy może

ożywać wszystkiego, czego potrzebuje w związku ze swoją pozycją zawodową. Kiedy na

przykład Frad Haskins musiał gdzieś lecieć taksówką, wsiadając podawał automatowi numer le-

gitymacji ubezpieczeniowej. Gdyby jednak przy rozliczaniu roku finansowego wyszło na jaw, że

jego konto obciąża więcej przejazdów, niż to wynika z obowiązków służbowych, otrzymałby

naganę. A gdyby jemu, czy komukolwiek, wpadło do głowy ukrywać zapasy — obojętne szam-

pon czy bochenki chleba — nie skończyłoby się to tylko na naganie, gdyż jedno i drugie na

pokładzie miasta koczowniczego z konieczności występowało tylko w ściśle określonych i

ewidencjonowanych ilościach. Kary za magazynowanie dóbr były surowe i wymierzane bezz-

włocznie.

Miasto wiozło ze sobą walutę, ale żaden ze zwykłych obywateli nigdy jej nie oglądał, bo też nie

potrzebował. Waluty używano wyłącznie w handlu zagranicznym, płacąc za prawo postoju i inne

zezwolenia oraz towary, których ograniczony polem wiratorowym mikrokosmos miasta nie mógł

pomieścić. W tym samym celu pasterze starożytni przechowywali pewną ilość złota i drogich

kamieni. Ekwiwalentem złota na pokładzie Scranton był german, lecz w skarbcu miejskim spoc-

zywały nieliczne sztaby tego metalu. Chociaż w tej części galaktyki powszechnie bito monety z

germanu, miasto z chwilą podjęcia decyzji o odlocie przerzuciło się na banknoty papierowe —

„dolar koczowniczy", którym obracano w handlu z koloniami.

Chociaż konkretna sytuacja, w której się znalazł, stanowiła dla Chrisa nowość, ogólnie orien-

tował się w zasadach funkcjonowania miasta. Na razie jednak jego pozycja w Scranton była zbyt

mało znacząca, żeby mógł w jakikolwiek sposób wykorzystać swoją wiedzę. Pamiętał nędzę, w

jakiej przyszło żyć ojcu, i nie miał żadnej pewności, czy kiedykolwiek zrobi ze swoich wiado-

mości użytek,

Mijał rok, mijały ich kolejne gwiazdy. Haskins mówił, że menażer zdecydował wydostać się z

Grupy Lokalnej — umownej kuli o średnicy pięćdziesięciu lat świetlnych, której środek

stanowiło Słońce. Jego systemy planetarne zostały gęsto zasiedlone podczas wielkiego exodusu

kolonizacyjnego w latach dwa tysiące trzysta

siedemdziesiąt pięć — dwa tysiące czterysta głównie przez przedstawicieli schyłkowej cywili-

zacji ziemskiego Zachodu, szukających schronienia przed rządami wszechwładnej biurokracji.

Lutz domyślał się, a jego domysły zostały wkrótce potwierdzone wezwaniami kierowanymi do

Scranton drogą radiową, że starych miast wędrownych jest zbyt wiele, żeby mogły dopuścić do

konkurencji przybysza.

Chris starał się rozpoznawać mijane gwiazdy na podstawie ich widma. Był to jedyny sposób

identyfikacji, gdyż ich położenie błyskawicznie się zmieniało. Również konstelacje, chociaż o

wiele wolniej, znajdowały się w coraz to innym miejscu w stosunku do lecącego miasta. Za-

danie nie było łatwe i Chris często miewał poważne wątpliwości, czy dobrze określa mijane

obiekty. Mimo to był przejęty do głębi świadomością, że przepływające obok miasta świetlne

punkty to legendarne gwiazdy epoki kolonialnej, a jeszcze bardziej był przejęty, kiedy któreś z

tych słynnych słońc udało mu się schwycić w obiektyw niewielkiego teleskopu. Nawet w naz-

wach kołatały echa zamierzchłej przygody: Alfa Centaura, Wolf 359, RD-4* 4048, Altair,

Cygni 61, Syriusz, Kruger 60, Procjon, Eridani 40. Tylko nieliczne leżały w pobliżu trajektorii

lotu Scranton — większość pozostawała rozsiana „w kilwaterze", w tym wypadku pod miastem.

Część z nich była zresztą widzialna, a przynajmniej dawała się sfotografować. Trzeba przyznać,

że miasto, cokolwiek by Chris o nim sądził, stanowiło znakomite obserwatorium astronomiczne.

Jak to się działo, że widział gwiazdy, było dla niego całkowitą zagadką. Uważał, że skoro Scran-

ton podróżuje z szybkością wielokrotnie przewyższającą prędkość światła, gwiazdy pozostawi-

ane z tyłu w ogóle nie powinny być widoczne, a widmo gwiazd położonych po bokach w kie-

runku lotu powinno zostać poważnie zakłócone. Mimo to wygląd nieba specjalnie się nie

zmienił. Zrozumienie tego zjawiska wymagało posiadania podstawowej wiedzy o zasadach

funkcjonowania wiratorów, tymczasem teoretyczne wyjaśnienia doktora Warnera były jeszcze

bardziej mgliste niż zwykle... tak mgliste, że Chris podejrzewał, że uczony sam tego zagadnienia

dobrze nie rozumie,

Chrisowi brakowało podstaw teoretycznych, ale gwiazdy widziane z lecącego Scranton wy-

glądały mniej więcej tak samo jak z pola na pensylwańskim pustkowiu, w miejscu gdzie Appala-

chy zasłaniały łunę nad dawnym, ziemskim Scranton. Wnosił z tego, że osłona wiratorowa,

jakkolwiek niewidzialna, redukowała jasność gwiazd mniej więcej trzykrotnie, podobnie jak at-

mosfera ziemska w okolicy, z której Chris pochodził. Choć po raz kolejny nie potrafił wyjaśnić

przyczyny, zauważył, że zjawisko to ma swoje zalety. Część pomniejszych gwiazd przestawała

być widoczna gołym okiem, co znacznie ułatwiało obserwację, bo nie zakłócało jej nadmiarem

ciał niebieskich widzianych w przestrzeni kosmicznej. Czy był to rzeczywiście nieuchronny

efekt pola wiratorowe-go... czy też efekt wywołany specjalnie, żeby ułatwić nawigacje?

— Osobiście zapytam o to Lutza — oświadczył doktor Warner, kiedy Chris przedstawił mu swój

problem. — Efekt, o którym mówisz, szalenie mi przeszkadza; szczerze mówiąc, odbiera całą

przyjemność z uprawiania astronomii w otwartym kosmosie. Im prędzej to zrobimy, tym lepiej.

Pójdziesz ze mną, Crispinie. Nie bardzo mogę cię zostawić samego w obserwatorium, najlepiej

będzie, jak Lutz zobaczy nas razem.

Nagle dotarło do Chrisa, że wszyscy w Scranton stale wydają mu polecenia. Co miał jednak ro-

bić? Poszedł

7. doktorem Warnerem. Nie zachwycała go perspektywa ponownego spotkania z menażerem,

uznał jednak, że pod skrzydłami astronoma będzie najbezpieczniejszy; szczerze mówiąc impon-

owała mu niecodzienna odwaga doktora Warnera.

Ale nawet jeśli Boyle Warner zadał Lutzowi pytanie, Chris nie usłyszał odpowiedzi.

Frank Lutz nie uważał za słuszne, żeby petenci wyczekiwali na korytarzach. Jego zdaniem była

to dla obydwu stron strata czasu, którym ani on nie dysponował, ani podwładni nie powinni

dysponować w nadmiarze. Teraz, kiedy jego ewentualni oponenci nie mieli dokąd uciekać, nie

ukrywał też żadnych tajemnic urzędowych. Od czasu do czasu, żeby przypomnieć, kto rządzi

naprawdę w tym mieście, nie dopuszczał do siebie burmistrza, ale poza tym w godzinach

urzędowania wszyscy mogli wchodzić i wychodzić bez przeszkód.

Doktor Warner zasiadł z Chrisem w najdalszej ławie — Lutz urzędował w pomieszczeniach

dawnego sądu — i czekał cierpliwie, aż przyjdzie jego kolej, żeby stanąć u stóp pulpitu me-

nażera. Zapadł w lekką drzemkę; służbowe sprawy Franka Lutza nie obchodziły go, zresztą, jak

to w podeszłym wieku, słuch miał nie najlepszy. Chris miał natomiast młodzieńczy słuch i

młodzieńczą ciekawość; od małego ćwiczył zmysły, tropiąc w zaroślach drobną zwierzynę.

Wróciło poczucie zagrożenia, jakie wzbudził w nim Lutz przy pierwszym spotkaniu. To wyos-

trzyło spostrzegawczość chłopaka i pobudziło jego ciekawość.

— Nie mamy warunków, żeby kręcić nosem — mówił menażer. — To ogromna jednostka,

największa z napotkanych, w dodatku proponują nam uczciwy interes. Kiedy spotkamy ich

następnym razem, mogą już nie być tacy uprzejmi, zwłaszcza jeżeli teraz ich zlekceważymy.

Zamierzam przyjąć tę propozycję.— Czego chcą? — spytał ktoś.

Chris wyciągnął szyję, ale nie znal pytającego. Doradcy Lutza pozostawali zwykle anonimowi,

chyba że jak Huggins cieszyli się sławą skończonych zbirów.

— Przeanalizowali nasz kurs i namawiają do zmiany. Twierdzą, że kierujemy się w strony, które

dawno spenetrowali. Zauważcie, że jest to dla nas bardzo istotna informacja. Mają w tamtych

obszarach rozeznanie, którego nam brakuje. Zawsze lecimy w ślepo. Chcą nam zapłacić między

innymi podaniem nowego kursu, który doprowadzi nas w okolice bardzo niedawno zasiedlonych

planet rudonośnych, na których powinno się znaleźć dla nas mnóstwo roboty.

— Tak oni twierdzą.

— A ja im wierzę — obruszył się Lutz. — Nie padło jedno zdanie, którego by nie przetransmi-

towali w przestrzeń dirakiem. Każde słowo słyszały gliny, nie tylko tutaj, ale wszędzie, gdzie są

odbiorniki. Są wielką jednostką. Na pewno nie odważą się publicznie zawrzeć nieuczciwej tran-

sakcji. Mam tylko jeden problem: jakiej żądać zapłaty. — Spuścił wzrok na blat biurka. Zebrani

milczeli. Lutz podniósł wzrok z chłodnym uśmiechem. — Miałem kilka pomysłów, ale

najbardziej chyba odpowiadałoby mi, żeby uzupełnili nasze zapasy. Nie mamy dosyć żywności,

by dotrzeć do wskazanego przez nich gwiazdozbioru... Liczyłem na to, że zanim polecimy tak

daleko, wylądujemy na jakiejś bliższej planecie. Oni o tym nie wiedzą, a ja nie zamierzam ich

informować.

— Zorientują się, kiedy ich poprosisz o żywność, Frank...

— Nie jestem aż takim idiotą. Chyba zdajesz sobie sprawę, że żadne miasto wędrowne za ż a d n

ą cenę nie sprzeda ci nigdy grama żywności. Z równym powodzeniem mógłbyś próbować odku-

pić tlen albo pieniądze.

Mam zamiar poprosić o parę byle jakich urządzeń technicznych i dwóch czy trzech techników do

obsługi; w podzięce za rzekomo bezcennych fachowców przekażę im spory oddział ludzi, z

których nie mamy żadnego pożytku. Nie będzie ich aż tak wielu, żeby miasto tej wielkości nie

dało rady ich wchłonąć, a dla nas w drodze do rudonośnego gwiazdozbioru, na który Amalfi zo-

bowiązał się nas wykierować, byliby tylko dodatkowymi gębami do wykarmienia. Nie padnie

słowo na temat prowiantu. Zwykła wymiana personelu, i dokonań „według uznania", zgodnie z

koczowniczym zwyczajem.

Zebrani odpowiedzieli minutą pełnej szacunku ciszy. Nawet Chris musiał przyznać, że plan, na

tyle, na ile go zrozumiał, był bardzo sprytny.

— W dodatku w ten sposób pozbędziemy się wszystkich bezużytecznych włóczęgów i całego

prostactwa, które musieliśmy zabrać na pokład — dorzucił Lutz z uśmiechem. — Policja ziem-

ska nigdy się o niczym nie dowie; Amalfi też się nie zorientuje. Mają dosyć żywności, ba, leków

dla ponadmilionowej załogi. Przełknie trzy setki nadliczbowych kmiotków gładko jak aspirynę i

jeszcze uzna to za uczciwą cenę za dwóch techników i niepotrzebne do niczego urządzenia.

Najbardziej mi się w tym wszystkim podoba to, że w jakimś sensie zamiana jest uczciwa, z

czego wniosek...

Chris już nie słuchał. Z żalem posłał pożegnalne spojrzenie astronomowi, od którego zaznał tak

wiele pomocy, po czym cichutko, jak na kłusownika przystało, wykradł się z sądu i udał do swo-

jej kryjówki.

Kryjówka znajdowała się w magazynie położonym na obrzeżach miasta, niedaleko uniwersytetu.

Była dziełem przypadku. Piramida ogromnych skrzyń musiała rozsunąć się w pierwszych sekun-

dach po starcie, tworząc rozległy, nieprzebyty labirynt, o którym milczały mapy miasta. Chris

wydłubał scyzorykiem dziurę w ścianie jednej ze skrzyń i odkrył, że w środku znajdują się

urządzenia górnicze. (Oznaczenia na pozostałych sugerowały, że zawierają sprzęt podobnego

typu). Nie było specjalnych powodów do obaw, że ktoś rozpakuje skrzynie przed lądowaniem.

Miasto w locie raczej nie ma okazji do prowadzenia prac górniczych.

Na razie nie musiał opuszczać kryjówki. W magazynie znajdowała się również toaleta, która

wyglądała na nie uczęszczaną. Magazyn nie wymagał strażnika — kto połasiłby się na ciężkie

maszyny górnicze i dokąd by z nimi uciekł? Był dobrze wentylowany, lecz w labiryncie Chris

musiał uważać, żeby nie zaprószyć ognia. Dopóki miał zapasy żywności, raczej nic mu nie

groziło. Później będzie musiał podjąć ryzyko... ale w końcu był już w życiu kłusownikiem.

Najmniej spodziewał się gości. Na odgłos kroków natychmiast zgasił świecę. Mógł to być przy-

padkowy patrol czy zabłąkane dziecko — w najgorszym przypadku taki sam jak on uciekinier

szukający schronienia przed planowaną wymianą żywego towaru. Labirynt miał wiele zaka-

marków, a kryjówka Chrisa znajdowała się tak głęboko, że tygodniami mogliby mieszkać we

dwóch w magazynie, a ich drogi nigdy by się nie skrzyżowały.

Serce skoczyło mu do gardła, kiedy zdał sobie sprawę, jak bezszelestnie stąpa nieznajomy. Przy-

bysz pokonywał labirynt na pamięć.

Ktoś wiedział, gdzie go szukać — a przynajmniej wiedział o istnieniu jego schronienia.

Kroki stały się teraz głośniejsze. Nadchodzący zwolnił, a potem się zatrzymał. Chris wyraźnie

dosłyszał czyjś oddech.

Nagle oślepił go strumień światła z latarki.

— Do diabła. Chris, zapal światło.

Głos należał do Frada Haskinsa. Chris poczuł jednocześnie przypływ gniewu i ulgi. Olbrzym był

jego pierwszym przyjacielem i imiennikiem nieomal — cokolwiek by mówić, Fradley O. Has-

kins brzmi równie komicznie jak Crispin deFord — jednak wizytę odebrał jako dowód zdrady.

— - Mam tylko świece.

— W porządku. — Haskins siadł na podłodze i postawił latarkę pionowo na niewielkiej

skrzynce, której Chris używał jako stołu. Światło tworzyło jasny krąg na deskach skrzyni nad ich

głowami. — Czy mógłbyś mi powiedzieć, co tu właściwie robisz?

— Ukrywam się — oświadczył Chris dosyć ponuro.

—— Tyle to sam widzę. Od razu się domyśliłem, jak tylko zobaczyłem, że wynosisz książki.

Zawsze mam oko na dekowników; to mój zawód, przyda mi się na następnej planecie. Ale nie

widzę powodu, dla którego akurat ty miałbyś się ukrywać. Nie chcesz być przeniesiony do

większego miasta?

— Nie, nie chcę. Nie będę nikomu wmawiał, że mi tu było dobrze. Nienawidzę Scranton.

Chciałbym wrócić do domu. Ale przynajmniej jako tako się tutaj orientuję, Frad. Poznałem

Scranton, jeszcze kiedy byliśmy na Ziemi. Nie mam zamiaru dać się porwać drugi raz i

przechodzić przez to wszystko od nowa po to tylko, żeby znaleźć się na pokładzie kolejnego zni-

enawidzonego miasta, którego w dodatku nie znam. Poza tym nie lubię, kiedy się mną frymarczy

jak kawałkiem złomu.

— Zupełnie zrozumiałe, chociaż tego rodzaju wymiany należą do tradycji miast-wędrowców; ten

pomysł nie zrodził się w głowie Lutza. Czy wiesz, skąd się wzięły wymiany „według

uznania"?— Nie wiem.

— Z tradycji wymian graczy między drużynami baseballowymi. Zasada ma z górą tysiąc lat.

Prawo konsensowe, na którym się opiera, jest jeszcze starsze,

— To wiem. Może nawet datować się z czasów rzymskich. Ale, Frad, nie życzę sobie, żeby mnie

wymieniano jak kupę złomu.

— To, co teraz mówisz, to skończona głupota — stwierdził spokojnie olbrzym. — Zdążyłeś się

już chyba zorientować, że w Scranton nie ma dla ciebie żadnej przyszłości. W dużym mieście na

pewno znalazłbyś coś do roboty, a przynajmniej mógłbyś się czegoś nauczyć. U nas szkoły po-

zamykano na dobre. Druga sprawa: lecimy dopiero od roku i czeka nas jeszcze niejedna ciężka

chwila. Żadne miasto koczownicze nie jest miejscem całkiem bezpiecznym, ale stare są bezpiec-

zniejsze od nowych.

— Też się tam wybierasz?

— Nie mam po co — roześmiał się Haskins. — Amalfi ma pewnie z dziesięć tysięcy takich jak

ja. Poza tym Lutz mnie potrzebuje, chociaż sam jeszcze o tym nie wie.

— W takim razie... raczej... zostanę z tobą,

— Posłuchaj, rudy. — Zdesperowany Haskins walnął pięścią we własną dłoń. — Rany, jak mam

przemówić do rozumu temu dzieciakowi? Chris... nigdy ci tego nie zapomnę. Może kiedyś los

się do mnie uśmiechnie i będę miał własnego syna, choć na razie się na to nie zanosi. Możesz nie

mieć już drugi raz takiej okazji, jeżeli w tej chwili nie spojrzysz prawdzie w oczy. Posłuchaj, jak

dotąd jestem jedyną osobą, która wie, gdzie się ukrywasz, ale to tylko kwestia czasu. Zdajesz

sobie sprawę, co może zrobić Frank, kiedy dopadnie cię w kryjówce pełnej zapasów? Spróbuj o

tym pomyśleć przez chwilę.

Chris poczuł ucisk w żołądku.

— Chyba nigdy się nad tym nie zastanawiałem.

— Jesteś widać mało doświadczony, o co trudno cię winić. Ale ja ci powiem, co zrobi Frank:

każe cię rozstrzelać. I nikt w całym mieście nie kiwnie palcem w twojej obronie. W kodeksie

miast-wedrowców dekowanie żywności podpada pod najcięższy paragraf; zagrożenie dla

przetrwania miasta. Za coś takiego dostaje się kulę w łeb nie tylko w Scranton.

Zapadła długa cisza. Wreszcie Chris odezwał się cicho:

— Dobra, idę. Może tak będzie nawet lepiej. Idę.

— No, wreszcie przemówiłem ci do rozsądku — pochwalił go szorstko Haskins. — Chodźmy.

Powiem Frankowi, że byłeś chory. Zresztą wyglądasz na chorego. Musimy pędzić... odbijają za

dwie godziny.

— Czy mogę wziąć moje książki?

— To nie są twoje książki, tylko Boyle'a Warnera — niecierpliwie zwrócił uwagę Frad. — Od-

dam mu je później. Bierz latarkę i idziemy. W nowym mieście będziesz miał książek w bród. —

Przystanął nagle i posłał Chrisowi w półmroku gniewne spojrzenie. — Oczywiście w ogóle cię

nie obchodzi, dokąd lecisz. Nie spytałeś nawet, co to za miasto.

Frad miał rację: Chris nie spytał. A teraz pomyślał nad tym przez chwilę i musiał przyznać, że

rzeczywiście mało go to obchodzi. Kiedy jednak brnęli upiornym labiryntem, ciekawość zwy-

ciężyła przygnębienie.

— Nie spytałem, no i co z tego? Co to za miasto?

— Nowy Jork.

ROZDZIAŁ CZWARTY

Podniebna szkoła

Ze statku ewakuacyjnego rozciągał się niebywale piękny widok: w bezdennym oceanie gwiazd

unosiła się wyspa wysokich jak szczyty górskie wieżowców. Statek wyposażony był w silnik

rakietowy. Chris po raz pierwszy w życiu oglądał gwiazdy migocące dostojnie jak klejnoty

rozrzucone w przestworzach. Ale jeszcze większe wrażenie wywarł na nim milczący majestat

wzniesionej ludzką ręką metropolii chronionej niedostrzegalną z zewnątrz, sferyczną powłoką

pola wiratorowego. Pozostające z tyłu Scranton w porównaniu z Nowym Jorkiem wyglądało jak

sterta złomu.

Imigrantów przywitał na powłoce czterdziestoletni, barczysty, krótko ostrzyżony mężczyzna w

mundurze. Chris wzdrygnął się. Tutaj, jak wszędzie, gliniarz był dla niego naturalnym wrogiem.

Tymczasem sierżant powłokowy, który przedstawił się jako Andersen, skierował tylko przy-

byłych do oddzielnych kabin, gdzie mieli zostać przesłuchani.

Chris został sam w swojej kabinie. Kazano mu usiąść na wąskiej, wystającej ze ściany ławeczce,

naprzeciwko kratki komunikatora. Stamtąd płynęły pytania i tam należało kierować odpowiedzi.

Większość pytań dotyczyła najprostszych danych, takich jak nazwisko, wiek, miejsce urodzenia,

data zaokrętowania na Scranton i tym podobne. Chris odpowiadał chętnie; nikt dotąd nie zainter-

esował się nim na tyle, żeby pytać o podobne szczegóły. Szczerze mówiąc, nie znał nawet

wszystkich odpowiedzi.

Snuł interesujące rozważania na temat tożsamości swojego rozmówcy, który prawie na pewno

był automatem, a w dodatku mówiąc nie wybierał wyrazów z nagranego ludzkim głosem

słownika, lecz składał je z gotowych zgłosek. Rezultatem był w pełni zrozumiały, niemechanic-

zny, noszący wszelkie znamiona ludzkiej mowy dźwięk — zdania padały w naturalnych

kadencjach z intonacją na tyle wyrazistą, że można było wyczuć ich tryb i akcentowane wyrazy

— mimo to Chris nie miał wątpliwości, że głos jest mechaniczny. Nie wiedząc czemu, miał

wrażenie, że urządzenie przemawia dużymi literami.

Nawet w epoce od lat zdominowanej przez komputery, wspierające człowieka w wielu dziedz-

inach, Chris nie słyszał nigdy o urządzeniu, którego inteligencja pozwalałaby konstruować

mowę na podobnych zasadach, czy też o takim, które by posiadało dostateczną zdolność anali-

zowania danych, żeby prowadzić taki wywiad. Nie spotkał się też nigdy z maszyną, która

mówiłaby o sobie „my".

— CZY POBIERAŁ PAN JAKĄŚ EDUKACJĘ PRZED PRZYMUSOWYM ZAOKRĘTOW-

ANIEM, PANIE DEFORD?

— Prawie żadnej.

— CZY BYŁ PAN KSZTAŁCONY NA POKŁADZIE SCRANTON?

— Trochę. Właściwie pracowałem tylko pod kierunkiem pewnej osoby... podobnie jak z ojcem,

dopóki zdrowie mu na to pozwalało.

— WPRAWDZIE JEST JUŻ DOSYĆ PÓŹNO, ŻEBY ZACZYNAĆ, JEŻELI JEDNAK

ŻYCZY PAN SOBIE, MOŻEMY PANU ZORGANIZOWAĆ JAKĄŚ EDUKACJĘ...

— Marzę o tyra!

— RZECZ W TYM, ŻE ZDOBYCIE WYKSZTAŁCENIA ŚREDNIEGO W PRZYSPIESZO-

NYM TRYBIE WIĄŻE SIĘ Z BARDZO DUŻYM WYSIŁKIEM FIZYCZNYM. OD

PAŃSKICH ZAMIARÓW ZALEŻY, CZY TAKIE WYKSZTAŁCENIE BĘDZIE PANU

POTRZEBNE. CHCE PAN ZOSTAĆ PASAŻEREM CZY OBYWATELEM?

W przestrzeni kosmicznej odpowiedź była pozornie bardzo prosta. Najbardziej w świecie chciał

wrócić do domu i zostać pasażerem czegoś nie bardziej skomplikowanego niż Wspólnota Pen-

sylwanii podległa Zachodniemu Wspólnemu Rynkowi Konferencji Ziemskiej. Wiele ciężkich

nocy strawił na rozmyślaniach o tym, jak sobie jego najbliżsi dają bez niego radę i co myślą na

temat jego zniknięcia. Wiedział, że czeka go wiele podobnych nocy. Niemniej zdawał sobie

sprawę, że rodzina musiała się już jakoś bez niego urządzić, tymczasem wszystko wskazywało

na to, że znajduje się o dobre dwadzieścia lat świetlnych od Słońca, na pokładzie ponadmilion-

owej metropolii, i leci nie wiadomo dokąd. Ta gigantyczna konstrukcja nie odwiezie go na życ-

zenie do domu jak latająca taksówka.

Skoro więc i tak skazany jest na to miasto, równie dobrze może przyjąć jego obywatelstwo. Nie

warto było zostawać pasażerem, skoro nie miał pojęcia ani dokąd leci, ani czy miejsce przeznac-

zenia będzie warte opłaty

za przejazd. Podejrzewał, że status obywatela niesie z sobą pewne przywileje; postanowił dow-

iedzieć się jakie. Względy ostrożności nakazywały się też zorientować, jak urządzenie definiuje

pasażerów i obywateli.

— Z kim rozmawiam?

— Z OJCAMI MIASTA.

Odpowiedź zbiła go z pantałyku; z trudem powstrzymał się od zadawania pytań. Najważniejsze,

że rozmawiał z kompetentną osobą —jeżeli nawet termin „osoba" nie był całkiem na miejscu w

stosunku do urządzenia obdarzonego zbiorową osobowością.

— Czy wolno mi zadawać pytania?

— TAK, O ILE UZNAMY, ŻE MIESZCZĄ SIĘ W GRANICACH CZASOWYCH

NINIEJSZEGO PRZESŁUCHANIA. KIEDY NAM PAN ZADA PYTANIE, ZDECYDUJEMY,

CZY MOŻEMY NA NIE ODPOWIEDZIEĆ.

Chris namyślał się głęboko. Mimo wzmianki o ograniczeniach czasowych Ojcowie Miasta

czekali bez żadnych oznak zniecierpliwienia.

— Prosiłbym o wymienienie najistotniejszej różnicy między pasażerem a obywatelem.

— ŻYCIE OBYWATELA JEST PRZEDŁUŻANE W NIESKOŃCZONOŚĆ.

Wszystkiego mógł się spodziewać, ale nie takiej odpowiedzi. Tak dalece wykraczała poza jego

dotychczasowe rozmyślania czy lektury, że w pierwszej chwili nie zorientował się, o czym

mowa.

— W nieskończoność, to znaczy jak długo? — zdobył się wreszcie na ostrożne pytanie.

— NIESKOŃCZENIE DŁUGO. OBECNY BURMISTRZ URODZIŁ SIĘ W DWA TYSIĄCE

DZIEWIĘĆSET DZIEWIĘĆDZIESIĄTYM ÓSMYM RO-KU. UDOKUMENTOWANY WIEK

NAJSTARSZEGO MIESZKAŃCA MIASTA WYNOSI PIĘĆSET TRZYNAŚCIE LAT, JED-

NAK ISTNIEJĄ STATYSTYCZNE PODSTAWY DO PRZYPUSZCZEŃ, ŻE NA POKŁADZIE

PRZEBYWA KILKU JESZCZE STARSZYCH OBYWATELI, PONIEWAŻ ŚRODKI PRZE-

CIWŚMIERTNE ZOSTAŁY WPROWADZONE JUŻ W ROKU DWA TYSIĄCE OSIEM-

NASTYM.

Środki przeciwśmiertne! Tego już było za wiele. Chris poczuł, że jest w stanie strawić jedynie

mikroskopijną cząsteczkę tych rewelacji. Jeżeli będzie żył długo — bardzo długo — może doc-

zeka dnia, kiedy uda mu się wrócić do domu, choćby w tym czasie zawędrował na koniec świata.

Resztę będzie musiał przemyśleć później.

— Chce być obywatelem — oświadczył.

— MAMY OBOWIĄZEK POINFORMOWAĆ PANA, ŻE PRZYSŁUGUJE PANU PRAWO

DO ZMIANY DECYZJI PRZED UKOŃCZENIEM OSIEMNASTU LAT, JEDNAK PO TYM

TERMINIE DECYZJA MOŻE ZOSTAĆ ODWOŁANA TYLKO NA MOCY SPECJALNEGO

DEKRETU BURMISTRZA. — Z wąskiego otworu, którego dotąd nie zauważył, wypadła na

ławeczkę podłużna biała karta. — TO JEST PAŃSKA KARTA MIEJSKA UPRAWNIAJĄCA

DO KORZYSTANIA Z ŻYWNOŚCI, ODZIEŻY, MIESZKANIA I INNYCH NIEZBĘDNYCH

ŚWIADCZEŃ. NIEPRZYJĘCIE KARTY OZNACZA, ŻE TOWAR BĄDŹ USŁUGA NALEŻĄ

DO KATEGORII NIEDOZWOLONYCH. KARTA MOŻE ZOSTAĆ ZNISZCZONA TYLKO

PRZY ZASTOSOWANIU SPECJALNYCH TECHNIK. RADZILIBYŚMY JEDNAK JEJ NIE

GUBIĆ, PONIEWAŻ WYDANIE

DUPLIKATU ZAJMUJE OD CZTERECH DO SZEŚCIU GODZIN. W CHWILI OBECNEJ

PAŃSKA KARTA UPRAWNIA DO PRZYSPIESZONEGO KSZTAŁCENIA. JEŻELI NIE MA

PAN DALSZYCH PYTAŃ, PROSZĘ WYJŚĆ.

W pierwszej chwili Chrisowi trudno było sobie wyobrazić, że przyspieszone kształcenie, na

które został skierowany przez Ojców Miasta, naprawdę może być wyczerpujące fizycznie;

sądził, że będzie wymagało nie więcej wysiłku niż przespanie całego dnia. Naturalnie rozu-

mował teoretycznie. (Nigdy dotąd nie miał okazji zaznać snu kształceniowego, więc też nie miał

pojęcia, jak straszliwie męczące jest to zajęcie).

„Klasa" okazała się wielkim, szarym, nijakim pomieszczeniem pozbawionym tablicy czy ławek.

Jedyne wyposażenie stanowiło kilka leżanek. Nie było również nauczycieli; dorośli nosili tytuł

monitorów, a ich obowiązki sprowadzały się częściowo do obowiązków woźnych, częściowo

pielęgniarzy i nie miały nic wspólnego z tym, co Chris rozumiał jako nauczanie. Monitorzy

prowadzili uczniów do leżanek i pomagali dopasować do głowy lśniący metalowy hełm wypo-

sażony wewnątrz w setki maleńkich, niezmiernie ostrych zakończeń, które wbijały się w skórę

dostatecznie mocno, żeby ją podrażnić, ale nie zranić. Po założeniu urządzenia zwanego topo-

skopem monitorzy wychodzili z klasy. Pomieszczenie wypełniało się siwym oparem gazu.

Gaz przypominał mgłę, ale był suchy. Miał delikatny aromat liści laurowych, których szczyptą

Bob lubił przyprawiać potrawkę z królika. Gaz gęstniał. Widoczność wracała dopiero po lekcji,

kiedy ze stłumionym warkotem ruszały wyciągi. Po lekcji Chris nigdy nie umiał powiedzieć, czy

spał, czy nie. Nauczanie przebiegało za pośrednictwem hipnopedii. To starożytne słowo o auten-

tycznym greckim rdzeniu w dosłownym tłumaczeniu znaczyło „naukę przez sen". I rzeczy-

wiście, głowy uczniów wypełniały się dziwnymi głosami i obrazami, które do złudzenia przy-

pominały sny. Chris podejrzewał, że siwy gaz nie tylko pozbawia go wzroku, ale również po-

zostałych zmysłów; gdyby było inaczej, odbierałby z pewnością różne przypadkowe dźwięki,

takie jak pokasływanie uczniów, kroki monitorów, warczenie wentylatorów, słyszalne od czasu

do czasu buczenie napędu miasta, czy nawet uderzenia własnego serca; nigdy jednak nie doci-

erały do niego odgłosy tego typu, a jeśli nawet — to potem ich nie pamiętał. Sen kształceniowy

nie był zwyczajnym snem, lecz odcięciem umysłu od rozpraszających zakłóceń ze strony świata

sensorycznego. Poprzez lśniący hełm toposkopu dźwięk i obraz sączyły się wprost do mózgu.

Nietrudno pojąć, dlaczego wrażenia zmysłowe były niepożądane. Z komórek pamięci Ojców

Miasta do ostrych zakończeń hełmu przelewała się niepowstrzymana, bezlitosna lawina faktów.

Chris parokrotnie widział starszych od siebie byłych scrantończyków wyprowadzanych z lekcji

przez monitorów w stanie do złudzenia przypominającym atak padaczki. Petit mai... żadnego z

nich nie widział potem na leżance. On sam opuszczał klasę chwiejnym krokiem, skrajnie

otępiały i wyczerpany; stan ten pogłębiał się z dnia na dzień mimo kubka napoju regeneracy-

jnego, który stanowił obowiązkowe antidotum na siwy gaz, słabł i nie pomagała mu już żadna

ilość snu.

Napój miał dziwny smak i drażnił śluzówki w nosie. Kiedy jednak Chris któregoś dnia go nie

wypił, bank

pamięci przelał mu do mózgu podwójną dawkę geometrii rzutowej Riemanniana i Chris ocknął

się przytrzymywany na leżance przez czterech monitorów w ostatniej fazie klasycznego ataku

padaczki.

O mały włos nie zakończył wtedy edukacji. Na szczęście miał dosyć oleju w głowie, żeby się

przyznać, że poprzedniego dnia nie zażył swojej dawki środka przeciwkonwulsyjnego; w jego

przypadku toposkopowy pomiar aktywności elektrycznej mózgu rokował pomyślnie. Zezwolono

mu na powrót do kolegium — po tym wydarzeniu nie miał już wątpliwości, że nauka może być

pracą cięższą od wymachiwania łopatą.

I znów w zbolałej głowie Chrisa zaroiło się od głosów

i obrazów.

Chris stwierdził, że najłatwiej mu idzie historia miast wędrownych, ponieważ znał ich wczesne

dzieje, zwłaszcza wydarzenia poprzedzające bezpośrednio odlot z Ziemi. Tym razem jednak

poznawał ją z punktu widzenia wędrownego miasta. Optyka ta pomijała spore wycinki dziejów

istotne dla Ziemianina, natomiast koncentrowała się na wydarzeniach, o których Chris nigdy nie

słyszał, wydarzeniach ewidentnie nieodzownych dla zrozumienia, jakim cudem miasta mogły

odlecieć w kosmos i tam nadal funkcjonować. Odnosił nieodparte wrażenie, że przeszłe dzieje

Ziemi ogląda przez teleskop nie z tego końca, co trzeba.

Choć obrazy, głosy i inne doznania były tak realne, że natychmiast stały się częścią osobistych

doświadczeń Chrisa, historię bank pamięci przekazał w następujących

słowach:

„Początkowo podbój Układu Słonecznego był dziełem wojskowych, gdyż tylko oni mieli szansę

uzyskania ogromnych kwot koniecznych do podjęcia podróży kosmicznej w pojazdach rakie-

towych o ciekłym napędzie chemicznym. Na tym etapie rozwoju najwyższym osiągnięciem było

wzniesienie stacji obserwacyjno badawczej na Prozerpinie II, drugim satelicie planety najdalej

położonej od Słońca. Jej budowę rozpoczęto w dwa tysiące szesnastym roku, ale w dwadzieścia

osiem lat później, kiedy stacja została okresowo opuszczona, jej budowa jeszcze trwała.

Przyczyny opuszczenia stacji na Prozerpinie oraz pozostałych kolonii w Układzie Słonecznym

wiążą się z kierunkiem ówczesnej polityki ziemskiej. Ulegając nieubłaganym naciskom rywali-

zacji z Rosją i jej sprzymierzeńcami, przedstawiciele kultury ziemskiego Zachodu wypow-

iedzieli obozowi wschodniemu permanentną wojnę ekonomiczną. Pod jej naporem stopniowo

legły w gruzach tradycyjne liberalne instytucje polityczne. Na progu dwudziestego pierwszego

stulecia różnica miedzy rywalizującymi kulturami praktycznie zanikła, chociaż formy ich

rządów nosiły odmienne nazwy. W obydwu obozach powstawały państwa policyjne, w których

pojedynczy obywatel nie miał żadnej ochrony prawnej, W obydwu funkcjonował w pełni totali-

tarny system ekonomiczny, w obydwu gospodarka była ściśle kontrolowana przez państwo. Ta

forma polityki społecznej na Zachodzie nosiła nazwę anty-komunizmu, natomiast na Wschodzie

nazywano ją antyfaszyzmem. Oba określenia wzbudzały gorące emocje pospólstwa. W rzeczy-

wistości jednak ekonomia w żadnym obozie nie była ani komunistyczna, ani faszystowska i w

udokumentowanej historii Ziemi ani faszyzm, ani komunizm nigdy nie istniały jako systemy go-

spodarcze.

W tym właśnie okresie na Zachodzie na zlecenie senatora Alaski, Blissa Wagonera, zrealizowano

dwa programy badawcze. W trakcie prac dokonano wynalazków, które stworzyły podstawę roz-

woju drugiego etapu lotów kosmicznych. Pierwszym z nich był grawitonowy generator po-

laryzacji Dillona-Wagonera, znany obecnie pod nazwą wiratora, natychmiast wykorzystany jako

napęd w lotach kosmicznych. Drugim była askomycyna, pierwszy z antyagatyków, inaczej

mówiąc leków przeciwśmiertnych. Pierwsza ekspedycja wystartowała z układu satelitarnego

Jowisza w dwa tysiące dwudziestym pierwszym roku pod osobistym nadzorem Wagonera, który

został później osadzony w więzieniu i stracony za współudział w owym »zdradzieckim«

posunięciu. Chociaż nie istnieją żadne zapiski dotyczące losów ekspedycji, wiadomo na pewno,

że jej uczestnicy przeżyli, ponieważ druga wyprawa, która miała miejsce w trzysta pięćdziesiąt

lat później, natrafiła w Grupie Lokalnej na gwiazdy zasiedlone gęsto przez ludzkie istoty. Ich

języki były wyraźnie ziemskiego pochodzenia.

W tym czasie dokonano kolejnej próby powstrzymania wyścigu zbrojeń poprzez pakt zawarty

przez przywódców obu bloków, prezydenta zachodniego Wspólnego Rynku MacHinery'ego i

premiera Rosji Erdsenowa. Pakt podpisano w dwa tysiące dwudziestym drugim roku, lecz okres

Zimnego Pokoju, który po nim nastąpił, nie sprzyjał specjalnie lotom kosmicznym. Macliinery

został zamordowany w dwa tysiące dwudziestym siódmym roku i Erdsenow ogłosił się wtedy

premierem i prezydentem Zjednoczonej Ziemi, jednak w pięć lat później sam również padł ofiarą

zamachu. W tym samym roku członkom podziemnej organizacji działającej na Zachodzie, nie-

jakim hamiltonianom, powiodła się ucieczka z Układu Słonecznego we flotylli malutkich

stateczków o napędzie wiratorowym, zbudowanej z funduszy gromadzonych potajemnie na

rzecz nowej rewolucji amerykańskiej. Hamikonianie osierocili grono swoich wyznawców; jak

dotąd nie odnaleziono żadnych uczestników hamiltomańskiego exodusu, którym, bądź co bądź,

udało się umknąć Terrorowi, jak nazywano rządy sprawowane przez reżim Zjednoczonej Ziemi.

Jednym z pierwszych dekretów owego rządu, który mianował się Państwem Monopolistycznym,

była ustawa z dwa tysiące trzydziestego dziewiątego roku, zakazująca lotów kosmicznych i

uprawiania związanych z nimi dziedzin nauki. Mieszkańcy kolonii na planetach i satelitach

Układu Słonecznego nie zostali przesiedleni z powrotem na Ziemie, lecz po prostu odcięci

komunikacyjnie i pozostawieni własnemu losowi. Państwo Monopolistyczne gwałtownie rosło w

siłę. Historycy powszechnie zgadzają się, że upadek Zachodu datuje się najpóźniej na rok dwa

tysiące sto piąty. Nastąpił okres rosnącego ucisku i wyzysku, z którym w historii Ziemi nie

mogły się równać nawet najczarniejsze dekady Cesarstwa Rzymskiego,

Tymczasem gwiezdni uciekinierzy, przerzucając się z układu do układu, opanowywali kolejne

planety. W dwa tysiące dwieście osiemdziesiątym dziewiątym roku jedna z takich ekspedycji

nawiązała kontakt z planetą podległą, jak się okazało, Tyranii Wegańskiej, cywilizacji, która, jak

nam dzisiaj wiadomo, władała od ośmiu czy dziesięciu tysięcy lat znaczną częścią naszego sek-

tora galaktyki i nadal przeżywała okres ekspansji. Weganie bardzo prędko w nie zorganizow-

anych i nędznie wyposażonych kolonistach zwęszyli potencjalnych rywali i, połączywszy siły,

wyruszyli z zamiarem zrównania

kolonii z ziemią. W rachubę wchodziły jednak olbrzymie

odległości, tak więc do bitwy o Altair, pierwszego starcia w wojnie wegańskiej, doszło dopiero w

dwa tysiące trzysta dziesiątym roku. Siły kolonistów zostały rozgromione i rozproszone, przed-

tem jednak udało im się poczynić wystarczające szkody w szeregach wegańskich, by Weganie

zrezygnowali ze swojego zamiaru —jak się okazało — na zawsze.

W dwa tysiące trzysta siedemdziesiątym piątym roku na Ziemi odkryto ponownie wirator i

Zakład Metalurgiczny Numer Osiem Zjednoczenia Obróbki Toru oderwał się od Ziemi jako sa-

modzielny statek kosmiczny. Wkrótce jego śladem ruszyły inne kompleksy przemysłowe, a w

końcu całe miasta. Wiele z nich zmusił do tego kroku zarówno nieustanny kryzys na Ziemi, jak i

wieloletnie represje polityczne ze strony Państwa Monopolistycznego. Uciekające miasta szybko

odnalazły wśród pobliskich gwiazd dawne ziemskie kolonie. Uciekinierzy uzupełnili luki w

wiedzy na temat technologii oraz techniczne wyposażenie kolonistów, utworzyli z nimi wspólny

front przeciwko Weganom. W dalszych dziejach nie brakło zarówno kart chwalebnych, jak i

wstydliwych. W dwa tysiące trzysta dziewięćdziesiątym czwartym roku jedno z uciekających

miast, Grawitogorsk-Mars, które później przemianowało się na Gwiezdnego Mistrza Handlu,

splądrowało nowo powstałą kolonię ziemską na Thorze V; ten akt barbarzyństwa, który pozyskał

miastu przezwisko »Wściekłych Psów«, z czasem stał się wzorem postępowania z planetami

Wegan. Główna planeta Tyranii, Wega II, została w dwa tysiące czterysta trzynastym roku

oblężona przez armadę uzbrojonych miast. Jednym z nich był Gwiezdny Mistrz Handlu. Miasto

otrzymało zadanie zniszczenia osłaniającego szczelnie planetę systemu fortyfikacji orbitalnej.

Nadlatywała również, dowodzona przez admirała Aloisa Hruntę, Trzecia Flota Kolonialna, której

zadaniem było w razie upadku Wegi II przeprowadzenie okupacji planety. Tymczasem admirał

Hrunta zrównał Wegę z ziemią i skierował Trzecią Flotę do nieznanego sektora Galaktyki z

zamiarem założenia własnego imperium gwiezdnego. W dwa tysiące czterysta pięćdziesiątym

pierwszym roku jurysdykcja kolonialna uznała Hruntę m absenłia winnym bestialskiego lu-

dobójstwa z premedytacją. Kulminacją wysiłków zmierzających do ukarania Hrunty była bitwa o

BD40° 4048' w dwa tysiące czterysta sześćdziesiątym czwartym roku. Mimo ogromnych strat

obu stron dla żadnej bitwa ta nie okazała się rozstrzygająca. Jeszcze tego samego roku Alois

Hrunta ogłosił się Imperatorem Kosmosu.

Exodus przemysłu ziemskiego stał się w tym czasie tak powszechny, że Państwo Monopolistyc-

zne utraciło swoją bazę produkcyjną; za datę upadku systemu przyjęło się uważać rok dwa

tysiące pięćset dwudziesty drugi. W tym samym roku rozpoczęło się interregnum dyktatury poli-

cyjnej, rządu o ograniczonych uprawnieniach, powstałego w oparciu o luźną konfederację

państw spadkobierców niegdysiejszych Narodów Zjednoczonych, Reżim z powodu słabego po-

parcia ludności i braku bazy przemysłowej nie był w stanie roztoczyć kontroli nad gospodarką.

Konfederacja zdawała sobie jednak sprawę, że cała nadzieja na uzdrowienie gospodarki ziem-

skiej spoczywa w kolonistach i wolnych miastach; ogłoszono amnestię dla przebywających w

kosmosie, a jednocześnie rozpoczęto wdrażanie programu systematycznej pacyfikacji koc-

zowniczych miast napadających na planety osadników bądź atakujących bratnie miasta

wędrowne.

W naszym sektorze Galaktyki konfederacja w dalszym ciągu jest jedyną faktyczną władzą. Po

otruciu Aloisa Hrunty w trzy tysiące osiemdziesiątym dziewiątym roku nastąpiła gwałtowna

bałkanizacja jego imperium, które nie było specjalnie skonsolidowane nawet w czasach swojej

największej świetności.

Mimo że Alois Hrunta samozwańczo obwołał się Imperatorem Kosmosu, jego państwo wydaje

się pozbawione większych wpływów. W chwili obecnej prawo i porządek w Sektorze II są prak-

tycznie egzekwowane przez policję ziemską, gospodarka zaś opiera się na miastach

wędrownych. Oba systemy cechuje chaos i niewydolność, często dochodzi do sprzeczności in-

teresów.

Nie sposób przewidzieć, kiedy sytuacja dojrzeje do przeprowadzenia pozytywnych zmian i jak

będą wyglądać konkretne rozwiązania".

ROZDZIAŁ PIĄTY

„O święta naiwności!"

Trajkoczące niestrudzenie obwody komórek banku pamięci wzbudzały kolejne sny, miasto-

gigant parło przed siebie wśród gwiazd z szybkością zawrotną w porównaniu z tempem, z jakim

Scranton prowadziło swój nieśmiały rekonesans w obrębie Grupy Lokalnej. Przez dwadzieścia

cztery godziny na dobę na ulicach Nowego Jorku kłębił się gęsty tłum kupujących, nad głowami

śmigały taksówki, spod ziemi wydobywał się odległy, niemniej wyraźny łoskot metra kursu-

jącego tunelami wywierconymi w granitowym dnie miasta. Ten radosny i nie pozbawiony swois-

tej logiki młyn wprawiał Chrisa w stan oszołomienia.

Ponieważ się uczył, miał niewiele czasu na zwiedzanie. Zdobywał wiedzę nie tylko mechanic-

znie; powoli zaczął dostrzegać fakt, że hipnopedia w rzeczywistości niczego nie uczy. Kształce-

nie mechaniczne w najlepszym przypadku pozwala na przyswojenie pewnych faktów, natomiast

nie pokazuje, jak je ze sobą wiązać ani też wykorzystywać. Żeby wykształcić inteligencję — nie

samą tylko pamięć — niezbędny jest żywy nauczyciel.

Wyznaczony dla Chrisa opiekun naukowy, korpulentna, siwowłosa, nieustępliwa doktor Helena

Braziller była zdecydowanie najlepszą i najbardziej wymagającą nauczycielką, jaką Chris spot-

kał w życiu. Ojcowie Miasta zamęczali go, obciążając mu jedynie pamięć; doktor Braziller

zmuszała go do p r a c y.

— Podstawowe równanie przyczynku do teorii Blacketta-Diraca brzmi następująco:

gdzie P oznacza moment magnetyczny, U moment pędu, C i G zachowują swoją zwykłą wartość,

a B jest stałą, której wielkość wynosi w przybliżeniu 0,25. Przez proste przekształcenie równania

uzyskujemy następujący wzór:

stanowiący ogólnie przyjęty zapis podstawowego równania ujmującego zasadę działania wira-

torów, znanego również pod nazwą pochodnej Locke'a. Blackett, Dirac i Locke zakładali, że

równanie będzie również prawdziwe dla większych ciał w rodzaju olbrzymich planet gazowych

czy słońc. Drogą analizy wymiarowej przeprowadź na tablicy dowód, obalający słuszność ich

założenia.

Chris wolałby poznać odpowiedź na to pytanie w sposób o wiele prostszy; doktor Braziller

mogła mu zwyczajnie powiedzieć, że związki między grawitacją a ruchem wirowym ciał dotyc-

zyły jedynie elektronów i cząstek submikroskopowych, natomiast w makroskali nie miały żad-

nego praktycznego zastosowania. Ale doktor nie uznawała takiego trybu postępowania. Infor-

mację podaną wprost jego umysł wchłonąłby jak wiele innych faktów sączonych nieustannie do

jego pamięci przez Ojców Miasta, a to w pojęciu nauczycielki znaczyłoby, że Chris niczego nie

zrozumiał. Chciała, żeby nie tylko umiał powtórzyć rozumowanie Blacketta, Diraca i Locke'a,

ale również sam doszedł do tego, w którym momencie uczeni się pomylili i dlaczego prawo

ogłoszone w świetle lamp naftowych prehistorycznego roku tysiąc osiemset dziewięćdziesiątego

pierwszego, a doprecyzowane jako współczynnik Landego w roku tysiąc dziewięćset czterdzi-

estym, do roku dwa tysiące dziewiętnastego nie potrafiło oderwać od Ziemi nawet ziarnka pi-

asku.

— Ależ, pani doktor, czy nie wystarczy nam wiadomość, że popełnili błąd? Wiemy już jaki. Po

co odtwarzać ich tok rozumowania?

— Dlatego że wszyscy ci wielcy ludzie trudzili się po to, żebyś teraz mógł rozumować popraw-

nie. Aż do trzynastego wieku, dopóki Fibonacci nie przyswoił Zachodowi cyfr arabskich, na

całym świecie nikt, z wyjątkiem paru gorliwych uczonych, nie potrafił przeprowadzić dzielenia

pod kreską. Teraz byle dureń umie zrobić to, do czego zdolne były tylko największe umysły tam-

tej epoki. Czy uważasz się za pokrzywdzonego, bo wymaga się od ciebie wiedzy, dlaczego dzie-

lenie metodą Fibonacciego jest w nauce postępem? Albo sądzisz, że skoro tak wielki wynalazca

jak Locke nie znał się na analizie wymiarowej, to tobie też wolno, po tylu latach, nie znać jej

zasad? Poświęcili swoje życie, żeby uprzystępnić ci niezmiernie dla nich zawiłe problemy, i nie

będziesz w stanie skorzystać z tych ułatwień, dopóki nie zrozumiesz, na czym polega trudność.

Wracaj do tablicy i próbuj od nowa.

Ale nauka w „żywej" klasie miała też swoje dobre strony w rodzaju na przykład Piggy'ego

Kingston-Throopa. Piggy — naprawdę nazywał się George, jednak nikt, nawet doktor Braziller,

nie zwracał się do niego tym imieniem — nie był specjalnie bliskim przyjacielem Chrisa, ale w

niewielkiej klasie okazał się jedynym uczniem w jego wieku. Resztę klasy stanowili o wiele

młodsi od nich uczniowie. Chris, jak się okazało, słusznie odgadł, że Piggy nie należał do orłów.

Piggy wydawał się zachwycony posiadaniem kolegi, który z jakichś powodów był równie spóźn-

iony jak on i który znał się gorzej nawet na przedmiotach elementarnie łatwych dla Piggy'ego.

Pod wieloma względami okazał się całkiem miłym chłopakiem. Grzeczny, pulchny, dowcipny

blondynek niewiele sobie robił z rzeczy, do których inni przywiązywali wielką wagę. Pod tym

ostatnim względem stanowił korzystne zaprzeczenie Chrisa, który, z braku rozeznania nowej

sytuacji, często byle drobiazg brał sobie do serca.

Co nie znaczy, że zawsze przyznawał Piggy'emu rację; od początku znajomości toczyli nie końc-

zące się spory. Pierwsze typowe nieporozumienie dotyczyło anty agatyków.

— Zostaniesz obywatelem, prawda, Piggy?

— O, tak. Z pewnością.

— Zazdroszczę ci. Ja nie wiem, co bym chciał robić, nie mówiąc już o tym, że nie wiem, do

czego mógłbym się nadać.

Piggy odwrócił się i obrzucił Chrisa bacznym spojrzeniem. W drodze do szkoły przystanęli na

przerzuconym nad Czterdziestą Drugą Ulicą moście Tudor Tower Place. W przeszłości widok

przez Pierwszą Aleję na East River zasłaniał budynek ONZ; ale gmach zburzono w czasach Ter-

roru i został po nim jedynie pusty plac, za którym rozpościerała się rozgwieżdżona pustka.

— Jak to: robić? — zdziwił się Piggy. — No tak, możesz mieć pewne kłopoty, bo nie urodziłeś

się tutaj, ale myślę, że da się to jakoś przeskoczyć. Nie wierz we wszystko, co ci będą wmawiać,

Chris jak zwykle zrozumiał jedną piątą tego, co kolega miał do powiedzenia.

— Jesteś lepiej zorientowany — bronił się. — Ale prawo precyzuje bardzo wyraźnie, że zanim

dostaniesz obywatelstwo i zezwolenie na przyjmowanie środków, musisz wykazać się jakąś

umiejętnością. Istnieją trzy podstawy do uzyskania zezwolenia; pamiętam dokładnie, bo wku-

wałem to parę dni temu.

Skoncentrował się. Odkrył bardzo dobry sposób na odgrzebywanie w pamięci implantowanych

informacji: przymykał oczy i wyobrażał sobie siwy gaz. Po chwili ogarniała go senność, czy

może wspomnienie senności, jaką odczuwał podczas lekcji na dany temat. Informacja powracała

niemal w identycznej postaci. Tym razem też jego sposób nie zawiódł; po krótkiej chwili

usłyszał swój własny głos, zaskakująco podobny do głosu Ojców Miasta, Recytował monoton-

nie:

— Istnieją trojakie podstawy uzyskania obywatelstwa, mianowicie: (1) Wykazanie się niepod-

ważalnie użytecznym talentem w rodzaju umiejętności do programowania komputerów, posiada-

nia zdolności administracyjnych lub innych uzdolnień, które warto podtrzymywać zamiast ocze-

kiwać, że w następnych pokoleniach dzięki przypadkowi genetycznemu przyjdzie na świat od-

powiednia liczba osób o tych predyspozycjach. (2) Wyraźne upodobania intelektualne oraz

zamiłowanie do badań naukowych, filozofii i sztuki, ponieważ są dziedziny, w których trudno

jest uzyskać w ciągu jednego życia doskonałość, nie mówiąc już o zastosowaniu własnych od-

kryć. (3) Zdanie Testów Obywatelskich ukierunkowanych na

wykrycie rezerw i potencjalnych uzdolnień u wolniej rozwijających się osiemnastolatków, którzy

nie uzyskali dotąd zadowalających wyników w żadnej dziedzinie. Z którejkolwiek strony byś

tknął, sprawa nie wygląda różowo!

— Gadanie Ojców Miasta! — prychnął Piggy pogardliwie. — Co oni wiedzą? Są tylko kupą

złomu. Nic nie wiedzą o ludziach. Te przepisy zupełnie nie mają sensu.

— Dla mnie mają — sprzeciwił się Chris. — Wiadomo, że nie można wszystkim podać antya-

gatyków... słyszałem, że są trudniej osiągalne niż german. Na Scranton dowództwo zabroniło

nawet głośno o nich wspominać. W tej sytuacji konieczne jest jakieś kryterium, kto ma je dostać,

a kto nie.

— Dlaczego?

— Dlaczego? Po pierwsze dlatego, że to miasto jest czymś w rodzaju wyspy położonej na środku

niewyobrażalnie wielkiego oceanu. Poza rzadkimi wypadkami nikt nie może wejść na pokład ani

z niego zejść. Gdyby wszystkim podano specyfik przedłużający życie w nieskończoność,

wkrótce zrobiłby się tu taki tłok, że ludzie zaczęliby sobie deptać po głowach.

— Nie przesadzaj. Popatrz dokoła. Nie powiesz chyba, że stoimy sobie na głowach?

— Nie stoimy, bo antyagatyk jest wydawany tylko niektórym, do tego nie wszyscy mają poz-

wolenie na posiadanie dzieci. Spójrz choćby na siebie, Piggy. Mimo że twój ojciec i matka są w

tym mieście kimś, jesteś ich jedynym dzieckiem, a pozwolenie na posiadanie ciebie uzyskali

dopiero po stu pięćdziesięciu latach.

— Zostaw moich rodziców w spokoju — mruknął Piggy. — Nie umieli zadbać o swój interes i

tyle.

— W porządku. Wobec tego weź na przykład mnie. Jeżeli do osiemnastych urodzin nie okaże

się, że mam jakieś specjalne uzdolnienia... a nie wiem, czym mógłbym się wykazać... nie zostanę

obywatelem i nie dadzą mi środków. A jeśli nawet uzyskam obywatelstwo, dajmy na to zdając

testy, to i tak zanim pozwolą mi na posiadanie chociaż jednego dziecka, będę musiał udowodnić

swoją przydatność genetyczną. Tak się dzieje tam, gdzie istnieje konieczność zachowania stałej

liczby ludności; prosty rachunek ekonomiczny, czyli akurat coś, na czym się znam, Hggy.

Piggy splunął w zadumie przez balustradę. Trudno orzec, czy chciał w ten sposób dać wyraz

swoim obawom, a jeśli tak, czy miał na myśli tylko ekonomię, czy również inne zagadnienia

poruszone w rozmowie.

— No dobra — oświadczył w końcu. — Załóżmy, że podają ci środek i zezwalają na posiadanie

dziecka. Dlaczego dziecku też nie mieliby podać antyagatyku?

— Powinni, o ile się zakwalifikuje.

— O święta naiwności! Nie rozumiesz, że po to właśnie istnieją Testy Obywatelskie? To właśnie

jest ta furtka. Jeżeli nie załapałeś się inaczej, możesz załapać się przy testach, zwłaszcza jeśli

masz jakieś znajomości. Jeżeli jesteś nikim, Ojcowie Miasta zapewne sfałszują wyniki i to na

twoją niekorzyść. Ale jeśli jesteś kimś, nie będą zbyt surowi. A jeśli będą zbyt surowi, mój ojciec

może ich zawsze podregulować. On ich programuje. Tak czy siak, do testów nie sposób się przy-

gotować, co znaczy, że są zwyczajnym oszustwem,

Chris był wstrząśnięty, ale dalej bronił swego.

— No bo to nie jest ten rodzaj testów. To znaczy, nie chodzi w nich o to, czy jesteś dobry z anal-

izy wymiarowej, historii czy z czegokolwiek innego. Są po to, żeby

wykazać zdolności wrodzone, a nie nabyte w ten czy inny sposób umiejętności.

— Bujda na wiratorach! Test, do którego nie sposób się przygotować, to test, który można zdać

oszukując. Nie widzę innej możliwości. Jeżeli się tak upierasz, że trzeba być supermózgiem,

żeby otrzymać środek przeciwśmiertny, to przyjrzyj się opiekunowi, którego ci przydzielono.

Nie ma własnych dzieci i jest zwykłym gliną... a ma prawie tyle lat co burmistrz!

Aż do tej chwili Chris nie dawał za wygraną. To był jednak cios poniżej pasa.

Z początku był przerażony, kiedy się zorientował, że jego dowód tożsamości przewiduje zakwa-

terowanie przy rodzinie, a przerażenie przeszło w panikę, kiedy dowiedział się, że numer na ski-

erowaniu jest numerem nie kogo innego tylko sierżanta Andersona. Przez pierwsze tygodnie

spędzone w mieszkaniu Andersonów w dawnym Chelsea Chris był podejrzliwy i nastroszony, co

maskował taką dawką uprzejmości, na jaką pozwalało mu nikłe obycie towarzyskie.

Wkrótce jednak przekonał się, że poznany na powłoce sierżant nie jest żadnym ludojadem, a

jego żona, Carla, była najbardziej ciepłą i uroczą kobietą, jaką Chris w życiu poznał. Ander-

senowie nie mieli dzieci, przyjęli więc Chrisa serdecznie, jakby był ich własnym synem. W do-

datku, zgodnie z przewidywaniami Ojców Miasta, Anderson okazał się idealnym opiekunem dla

młodziutkiego, nowo przybyłego pasażera, ponieważ nikt, nie wyłączając samego burmistrza,

nie znał miasta tak dobrze jak on.

W istocie rzeczy jego funkcje znacznie przekraczały kompetencje policjanta — gdyby zaistniała

konieczność przedostania się na pokład statku nieprzyjaciela, oddziały policyjne mogły być

przekształcone w jednostki obrony miasta i oddziały desantowe. Chociaż w siłach zbrojnych

Nowego Jorku wielu mężczyzn nominalnie miało wyższe stopnie od sierżanta powłokowego

Andersena, jednak opiekun Chrisa i jego milczący, śniady kolega Dulany stali na czele ochotnic-

zych oddziałów, praktycznie niezależnych od hierarchii policyjnej i podległych bezpośrednio

burmistrzowi Amalfiemu.

Właśnie ten fakt zapoczątkował nić przyjacielskiego porozumienia miedzy Chrisem a jego op-

iekunem. Chris nigdy jeszcze nie widział na własne oczy Amalfiego, chociaż wszyscy w mieście

mówili o burmistrzu tak, jakby był ich osobistym znajomym. Nareszcie spotkał kogoś, kto rzec-

zywiście znał burmistrza i widywał go parę razy na tydzień, Chris nie był w stanie zapanować

nad ciekawością.

— Ludzie tak tylko gadają, Chris. Mało kto widuje Amalfiego, jest na to zbyt zajęty. Amalfi od

dawna kieruje wszystkim i robi to dobrze, więc ludzie uważają go za przyjaciela. Wiedzą, że

można mu zaufać.

— Ale jaki on jest?

—— Skomplikowany... ale to chyba można powiedzieć o wszystkich. Będę najbliższy prawdy,

jeśli powiem, że jest niezwykle przenikliwy. Potrafi doszukać się związków między wydar-

zeniami, które uchodzą uwagi innych. Umie ocenić sytuację i natychmiast wypatrzyć nitkę, od

której pruje się cały płaszcz. Musi posiadać taką umiejętność, bo jest zbyt przeciążony obowiąz-

kami, żeby pozwolić sobie na sprawdzanie każdego ściegu z osobna. Moim zdaniem i tak zaha-

rowuje się na śmierć.

Do tej właśnie sprawy powrócił Chris po przygnębiającej dyskusji z Piggym.

— Powiedział mi pan kiedyś, sierżancie, że nasz

burmistrz zapracowuje się na śmierć. Od Ojców Miasta wiem, że ma kilkaset lat. Przecież każdy,

kto zażywa antyagatyki, może żyć wiecznie, prawda?

— Nic podobnego — zaprzeczył Anderson z przekonaniem. — Nikomu nie jest pisane żyć

wiecznie. Zawsze, prędzej czy później ulegnie jakiemuś wypadkowi. Środki przeciwśmiertne nie

są zresztą „lekarstwem" na śmierć w ścisłym tego słowa znaczeniu. Czy wiesz, na jakiej zasadzie

działają?

— Nie — przyznał się Chris. — Nie braliśmy tego

jeszcze w szkole.

— Z banku pamięci dowiesz się wszystkiego ze szczegółami, ja pamiętam tylko piąte przez dzi-

esiąte. Ogólnie rzecz biorąc, istnieje kilka odmian antyagatyków, z których każda ma inne

działanie. Najważniejsza askomycyna pobudza działanie komórek układu siateczkowo-

śródbłonkowego, do którego należą ciałka białe. Obdarza organizm tak zwaną odpornością nies-

woistą, co znaczy, że przez następne siedemdziesiąt lat nie grozi ci żadna choroba zakaźna. Po

upływie tego okresu dostajesz następną szczepionkę i tak dalej. Askomycyna nie jest, jakby

sugerowała jej nazwa, antybiotykiem, tylko pochodną endotoksyny, cukrem złożonym zwanym

mannozą. Askomycyna swoją nazwę zawdzięcza faktowi, że podobnie jak antybiotyki, powstaje

drogą fermentacji.

Kolejnym antyagatykiem jest TATP — triacetyl-triparanol, którego działanie polega na pow-

strzymywaniu w organizmie syntezy substancji tłuszczowej zwanej cholesterolem. Cholesterol

ma tendencję do gromadzenia się w arteriach i wywoływania wylewów, apopleksji, nadciśnienia

i tym podobnych. TATP musi być zażywany codziennie, ponieważ organizm każdego dnia od

nowa zabiera się do wytwarzania cholesterolu.— Czy nie jest to dowód, że cholesterol czemuś

służy? — spytał Chris ostrożnie.

— Oczywiście. Jest absolutnie nieodzowny dla rozwoju płodu, tak więc kobiety w ciąży muszą

odstawić TATP. Mężczyznom cholesterol nie jest do niczego potrzebny, a mężczyźni są o wiele

podatniejsi na choroby krążenia niż kobiety.

Obecnie stosuje się jeszcze dwa rodzaje antyagatyków o pomniejszym znaczeniu. Jeden z nich

powstrzymuje syntez? hormonu snu, który również jest niezbędny w ciąży, poza tym jednak

przysparza wyłącznie kłopotów. Substancję tę wyodrębniono z krwi przeżuwaczy, na przykład

krów, których krwiobieg jest tak dziwnie skonstruowany, że drugi sen grozi im śmiercią.

— Chce pan powiedzieć, że pan n i g d y nie sypia?

— Nie mam na to czasu — oświadczył Anderson z najgłębszą powagą. — Ani też, chwała Bogu,

najmniejszej potrzeby. Ale już sama askomycyna w połączeniu z TATP-em znosi dwie najc-

zęściej spotykane przyczyny śmierci: infekcje i choroby układu krążenia. Powstrzymanie tych

dwóch czynników tylko przedłuża średnią długość życia co najmniej o dwa wieki.

Ale śmierć nadal jest nieuchronna, mój chłopcze... Jeżeli nie zginiesz w wypadku, dopadnie cię

rak, na którego nie mamy jeszcze remedium... owszem, askomycyna atakuje zwyrodniałe tkanki

z taką siłą, że rak przestaje być zabójczy... środek ten chroni nawet przed promieniowaniem"

twardym, jednak rak potrafi tak zbrzydzić życie, że śmierć bywa jedynym humanitarnym wy-

jściem. Można też umrzeć z wycieńczenia albo z braku dostępu do antyagatyków. Można zginąć

od kuli... i z przepracowania. Nie przeczę, że w naszym mieście żyje się dosyć długo, ale nic

takiego jak nieśmiertelność

nie istnieje. Nieśmiertelność, podobnie jak jednorożec, jest tylko mitem. Nawet wszechświat nie

będzie trwał wiecznie.

Wreszcie nadeszła okazja, na którą Chris czekał, chociaż nie bardzo wiedział, od czego zacząć.

— Czy... czy komuś, kto został obywatelem, kiedyś przestaje się podawać środki prze-

ciwśmiertne?

— Specjalnie? Nigdy o takim przypadku nie słyszałem — powiedział Anderson, marszcząc

czoło. — W każdym razie nie w Nowym Jorku, Jeżeli Ojcowie Miasta wydadzą na kogoś wyrok

śmierci, zostaje rozstrzelany. Po co ma wegetować do końca siedemdziesięcioletniego okresu?

Byłoby to karygodnym wręcz okrucieństwem. Po co ktoś miałby komuś odstawiać leki?

— No... testy nie zawsze są wiarygodne. To znaczy, jeżeli, dajmy na to, ktoś został obywatelem,

a potem odkryto, że nie jest... eee... tak genialny, jak sądzono...

Sierżant powłokowy obrzucił Chrisa uważnym spojrzeniem. Zapadła długa cisza, w czasie której

Chris wyraźnie słyszał pulsowanie krwi we własnych skroniach.

— Chyba rozumiem — powiedział wreszcie powoli Anderson. — Ktoś nieźle nawiratorował ci

w głowie. Jak długo, twoim zdaniem, przetrwałoby miasto, gdyby tylko geniusze mieli prawo do

obywatelstwa? Ani byś się obejrzał, jak by się wyludniło. To wszystko nie funkcjonuje na takich

zasadach. Środki przeciwśmiertne stosowane są po to, żeby podtrzymywać umiejętności. Rodzaj

umiejętności nie ma najmniejszego znaczenia. Pod uwagę bierze się jedynie to, czy bardziej lo-

giczne jest przedłużanie życia danego osobnika, czy też kształcenie jego następców co

czterdzieści, pięćdziesiąt lat. Popatrz się na mnie, Chris. Nie jestem żadnym geniuszem, tylko

zwykłym sierżantem policji, ale znam się na mojej robocie na tyle, że Ojcom Miasta nie opłaca

się kształcić mojego następcy w młodszym pokoleniu. Zdecydowali zachować dotychczasowego

policjanta, czyli mnie, chociaż jestem tylko zwykłym gliną. Czemu nie? Nie mam nic przeciwko

temu, robota mi odpowiada, a kiedy Amalfi potrzebuje doświadczonego policjanta, wzywa albo

mnie, albo Dulany'ego, a nie któregoś z oficerów, bo żaden z nich nie ma za sobą tylu lat doświ-

adczeń co my dwaj. Kiedy burmistrz potrzebuje sierżanta powłokowego — wzywa mnie; kiedy

musi wysłać patrol na inny statek — wzywa Dula-ny'ego; a kiedy chce mieć pod ręką mistrza

jakiejś specjalności — to też go sobie zaprasza. Na pokładzie miasta, również dlatego, że miasto

jest tak wielkie, można znaleźć przedstawiciela każdej specjalności. Dopóki ten system działa,

nie ma potrzeby, żeby po mieście chodziło więcej takich jak ja. Albo więcej niż n specjalistów

innej dziedziny^ jeśli zapotrzebowanie wynosi n.

— Wygląda na to, że wykuł pan tę lekcję na blachę — uśmiechnął się Chris.

— Każdą lekcję wykułem — potwierdził Anderson. — To znaczy wszystko, co mi przekazali.

Kiedy Ojcowie Miasta raz włożą ci coś do głowy, to już na dobre.

Jego słowa przerwał klarowny, melodyjny gwizd dochodzący z głębi mieszkania. Powłokowy

zadarł wielką głowę i uśmiechnął się.

— Zaraz się przekonasz — zapowiedział. Był wyraźnie czymś ucieszony. Dotknął guzika na

poręczy fotela.

— Anderson? — odezwał się ktoś zmęczonym głosem. Chrisowi natychmiast przemknęło przez

myśl, że taki

głos musiał mieć tata niedźwiedź w starożytnym micie o Złotowłosej.

— Tak... Słucham pana.

— Decydujemy się na kontrakt. I mnie, i Ojcom Miasta w miarę odpowiadają warunki. Za

chwilę przystąpię do podpisania umowy. Wolałbym, żebyś się tutaj zjawił i na wszelki wypadek

zapoznał z jej treścią. Coś mi się widzi, Josel, że tym razem idziemy na całość.

— Zaraz będę. — Anderson dotknął guzika. Uśmiechnął się szerokim, chłopięcym uśmiechem,

jakiego Chris nigdy u niego nie widział.

— Burmistrz! — wykrzyknął Chris podniecony.

— No.

— O czym mówił?

— Znalazł dla nas robotę. O ile nie będzie przeszkód, powinniśmy wylądować za parę dni.

ROZDZIAŁ SZÓSTY

Planeta zwana Niebiosa

Planeta, miotana burzą, była całkiem niewidoczna. W miarę jak miasto ostrożnie obniżało lot,

coraz wyraźniej występował zarys pola wiratorowego, które przybrało wygląd czaszy kipiącej od

czarnych chmur poprzecinanych błekitnozielonym światłem błyskawic. Czasza spływała stru-

gami deszczu i gradu. Kiedy opadli niżej, grad ustąpił, ale deszcz przybrał na sile.

Po niezliczonych miesiącach mijania kolejnych słońc w rozgwieżdżonych przestworzach doby-

wający się z ciemności niski pomruk grzmotów miał w sobie coś przygnębiającego, wręcz prze-

rażającego.

Chris siedział z Piggym na molo u wylotu Gansevoort Street, z którego Herman Melville odpły-

wał na spotkanie dalekich Mórz Południowych.

Wpatrywał się w świetlistą kulę przelatującego nad miastem pioruna tak, jakby pierwszy raz w

życiu oglądał tego rodzaju zjawisko atmosferyczne. Równie nietęga była mina Piggy'ego, który

nigdy w życiu niczego podobnego nie widział. Nowy Jork miał lądować na planecie po raz pier-

wszy, od kiedy chłopak przyszedł na świat.

Skąd Amalii wiedział, jak zejść do lądowania — nie pogróżka nie była zbyt niepokojąca, bo

chociaż Piggy ważył więcej od Chrisa o jakieś dziesięć kilogramów, były to głównie kilogramy

tłuszczu. Rozochocony burzą Chris już miał wyśmiać kolegę, kiedy antyczne deski molo

zadrżały pod krokami stalowych buciorów. Zaskoczony spojrzał przez ramię i zerwał się na

równe nogi.

Za plecami chłopców stało dwudziestu pozbawionych twarzy ludzi w skafandrach kosmicznych.

Najeżeni bronią, wyglądali jak falanga gigantycznych robotów. Deski zaskrzypiały i ugięły się z

jękiem, kiedy jeden z nich wystąpił naprzód i nieoczekiwanie przemówił do Chrisa.

Głos był gromki i metaliczny, wzmacniacz wyraźnie podregulowano do przekrzykiwania kanon-

ady piorunów na wielkich przestrzeniach, mimo to Chris rozpoznał go bez trudu. Zakuty w

zbroję mężczyzna był jego opiekunem.

— CHRIS! — Głos nagle stracił na sile. — Chris, co ty tu robisz? I chłopak Kingstona-Throopa

z tobą?! Piggy, powinieneś mieć więcej oleju w głowie! Lądujemy za dwadzieścia minut, tu

mamy właśnie bramę wypadową. Zmiatajcie obaj.

— Przyszliśmy tylko popatrzeć — zaczął się bronić Piggy. — Każdemu wolno patrzeć.

— Nie mam czasu na dyskusje. Idziesz stąd, czy nie? Chris szarpnął kolegę za łokieć.

— Chodź, Piggy. Po co mamy komuś zawadzać?

— Puszczaj mnie. Nikomu nie zawadzam. Jak chcą, mogą po mnie przejść. Nie będę stąd szedł

tylko dlatego, że jemu się tak podoba. On nie jest moim opiekunem, tylko zwykłym gliną.

Stalowe ramię wyciągnęło się w stronę chłopca. Na końcu rozwarła się para szczypców.

— Poproszę o kartę — szorstko zażądał Anderson. —

Później się dowiesz, o co zostałeś oskarżony. Jeżeli nie ruszysz się stąd natychmiast, wyznaczę

dwóch ludzi, żeby ci w tym pomogli, chociaż w tej chwili potrzebny mi jest każdy człowiek.

Zrobimy ci takiego haka w karcie, że do końca życia będziesz żałował.

— Już dobra. Po co się tak zaraz ciskać? Idę. Pękate, stalowe ramię z rozwartymi groźnie

szczypcami nadal wysuwało się do przodu.

— Poproszę kartę.

— Powiedziałem przecież, że idę.

— No to zjeżdżaj!

Piggy nagle spokorniał. Rzucił się do ucieczki. Chris posłał swojemu opiekunowi zdumione

spojrzenie, po czym poszedł w ślady kolegi, jak najstaranniej omijając nieruchome posągi z

błękitnej stali rozstawione na całej długości molo.

Piggy zdążył już zniknąć. Kiedy oszołomiony Chris puścił się pędem w stronę domu, miasto, w

feerii błyskawic, wylądowało.

Na nieszczęście Chrisa Ojcowie Miasta nie wzięli poprawki na lądowanie: nauka przebiegała

jakby nigdy nic, tak że chłopiec miał tylko bardzo mętny obraz najświeższych wydarzeń.

Wprawdzie nowojorskie biuro informacji podawało co godzinę pięciominutowe bloki informa-

cyjne, jednak dziesięciolecia jałowej rutyny lotu sprawiły, że serwis sieci kablowej składał się z

komunałów. Funkcja biura w czasie lotu sprowadzała się do transmitowania programów z

ogromnych zbiorów muzycznych i teatralnych miasta. Chris podejrzewał, że większość obywa-

teli podziela jego zdanie, iż nadawane wiadomości są mętne i niewiele mówiące. Nieliczne in-

formacje, jakie miał, zawdzięczał sierżantowi Andersenowi. Nie było tego wiele, bo sierżant

rzadko pojawiał się w domu, pochłonięty organizacją przyczółka na Niebiosach. Chrisowi udało

się podsłuchać zaledwie parę zdań, głównie z rozmów prowadzonych przez sierżanta z Carlą.

— Chcą, żebyśmy im pomogli rozwinąć przemysł na planecie. To pozornie proste, rzecz jednak

w tym, że ich społeczeństwo ma strukturę feudalną. Sześćdziesiąt sześć tysięcy tak zwanych

elektorów, czyli zwykłych wolnych posiadaczy ziemskich, ma pod sobą ogromną liczbę pod-

danych. Nikt nigdy nie zadał sobie trudu, żeby ich przeliczyć. Archaniołowie życzą sobie utrzy-

mać ten stan rzeczy nawet po uruchomieniu przemysłu ciężkiego.

— Nie wydaje mi się to możliwe — oświadczyła Carla.

— Bo też nie jest możliwe, o czym przekonają się, kiedy skończymy naszą robotę. W tym

właśnie cały sęk. Nie wolno nam ingerować w system społeczny planety, tymczasem wy-

wiązując się z kontraktu, zainicjujemy rewolucję... długą i powolną, niemniej jednak rewolucję.

A kiedy gliniarze wyładują po naszym odlocie i zorientują się, co jest grane, będziemy odpowia-

dać za pogwałcenie status quo.

— Gliniarze! — zaśmiała się Carla melodyjnie. — Kochanie, to słowo brzmi w twoich ustach

jak obelga. A kimże ty jesteś? Ile jeszcze trzeba stuleci, żebyś pogodził się z tym, że sam jesteś

gliną?

— Wiesz, o co mi chodzi — oświadczył chmurnie Anderson. — Niech ci będzie, jestem gliną.

Ale nie jestem ziemskim gliną, tylko m i e j s k i m, a to wielka różnica. Cóż, pożyjemy, zobac-

zymy. Co jest na lunch? Muszę wyjść za pół godziny.

Burza, zgodnie z przepowiedniami, nie ustawała. Chris przy każdej okazji chodził oglądać roz-

pakowywanie i montaż maszyn, których śladem następnie wędrował

do przemysłowych sektorów, gdzie mógł podziwiać sforę rozchybotanych, gąsienicowych ła-

zików bagiennych. Pojazdy osadników, chociaż różnej wielkości, były skonstruowane według

podobnych zasad: opasłe cylindry z przejrzystego tworzywa wzmocniono stalowymi obręczami i

zaopatrzono po obu bokach w gąsienice o tak wielkich ogniwach, że mogły funkcjonować jako

koła łopatkowe w szczególnie grząskim terenie. Kadłub pojazdu był wodoszczelny, jednak na

oko Chrisa maszyny nie potrafiły pływać, choćby nawet zostały wyposażone w ukryte śruby

napędowe; w razie awarii mogły najwyżej liczyć na zachowanie równowagi i wzywać pomocy

drogą radiową, o czym świadczyły liczne anteny. Wyglądały bardziej na polewaczki niż jed-

nostki pływające.

Czy na takich mokradłach mógł powstać jakikolwiek przemysł? Chris nie potrafił sobie nawet

wyobrazić, jakim cudem rolnicze społeczeństwo mogłoby przeżyć pośród nieprzerwanych stru-

mieni ulewy, zwłaszcza w sytuacji, gdy tylko skąpe fragmenty planety znajdowały się nad pow-

ierzchnią wody. Potem jednak przypomniał sobie to i owo na temat kolonizacji Wenus, która od-

bywała się w podobnie trudnych warunkach. Tam skończyło się rolnictwem podmorskim; jednak

rolnictwo też wymagało wielkich ilości energii, w dodatku mieszkańcy Niebios nie doszli nawet

do etapu Wenus — wyglądało na to, że ich główne pożywienie stanowi zielsko bagienne i ryby.

Chris z najwyższą uwagą przysłuchiwał się rozmowom osadników w dokach — nie tym, które

toczyli z mieszkańcami wędrownego miasta po angielsku skomplikowanym językiem technic-

znym, lecz rozmowom, które prowadzili między sobą. Język osadników był dziwną cmoktaną

wersją rosyjskiego, niegdyś języka uniwersalnego, obecnie właściwie martwego, używanego

tylko w zapadłych kątach wszechświata. Banki pamięci od pierwszych dni nauki bezlitośnie

tłoczyły Chrisowi rosyjski do głowy. Był to jeżyk bardzo trudny do opanowania, zwłaszcza na

pokładzie miasta, w którym nikt prawie go nie używał. Archaniołom, którzy zachowywali os-

trożność nawet w prywatnych rozmowach, nigdy nie przyszło do głowy, że ktoś z wędrowców

mógł operować ich mową. Fakt, że sami mówią po rosyjsku, był dla nich dowodem, że ich histo-

ria wyprzedza historię miast koczowniczych. Z pewnością, nie zaświtało im nawet w głowach,

że ich słowa mogą być chociaż w części rozumiane przez nastolatka, który włóczy się po nabr-

zeżach, gapiąc się na łodzie motorowe.

Z zasłyszanych rozmów i coraz rzadszych wizyt opiekuna w domu Chris stworzył sobie mglisty

obraz oczekiwań kolonistów. Gdyby był obywatelem, mógłby zwrócić się wprost do Ojców Mia-

sta o przedstawienie mu tekstu umowy, jako pasażer nie miał jednak tego rodzaju uprawnień.

Ogólnie wywnioskował, że Archaniołowie zamierzają zaprowadzić u siebie gospodarkę

wzorowaną bez reszty na gospodarce Wenus, z jej podmorskim rolnictwem i hodowlą oraz zas-

tosowaniem napędu radiotransmisyjnego, podobnego do napędu, który utrzymywał miejskie

taksówki w powietrzu. Wędrowcy mieli w grząskim, osuwającym się terenie wykopać funda-

menty pod generatory stacji przekaźnikowej. Mieli również, korzystając z własnych urządzeń,

oczyścić rudy niezbędnych dla przedsięwzięć energetycznych metali, głównie toru, który

występował na Niebiosach w ilościach znacznie przewyższających moce przerobowe planety. Po

reorganizacji gospodarki Archaniołowie zamierzali uruchomić własne rafinerie i sprzedawać oc-

zyszczony tor innym planetom. Co ciekawsze, mieli również

wystarczająco dużo germanu i byli skłonni płacić nim za usługi miasta, mimo że był metalem

niezmiernie trudnym do uzyskania. Dla osadników tego rodzaju umowa była korzystna, po-

nieważ nie uczestnicząc w handlu międzygwiezdnym, odczuwali dotkliwy deficyt dolarów koc-

zowniczych.

Kiedy tabor maszyn, człapiąc gąsienicami, wytoczył się w teren, gdzie zniknął spowity nieus-

tającą nawałnicą, odwiedziny sierżanta Andersena zrobiły się jeszcze rzadsze, a liczba kolo-

nistów w dokach gwałtownie zmalała. Teraz stało tam tylko kilka pojazdów bagiennych, z nie

wyjaśnionych przyczyn nazywanych łabę-ziówkami, które Chris chodził podziwiać każdego dnia

po szkole. Były to zwykle niewielkie jednostki; ich właściciele usiłowali wytargować od

wędrowców egzotyczne kurioza dla swoich dam, wyglądało jednak na to, że ten rodzaj handlu

ugrzązł w martwym punkcie, podobnie jak wszystko na tej planecie. Obywatele Nowego Jorku

nie potrzebowali pieniędzy, a niebiańscy feudałowie i wolni władycy nie mieli zbyt wielu

towarów na wymianę. Wkrótce wszelki dopływ informacji ustał prawie zupełnie. Bardzo to

Chrisa zmartwiło.

Doprowadzony do ostateczności, wpadł na pomysł. Zawsze nosił przy sobie niewielki, tani

scyzoryk z wbudowanym w rękojeść kompasem. Ten jeden z niewielu prezentów, na jaki było

stać jego ojca, mógłby przehandlować jako egzotyczną ciekawostkę. W pierwszej chwili odrzucił

pomysł, zły na siebie, że coś takiego w ogóle mogło mu przyjść do głowy, kiedy jednak sierżant

Dulany, a następnie sierżant Anderson, zostali oficjalnie wciągnięci na listę „zaginionych", przes-

tał się wahać. Jego ostatnie wątpliwości dotyczyły już tylko tego, czy kompas zadziała w wa-

runkach silnie wzmożonej aktywności elektrycznej, ale w końcu na Ziemi też nie spisywał się

zbyt dobrze. Wyczekał na moment, kiedy jeden z feudałów po nieudanym targu kroczył sztywno

do swojej sześcioosobowej łabędziówki. Chris podszedł ze scyzorykiem na wyciągniętej dłoni.

— Gospodin...

Zatrzymany — wielkie, krzepkie chłopisko o twarzy pochmurnej jak: burzowe niebo jego ojc-

zystej planety — przystanął i spojrzał z góry na chłopca.

— Tak, chłopcze? Mówiłeś coś?

— Tak, panie. Za pozwoleniem, mam tutaj bardzo pożyteczny przyrząd pochodzenia ziemskiego.

Czy chcielibyście go obejrzeć?

— Mówisz w naszym jeżyku? — zdziwił się mężczyzna, w dalszym ciągu zachmurzony. Wziął

scyzoryk z roztargnieniem. Przedmiot wyraźnie go zaciekawił, ale jeszcze bardziej zaintereso-

wała go łamana ruszczyzna Chrisa. — Skąd znasz rosyjski?

— Ze słyszenia, panie. To bardzo trudny język, ale staram się, jak mogę. Spójrzcie, prosto z

Ziemi, z kołchozu Pensylwania. Prawdziwy staroć, składany ręcznie.

— No, no. Jak też to działa?

Chris pokazał, jak otworzyć oba ostrza, natomiast próby objaśnienia mechanizmu funkcjonow-

ania kompasu Archanioł zbył machnięciem ręki. Albo słaba znajomość języka czyniła wywód

niezrozumiałym, albo feudał zdążył się już zorientować, że tego rodzaju urządzenie musi być

bezużyteczne w gęsto naszpikowanej błyskawicami atmosferze Niebios.

— Hmm, widać, że to tandeta, ale może żona zechce to nosić na szyi. Ile za to chcesz?

— Panie, chciałbym pokierować jeden, jedyny raz pańską łodzią. O nic więcej nie proszę.

Osadnik przyglądał mu się przez dłuższą chwile, po czym wybuchnął śmiechem.

— Proszę bardzo, proszę bardzo — powiedział, kiedy opanował już pierwszą wesołość. — Wy,

włóczędzy, lubicie targować na całego, ale czegoś takiego jeszcze nie widziałem.,, tę historię

będę opowiadać latami! Zgoda, dobiliśmy targu.

Nie przestając chichotać, ruszył przodem do doku, gdzie zostali zatrzymani przez powłokowego,

który rozpoznał Chrisa. Obie strony wyjaśniły policjantowi, jakiego dobiły targu. Wartownik z

koczowniczego miasta niechętnie pozwolił chłopcu wsiąść na pokład łabędziówki.

Dwaj osadnicy siedzący w kabinie położonej na dziobie chybotliwego walca zerwali się na ich

widok z gniewem i przestrachem, ale właściciel uspokoił ich zdecydowanym ruchem dłoni.

Ciągle wydawał się nieźle ubawiony.

— Spokojnie. To tylko dzieciak. Dał mi błyskotkę za to, że mu pokażę, jak człapie nasza łajba.

Idźcie na rufę, za chwilę do was przyjdę.

Sądząc z wyrazu twarzy, jego towarzysze nadal nie byli zachwyceni, ale posłusznie opuścili

kabinę. Wielki mężczyzna usadził Chrisa twarzą do panoramicznej szyby i pokazał, jak ma

trzymać manetki przepustnicy położone po obu stronach koła sterowego.

— Samo kręcenie kołem nie wystarczy, musisz regulować tempo poszczególnych gąsienic. Prze-

suwać tę wajchę do przodu albo do tyłu. Za czerwoną kreską masz wsteczny bieg. Jakby zaczęło

buksować, zrób pełen obrót kołem. Silnik zgaśnie i łódź osiądzie w błocie. Kiedy trafi na

twardsze podłoże, sama z siebie zacznie pełznąć do przodu, uruchamiając tłoki; ciśnienie w

zbiorniku podniesie się i koło automatycznie odkręci się do pozycji wyjściowej. Zrozumiałeś?

— A czy mógłbym spróbować?— Hmm, sądzę, że tak. Wycofam pojazd z doku i będziesz mógł

pojeździć sobie w kółko zaraz za powłoką. Musisz tylko pilnować, żeby nie stracić z oczu latarni

sygnalizacyjnej Nowego Jorku.

— Czy pozwolisz, panie, żebym sam wyprowadził pojazd?

— Dobra — łaskawie zgodził się ubawiony olbrzym. — Tylko bez szaleństw. Oba drążki spoko-

jnie przesuń za czerwoną kreskę, W porządku. Nie tak szybko. Powolutku! Spokojnie! Teraz

lewy drążek na luz. W porządku; widzisz, jak się zaczęła obracać?

Gdzieś z tyłu łabędziówki rozległo się nawoływanie. Olbrzym w odpowiedzi wybuchnął po-

tokiem mowy, z którego Chris zrozumiał zaledwie parę słów.

— Mam coś do obgadania na rufie. Wrócę za chwilę — zwrócił się do Chrisa. — Pamiętaj,

żadnych wygłupów i nie trać z oczu latarni.

— Tak jest, panie.

Właściciel łodzi opuścił sterówkę. Chris dosłyszał jeszcze, jak z rozbawieniem relacjonuje histo-

rię chłopaka z doków, który potrafi wydukać parę słów po rosyjsku, w związku z czym uważa, że

potrafi kierować łodzią. Potem mężczyźni zaczęli rozmawiać przytłumionym szeptem.

Parę minut Chris spędził, starając się możliwie niezgrabnie obchodzić ze sterami, chociaż

prowadzenie łodzi nie wymagało specjalnej wprawy. Następnie zgodnie z poleceniem, puścił

pojazd w kółko przeciwnie do ruchu wskazówek zegara, podniósł się z przedniego siedzenia i

ostrożnie wycofał pod drzwi prowadzące do sąsiedniej kabiny.

Prawdę mówiąc, chciał się dowiedzieć czegokolwiek — ostatnio odczuwał dojmujący niedosyt

informacji. To, co usłyszał, zaskoczyło go bezgranicznie.

Mężczyźni szwargotali pośpiesznie w dialekcie, który w nikłym tylko stopniu przypominał język

uniwersalny, wpojony Chrisowi przez bank pamięci; mimo to fragmenty rozmowy były jasne i

zrozumiałe.

— ...Sęk w tym, że nie da się tego zrobić bez miasta...

— ...opanować miasto?... Nie mamy nawet planu, nie mówiąc już o porządnej mapie.

— To się załatwi później, jak już będzie po wszystkim... Możemy rzucić do walki tysiące po-

spólstwa, ale ich system obronny... najpierw musimy obezwładnić ich Huaku, czy jak to się tam

u nich nazywa, bo nie stać nas na to, żeby walczyć jak równy z równym.

— No to w czym rzecz? Wzięliśmy dwóch głównodowodzących ich wojsk do niewoli. W razie

czego możemy ich przetrzymywać w nieskończoność... W życiu nie słyszeli o twierdzy Wilczy

Bicz ani nie mają pojęcia, gdzie...

Rozmowa gwałtownie się urwała. Łabędziówka grzmotnęła o coś zgrzytliwie i niezdarnie zac-

zęła pokonywać przeszkodę. Chris upadł na pokład. Ktoś zaczął się dobijać do drzwi,

wrzeszcząc ze złością. Dźwięki ucichły, kiedy siłą bezwładu opadła grodź między kabinami,

Walcząc o utrzymanie równowagi podczas wściekłych przechyłów łodzi, Chris stanął na nogach

i starannie obadał grodź z wszystkich stron, sprawdzając, czy nie dałoby się jej zamknąć na

amen.

Owszem, natrafił na wielką zasuwę, która byłaby w stanie utrzymać sforę niebiańskich psów na

dystans, nie dawała się odsunąć z drugiej strony. Cóż, będzie musiał zaryzykować, chociaż lepiej

by się czuł, mając solidną kłódkę na podorędziu. Po zadartym, rozchybotanym pokładzie dogra-

molił się z powrotem do fotela pilota. Puszczona samopas łódź starała się posłusznie krążyć w

kółko, ale błoto jest zbyt płynnym i ruchomym podłożem, żeby pojazd sam zdołał utrzymać kie-

runek. Łódź zataczała coraz większe kręgi, wreszcie wpakowała się w nabrzeże. Policja

wędrownego miasta pędziła już w ich stronę.

Chris wrzucił wsteczny bieg i wycofał się z miasta najszybciej, jak tylko się dało, chociaż ani w

połowie tak szybko, jak by chciał. Potem zawrócił łabędziówką o sto osiemdziesiąt stopni i

rzężącą, ślizgającą się łódź skierował prosto w paszczę nawałnicy. Prowadził wpatrzony w świet-

listy punkcik na przecięciu dwóch linii na ekranie radaru, który zapewne był oznaczeniem bazy.

Nie miał pojęcia, dokąd tym sposobem dojedzie. Mógł tylko mieć nadzieję, że trafi do twierdzy

Wilczy Bicz i zastanie tam Andersena i Dulany'ego oraz że szóstce rozwścieczonych osadników

po drugiej stronie grodzi nie uda się wcześniej sforsować drzwi palnikiem.

ROZDZIAŁ SIÓDMY

Demon w potrzasku

Łabędziówką zaledwie od pięciu minut brnęła, ślizgając się, do przodu, a już żółty blask latarni

w dokach zdążył zgasnąć, jakby go ktoś zdmuchnął. Jeśli nie liczyć uwięzionych osadników, o

których starał się nie myśleć, Chris w cylindrze łodzi tkwił sam, jak pisklak w jajku, skazany na

wyłączne towarzystwo nie znanych sobie urządzeń, pomruk silników, trzask piorunów i błys-

kawice nie kończącej się burzy.

Z natężeniem wpatrywał się w pulpit sterowniczy, ale nie był w stanie wywnioskować nic pon-

adto, co już i tak wiedział. Wszystkie instrumenty były opisane cyrylicą. Chociaż Ojcowie Mia-

sta życzyli sobie, żeby obywatele posługiwali się uniwersalnym, jak na razie Chris nie odbył ani

jednej lekcji czytania w tym języku. Nie był w stanie ustalić zasad obsługi nawet tak prostego

urządzenia jak radiostacja; po chwili poszukiwań zrezygnował z pomysłu odnalezienia podsta-

wowej długości fali, na której utrzymywano łączność w Nowym Jorku i wezwania tą drogą

pościgu i pomocy. Nie był nawet w stanie stwierdzić, czy ma do czynienia z nadajnikiem ferro-

magnetycznym czy magnetycznym, nie mówiąc już o odczytaniu oznakowań skali.

A przecież musiał skontaktować się z miastem. Przede wszystkim przekazać podsłuchane

szczegóły zamachu. Na ucieczkę ze spiskowcami ich własną łabędziówką zdecydował się w

przypływie desperacji, której z chwili na chwilę coraz bardziej żałował. Zastanawiał się, w jaki

sposób wrócić na brzeg i jak najszybciej zrelacjonować urzędnikom Amalfiego wszystko, czego

się dowiedział.

Pytanie jednak, czyby go wysłuchali, a jeśli nawet tak, czy daliby mu wiarę? Nikt, kto się cho-

ciaż trochę liczył na pokładzie miasta, nie miał zwyczaju zawracać sobie głowy młodymi

ludźmi, dopóki nie nabyli statusu obywateli. Dorośli obywatele byli z kolei tak starzy, że strach

się było do nich zbliżyć, a poza tym z powodu różnicy wieku nie lubili sobie zawracać głowy

pasażerami.

Naturalnie mógł bez trudu przekazać wszystkie informacje Ojcom Miasta. Informacje te

powędrowałyby jednak do banku pamięci, co było równoznaczne z odstawieniem ich na boc-

znicę. Ojcowie Miasta nigdy nie podejmowali żadnych działań na podstawie posiadanych

danych, a nawet nie przekazywali informacji z własnej inicjatywy; informacje wydawali wyłąc-

znie na żądanie, które z powodzeniem mogło nie nastąpić w ciągu najbliższych stuleci.

W każdym razie kości zostały rzucone. Teraz ktoś w mieście musi się dowiedzieć, dokąd Chris

jedzie., i wysłać za nim pościg. Ale żaden z zagadkowych, połyskliwych instrumentów nie chciał

zdradzić swoich tajemnic. Nie wiedział też, jakimi środkami dysponowało miasto. Taksówki

sterowane były drogą radiową, ale to za powłoką miasta przestawało działać, a o ile Chris się

orientował, Nowy Jork nie dysponował pojazdami naziemnymi zdolnymi do poruszania się po

słabo oświetlonym, grząskim, niepewnym podłożu planety. Wprawdzie gdzieś w hangarach mia-

sta spoczywało kilka większych samolotów bojowych, lecz któryż pilot podjąłby się ich

prowadzenia pośród nieustających burz? A zresztą nawet gdyby, to czego szukać w świecie, w

którym nawet największe wsie i zamki produkowały i zużywały tak niewiele energii, że

pokładowe instrumenty wykrywające nie mogły odróżnić ludzkich siedzib od byle rozbłysku pi-

oruna.

Łabędziówka z chlupotem parła w wyznaczonym kierunku. Po jakimś czasie Chris zauważył, że

od kilku minut nie koryguje już kursu, a mimo to zielone światełko nadal tkwi na przecięciu linii.

Zaryzykował i na chwilę puścił stery. Zielony punkcik nie znikał ze środka ekranu. Coś — być

może po prostu to, że przez dłuższy czas utrzymywał punkcik na środku ekranu — włączyło

autopilota.

Było to pewne ułatwienie, ale teraz mógł za to zupełnie spokojnie zamartwiać się, przy czym do

listy trosk przybyła mu jeszcze jedna: jak w razie czego odłączy autopilota? Odpowiedni guzik z

pewnością znajdował się w zasięgu ręki, lecz Chris nie potrafił przeczytać oznaczeń. Uwięzieni

osadnicy zachowywali się podejrzanie cicho. W tyle głowy kołatało mu podejrzanie, że będą

próbowali przepalić drzwi — musieli też mieć gdzieś na pokładzie jakąś broń. Dotąd ograniczyli

się do walenia w grodź.

Modlił się gorąco, żeby powodem tej ciszy było pogodzenie się więźniów z losem. Gorzej by

było, gdyby okazali się zadowoleni z rozwoju wydarzeń. Jego sytuacja była już dostatecznie nie-

ciekawa: nie miał pojęcia, co robić z ludźmi i łodzią, kiedy już dotrą do twierdzy Wilczy Bicz...

Nie miał również czasu na snucie jakichkolwiek dalszych planów — w świetle kolejnej błys-

kawicy wyrosły przed nim mury twierdzy.

Chociaż dzieliło go od nich jeszcze kilka kilometrów, budowla nawet z tej odległości wyglądała

imponująco. Chris nie mógł tego teraz porównać, ale było jasne, że wieże są wyższe od niek-

tórych nowojorskich drapaczy chmur. Na oko czarna, pozbawiona okien bryła o ślepych ścianach

liczyła sobie co najmniej trzydzieści pięter.

W pierwszej chwili odniósł wrażenie, że twierdzę otacza fosa, było to jednak złudzenie wy-

wołane odległością — w rzeczywistości stała pośrodku wielkiego targanego burzą jeziora. Chris

w żaden sposób nie mógł uwierzyć, że nieporadna konstrukcja łodzi wytrzyma takie przechyły,

nie mówiąc już o tym, by zdołała posuwać się do przodu.

Poruszył manetkami; tak jak przypuszczał, łódź przestała reagować na ręczne sterowanie i parła

uparcie w stronę wody. Po chwili z ogłuszającym sykiem ruszyły pompy wtłaczające do kabiny

sprężone powietrze; nad łodzią zamknęła się tafla jeziora. Pojazd pełznął po dnie.

Teraz już nawet błyskawice nie oświetlały drogi — Chris był zdany wyłącznie na światła w

kabinie, zbyt słabe, żeby przebić się przez ciemny odmęt. Miał wrażenie, że przezroczyste ściany

łodzi zmętniały nagle.

Po dziesięciu długich jak wieczność minutach gąsienice zgrzytnęły, jakby trafiły na kamień, i

pojazd powoli stanął. Chris jeszcze raz spróbował ręcznego sterowania, ale bez skutku.

Wokół łodzi zapłonęły światła.

Łabędziówka stała bezpiecznie na redzie w grocie sporych rozmiarów. Przez ściekające z

kadłuba strumyczki żółtawej wody Chris zobaczył komitet powitalny złożony z czterech uzbro-

jonych w strzelby mężczyzn, którzy przypatrywali mu się niemile uśmiechnięci. Mógł tylko od-

powiedzieć bezsilnym spojrzeniem. Silnik zgasł...

...Waz do łodzi rozsunął się na oścież.

Wsadzili go do celi, w której zastał już Andersona i Dulany'ego. Sierżant osłupiał na widok

chłopaka.

— Na gwiezdnych bogów! Irish, wzięli się teraz za uprowadzanie nieletnich! — oświadczył z

niesmakiem po wysłuchaniu całej opowieści.

Dulany, jak zwykle, mówił niewiele, ale nie wyglądał na specjalnie zachwyconego sytuacją.

— Z pewnością istnieje standardowy sygnał wywoławczy, który należało wysłać, ale skąd

mogłeś wiedzieć, jak to zrobić — ciągnął Andersen. — Te szlachetki przed naszym przylotem

nieustannie tłukły się miedzy sobą... Od kiedy osiedli na tej kuli błota, uprowadzenie nas to

chyba pierwsze wspólne przedsięwzięcie uwieńczone sukcesem.

— Banda awanturników — skomentował Dulany.

— Owszem, awanturnictwo należało zawsze do etosu feudalnego. Chris, faceci z twojej łodzi

niezłe oberwą od swoich kumpli, chociaż tak naprawdę nie ściągnąłeś na nich żadnego niebez-

pieczeństwa, a na dodatek mieli dość rozumu, żeby pozwolić ci się samemu wpakować w

pułapkę. Prawdopodobnie będą się chcieli odegrać na tobie podczas przesłuchania.— Już mnie

przesłuchiwali — stwierdził ponuro Chris. — I było tak, jak pan mówi.

— Naprawdę? Zbrodniarze! Wobec tego, Irish, ta szansa odpada.

— Drobna komplikacja — zgodził się Dulany.

Anderson umilkł. Chris natomiast zaczął się gubić w domysłach, co mogły oznaczać słowa

dowódców. Musieli mieć jakiś plan, który upadł, gdy dowiedzieli się, że go przesłuchiwano...

Chociaż trudno mu było sobie wyobrazić, jak ci dwaj mogli snuć jakiekolwiek plany, skoro

oprawcy w uzasadnionym uznaniu dla policjantów wędrownego miasta nie zostawili im nic poza

bielizną na grzbiecie.

— Co mógłbym zrobić, gdybym dopiero teraz miał być przesłuchany?

— Zlokalizować nasze skafandry kosmiczne — odpowiedział ponuro Anderson. — Oczywiście

nie ma szans, żeby ci dali przeczesać całą twierdzę, ale może coś wpadłoby ci w oko albo oni by

się z czymś wygadali. Zdarza się, że nawet najostrożniejsi ludzie nie doceniają młodych. Teraz

będziemy musieli wymyślić coś innego.

— Pod ścianami wielkiej sali audiencyjnej stoją dziesiątki skafandrów — oświadczył Chris. -—

Jestem pewien, że dopasowalibyście sobie coś na miejscu.

Dulany ograniczył się do słabego uśmieszku.

— To nie są skafandry, Chris, to są zbroje... zbroje rycerskie — wyjaśnił Anderson. — Na tej

planecie są bezużyteczne, ich wartość jest wyłącznie heraldyczna; podejrzewam, że nasi ba-

ronowie kolekcjonowali je jak skalpy wroga.

— Niewykluczone — nie ustępował Chris — ale głowę daję, że byty tam co najmniej dwa

prawdziwe skafandry kosmiczne.

Sierżanci wymienili spojrzenia.

— Czy to możliwe?... — zaczął Anderson. — Faktycznie, są na to dosyć bezczelni.

— Możliwe.

—- Na Syriusza, wytniemy im numer! Bierz się za ten zamek, Irish.

— W bieliźnie? Mowy nie ma.

— A cóż to za różnica?... Aha, rozumiem. — Anderson skrzywił się niecierpliwie. — Musimy

czekać, aż pogaszą światła, a to na szczęście nastąpi niedługo.

— Jak pan ma zamiar wyważyć zamek, sierżancie Dulany? — zaciekawił się Chris. — Jest

prawie wielkości mojej głowy!

— To prosty typ — wyjaśnił Dulany, zużywając przy tym, jak na siebie, bardzo dużo słów.

Chris nigdy nie dowiedział się, co Dulany zrobił z zamkiem, ponieważ cała operacja przebiegła

w ciemnościach. Stojąc posłusznie w głębi celi nie słyszał najlżejszego szmeru, dopóki wielkie

drzwi nie otworzyły się z głuchym łoskotem.

Łoskot zagłuszył jeden jedyny okrzyk, jaki zdążył wydać strażnik na korytarzu. W fortecy bom-

bardowanej nieustannie gradem piorunów każdy hałas przechodził nie zauważony. Rozległ się

brzęk kluczy i dwa głośne szczęknięcia, kiedy nieszczęsnego strażnika zakuwano w jego własne

kajdanki. Więźniowie wepchnęli go do celi.

— Co będzie, jak odzyska przytomność? — schrypniętym szeptem dopytywał się Chris.

— To nastąpi nieprędko — odpowiedział mu głos Dulany'ego. — Zamknij drzwi. Wrócimy po

ciebie. Osiem słów w ustach sierżanta brygady desantowej to tyle, co długa przemowa. Chris

uśmiechnął się i zamknął drzwi.

Przez następne parę godzin nic się nie wydarzyło poza tym, że pioruny waliły coraz głośniej. Na

Niebiosach nie było to żadnym zaskoczeniem. Czy jednak najpotężniejsze nawet uderzenie pio-

runa mogło do tego stopnia wstrząsnąć murami budowli równie solidnej i masywnej jak twierdza

Wilczy Bicz? Gdyby tak było, nie zostałby z niej już kamień na kamieniu, tymczasem stała w

tym miejscu co najmniej od stu lat.

Czwarty grzmot rozwiał wszelkie wątpliwości. Zdecydowanie był to wybuch, wybuch wewnątrz

twierdzy. Jak na dany znak zapłonęły wszystkie światła; Chris zobaczył, że drzwi celi otwarte są

na oścież.

Podszedł, żeby je zamknąć, i znalazł się na skraju niewielkiego zapadliska. Posadzka korytarza

runęła. Piętro niżej, wśród gruzów, siedziało kilku oszołomionych ludzi. Mieli wielkie szczęście,

że przeżyli.

Nastąpił kolejny wybuch, po którym światła znów zgasły. Wśród stalowych zbroi, które Chris

widział w sali audiencyjnej, musiały znajdować się skafandry Andersena i Dulany'ego. Cóż, ten

incydent powinien władcę twierdzy Wilczy Bicz oduczyć pysznienia się zdobycznymi skalpami.

Powinno go to również oduczyć porywania mieszkańców wędrownych miast. Chris pojął, że

próba użycia Andersena i Dulany'ego jako zakładników, nawet po rozebraniu ich do bielizny

miała takie mniej więcej szansę powodzenia, jak próba uwięzienia w stodole dwóch demonów.

Wreszcie zjawili się. Widząc, jak szybują nad korytarzem, lampkami u hełmów znacząc na ści-

anach zagmatwane desenie, Chris zrozumiał, jaki pojazd wysłałoby za nim miasto, gdyby udało

mu się przesłać wołanie o pomoc.

— Nic ci nie jest? — odezwał się Anderson przez wzmacniacz. — To całe szczęście.

— No to dobrze. Nie przyszło mi do głowy, że się podłoga zapadnie.

Weszli do celi. Strażnik, który właśnie odzyskał przytomność, na widok dwóch zakutych w stal

postaci wczołgał się w najdalszy kąt.

— Mamy pewien problem. Twierdza zaopatrzyła nas w list żelazny, ale nie mamy odwagi wys-

tawiać cię na taką nawałnicę ani też ryzykować lotu w którejś z ich zbroi.

— Łódź — zawyrokował Dulany, wskazując na Chris a.

— Racja, zapomniałem, że on potrafi kierować łodzią. W porządku, chłopcze, weźmiemy cię

teraz pod pachy i przeniesiemy przez wyrwę. Lecimy, Irish.

— Chwileczkę. —Dulany odczepił od pasa pęk kluczy i rzucił w kąt celi, gdzie kulił się prze-

rażony strażnik. — Dobra, lecimy.

Do łodzi wsiadł z Chrisem Anderson nie zdejmując skafandra; Dulany pozostał w powietrzu i co

jakiś czas komunikował się z sierżantem przez krótkofalówkę na wypadek, gdyby osadnicy

wpadli na pomysł, żeby autopilotem zawrócić łabędziówkę do bazy. Wprawdzie było mało

prawdopodobne, żeby coś takiego mogło im jeszcze przyjść do głowy po obejrzeniu wyrwy

autorstwa obu policjantów, jednak nie należało bez potrzeby ryzykować.

Kiedy łódź zaczęła pełznąć po dnie jeziora, Anderson zdjął hełm i pospiesznie przystąpił do stu-

diowania tablicy rozdzielczej. Pokiwał głową i przestawił trzy pokrętła.— Powinno wystarczyć.

— Do czego?

— Do tego, żeby nie mogli automatycznie sterować tą landarą. Od tej chwili nie będą jej w sta-

nie nawet zlokalizować. Irish może wyrywać do przodu i złożyć meldunek burmistrzowi. —

Założył hełm i powiedział parę stów, a potem zsunął go z powrotem z głowy. — A teraz, Chris

— zapowiedział posępnie — będziemy rozstawiać po kątach niegrzeczne dzieciaki.

ROZDZIAŁ ÓSMY

Upiory gwiezdnych szlaków

Rozstawianie po kątach, tak jak Chris podejrzewał, okazało się zajęciem bardzo nieprzyjemnym.

Zniósł to jednak dzielnie, powtarzając sobie w duchu, że sam wpakował się w tę kabałę. Nawet

gdyby okoliczności w pełni go usprawiedliwiały, to zagarnięcie mienia ludzi, którzy wynajęli

miasto do robót, przekreślało szansę otrzymania obywatelstwa.

Najgorsze w tym wszystkim było to, że zaszkodził miastu. Nowy Jork tak czy owak dowiedz-

iałby się niebawem, że Andersen i Dulany zostali wzięci do niewoli, ponieważ Archaniołowie

nie mogli szantażować Amalfiego, nie zdradzając, że obaj sierżanci są ich zakładnikami; Chris

nie miał najmniejszych wątpliwości, że policjanci wydostaliby się z Wilczego Bicza bez jego

pomocy, kto wie czy nie o wiele szybciej. Przede wszystkim mogli zostać uwolnieni dzięki

pokojowej interwencji Amalfiego; a więc bez naruszania reguł kontraktu. Chris w charakterze

trzeciego więźnia był niewygodny dla obu stron, więc zaognił sytuację, która była zaledwie

napięta.

Chociaż na końcu zebrał pochwały za odwagę i wyobraźnię, a także umiejętność zachowania

zimnej krwi w trudnych okolicznościach, lecz w tym czasie zdążył na tyle dobrze zorientować

się w całej sytuacji, żeby wiedzieć, iż jego szansę na zostanie obywatelem nie są warte koc-

zowniczego dolara. Nowy kontrakt był o wiele mniej korzystny, Archaniołowie żądali poza tym

finansowej rekompensaty szkód, które obaj sierżanci poczynili w twierdzy Wilczy Bicz. Zyski

miasta miały zostać zatem poważnie okrojone.

Wiadomość o nowym kontrakcie zaskoczyła Chrisa, do czego z pewnym wahaniem przyznał się.

— Konflikty między pracodawcą a pracownikiem są stare jak sama ludzkość — uspokoił go An-

derson — a raz zaczętą robotę trzeba skończyć. Osadnicy jako społeczność pozbawią własności

barona,, który nas uprowadził, po czym wymierzą mu sprawiedliwość zgodnie z lokalnym

kodeksem praw, jaki zmuszeni jesteśmy respektować. Od nas żądają natomiast odszkodowania

za uszkodzenie majątku trwałego planety, ale miasto nie może obarczyć ani Irisha, ani mnie

kosztami, ponieważ jesteśmy oficerami w służbie miejskiej.

— A spisek zmierzający do opanowania miasta?

— Wiemy na ten temat tylko tyle, ile podsłuchałeś. Twoje zeznania nie są wystarczającym

dowodem dla Sądu Kolonialnego i nie byłyby nawet, gdybyś był obywatelem... inaczej mówiąc,

dorosłym.

Znów wypłynął dręczący Chrisa temat.

— Zastanawiałem się nad jednym — przyznał. —Dlaczego leki przeciwśmiertne podaje się

osiem nastolatkom? Czy tylko na nich działają? Co by było, gdybyśmy wzięli na pokład

czterdziestolatka, który akurat okazałby się wybitnym specjalistą w jakiejś bardzo ważnej

dziedzinie? Czy byłoby za późno na kurację?

— Nie byłoby i z pewnością byśmy ją przeprowadzi-

li — wyjaśnił Anderson. — Osiemnaście lat to po prostu wiek optymalny, wiek, w którym z

pewnością mamy do czynienia z osobnikiem fizycznie dojrzałym. Widzisz, antyagatyki nie są w

stanie odwrócić biegu zegara. Ich zaaplikowanie zatrzymuje po prostu proces starzenia. Powiedz

mi, czy zetknąłeś się kiedyś z legendą o Tytonie?

— Chyba nie.

— Sam nie znam jej zbyt dobrze; o szczegóły spytaj Ojców Miasta. W skrócie: Tytonowi udało

się wkraść w łaski bogini jutrzenki Eos i wyprosić dar nieśmiertelności... Eos spełniła jego życ-

zenie, ale Tytoń był już w dość podeszłym wieku. Kiedy pojął, że pozostanie wiecznym starcem,

poprosił boginkę, żeby cofnęła swój dar. Eos zmieniła go w konika polnego, a każdy wie, ile

trwa życie koników polnych.

— No tak. Wieczny siedemdziesięciopięciolatek nie miałby chyba zbyt wiele pożytku ze swojej

nieśmiertelności. Miasto też nie.

— Teoretycznie tak — zgodził się sierżant. — Niemniej każdego bierze się takim, jaki jest.

Amalfi rozpoczął kurację w wieku lat pięćdziesięciu. Jak się okazało w jego przypadku, w kwie-

cie wieku.

Edukacja Chrisa posuwała się dawnym trybem, z tym że teraz omijał doki z daleka. Nowy kon-

trakt został skrócony do trzech miesięcy, więc i tak w dokach nie mogło się dziać nic ciekawego

— w każdym razie tak sobie wmawiał. W dodatku wiele sympatii i wsparcia otrzymał z całkiem

nieoczekiwanej strony, mianowicie od Piggy'ego Kingston-Throopa.

— Sam widzisz teraz, ile prawdy tkwi w tym całym gadaniu o obywatelstwie — oświadczył z

zawziętością Piggy, kiedy, jak zwykle, spotkali się po lekcjach. — Wyświadczasz miastu nieo-

cenioną przysługę, a oni ci odpłacają kazaniem, że niby wszedłeś im w paradę. Więcej, pędzą na

wyprzódki dogadywać się z facetami, którzy mieli zamiar przechwycić nasze miasto.

— No tak, ale coś trzeba jeść.

— Niby tak, ale to są brudne pieniądze. Poza tym myślę, że na twoim miejscu inaczej bym to

rozegrał.

— Wiem — przyznał Chris. — Wszyscy mi to mówią. Po pierwsze — w ogóle nie powinienem

był się pakować do tej łodzi.

— To akurat było w porządku — oświadczył z wyższością Piggy. — Gdybyś nie wsiadł do łodzi,

nie wiedzieliby nic o całej intrydze. Nie zapominaj, że wyświadczyłeś im sporą uprzejmość.

Teraz będą się mieć na baczności. Chodzi mi o to, co się działo, kiedy zatrzasnąłeś tych typów na

rufie. O ile dobrze zrozumiałem, łódź ładowała się w dok i próbowała wypełznąć na brzeg, tak?

__ Talr J. aA..

— I nadleciała cała masa gliniarzy?

— Nie powiedziałem, że masa — sprostował Chris ostrożnie. — Wydaje mi się, że było ich

trzech czy czterech.

— Niech ci będzie. No więc, gdybym ja był na twoim miejscu, zaraz zatrzymałbym łódź, wysi-

adł i powiedział gliniarzom, co podsłuchałem. Niech oni wyduszą całą prawdę z facetów,

których ty schwytałeś. Widziałeś, jak Ojcowie Miasta wpychają nam ten cały chłam podczas

lekcji? Otóż tak samo potrafią wydostać z twojej głowy, co tylko zechcą. Tato mówi, że to chol-

ernie przykry zabieg, ale skuteczny.

Chris ograniczył się do bezradnego wzruszenia ramion.

— Masz rację, chyba tak powinienem był zrobić. W twoich ustach to brzmi jak oczywistość. Po

prostu nie przyszło mi to do głowy... Ale w pewnym sensie nie

żałuję — dorzucił po namyśle. — Gdybym tak zrobił, nigdy bym się nie znalazł w twierdzy

Wilczy Bicz. Jasne, że nie powinienem tam w ogóle trafić, jednak to było strasznie podniecające.

— No pewnie! Żałuję, że mnie tam nie było! — Piggy zaczął zadawać wyimaginowanemu prze-

ciwnikowi niezdarne ciosy. — Słowo daję, nie czekałbym w żadnej celi, tylko dałbym im po-

palić!

Chris z trudem powstrzymywał się od śmiechu.

— O ile wiem, gdybyś poszedł za sierżantami, jeśliby ci na to pozwolili, zginąłbyś z ich ręki.

Oni tam nie rzucali zgniłymi jajkami.

— Mimo wszystko, możesz być pewien... ej, startujemy.

Miasto nie poruszyło się jeszcze, ale Chris wiedział, o co chodzi Piggy'emu; do jego uszu też

dotarło pogłębiające się buczenie wiratorów.

— Faktycznie. Szybko zleciały te trzy miesiące.

— Trzy miesiące w kosmosie to niewiele. Ani się obejrzymy, jak pokończymy osiemnaście lat.

— Tego właśnie się obawiam — przyznał Chris

ponuro.

— Ja tam się niczym nie przejmuje. Afera z porwaniem łodzi stanowi dowód na to że obywatel-

stwo jest jednym wielkim oszustwem. Mówię ci, że to wszystko służy utrzymaniu dzieciaków w

ryzach. Nie muszą sobie zawracać głowy pilnowaniem nas, a kiedy naprawdę zrobisz coś dla

miasta, bach, obrywasz po głowie. Nie liczy się, że ocaliłeś miasto, nie liczy się, że wykazałeś

się odwagą... Narobiłeś im kłopotu, a tego właśnie system unika, jak może.

Chris musiał przyznać, że choć Piggy przesadzał, to w jego słowach tkwiło ziarno prawdy. Sam

czuł się tak głęboko rozczarowany, że z łatwością mógł się wczuć w punkt widzenia kolegi.—

Wiesz, Piggy, chciałbym wiedzieć, co zrobisz, jeśli okaże się, że się pomyliłeś? To znaczy, jeżeli

Ojcowie Miasta nie zechcą ci przyznać obywatelstwa, a nie będzie można ich podregulować. Do

końca życia zostaniesz pasażerem, a będzie to życie zwykłej długości.

— Pasażerowie nie są tak bezradni, jak im się wydaje — zauważył zagadkowo Piggy. —

Nadejdzie dzień, kiedy odnajdzie się Zaginione Miasto, i wtedy okaże się, kto tu jest górą.

— Zaginione Miasto? Nigdy o takim nie słyszałem.

— Oczywiście, że nie słyszałeś. Od Ojców Miasta też się o tym nie dowiesz, ale ludzie wiedzą

swoje.

— Dobra, skończ już z tymi niedomówieniami. Co to za historia?

Piggy zniżył głos do ochrypłego szeptu,

— Przysięgasz, że nie powiesz nikomu, kto nie jest pasażerem?

— Jasne.

Piggy z namaszczeniem obejrzał się przez jedno, potem przez drugie ramię, chociaż na ulicy, jak

zwykle, znajdowały się same dzieciaki, których nikt nie pilnował.

— No więc — ciągnął równie tajemniczo, jak zaczął — historia brzmi następująco. Jedno z

pierwszych miast, które oderwały się od ziemi, było wielką metropolią. Nikt już nie pamięta jego

nazwy, ale ja podejrzewam, że to było Los Angeles. Dość, że miasto zbłądziło, potem skończyły

się środki przeciwśmiertne, a potem żywność. Ponieważ zabłąkali się w jakimś odległym, nie

skolonizowanym zakątku wszechświata, nie mogli złapać żadnej pracy. I wtedy właśnie

wylądowali na dziewiczej planecie, gdzie przed nimi ludzka noga nie postała. Planeta przypomi-

nała Ziemię. Była większa, ale miała takie samo ciążenie, troszkę więcej tlenu w atmosferze i

idealny klimat — wiosna trwała

przez okrągły rok, nawet na biegunach. Wsadziłeś ziarno w glebę i dawałeś nogę, żeby nie

oberwać w szczękę łodygą. To jeszcze nie wszystko.

— Powiedziałbym, że i tak dosyć sporo.

— Już było nieźle, ale wtedy odkryli coś jeszcze lepszego. Na planecie rosła dzika odmiana

zbóż. Kiedy zaczęli sprawdzać, czy jest jadalna, okazało się, że zawiera antyagatyki... Inne, sil-

niejsze od wszystkich naszych razem wziętych. Nie trzeba ich było nawet ekstrahować, wystarc-

zyło upiec chleb z ziarna rośliny.

— O rany, Piggy, to chyba bujda.

— No cóż, nie mogę przysiąc. — Piggy był urażony. — Mam opowiedzieć do końca czy nie?

— Opowiadaj —- ponaglił go Chris niecierpliwie.

— Pojawiło się pytanie, co zrobić z miastem. Było już zbędne. Wszystko, czego było trzeba jego

mieszkańcom, wystrzelało z ziemi za ich plecami. Postanowili więc zaopatrzyć miasto w zapasy

żywności i wysłać je z powrotem w kosmos na poszukiwanie innych miast. Ilekroć Zaginione

Miasto natknie się na nomadę, bierze wszystkich pasażerów na pokład, tylko pasażerów, i za-

wozi na planetę, gdzie każdy może dostać środki przeciwśmiertne. bo jest ich w bród.

— A gdyby jakieś miasto nie chciało się pozbyć swoich pasażerów?

— A jakiż z nich pożytek? Gdyby się do czegoś nadawali, dostaliby przecież obywatelstwo,

prawda?

— Niby tak, ale wszystko może się zdarzyć.

— Tak czy owak, można się ich pozbyć. Jak już mówiłem, Zaginione Miasto jest ogromne.

Pół miliona pytań cisnęło się na usta Chrisa, ale w powietrzu rozległo się łagodne zawodzenie

syren. Należało poszukać schronienia. Chłopcy rozstali się w pośpiechu. Chris po chwili na-

mysłu zamiast biec do domu, zaszył się w budce publicznego informatora. Wsunął swoją kartę w

szczelinę i zażądał połączenia z Bibliotekarzem.

Obietnica, że nie wspomni o Zaginionym Mieście nikomu, kto sam nie jest pasażerem, wykluc-

zała zadawanie bezpośrednich pytań opiekunowi czy Ojcom Miasta. Wymyślił jednak pewien

sposób, żeby zadać pytanie nie wprost. Bibliotekarz był jednym ze stu trzydziestu czterech zao-

patrzonych w banki pamięci komputerów, wchodzących w skład Ojców Miasta. Bibliotekarz do-

datkowo posiadał zdolność przekazywania informacji, nie przetwarzał ich, a tylko czerpał z kata-

logów. Interpretacja nie należała do jego funkcji

— KARTA PRZYJĘTA. MOŻNA PYTAĆ.

— Pytanie: Czy jakiekolwiek antyagatyki występują w przyrodzie, a dokładnie w roślinach na-

dających się do uprawy?

Zapadła krótka cisza.

— AKTYWNYM SKŁADNIKIEM ŚRODKA PRZECIWŚMIERTNEGO JEST SUBSTANCJA

STERYDOWA WYSTĘPUJĄCA W PRZYRODZIE W WIELU ODMIANACH ZIEMSKICH

ROŚLIN

BULWIASTYCH,

GŁÓWNIE

ŚRODKOWO-

I

POŁUDNIOWOAM-

ERYKAŃSKICH. SAPOGEN1N ZOSTAJE ANTYAGATYKIEM DOPIERO PO PODDANIU

GO SPECJALNEJ OBRÓBCE: Z TEGO SAMEGO MATERIAŁU WYJŚCIOWEGO WYT-

WARZA SIĘ SETKI ODMIAN ROZMAITYCH STERYDÓW.

ASKOMYCYNĘ OTRZYMUJE SIĘ DROGĄ FERMENTACJI GŁĘBINOWEJ PEWNEGO

MIKROORGANIZMU HODOWANEGO W ZBIORNIKACH Z PIWEM. PROCES TEN W

NAJSZERSZYM SENSIE MOŻNA NAZYWAĆ UPRAWĄ.

RESZTA ZNANYCH NAM ANTYAGATYKÓW TO ŚRODKI WYTWARZANE DROGĄ W

PEŁNI SYNTETYCZNĄ.

Chris usiadł i zasępiony podrapał się w głowę. Spodziewał się jasnej odpowiedzi „tak" lub „nie",

tymczasem otrzymał ni to, ni owo. Wprawdzie antyagatyków nie uzyskiwano bezpośrednio z

roślin, skoro jednak istniały uprawy, z których można było wytwarzać antyagatyki, zdu-

miewająca opowieść Piggy'ego nabierała pewnych znamion autentyczności. Mimo najlepszych

starań nie potrafił wpaść na inne dostatecznie ogólnikowe pytanie, żeby nie zdradzić prawdzi-

wego przedmiotu jego zainteresowań.

Nagle zauważył, że automat nie zwrócił mu karty. Nie było w tym nic niezwykłego; po prostu

Bibliotekarz, który przez całe swoje mechaniczne życie zamiast myśleć stosował wolne skojar-

zenia, musiał znaleźć jakiś pokrewny temat, który chciałby omówić za zgodą Chrisa. Zwykle nie

warto było się w to wdawać; Bibliotekarz tematy pokrewne potrafił ciągnąć w nieskończoność.

Gdyby Chris powiedział teraz: „zwrot", otrzymałby swoją kartę i mógłby spokojnie odejść. Ale

alarm trwał nadal, wobec czego powiedział: „Kontynuuj".

— TEMAT: ANTYAGATYKI JAKO POCHODNE PRODUKTÓW ROLNYCH. PODTEMAT:

MITYCZNE PLANETY OBIECANE. — Chris wyprostował się. — ANTYAGATYKI JAKO

POCHODNE PRODUKTÓW ROLNYCH, ZWŁASZCZA PODAWANE W POSTACI

CHLEBA, TO JEDEN Z NAJBARDZIEJ ROZPOWSZECHNIONYCH MOTYWÓW l

WYRÓŻNIKÓW LEGENDARNYCH PLANET MITOLOGII MIAST NOMADYCZNYCH.

POZOSTAŁE WĄTKI TO: ZIEMSKA GRAWITACJA PRZY WIĘKSZEJ POWIERZCHNI;

ZIEMSKA ATMOSFERAO WYŻSZYM STĘŻENIU TLENU; ZIEMSKI KLIMAT BEZ

ZMIAN PÓR ROKU I CAŁKOWITA IZOLACJA OD WSZELKICH ISTNIEJĄCYCH

SZLAKÓW HANDLOWYCH. JAK DOTĄD NIE NATRAFIONO JESZCZE NA PLANETĘ

ODPOWIADAJĄCĄ POWYŻSZYM OPISOM. KRAINY TEGO RODZAJU WYSTĘPUJĄ

POD NAZWĄ: ARKADIA, BRADBURY, CELEPHAIS...

Chris był tak zaskoczony, że pozwolił Bibliotekarzowi dojść do „ZIMAMYIA" i napocząć

kolejny katalog alfabetyczny. Pytanie, które zadał, nie było zbyt zgrabnie sformułowane.

Kiedy wychynął z budki, zanim poprosił o zwrot karty, sztormy Niebios mieli już za sobą i mi-

asto kolejny raz płynęło pośród gwiazd. Najgorsze, że spóźnił się na obiad.

Koniec końców, okazało się, że tajemnica nie jest tajemnicą. Chris opowiedział Andersenowi o

swojej próbie przechytrzenia Bibliotekarza; uznał to za najlepszy sposób, żeby wyjaśnić spóźni-

enie. Carla popłakała się ze śmiechu. Sierżant powłokowy był również rozbawiony, ale pod jego

rozbawieniem dało się słyszeć poważniejszą nutę.

— Masz teraz okazję przekonać się o różnych rzeczach, Chris. Łatwo uznać, że skoro Ojcowie

Miasta są martwi, są również głupi. Miałeś możliwość stwierdzić, że tak nie jest. W przeciwnym

wypadku nie powierzono by im tak wielkiej, w niektórych dziedzinach wręcz absolutnej władzy.

— Są ważniejsi nawet od burmistrza?

— Tak i nie. Nie mogą burmistrzowi niczego zabronić, jeśli jednak zbyt często będzie

postępować wbrew

Ich opinii, mogą odwołać go ze stanowiska. Coś takiego nigdy się jeszcze nie zdarzyło, gdyby

jednak do tego doszło, nie mamy nic do gadania, bo jeżeli będziemy się stawiać, mogą zatrzy-

mać miasto.

— Ale czy to bezpiecznie oddawać tyle władzy w ręce automatów? Co będzie, jeśli w obwodach

coś się zepsuje?

— Niebezpieczeństwo takie istniałoby, gdyby było ich tylko kilka, ale jest ich ponad setka, w

dodatku kontrolują się i naprawiają nawzajem, tak więc nie ma obaw, żeby coś takiego mogło się

stać. Reprezentują logikę i zdrowy rozsądek, dlatego mają prawo zatwierdzić lub odrzucić

wyniki naszych wyborów. Wola tłumu bywa ślepa, jednostka z nią nie wygra nie ryzykując ży-

cia. Lecz to, co niemożliwe dla człowieka, może zrobić maszyna.

Naturalnie krążą opowieści o miastach, których Ojcowie popadli w obłęd, są to historyjki z ga-

tunku bajań Piggy'ego o Zaginionym Mieście — zmyślone, niemniej znaczące. Ilekroć we

wszechświecie pojawia się nowa forma życia zbiorowego, jej uczestnicy przekonują się wkrótce,

że nie jest wolna od niedoskonałości. Oczywiście starają się ulepszyć co się da, zawsze jednak

znajdzie się coś, na co nie ma rady. Zogniskowane wokół nieprzezwyciężonych trudności obawy

i nadzieje stają się pożywką baśni.

Weźmy na przykład tę legendę Piggy'ego. Mieszkańcy miast żyją długo, ale przywilej ten nie

obejmuje wszystkich. To niemożliwe, bo wszechświat nie jest dostatecznie pojemny, żeby po-

mieścić tylu ludzi, ilu by się pojawiło, byśmy wszyscy żyli i rozmnażali się tak długo, jak się

nam podoba. W świetle legendy Piggy'ego jest to możliwe, w rzeczywistości nie. Jednak legenda

jest prawdziwa o tyle, że wskazuje na realne, głębokie źródło niezadowolenia przypisane naszej

formie bytu zbiorowe-go, niezadowolenia, na które nie ma żadnego lekarstwa.

Historia o zbuntowanych Ojcach Miasta to kolejny przykład. O ile mi wiadomo, nic takiego się

nigdy nie wydarzyło, i nie wydaje się to możliwe, jednak człowiek nie lubi żyć pod dyktando

maszyn ani nie chce godzić się na to, że mógłby stracić życie na mocy ich decyzji. Ojcowie w

większości miast sprawują również władzę sądowniczą. Człowiek tworzy więc ostrzegawcze

opowieści o obłąkanych Ojcach Miasta, chociaż historie te w rzeczywistości nie traktują wcale o

komputerach, lecz stanowią ostrzeżenie, że ich twórca może popaść w obłęd, jeśli zostanie do

tego popchnięty.

Świat miast roi się od tego rodzaju upiorów. Prędzej czy później dotrze do ciebie opowieść o mi-

astach pinklarskich.

— Już słyszałem. — przyznał Chris. — Nie mam jednak pojęcia, co to znaczy.

— Pinklarz to stare ziemskie określenie. Zwykły hobo był uczciwym robotnikiem najemnym,

który swój styl życia uprawiał z wyboru. Tramp prowadził podobny, z tą różnicą, że unikał pracy,

bo wolał kraść i żebrać od osiedleńców. W społeczności hobo oba typy egzystencji cieszyły się

mniej więcej równym uznaniem. Pinklarz natomiast był włóczęgą, który okradał innych włóc-

zęgów: rabował ich pinkle, czyli tobołki, w których nosili swój skromny dobytek. W oczach

wszystkich ta odmiana włóczęgostwa zasługiwała na najwyższe potępienie.

Krążą opowieści o miastach, które znalazły się w nędzy, spinkliły się, i zaczęły napadać na inne.

Kolejny raz napotykamy brak jakichkolwiek dowodów. Najczęściej w tych opowieściach

występuje Międzygwiezdny Mistrz Handlu. Z moich ostatnich informacji na ten temat wynika,

że miasto właśnie zostało skazane na banicję

z powodu ciężkiego przestępstwa, jakiego dopuściło się na planecie osadniczej... W dalszym

ciągu jednak posiada status trampa. Teoretycznie rzecz biorąc. Międzygwiezdny Mistrz jest

trampem, niegodziwym przedstawicielem tego gatunku, niemniej trampem.

— Rozumiem — powiedział z namysłem Chris. —To coś w rodzaju historii o obłąkanych

Ojcach Miasta. Miasta niekiedy, jak wiadomo, głodują; opowieści o pinklarzach należy odczy-

tywać tak: „Jakbyśmy my się zachowywali, gdyby przyszła na nas czarna godzina?"

Andersen sprawiał wrażenie zadowolonego.

— Popatrz, popatrz — zwrócił się do żony. — Może powinienem był zostać nauczycielem?

— To nie twoja zasługa — zgasiła go Carla. — Chris sam do tego doszedł. Poza tym wolę cię

jako glinę.

— No dobrze, niech ci będzie — powłokowy westchnął z lekkim smutkiem. — Wobec tego

opowiem wam już tylko jedną historię. Czy słyszałeś o orbitalnym forcie Wegan?

— Oczywiście. Uczyliśmy się o tym na historii.

— Świetnie. No więc tym razem mamy do czynienia z opowieścią prawdziwą. Orbitalny fort

Wegan istniał kiedyś, po czym odpłynął w nieznanym kierunku. Ojcowie Miasta twierdzą, że

najprawdopodobniej załodze skończyły się zapasy, ale fort był całkiem spory i mógł przetrwać w

warunkach, w których zwyczajne miasto by nie przeżyło. Proszeni o ocenę szans fortu, Ojcowie

Miasta odmawiają podania jakichkolwiek liczb, co samo w sobie dobrze nie wróży.

Tyle, jak chodzi o fakty. Z całą historią wiąże się jednak pewna legenda. Legenda głosi, że fort

grasuje po szlakach handlowych, w locie pożerając miasta jak ważka połyka komara. Od dni

zagłady Wegi nikt nie widział fortu, legenda jednak nadal żyje; zawsze, kiedy znika jakieś mi-

asto, pojawiają się plotki, że padło łupem pinklarzy albo dopadł je fort. O co w tym wszystkim

chodzi, Chris? Potrafisz mi powiedzieć?

Chłopak zastanawiał się przez dłuższą chwilę.

— Nie jestem pewien, ale wydaje mi się, że to historia tego samego rodzaju co poprzednie, his-

toria o czymś, czego ludzie się boją. Może boimy się, że któregoś dnia, podobnie jak kiedyś

trafiliśmy na Wegę, natkniemy się na planetę wyżej rozwiniętą od naszej i ona nas unicestwi, tak

jak my nie zostawiliśmy z Wegi kamienia na kamieniu...

Andersen walnął wielką pięścią w stół, aż zadrżała zastawa obiadowa.

— Dokładnie tak! — wykrzyknął triumfalnie. — Sama widzisz, Carlo...

— Nasz drogi Chris jeszcze nie skończył. — Carla delikatnie nakryła pięść sierżanta własną

dłonią. — Przerywasz mu.

— Ja mu przerywam? Przecież... no nic, przepraszam, Chris. Mów dalej.

— Sam nie wiem, czy mam jeszcze coś do powiedzenia — wymamrotał Chris speszony. — Poza

tym, że ta historia nie wydaje mi się równie jasna i prosta jak tamte.

— Wal śmiało.

— No więc, obawa przed spotkaniem kogoś silniejszego jest chyba uzasadniona. Coś takiego z

pewnością może się zdarzyć. W dodatku fort wegański naprawdę istnieje, a w każdym razie ist-

niał. To jedyna historia, w której tkwi ziarno prawdy, jeśli nie liczyć faktu, że wszystkie legendy

dotyczą prawdziwych lęków i w tym sensie opowiadają o rzeczach istniejących. Czy dobrze

mówię?

— Dobrze. Chodzi ci o symboliczną wymowę opowieści.

— Właśnie, tego słowa szukałem. Lęk przed fortem jest natomiast lękiem przed czymś realnym.

Jaką symboliczną wymowę posiada ta opowieść? Zawsze wszystko wraca do tego samego

punktu: ludzie obawiają się samych siebie. Ta historia mówi: „Zmęczyło mnie już wysilanie się,

żeby być obywatelem, posłuszeństwo wobec ziemskich gliniarzy, chronienie miasta, życie przez

tysiąc lat pod dyktando komputerów, przyjmowanie za dobrą monetę impertynencji osadników i

co tam jeszcze. Gdybym miał olbrzymie miasto i mógł nim sam pokierować, obracałbym to

wszystko w perzynę przez następne tysiąc lat".

Kiedy skończył, zapadła bardzo długa cisza, w czasie której w Chrisie wzbierało przekonanie, że

wyrwał się z czymś niestosownym, w dodatku powiedział o wiele za dużo. Carli nie poruszyły

jego słowa, sierżant natomiast był chyba niezmiernie zaskoczony.

— Coś chyba nawala w naszym systemie szkolnictwa — warknął gniewnie pod nosem. —

Najpierw ten chłopak Kingston-Throopa, a teraz to. Carla! Ty jesteś mózgiem naszej rodziny.

Czy przyszło ci kiedyś do głowy, że legenda o forcie posiada walory wychowawcze?

— Tak, kochanie. Już dawno temu.

— To dlaczego nic mi nie mówiłaś?

— Gdybyśmy mieli dzieci, to bym ci powiedziała. Na razie te sprawy mnie nie dotyczą. Zresztą

Chris wszystko za mnie powiedział.

— Mam z tobą niezły ambaras. — Powłokowy zwrócił się chmurnie do Chrisa. — Kazali mi, to

wziąłem się za uczenie ciebie, tymczasem wychodzi na to, że to ty mógłbyś mnie uczyć. Założę

się, że nawet Amalfiemu nie przyszła do głowy taka interpretacja legendy o forcie... Kiedy się

dowie, to będzie początek rewolucji w szkolnictwie.— Przepraszam — wybąkał Chris żałośnie.

Nie wiedział, co powiedzieć.

— Nie masz za co przepraszać! — zagrzmiał Andersen, zrywając się od stołu. — Niech inni boją

się upiorów, ty wiesz swoje! Choćby ci przyszło obcować z Bóg wie jakimi upiorami, wiesz o

nich najważniejszą rzecz: nie są to żadne duchy zmarłych. Ludzie boją się tylko i wyłącznie sa-

mych siebie. — Powiódł nieprzytomnym wzrokiem. — Muszę lecieć na mostek. Do diabła,

gdzie się podział mój hełm? — zagrzmiał.

Silnym pchnięciem otworzył drzwi i wypadł na zewnątrz, pozostawiając Chrisa zastygłego z

przerażenia.

Carla kolejny raz wybuchnęła śmiechem.

ROZDZIAŁ DZIEWIĄTY

Tramp

Jeśli nawet słoniowa szarża sierżanta Andersena na drzwi miała cokolwiek wspólnego ze spra-

wami uzdrowienia systemu oświaty, Chris nie odczuł jej skutków w żaden sposób. Wręcz prze-

ciwnie, wymagania wobec niego rosły. Ślepe, bezduszne mechanizmy Ojców Miasta, wychodząc

z założenia, że zdążył wchłonąć wszystko, co dotąd wtłaczano mu do głowy, postanowiły do-

prowadzić zasób jego wiadomości do poziomu, na którym byłby pożyteczny dla przetrwania mi-

asta. W miarę jak postępował ten proces, dawne bóle głowy Chrisa można było uznać za prze-

lotne migreny; bywało teraz, że czuł się ciężko, fizycznie chory, ponieważ ilość materiału, którą

mu wtłaczano, przekraczała jego zdolności percepcji. W chwili przelotnej poprawy samopoczu-

cia zwierzył się Ojcom Miasta z tego, co przeżywa.

— TO MINIE. CZŁOWIEK ODCZUWA PRZECIĘTNIE DWADZIEŚCIA UKŁUĆ BÓLU NA

GODZINĘ. GDYBY KTÓREŚ Z OBJAWÓW NIE USTĘPOWAŁY, PROSZĘ ZGŁOSIĆ SIĘ

DO LEKARZA.

Co to, to nie. Za żadne skarby nie zamierzał dać się pozbawić obywatelstwa. Mimo to trudno

było mu uznać to, co przeżywał, za „ukłucia bólu". Co robić? Obawiał się, że oddanie się w ręce

lekarzy może okazać się gorsze od samej choroby. Nie chciał niepokoić Andersenów — za ich

dobroć odpłacił im już dostateczną porcją kłopotów. W tej sytuacji jedyną osobą, do której mógł

się zwrócić, była doktor Brazilier, bezlitosna, nieustraszona starsza pani, która rzadko zwracała

się do niego językiem innym niż język logarytmów i logiki symbolicznej. Chris tygodniami

wzdragał się przed tego rodzaju ostatecznością, w końcu jednak uznał, że lepsze to niż nic. Cho-

ciaż nie miał żadnych niepokojących objawów fizycznych, dręczyło go irracjonalne przekonanie,

że Ojcowie Miasta uwzięli się, żeby go wykończyć. Odrobina informacji więcej i głowa mu

pęknie.

— Nie jest to wykluczone — potwierdziła jego obawy doktor Brazilier w swoim gabinecie po

lekcjach. — Chris, Ojców Miasta nie obchodzi, jak się czujesz; to już chyba zdążyłeś zauważyć.

Interesuje ich wyłącznie jedna rzecz: przetrwanie miasta, bo to jest dla nich wartością nadrzędną.

Poza tym ludzie nie interesują ich wcale. Sarni w końcu są tylko automatami.

— Zgoda — powiedział Chris, drżącą ręką przecierając czoło. — Ale niech mi pani powie, jaki

pożytek będzie miało ze mnie miasto, kiedy wysiądą mi korki? Staram się ze wszystkich sił, lecz

im nie sposób dogodzić. Ciągle tłoczą mi do głowy nowe rzeczy, chociaż ja przestałem cokol-

wiek z tego rozumieć.

— Owszem, nie uszło to mojej uwagi. Ale też robią to nie bez powodu, Chris. Masz już prawie

osiemnaście lat. Starają się rozbudzić w tobie uzdolnienia, wykrzesać iskrę czegoś, co z czasem

może okazać się użyteczną specjalizacją.

— Nie sądzę, żebym miał coś takiego — stwierdził Chris matowym głosem,

— Możliwe. Przekonamy się o tym. Ale jeżeli masz chociaż odrobinę jakichś zdolności, Ojcowie

Miasta ją

wykryją. Specjalne uzdolnienia nie ujdą nigdy ich uwagi. Tylko, drogi chłopcze, nie oczekuj, że

przyjdzie ci to bez trudu. Niełatwo zdobyć prawdziwą wiedzę... A teraz, kiedy komputery uznały,

że mógłbyś być przydatny dla miasta...

— To niemożliwe! Nie znalazły przecież u mnie żadnych uzdolnień!

— Nie jestem w stanie przeniknąć ich umysłów, bo ich nie mają — powiedziała cicho doktor

Braziller. — Widywałam je już jednak niejednokrotnie w akcji. Nie forsowałyby cię tak ostro,

gdyby nie podejrzewały, że się do czegoś przydasz. Próbują teraz ustalić do czego. O ile nie

zamierzasz poddać się od razu, będziesz musiał czekać cierpliwie, aż to coś znajdą. Wcale mnie

nie dziwi, że czujesz się chory. Ja też czułam się od tego chora. Na samo wspomnienie robi mi

się słabo, a przecież od tego czasu minęło osiemdziesiąt lat.

Zamilkła nagle i przez chwilę wyglądała starzej niż zwykle... wydawała się Chrisowi stara i

krucha i — choć graniczyło to z niemożliwością — piękna.

— Czasem zastanawiam się, czy oni mieli rację — doktor Braziller zwracała się teraz do sterty

papierów na swoim biurku. — Chciałam zostać kompozytorem, ale Ojcowie Miasta nie zetknęli

się z przypadkiem żadnej wybitnej kompozytorki, a to jest argument, z którym trudno polemi-

zować. Widzisz, Chris, kiedy komputer raz cię wytypował, musisz przyjąć jego decyzję lub

zostać pasażerem, a to znaczy nikim. Nic dziwnego, że czujesz się chory od tego, co z tobą robią.

Ale nie poddawaj się, nie poddawaj! Musisz to przetrzymać. Komputery usiłują cię tylko wy-

sondować. Jak tylko zorientujemy się, o co im chodzi, będziemy mieli jakiś punkt zaczepienia.

Pomogę ci, w czym się da, bo nienawidzę tej procedury. Najpierw jednak musimy stwierdzić,

czego one chcą. Starczy ci wytrwałości?— Sam nie wiem. Będę się stara!, ale nie wiem.

— Jeszcze nikt tego nie wie. One też nie wiedzą, w tym cala nasza nadzieja. Starają się ustalić,

do czego masz predyspozycje. Musisz im swoich zdolności dowieść. Kiedy znajdą to coś, zosta-

niesz obywatelem, ale do tej chwili będzie ci ciężko i nikt nie zdoła pomóc, Będziesz zdany

wyłącznie na własne siły.

Chociaż posiadanie nowego sprzymierzeńca pokrzepiło Chrisa na duchu, to argumenty doktor

Braziller bardziej by go przekonały, gdyby odniósł wrażenie, że niezbyt delikatne zabiegi kom-

puterów ujawniają w nim choćby iskrę jakichkolwiek zdolności. Fakt, że ostatnio Ojcowie Mia-

sta koncentrowali się bardzo na jego zainteresowaniach historycznych, ale jaki może być

pożytek z historii na pokładzie koczowniczego miasta! Ojcowie sami pełnili funkcję dzie-

jopisarzy, zastępowali biblioteki, rachunkowość, szkolnictwo i, w znacznym stopniu, władzę.

Ani do rejestrowania, ani do wykładania historii żywi ludzie nie byli potrzebni. Z tego, co widz-

iał, wnosił, że dla obywatela wędrownego miasta historia w najlepszym wypadku mogła

stanowić coś w rodzaju hobby.

A przecież nawet teraz od Chrisa nie wymagano z zakresu historii niczego specjalnego poza

obowiązkiem zdawania niezliczonych testów, polegających głównie na wykazaniu się lawiną

informacji, którymi wcześniej został zasypany. Wiadomości nie ograniczały się już do dziejów

miasta. W oparach szarego gazu ziemskie i między-galaktyczne systemy historiozoficzne — Ma-

chiavelli, Plutarch, Tukidydes, Gibbon, Marks, Pareto, Spengler, Sarton, Toynbee, Durant i dzie-

siątki innych — bezlitośnie paradowały przez głowę Chrisa niepomne na fakt, że w najistot-

niejszych punktach przeczą sobie nawzajem.

Błędy nie były karane, ponieważ pedagogiczna metoda Ojców Miasta pomyłki wykluczała. Wy-

glądało na to, że Ojcowie testują jedynie pamięć Chrisa. Karą była wyłącznie świadomość, że

chociaż otrzymał szatańską dawkę wiedzy, jutrzejsza porcja będzie nieporównanie większa.

— Tu się mylisz — oświadczyła doktor Braziller. — Chociaż komputery są maszynami, mają

całkiem dobre rozeznanie ludzkiej psychiki. Doskonale orientują się, że niektórzy uczniowie le-

piej reagują na nagrody niż na kary, a innych trzeba postraszyć, żeby się zmobilizowali. Ta druga

kategoria jest zwykle mniej inteligentna i o tym również wiedzą. Jakżeż mogliby nie wiedzieć po

tylu pokoleniach doświadczeń? Masz szczęście, że zakwalifikowali cię do pierwszej kategorii.

— Chce pani powiedzieć, że jestem nagradzany? — zaperzył się Chris.

— Naturalnie.

— W jaki sposób?

— Pozwalają ci kontynuować naukę, chociaż nie robisz zadowalających postępów. To wielkie

ustępstwo, Chris.

— Możliwe — przystał kwaśno. — Łatwiej bym się w tym połapał, gdyby wręczali mi lizaki.

Doktor Braziller w życiu nie słyszała o lizakach; była rdzennym mieszkańcem wędrownego mia-

sta.

— Połapałbyś się natychmiast, gdyby zaczęli stosować system kar — oświadczyła ostrzegawczo.

— Ojcowie są bezwzględnie sprawiedliwi, nie znają litości, a już pobłażliwość w stosunku do

dzieci jest im całkowicie obca. Dlatego jestem tutaj, gdzie mnie widzisz.

Miasto mrucząc mknęło przed siebie. Dni mijały jeden za drugim, niepostrzeżenie przelatywały

miesiące. Tylko Chris wydawał się nie posuwać w żadnym kierunku. No, może nie on jeden.

Piggy też, na oko Chrisa, dreptał w miejscu. Jego sytuacja wydawała się jednak o wiele bardziej

skomplikowana i niecodzienna. Od początku znajomości Piggy zarzekał się, że nie obchodzi go,

co z nim zrobią, kiedy skończy osiemnaście lat, teraz jednak — co dla nikogo nie było

specjalnym zaskoczeniem — wyszło na jaw, że martwi się o własny los. Tak wiec, chociaż jego

sytuacja przedstawiała się raczej beznadziejnie, Piggy zachowywał się z hałaśliwą pewnością

siebie, której w następnej sekundzie zaprzeczały niejasne aluzje na temat załatwiania czegoś, co

praktycznie było już załatwione, i jeszcze bardziej zawoalowane aluzje dotyczące ewentualnego

niepowodzenia. Chris nie mógł się w tym połapać, zwłaszcza że własna przyszłość stanowiła dla

niego całkowitą zagadkę. Chwilami czuł się tak, jakby miał ognistymi literami wypisany na

czole okrzyk Piggy'ego: „O święta naiwności!"

Z niedomówień Piggy'ego wywnioskował, że kolega próbował namówić tatę do sfałszowania

werdyktu Ojców Miasta po testach obywatelskich, ale rodzic uniósł się straszliwym gniewem i

dopiero matce udało się go zmitygować. Wiadomo było, że nie sposób przygotować się do

sprawdzianu, który interesował się gołębiem uzdolnień, lekceważąc wróbla umiejętności naby-

tych.

Piggy ciągle przeżywał od nowa przygodę Chrisa na Niebiosach. Z jego pytań nietrudno było

odgadnąć, że chłopiec rozgląda się za okazją do spełnienia bohaterskiego czynu, którym mógłby

zaćmić Chrisa. Chris był tylko człowiekiem, nie mógł zatem wykrzesać z siebie wiary, że Pig-

gy'emu powiedzie się jeszcze bardziej spektakularny wyczyn, zresztą miasto stale podróżowało,

w związku z czym nie nadarzała się odpowiednia okazja.

Bywało też, że Piggy przez kilka dni z rzędu ulatniał

się zaraz po lekcjach. Utrzymywał, że krąży po ulicach, podsłuchując dorosłych pasażerów.

Zdaniem Piggy'ego, pasażerowie szykowali się do czegoś — niewykluczone, że potajemnie bu-

dowali nadajnik Diraca, którym zamierzali porozumieć się z Zaginionym Miastem. Chris nie

wierzył ani trochę w opowieści Piggy'ego, nie przypuszczał zresztą, żeby Piggy sam w nie

wierzył.

Prawda, prosta i niewzruszona jak granitowy kil miasta, była taka, że czas uciekał nieubłaganie

dla obu chłopców i powoli zaczynała ogarniać ich rozpacz: Piggy'ego, bo nikt go nie poddawał

próbom, Chrisa, bo wszelkie próby zdawały się prowadzić donikąd. U młodszych kolegów tal-

enty pojawiały się i rozwijały gwałtownie i nieoczekiwanie, jak popcorn. Chociaż Ojcowie be-

zustannie podnosili temperaturę wymagań, uczniowie z elegancją i smakiem serwowali wiado-

mości, którymi faszerował ich bank pamięci. Chris w porównaniu z nimi czuł się zapóźniony

niczym dinozaur i podobnie jak przedpotopowy gad niezdarny i pozbawiony wdzięku,

— Chris, burmistrz chciałby z tobą porozmawiać — zwrócił się do niego pewnego wieczoru

sierżant Anderson, gdy Chris nadal trwał w poczuciu nadciągającej nieuchronnie klęski.

Gdyby Chris usłyszał te słowa z ust kogokolwiek innego, uznałby je za złośliwy żart, zbyt ab-

surdalny, żeby mógł mu naprawdę dokuczyć. Ale sierżant Anderson, to coś innego, Chris ze

zdumieniem podniósł wzrok na opiekuna.

— Spokojnie, to nic ważnego, poza tym, wcale nie powiedziałem, że burmistrz chce cię widzieć.

Usiądź, zaraz ci wyjaśnię, o co chodzi.

Oszołomiony Chris usiadł.

— Widzisz, sprawy wyglądają następująco: dolatuje-my do następnej roboty. Kiedy dogady-

waliśmy się z tą planetą, wszystko wydawało się jasne i proste, co się oczywiście w życiu nie

zdarza. (Amalfi twierdzi, że nie ma w języku angielskim kłamstwa większego niż stwierdzenie,

że coś jest banalnie proste.) Prawdopodobnie mieliśmy być wynajęci do nieskomplikowanych

robót górniczych i odkrywkowych... żadne tam przebudowy gospodarki całej planety; zwykła,

standardowa praca. Widziałeś motto na naszym ratuszu?

Chris znał ten napis: CZY PRZYSTRZYC PANI TRAWĘ? Napis nigdy nie wydawał mu się

tchnąć specjalnym dostojeństwem, teraz jednak zaczynał rozumieć, co oznacza. Skinął głową.

— Tak właśnie mamy zwyczaj postępować: lądujemy, wykonujemy usługę i ulatniamy się. Nie

wnikamy w żadne konflikty lokalne. Byliśmy już bliscy podpisania umowy z planetą... nazywa

się Argus III... kiedy doszły nas pogłoski, że nie będziemy tam pierwszymi gośćmi. Argus wy-

najął przed nami jakieś inne miasto, które nie wywiązało się należycie z umów. Naturalnie, zac-

zęliśmy rozpytywać na lewo i prawo, żeby sprawdzić, czy kontrahenci mówią nam całą prawdę...

Nie mieliśmy ochoty wdepnąć w cudzy kontrakt. Ale osadnicy unikali rozmów na ten temat i

częstowali nas mglistymi informacjami. W końcu wygadali się, że to drugie miasto dalej siedzi

na ich planecie i udaje, że robi swoje, chociaż termin realizacji kontraktu dawno już minął. Pow-

iedz, co byś w tej sytuacji zrobił na miejscu Amalfi ego?

— Cała moja wiedza na ten temat pochodzi z książek — odparł Chris, marszcząc czoło. —

Kiedy miasto po upływie terminu kontraktu zagnieździ się na planecie, planeta ma obowiązek

wezwać policję. Pozostałe miasta

powinny trzymać się z daleka, bo mogą zostać wciągnięte w ewentualne działania wojenne.

— Dokładnie. Właśnie mamy do czynienia z takim klasycznym przypadkiem. Osadnicy nie

mogą powiedzieć wszystkiego wprost, ponieważ wiedzą, że każde słowo, które do nas transmi-

tują, jest podsłuchiwane, niemniej Ojcowie Miasta przeanalizowali dotychczas przesłane infor-

macje i twierdzą, że miasto musiało siąść na planecie na dobre... jednym słowem, że zamierza

przejąć władzę. Władze Argusa III z niewiadomych przyczyn nie chcą wzywać policji, a wręcz

przeciwnie, wygląda na to, że próbują wynająć nas, żebyśmy przepędzili trampa. Jeśli damy się

na to namówić, z pewnością dojdzie do strzelaniny, a wtedy zjawi się policja ziemska i zosta-

niemy przyłapani na gorącym uczynku.

Słusznie zauważyłeś, że należałoby jak najprędzej stąd wyrywać. Miasta nie powinny ze sobą

walczyć, a tym bardziej dawać się wciągać w jakiekolwiek naruszanie kodeksu międzygwiezd-

nego. Jednak Argus III proponuje nam sześćdziesiąt trzy miliony dolarów w kruszcu, jeśli uwol-

nimy ich od trampa, zanim zjawią się policaje, a burmistrz uważa, że poradzimy sobie z tą ro-

botą. On nie cierpi trampów... Myślę, że i za darmo podjąłby się tej roboty. Fakt faktem, że się jej

podjął.

Powłokowy umilkł i spojrzał na Chrisa, wyraźnie oczekując jakiegoś komentarza.

— Co na to Ojcowie Miasta? — spytał w końcu Chris.

— Głośno krzyczeli: NIE, dopóki nie było mowy o pieniądzach. Wtedy sprawdzili stan skarbca i

dali Amalfiemu wolną rękę. Oparli się dodatkowo na kilku przesłankach, o których ci dotąd nie

wspomniałem, a które wskazują na to, że zapewne jesteśmy w stanie wysiedlić trampa bez zbyt-

nich szkód dla naszego miasta, zanim policaje coś zwęszą. Nie można jednak zapominać, że

Ojcowie mają na uwadze interes miasta. Jeśli ono jako całość wyjdzie z tego na czysto, nie

wzrusza ich to, że ktoś z nas może stracić życie. Nie są ani za grosz sentymentalni.

— Zdążyłem to już zauważyć — potwierdził z goryczą Chris. — Ale co to ma ze mną wspól-

nego? Dlaczego burmistrz chce ze mną rozmawiać? Wiem tyle tylko, ile mi pan powiedział, poza

tym już się przecież zdecydował.

— Zgadza się — przyznał Andersen — ale ty posiadasz wiele informacji dla niego niedo-

stępnych. Chce, żebyś podsłuchiwał rozmowy z Argusem, kiedy będziemy dolatywać do planety,

życzy sobie też, żebyś podsłuchał wszystko, co nam się uda przechwycić z rozmów prowadzo-

nych na trampie i żebyś pomógł mu rozszyfrowywać ich komunikaty.

— Ale dlaczego?

— Ponieważ jesteś jedyną osobą na pokładzie, która widziała tego trampa na własne oczy —

powiedział powłokowy z wyraźnym naciskiem. — Mamy do czynienia z naszym starym znajo-

mym... ze Scranton.

— To... to niemożliwe! Załadowano na pokład setki mieszkańców Scranton... z wyjątkiem mnie

wszyscy byli dorośli...

— Żniwo przymusowego werbunku... — powiedział Anderson chłodno i z obrzydzeniem. —

Owszem, udało się nam wyłowić jednego czy dwóch w miarę przydatnych specjalistów, ale

żaden z nich nigdy nie interesował się polityką miasta. Reszta to nieprzystosowani fizole, z

poważną domieszką psychotyków. Poddaliśmy ich terapii, ale nie byliśmy w stanie podnieść ich

ilorazu inteligencji; kiedy nie mają z kim handlować i przestają oglądać igrzyska międzyplane-

tarne, wegetują pochłonięci wyłącznie sobą. Z tego stanu wyrywa ich jedynie ciężka praca. My

— to znaczy Irish i ja — nie potrafiliśmy

wyłowić nikogo, kto nadawałby się do naszych brygad. Trójce dobrych specjalistów przyzn-

aliśmy obywatelstwo, reszta dożyje swoich dni w charakterze pasażerów.

Ty jednak, Chris, jesteś szczęśliwym wyjątkiem wśród tej ekipy. Zdaniem Ojców Miasta twoje

doświadczenia na pokładzie Scranton sprawiają, że trochę znasz to miasto. Amalfi chce zadać ci

parę pytań. Zgadzasz się?

— Mogę... mogę spróbować.

— Świetnie. — Sierżant spuścił wzrok na przytwierdzony w zgięciu łokcia miniaturowy magne-

tofon. — Tu masz przegrane wszystkie dotychczasowe rozmowy z Argusem Ul. Kiedy je

przesłuchasz i powiesz nam, jakie wnioski wyciągasz, Amalfi zacznie nam przekazywać depesze

z mostka kapitańskiego na żywo. I co... decydujesz się?

— Nie — oświadczył Chris rozpaczliwym tonem, jakiego nigdy u siebie nie podejrzewał. — Nie

teraz. Wydaje mi się, że moja głowa lada chwila pęknie. Czy na ten czas będę zwolniony z

nauki? Inaczej nie mogę się tego podjąć.

— Nie będziesz zwolniony — oświadczył Anderson. — Jeśli transmisja na żywo zacznie się w

czasie zajęć, zwolnimy cię z lekcji. Ale później — wracasz od razu pod toposkop. Będziesz się

normalnie uczył, a jeśli nie zdołasz sprostać nowym zadaniom, twoja strata. Postawmy sprawy

jasno na wstępie, Chris. To nie są wakacje ani żadna nagroda, tylko zwykła robota na rzecz

przetrwania miasta. Czy się podejmiesz, czy nie, nie będzie dla ciebie żadnej taryfy ulgowej. A

więc?

Przez chwile, która zdawała się trwać wieczność, Chris siedział wsłuchując się we własną głowę,

po której kołatał się ból.— Podejmuję się — oświadczył w końcu z rezygnacją. Anderson

dotknął przycisku i taśma zaczęła się przesuwać.

Andersen miał rację, że pierwsze wiadomości okazały się krótkie i niejasne. Następne były

dłuższe, ale za to jeszcze bardziej zawoalowane. Chris nie potrafił wywnioskować z nich więcej

niż Ojcowie Miasta i Amalfi. Z mieszkania Andersena odbył zapowiedzianą rozmowę z

burmistrzem, transmitowaną przez dodatkowe łącze do komputerów.

Komputery zadały Chrisowi pytania dotyczące liczby ludności, zasobów energetycznych, bo-

gactw mineralnych i innych istotnych zagadnień, na temat których nie umiał powiedzieć ani

słowa. Amalfi głównie przysłuchiwał się, a kiedy parę razy grubym głosem włączył się do roz-

mowy, Chris nie mógł zorientować się, do czego zmierza.

— Ta linia kolejowa, o której wspomniałeś, Chris... Jak długo przed twoim urodzeniem ją zbu-

dowano?

— Myślę, że jakieś sto lat. Jak pan wie, na Ziemi wróciliśmy do transportu kolejowego w

połowie trzeciego tysiąclecia, kiedy wyczerpały się pokłady ropy naftowej, co sparaliżowało

transport samochodowy na terenach rolniczych.

— O tym nie wiedziałem. W porządku, możecie rozmawiać dalej.

Teraz Ojcowie Miasta zaczęli go wypytywać o uzbrojenie. Znowu nie potrafił im nic powiedzieć.

Nadszedł jednak dzień, kiedy wszystko się zmieniło. Zgodnie z zapowiedzią wyrwano go znien-

acka z klasy i pospiesznie przeprowadzono do maleńkiego gabineciku, w którym zastał tylko

krzesło i dwa ekrany

telewizyjne. Na jednym zobaczył twarz sierżanta Andersona, na drugim obraz kontrolny.

— Witaj, Chris. Siadaj i słuchaj... Zaraz się tu będą działy bardzo ważne rzeczy. Mamy trans-

misję z trampa. Nie wiemy, czy tylko sygnalizują swoją obecność, czy chcą z nami rozmawiać.

Amalfi sądzi, że w ich sytuacji to pierwsze jest mało prawdopodobne, choć oczywiście mają do

tego prawo. Tyle że sami naruszyli zbyt wiele przepisów, żeby ściągać na siebie uwagę. Chce,

żebyś posłuchał tej rozmowy. Postara się coś z nich wyciągnąć.

— Dobrze, proszę pana.

Nie słyszał wezwań Nowego Jorku, niemniej po paru minutach — byli już niedaleko Argusa III

— z drugiego monitora zniknął obraz kontrolny, a jego miejsce zajęła dobrze znana twarz, twarz,

której widok napełnił Chrisa wstrętem.

— Halo. Tu mówi Argus III.

— Żaden Argus III niczego tutaj nie mówi — włączył się niespodziewanie Amalfi głębokim

basem. — Dobrze wiemy, że mówi miasto Scranton z Pensylwanii. Dajcie mi waszego szefa.

— Chwileczkę, za kogo pan się...

— Tu mówi Nowy Jork. Nowy Jork na linii. Właśnie chciałem rozmawiać z waszym szefem i to

migiem.

Twarz na ekranie przybrała wyraz ponurego zakłopotania. Po chwili zniknęła. Ekran zamigotał,

na moment znów pojawił się obraz kontrolny, po czym z monitora spojrzała kolejna znajoma

twarz. Wprost nie chciało się wierzyć, że jej właściciel go nie widzi. Chrisowi ze strachu ścierpła

skóra.

— Witajcie, Nowy Jork — powiedział mężczyzna, siląc się na uprzejmość. — A więc nam-

ierzyliście nas. My też was namierzyliśmy. Uprzedzamy, że planeta jest związana z nami kon-

traktem.— Przyjmujemy do wiadomości — oświadczył Amalfi. — Podobnie jak fakt, że aktual-

nie dopuszczacie się wykroczenia, Argus III podpisał z nami nowy kontrakt. Szczerze bym wam

radził wykarczować pas i spływać stąd.

Mężczyzna nawet okiem nie mrugnął. Dopiero w tym momencie Chris zrozumiał, że twarz na

ekranie nie patrzy na niego, tylko na monitor z Amalfim.

— To wy stąd spływajcie — powiedział beznamiętnie. — To sprawa miedzy nami a osadnikami;

nic wam do tego. Nie odlecimy bez policyjnego nakazu eksmisji. Uprzedzam lojalnie, że jeśli się

w to wplączecie, to wcale nie tak łatwo będzie się wam wyplątać.

— Na waszym miejscu nie byłbym tak pewny siebie — stwierdził Amalfi — co zresztą odno-

towujemy.

Obraz z Scranton skurczył się do rozmiarów świetlistego punktu, następnie zniknął.

— Znasz któregoś z tych typów, Chris? — odezwał się burmistrz.

— Obydwu, proszę pana. Pierwszy z nich to podrzędny zbir nazwiskiem Barney. Przypuszczam,

że kiedy mnie brali, to właśnie on zabił psa mojego brata, chociaż tego nie widziałem.

— Znam ten typ. Mów dalej.

— Następny to Frank Lutz. Był menażerem miasta, kiedy leciałem na Scranton. Wygląda na to,

że dalej pełni swoją funkcję.

— Co to znaczy: menażer miasta? Zresztą, nieważne, zapytam komputerów. Wracając do rzeczy;

wygląda na niebezpiecznego gościa. Dobrze mówię?

— Dobrze, proszę pana. Jest bystry i przebiegły, a do tego zimny jak gad.

— Socjopata — podsumował Amalfi. — Tak właśnie myślałem. Jeszcze jedno: czy myślisz, że

by cię poznał?

Chris zastanowił się. Lutz widział go tyle razy na oczy, lecz dzięki interwencji Frada Haskinsa,

która ocaliła mu życie, nie musiał już o nim myśleć i pamiętać, że Chris istnieje.

— Niewykluczone, proszę pana, ale raczej mało prawdopodobne.

— W porządku. Przekażesz szczegóły Ojcom Miasta, a oni skalkulują prawdopodobieństwo. Na

razie nie będziemy ryzykować. Dzięki, Chris. Josel, czy mogę cię prosić na mostek?

— Już idę, panie burmistrzu. — Anderson odczekał, aż obraz przełożonego zniknie z wizji.

Teraz z ekranu wpatrywał się w Chrisa sierżant.

— Chris, czy zrozumiałeś, co miał na myśli Amalfi, kiedy powiedział, że nie będzie ryzykować?

— Nno... nie całkiem.

— Miał na myśli, że będziemy schodzić Lutzowi z oczu. Inaczej mówiąc, tym razem ma się od-

być bez deFordowskich eskapad. Zrozumiano?

Niestety, zrozumiano.

ROZDZIAŁ DZIESIĄTY

Argus uśpiony

Układ Argusa nie bez powodu nosił swoją nazwę. Ponieważ leżał na obrzeżach gęstej mgławicy

stosunkowo młodych gwiazd, noc na planecie świeciła rzeczywiście setkami oczu jak twarz mi-

tycznego Argusa. Młody wiek mgławicy w znacznym stopniu wyjaśniał obecność Scranton —

jak każda gwiazda trzeciej generacji słońce Argusa oraz pozostałe planety układu, obfitowały w

metale.

Planet było niewiele, bo tylko siedem. Numerami opatrzono trzy możliwe do zasiedlenia, przy

czym osadnictwo rozwinęło się wyłącznie na Argusie III; Argus II nadawał się jedynie dla

Arabów, a IV dla Eskimosów. Pozostałe cztery planety teoretycznie wprawdzie zaliczały się do

kategorii gazowych olbrzymów, były to jednak olbrzymy mocno wymizerowane; największy z

trudem dorównywał rozmiarami Neptunowi w Układzie Słonecznym. Zanim na dobre zaczęło

się formowanie planet, wzajemna bliskość gwiazd w mgławicy spowodowała powstanie wiele

pierwotnego gazu, dzięki czemu Układ Argusa okazał się największym układem w mgławicy.

Argus III, oglądany z pokładu nadlatującego z buczeniem wiratorów miasta, do złudzenia przy-

pominał Pensylwanię. Chris poczuł lekkie współczucie dla Scranton, które z pewnością będzie

musiało ustąpić. Dla Scranton ta planeta musiała stanowić szczególną pokusę. Pokaźne kon-

tynenty pokrywały łańcuchy górskie; woda zebrana była w tysiącach jezior i kilku niewielkich,

bardzo za to zasolonych morzach. Wody porastały gęste lasy, pełne drzew iglastych i skrzypów,

bo ewolucja na Argusie nie wypracowała jeszcze roślin kwiatowych. Podobne do jodeł drzewa o

potężnych pniach wznosiły się na wysokość dziesiątek metrów. Były to szlachetne olbrzymy o

gęsto porośniętych konarach, poprzeginanych do gruntu siłą grawitacji rzędu 2G, na przekór

której musiały dźwigać własny ciężar. Pierwszym dźwiękiem, jaki dotarł do uszu Chrisa po

wylądowaniu na obfitującym w metale ciężkie Argusie III, byk grzmiąca eksplozja szyszki jed-

nego z pobliskich drzew. Któreś z nasion wybiło szybę na trzydziestym piętrze szklanego

wieżowca McGraw-Hill; zaskoczony personel rąbał nasienie strażackimi toporkami, żeby nie

dopuścić do wykiełkowania na dywanie.

To, gdzie miasto wyląduje, nie miało większego znaczenia, bo żelaza wszędzie było pod dostat-

kiem. Z drugiej strony na planecie nie istniało miejsce, które byłoby poza zasięgiem podsłuchu

czy ostrzału pocisków rakietowych Scranton. To stanowiło niedogodność zarówno dla Nowego

Jorku, jak dla mieszkańców Argusa. Amalfi mimo to bardzo starannie wybrał miejsce lądowania.

W oddali widniała wielka szrama w ziemi wygrzebana przez Scranton w czasie nieudolnych

przedsięwzięć górniczych; między oboma wędrownymi miastami ciągnął się łańcuch gór przy-

pominających pensylwańskie Allegheny. Maszyny górnicze z łoskotem wytoczyły się do lasów.

Chris próbował zrozumieć tok myślenia Amalfiego, ale nie szło mu najlepiej, bo w życiu nie

widział burmistrza na oczy, W sumie była to jednak jakaś rozrywka. Miejsce lądowania —

wywnioskował ostrożnie — zostało wybrane tak a nie inaczej po to, żeby Scranton nie mogło

obserwować poczynań Nowego Jorku bez wysyłania samolotów oraz żeby wykluczyć komu-

nikację pieszą miedzy oboma miastami. Działań zbrojnych Amalfi nie brał pod uwagę, bo wymi-

ana ognia z pewnością ściągnęłaby policje, a historia Nowego Jorku wyraźnie świadczyła o tym,

że burmistrz nienawidził wszystkiego, co mogłoby zaszkodzić miastu, czy była to tylko rdza, czy

bomby.

W przeszłości jego strategia polegała zwykle na przetrzymywaniu przeciwnika. Jeśli metoda nie

odnosiła skutków, próbował nieprzyjaciela prześcignąć w wykonywaniu robót. W ostateczności

starał się skłócić jego szeregi. Żaden z udokumentowanych przypadków nie prezentował zas-

tosowania którejś z tych metod w czystej postaci — Amalfi, jak kucharz, mieszał je zawsze w

skomplikowanych proporcjach — w każdym przypadku jednak stosowano którąś z jego ulubio-

nych przypraw, przy czym zwykle jeden smak dominował. Kiedy Amalfi przesolił, ledwie wyc-

zuwałeś pieprz czy musztardę.

Nie dla wszystkich jego kompozycje były strawne. Chris podejrzewał, że istnieją o wiele

wykwintniejsze odmiany koczowniczej kuchni. Cóż, kiedy Amalfi przyprawiał tak, a nie inaczej,

przy tym był jedynym kuchmistrzem Nowego Jorku. Jak dotąd miasto przeżyło jego rządy, co w

oczach obywateli i Ojców Miasta stanowiło dostateczny sprawdzian kompetencji,

Wyglądało na to, że na Argusie III Amalfi zamierza zagłodzić Scranton, pracując lepiej. Nowy

Jork posiadał kontrakt, Scranton kontrakt utraciło. Nowy Jork był w stanie wykonać powierzone

mu prace, podczas gdy

Scranton tylko rozgrzebało wszystko wokół, zostawiając po sobie wielką żółtawą szramę, która

przez najbliższe sto lat mogła się nie zabliźnić. Dopóki Nowy Jork pracował, a tramp głodował

— tutaj burmistrz zaprawiał miksturę szczyptą przeczekania — Scranton nie mogło wcielić w

czyn desperackiego zamiaru opanowania siłą Argusa III, chociaż w pierwszym starciu, które

zapewne okazałoby się ostatnim, mieszkańcy planety nie zdążyliby nawet zwrócić się o pomoc

do policji ziemskiej. Nowy Jork z pewnością wezwałby pomoc bez wahania. Mimo całej mocno

podbarwionej nienawiścią do służb ziemskich solidarności koczowniczej, nie zamierzał dopuścić

do kolejnego incydentu w rodzaju tego, do jakiego doszło na Thorze V, ani napuszczać policajów

na inne miasto, jak to zrobił kiedyś Międzygwiezdny Mistrz Handlu. Nawet włóczęga musi się

schronić przed niepoczytalnością swoich współbraci.

No cóż, skoro Amalfi tak to zaplanował, to tak miało być. Chris nie miał w mieście nic do gada-

nia. Amalfi to burmistrz, który ma za sobą obywateli i Ojców Miasta. Chris był tylko młokosem,

w dodatku pasażerem.

Wiedział jednak o planach Amalfiego coś, czego on sam ani nikt inny w Nowym Jorku nie mógł

wiedzieć — były skazane na niepowodzenie.

Chris, w przeciwieństwie do nowojorczyków, znał Scranton. Jeżeli Amalfi w ten sposób zamier-

zał rozegrać sprawę z Frankiem Lutzem, jak przewidywał Chris, to czekała go przykra niespodz-

ianka. Czy jednak trafnie przejrzał zamysł Amalfiego? Od tego chyba należało zacząć. Po kilku

dniach, targany wątpliwościami, wyraźnie opuścił się w nauce. Zwrócił się wtedy do jedynej ze

znanych mu osób, która miała dostęp do Amalfiego — do sierżanta Andersena.— Nie mogę ci

zdradzić planów Amalfiego, nie jesteś upoważniony do posiadania tego rodzaju informacji —

łagodnie wyjaśnił sierżant powłokowy. — Ale twoje domysły są niezwykle trafne. Muszę

przyznać, że jesteś bardzo bliski prawdy.

— Bliski prawdy? — Carla z gniewnym stukotem odstawiła filiżankę na spodek. — Całe te

męskie stopnie wtajemniczenia to jedno wielkie zawracanie głowy. Chris ma rację i ty o tym wi-

esz. Dlaczego nie ulżysz chłopcu i mu tego nie powiesz?

— Nie jestem upoważniony — upierał się Andersen. Ale w jego ustach takie stwierdzenie znac-

zyło zgodę. — Poza tym Chris myli się co do jednego. Nie możemy siedzieć tutaj bez końca

tylko po to, żeby uniemożliwić trampowi zawładnięcie Argusem III. Prędzej czy później

będziemy musieli ruszyć w drogę, bo nam również nie wolno przeciągać kontraktu. Mamy już na

naszym koncie parę wykroczeń i bez względu na to, czy Scranton dba, czy też nie dba o takie

drobiazgi, chcielibyśmy uniknąć dalszych. Musimy przestrzegać daty wygaśnięcia umowy, a to

nas poważnie ogranicza.

— No tak — przyznał nieśmiało Chris. — Teraz przynajmniej częściowo rozumiem wasz punkt

widzenia. Ale wydaje mi się, że są w nim dwie poważne luki... Obym się mylił.

— Luki? Gdzie je widzisz?

— Po pierwsze, oni muszą być nieźle zdesperowani, a jeżeli jeszcze nie są, to lada chwila będą.

Sam fakt, że w ogóle są w tej części Galaktyki, a nie tam, gdzie skierował ich nasz burmistrz,

kiedy przesiadałem się na wasz pokład, wskazuje, że w pierwszej robocie też im coś nie wyszło.

Andersen wcisnął przycisk na oparciu fotela.

— Prawdopodobieństwo? — rzucił w przestrzeń.

— SIEDEMDZIESIĄT DWA PROCENT — odpowiedziała przestrzeń, wprawiając Chrisa w

osłupienie.

Wciąż mnie mógł oswoić się z myślą, że Ojcowie Miasta słyszą każde słowo, bez względu na to,

gdzie i kiedy zostało wypowiedziane; miasto, między innymi, służyło im jako pole badań psy-

chologii człowieka, dzięki czemu byli w stanie odpowiadać na takie pytania, jak to, które Ander-

sen zadał przed chwilą.

—- Cóż, kolejny punkt dla ciebie — stwierdził zafrasowany sierżant.

— Jeszcze, proszę pana, nie dotarłem do sedna sprawy. Rzecz w tym, że ta robota też im nie

wyszła, wobec czego muszą mieć bardzo mało zapasów. Nawet najlepsza strategia zakłada, że

druga strona reaguje logicznie. Tymczasem ludzie zdesperowani rzadko posługują się logiką...

Weźmy na przykład strategię Niemiec w ostatnim roku drugiej wojny światowej.

— Nigdy o tym nie słyszałem — przyznał się Anderson — ale wydaje mi się, że mówisz

rozsądnie. A druga luka?

— Druga luka jest tylko hipotetyczna. Moje domysły opierają się na tym, co wiem o Franku

Lutzu. Widziałem go raptem dwa razy w życiu, ale wiem, jaką opinię o nim ma jeden z jego

współpracowników. Nie sądzę, żeby Frank miał się dać komukolwiek zastraszyć, prędzej pier-

wszy stanie do walki. Zawsze musi pokazać, że jest najsilniejszy. Byłby skończony, gdyby się

okazało, że ktoś inny panuje nad sytuacją. To bardzo typowe dla społeczności rządzonych przez

najemnych zbirów. Wystarczy spojrzeć na historię Neapolu czy Florencję Machiavellego.

— Zaczynam podejrzewać, że twoje przykłady są wyssane z palca — wyznał pochmurnie An-

derson. — Kolejny raz jednak to, co mówisz, brzmi rozsądnie, a poza tym tylko ty wiesz cokol-

wiek na temat tego całego Lutza. Załóżmy, że się nie mylisz. Co jeszcze moglibyśmy zrobić?

— Oczywiście wykorzystać ich desperację — powiedział z zapałem Chris. — Skoro Lutz i jego

banda czują się zapędzeni w kozi róg, to przeciętny obywatel musi znajdować się na krawędzi

szaleństwa. Przy czym nie sądzę, żeby byli tam „obywatele" w naszym rozumieniu tego słowa,

ponieważ wspomniany człowiek Franka mówił, że skończyły się im leki. Myślę, że chciał, żeby

te słowa dotarły do moich uszu, ale wtedy nie rozumiałem jeszcze, o co chodzi. Szary obywatel

nawet w pomyślnych okresach musi zdrowo nienawidzić tej zgrai. Moglibyśmy usunąć Lutza

rękami jego własnych podwładnych.

— W jaki sposób? — spytał Anderson tonem człowieka świadomego, że zadaje pytanie, na które

nie ma odpowiedzi.

— Nie wiem dokładnie jak. W znacznym stopniu trzeba by działać na wyczucie. Miałem w

Scranton dwóch przyjaciół, z których jeden był w stałym kontakcie z Lutzem. Jeżeli nadal jest w

mieście, mógłbym się tam zakraść i spróbować nawiązać z nim kontakt.

— Cały czas się bałem, że z czymś takim wyskoczysz — westchnął sierżant Anderson, pow-

strzymując go ruchem dłoni. — Chris, czy ty się kiedyś wyleczysz z turystycznych zapędów na

koszt miasta? Znasz opinię Amalfiego w tej sprawie.

— Okoliczności się zmieniały — wtrąciła Carla.

— Tak, ale... no dobrze, dobrze, mogę zaryzykować przynajmniej ten jeden krok. — Jeszcze raz

nacisnął przycisk,. — Są jakieś uwagi? — rzucił w przestrzeń.

— ODRADZAMY TEGO RODZAJU WYPAD, SIERŻANCIE ANDERSON. SZANSĘ, ŻE

PAN DE-FORD ZOSTANIE ROZPOZNANY, SĄ ZBYT DUŻE.

— Widzisz? — zatriumfował Anderson, — Amalfi zada im takie samo pytanie. Zwykle nie sto-

suje się zaleceń Ojców, ale tym razem na własną rękę doszedł do identycznych wniosków.

— Może to nie najlepszy pomysł, po prostu nic innego nie przyszło mi do głowy.

— To, co mówisz, nie jest pozbawione racji. Muszę przedstawić burmistrzowi obie twoje uwagi i

zasugerować podjęcie akcji, która wywołałaby w Scranton odpowiednie nastroje. Może on

wpadnie na jakiś lepszy pomysł. Głowa do góry, Chris; dobrze, że mi wszystko opowiedziałeś.

Nie powinieneś się martwić, że odrzuciliśmy drobny fragment twojego planu. Nie zawsze można

wygrywać ze wszystkimi.

— Zgoda, ale próbować zawsze trzeba.

Jeśli nawet Amalfi wpadł na lepszy sposób „wywołania nastrojów" w Scranton, nikt o tym

Chrisa nie powiadamiał. Być może burmistrz podjął jakieś kroki w tym kierunku, ale najwy-

raźniej nie odniosły one poważniejszych skutków. Podczas gdy Nowy Jork uwijał się przy robo-

cie, Scranton siedziało ponuro na miejscu, w złowrogim milczeniu wyczekując zbliżającej się

nieuchronnie daty wygaśnięcia konkurencyjnego kontraktu. Mimo ubóstwa i głodu nie zamier-

zało dać za wygraną w grze, w której stawką była planeta tak zamożna jak Argus III. Wyglądało

na to, że Amalfi będzie musiał usunąć Scranton siłą albo wezwać ziemską policję, żeby zrobiła to

za niego. Jak dotąd Frank Lutz zachowywał się zgodnie z przewidywaniami Chrisa.

Aż nagle, w ostatnim tygodniu kontraktu, bomba wybuchła. Chris jak zwykle o tym dowiedział

się od swojego opiekuna.— Ten twój przyjaciel, Piggy — zżymał się Andersen. — Wpadł na

pomysł, że wkręci się do władz miejskich Scranton i zmontuje coś w rodzaju puczu przeciwko

Lutzowi. Oczywiście Lutz mu nie uwierzył i teraz jesteśmy ugotowani.

— Jak on się tam dostał? — Chris był zaszokowany, a zarazem rozbawiony.

— To właśnie najgorsza część tej historii. W jakiś sposób udało mu się przekonać dwie kobiety,

że mogłyby użyć swoich wdzięków jako tajne agentki, tak jakby tym zbirom tam u sterów kie-

dykolwiek zabrakło kobiet, zwłaszcza w czasach głodu! Jedną z nich jest szesnastoletnia

dziewczyna. Jej rodzina, ze zrozumiałych względów, szaleje. Drugą, trzydziestoletnia pasażerka,

siostra obywatela, jednego z pilotów bojowych Irisha Dulany'ego. Siostra, jak nas poinformowali

właśnie Ojcowie Miasta, oscyluje na krawędzi psychozy, dlatego nigdy nie udało jej się uzyskać

obywatelstwa: pozwolono jednak bratu wprowadzić ją w tajniki pilotażu, ponieważ wydawało

się, że latanie wpływa korzystnie na jej samopoczucie. Żeby wcielić plan Piggy'ego w życie, up-

rowadziła samolot brygady desantowej i zanim wydobyliśmy całą tę historię z komputerów, było

po wszystkim.

— Chce pan powiedzieć, że Ojcowie Miasta słyszeli, jak Piggy namawiał się ze swoimi

towarzyszkami?

— Naturalnie. Wiesz przecież, że oni wszystko słyszą.

— To dlaczego nikogo o tym nie powiadomili?

— Mają zakaz udzielania informacji z własnej inicjatywy. Zazwyczaj jest to korzystne; bez

zakazu trajkotaliby dniem i nocą na wszystkich kanałach. Nie są całkiem bezkrytyczni. Lutz

żąda okupu. Zapłacilibyśmy mu sporą sumę, ale on żąda planety. Znów sprawdziły się twoje

przewidywania, Chris. Wszelką logikę diabli

wzięli. Nie możemy mu dać czegoś, co do nas nie należy, a nawet gdybyśmy mogli, też byśmy

nie dali. Piggy wpakował nas w wojnę, której konsekwencji nie są w stanie przewidzieć nawet

komputery. Chris westchnął ciężko.

— Co wobec tego zrobimy?

— Nie mogę ci tego zdradzić.

— Ja nie pytam o żadne szczegóły dotyczące waszych poczynań taktycznych. Chciałbym mieć

jakieś ogólne wyobrażenie. Piggy jest przecież moim przyjacielem, może w tych okoliczności-

ach zabrzmi to głupio, ale naprawdę go lubię.

— Prawdziwych przyjaciół poznaje się w biedzie — skwitował refleksyjnie powłokowy. — Cóż,

tak czy owak nie mogę ci wiele więcej powiedzieć. Ogólnie rzecz biorąc, Amalfi gra na zwłokę,

Ucząc na to, że Lutz zrozumie to jako przyjęcie jego warunków, a Argus III wręcz przeciwnie.

Komputery sporządziły mu szyfr specjalnych wyrazów, które inaczej zostaną odczytane przez

osadników, a inaczej przez Scranton. Nasz kontrakt kończy się za tydzień. Być może uda nam się

zwodzić Lutza aż do przedostatniego dnia. Nie wolno mi zdradzić, co planujemy dalej. W

każdym razie wkroczymy tam i postaramy się wytrącić mu zabawki z ręki. To nam zostawi dzień

na wydostanie się z Układu Argusa, a jeśli nawet dorwą nas policaje, będziemy mogli przynajm-

niej mydlić im oczy tym, że wywiązaliśmy się z kontraktu. Tak się w dodatku składa, że

będziemy mieli dzień na pobranie naszej należności...

— PRZEKROCZENIE — przemówili znienacka Ojcowie Miasta, chociaż nikt ich o nic nie py-

tał.

— Ojej, przepraszam! Chyba się zagalopowałem. Nic więcej nie mogę ci już powiedzieć, Chris!

— Myślałem, że oni nigdy nie odzywają się z własnej woli!— Słusznie myślałeś — potwierdził

Andersen. — To nie było z własnej inicjatywy. Amalfi dał im polecenie śledzenia wszystkich

rozmów dotyczących tej historii i przerywania ich, jeśli pojawi się zbyt wiele szczegółów. Tyle

tylko mogę powiedzieć na ten temat, szkoda, że nie przynoszę pomyślniej szych wiadomości,

Został już tylko tydzień do odlotu. Chris nagle zauważył, że data wygaśnięcia kontraktu przy-

pada na dzień poprzedzający jego osiemnaste urodziny. Nadchodzące dni miałyby się okazać

rozstrzygające dla niego, dla Piggy'ego, dla jego dwóch ofiar, dla Scranton, dla Argusa III,

wreszcie dla Nowego Jorku. Znowu widział jasno jak na dłoni, że plan Amalfiego skazany jest

na niepowodzenie.

I znowu wiedział, że ten plan rozbije się o osobę Franka Lutza.

Nie miał wątpliwości, że Amalfi spokojnie byłby w stanie przechytrzyć Lutza w bezpośrednim

starciu, ale tym razem mieli do czynienia z inną sytuacją. Głęboko wątpił, czy lista zakodow-

anych słów, którą przygotowują Ojcowie Miasta, nawet jeśli zwiedzie setkę Argusowych uszu,

wywiedzie Lutza w pole; zarządca Scranton był wykształconym, doświadczonym, kutym na

cztery nogi politykiem i biurokratą, a teraz, na domiar złego, nabrał maniakalnej wręcz po-

dejrzliwości. Nawet w pomyślnych czasach cechowała go nieufność; trudno oczekiwać od ko-

goś, kto podejrzewał swoich przyjaciół, kiedy wszystko szło tak jak trzeba, że w przededniu

ostatecznej kieski okaże więcej zaufania wobec wrogów.

Chris wiedział bardzo niewiele o polityce miast wędrownych, znał jednak ich historie. Znał

również skunksy. Nieraz zastanawia! się, jakim cudem biedny Kelly, tarmosząc te zwierzątka,

nigdy żadnemu z nich nie zrobił krzywdy. Może pies po prostu czuł do nich

sympatię. Skunksy potrafią być uroczą maskotką dla ostrożnego właściciela. Ale ludzka odmiana

skunksów nie zachęcała do ryzyka. Wystarczyło jedno spojrzenie na Franka Lutza.

Założywszy nawet, że Lutz nie ostrzela znienacka Nowego Jorku gradem pocisków rakietowych,

czy czymś tam, na co Scranton będzie stać, założywszy, że Lutz da się podejść Amalfiemu i

burmistrz w ostatniej chwili wytrąci mu władzę z ręki bez jednego wystrzału i jednej ofiary w

ludziach, nawet wtedy Piggy i obie wzięte do niewoli kobiety nie przeżyją całej operacji. W

całym Nowym Jorku tylko jeden Chris orientował się. z jaką pogardą Lutz traktował zbędne

osoby na pokładzie swojego miasta, jeden Chris domyślał się, jak błyskawicznie pozbędzie się

trójki rzekomych uciekinierów z miasta, które tolerowało pasażerów.

Żałosna ekipa Piggy'ego zapewne przegarniała już łopatami żużel. Jeśli nawet Lutz pozwoli im

w jako takich warunkach przeżyć następny tydzień, z pewnością każe ich natychmiast wykońc-

zyć, kiedy odkryje, że jego królestwo chwieje się w posadach. Choćby Amalfi natychmiast zajął

Scranton, żeby wydać wyrok śmierci na jeńców, nie trzeba więcej niż pięć sekund. To był jeden z

powodów, dla których wojny w średniowiecznej Europie ciągnęły się latami, chociaż wszyscy

uczestnicy dawno już zapomnieli albo nie dbali, o co walczą: okup za jeńców bywał niezłym

zarobkiem.

Ale opiekun Chrisa zżymał się na przykłady w tym stylu. Jeśli chodzi o Amalfiego i Ojców Mia-

sta, to wystarczająco wyraźnie zaznaczyli swoje stanowisko w tej sprawie, by nie warto było się

do nich zwracać. Gdyby Chris się do nich udał, ponownie ich reakcja z pewnością nie ogranic-

zyłaby się do kolejnego NIE; prośba dałaby murowany pretekst, żeby zastosować nad nim per-

manentny nadzór.

A jednak tym razem miał p e w n o ś ć, że się mylą. Układał wiec swój plan bardzo ostrożnie,

nękany nieustannie obawami, czy prastarzy mężowie i ich komputery nie okażą się kolejny raz

wszechwiedzący... i nie zatrzymają go w ostatniej chwili.

Jeśli nawet Ojcowie przejrzeli jego zamiary, nie dali tego po sobie poznać. Następnego wieczora

opuścił miasto. Nikt nie próbował go zatrzymywać. Wyglądało na to, że nikt nawet nie zauważył

jego ucieczki.

Prawdę mówiąc, na to liczył. A jednak dręczyły go wyrzuty sumienia i poczucie, że jest zdany

wyłącznie na własne siły.

ROZDZIAŁ JEDENASTY

Kryjówka

W normalnych okolicznościach Chris nie wyprawiałby się po nocy w dziki, nieznany teren. Tym

razem również wyszedłby zapewne godzinę przed świtem, co pozwoliłoby mu w ciemnościach

oddalić się od Nowego Jorku. Ale na Argusie 111 warunki do poruszania się w nocy były

wyjątkowo korzystne.

Chris miał przy sobie kompas, którego igła pokazywała zawsze najsilniejsze pole wiratorowe w

okolicy. Było to standardowe wyposażenie mieszkańca wędrownego miasta. Na większości

planet koczownicze metropolie utrzymywały szczątkową postać pola, żeby nie dopuścić do at-

mosfery powietrza planety. Kiedy miasto wkraczało na wojenną ścieżkę, generatory pracowały

bez przerwy na wypadek, gdyby trzeba było szybko odlecieć. Przez pół drogi igła zwrócona była

w stronę Nowego Jorku, więc Chris posuwał się według nakazów zwyczajnego kompasu magne-

tycznego, później kompas wędrowca wyznaczał kierunek na Scranton.

Drugim ułatwieniem było światło. Argus nie posiadał własnego księżyca, za to olbrzymie

białobłękitne słońca setką oczu oświetlały planetę. W tej połowie roku zza tarcz słonecznych

sączyło się światło pozostałej części mgławicy, dwakroć jaśniejsze niż światło ziemskiego

księżyca. W tym blasku z łatwością dawało się czytać, choć ludzkie oko nie rozróżniało w nim

kolorów.

Najważniejsze, że Chris znał lasy iglaste i góry, gdyż wychował się w Aileghenach.

Bagaż miał lekki — niewielki plecak z dwiema wojskowymi konserwami, manierkę i ubranie na

zmianę, czyli to, które miał na sobie, kiedy przeniesiono go na Nowy Jork; chociaż wiedział, że

komputery same się z niczym nie zdradzą, musiał się zebrać na odwagę, żeby poprosić Ojców

Miasta o wydanie odzieży z depozytu.

Prośba z pewnością mogła naprowadzić na jego trop, nie miało to jednak żadnego znaczenia.

Kiedy sierżant Andersen zauważy zniknięcie Chrisa, nie będzie miał najmniejszych wątpliwości,

dokąd chłopak się udał.

Przed świtem dotarł na grzbiet górskiego łańcucha. W południe po drugiej stronie gór znalazł

niewielką grotę, z której sączył się lodowaty strumyk. Na czworakach ostrożnie wczołgał się do

środka najdalej jak się dało, rozejrzał się na wszystkie strony, czy nie znajdzie starych kości, od-

padków, śladów legowiska i innych oznak, że trafił do nory miejscowej zwierzyny. Jak przy-

puszczał, niczego nie znalazł, bo niewiele zwierząt zakłada gniazda tuż przy ciekach wodnych

— w nocy jest zbyt wilgotno, a w dodatku woda przyciąga wielu potencjalnych wrogów. Po raz

pierwszy od wymarszu pożywił się i zasnął.

O zmierzchu wstał, napełnił manierkę wodą ze strumienia i powoli zaczął schodzić zboczem.

Ścieżka, którą z konieczności obrał, była niebywale kręta, jednak dzięki obu kompasom jego

wątpliwości na temat kierunku nie trwały nigdy dłużej niż parę minut. Do północy brakowało

jeszcze kilka godzin, kiedy dostrzegł wreszcie miasto, migoczące w dolinie posępnie, jak garść

rozrzuconych po pajęczej sieci kropel rosy. O świcie zakopał plecak z nowojorskim ubraniem,

solidnie podartym i zabrudzonym, i nie tracąc pogody ducha, powlókł się przez wygolony pas

wokół Scranton w stronę tej samej ulicy, którą przed laty pod przymusem wkroczył na pokład

odlatującego miasta. Tym razem jego wejście przebiegało zupełnie inaczej, w czym niebagatelną

rolę odegrał fakt, że miał przy sobie przyrząd umożliwiający przekroczenie granicy pola wira-

tora.

Jego obecność została naturalnie natychmiast wykryta. Dwóch strażników ziewając i przeci-

erając zaczerwienione oczy, wybiegło mu na przeciw; najwyraźniej kończyli nocną wartę.

— Co tu robisz?

— Byłem na grzybach — odparł Chris, wykrzywiając twarz w najbardziej idiotycznym

uśmiechu, na jaki go było stać. — Nic nie ma. Dziwne jakieś mają tu te lasy.

Zaspany strażnik zlustrował go od stóp do głów, lecz nic poza zniszczonym ubraniem Chrisa i

jego niewątpliwą młodością nie rzuciło mu się w oczy. Dla zasady zbeształ chłopaka.

— Gdzie pracujesz?

— Przy piecach wgłębnych.

Strażnicy wymienili spojrzenia. Piece wgłębne były to głębokie, podgrzewane elektrycznie doły,

w których ostrożnie stopniowo schładzano sztaby stali. Doły wymagały regularnego oczyszcza-

nia, lecz nie opłacało się wyłączać na ten czas ogrzewania. Czyścicieli w azbestowych kombine-

zonach spuszczano do środka na cztery minuty. Gdyby zostali dłużej, ich izolowane drewnem

buty stanęłyby w płomieniach. Po wyciągnięciu z pieca zmieniano im obuwie i z powrotem

opuszczano do dołu. Czynność tę powtarzano przez całą szychtę. Tylko skończony półgłówek

był w stanie znieść podobne piekło.— Dobra, głupku, wracaj do roboty. I żebym cię tu więcej

nie widział. Zrozumiano? Masz szczęście, żeśmy cię nie postrzelili.

Chris schylił pokornie głowę i z głupawym uśmiechem rzucił się do ucieczki. W chwilę później

kluczył już labiryntem odrapanych uliczek. Był pewien, że trafi. A jednak łatwość, z jaką

znajdował drogę, trochę go zaskoczyła.

Jego kryjówka pośród skrzyń stalą nietknięta. Wyglądała dokładnie tak, jak w dniu, kiedy

opuszczali ją z Fradem — został nawet ogarek świeczki. Chris zjadł drugą puszkę wojskowej

konserwy i zasiadł w ciemnościach. Czekał.

Nie musiał czekać długo, chociaż czas zdawał się wlec w nieskończoność. W jakąś godzinę po

zakończeniu dnia pracy usłyszał w labiryncie odgłos stąpania. Oślepiła .go struga światła z la-

tarki.

— Cześć, Frad —powitał przybysza. — Cieszę się, że cię widzę, a raczej cieszyłbym się, gdybyś

przestał mi świecić prosto w oczy.

Snop światła wylądował na suficie.

— To ty, Chris? — spytał glos Frada. — Dobra, już widzę, że to ty. Urosłeś chyba z pół metra.

— Możliwe. Głupio mi, że nie zjawiłem się wcześniej.

— Nigdy do końca nie wierzyłem, że się zjawisz. — Olbrzym odchrząknął i usiadł. — Po prostu

coś mnie tknęło, kiedy usłyszałem, z kim mamy na pieńku. Mam nadzieję, że nie usiłujesz

przejść na naszą stronę jak tamta trójka głupków.

— Żyją? — spytał Chris, ogarnięty nagłą trwogą.

— Owszem. Przynajmniej żyli przed godziną. Ale centa bym nie dal za to, że ocaleją. Frank z

dnia

na dzień traci rozum... Kiedyś myślałem, że go rozumiem, ale to już przeszłość. Czy po to tu

przyszedłeś, żeby spróbować wydostać tę bandę dzieciaków? Nie uda ci się.

— Wiem — przyznał Chris. — Ale nie jest tak, jak myślisz. Nie będę próbował przejść na waszą

stronę. Zastanawialiśmy się, jakim cudem dopuściliście do tego, żeby menażer wpakował was w

taką kabałę? Nasi Ojcowie Miasta twierdzą, że brak mu piątej klepki, a jeśli już komputery to

widzą, to wy tym bardziej powinniście zdawać sobie z tego sprawę. Sam zresztą mówiłeś coś w

tym rodzaju.

— Słyszałem trochę o waszych komputerach — powiedział z namysłem. — Czy to prawda, co

ludzie mówią, że one rządzą waszym miastem?

— Do pewnego stopnia. Jednak najwyższą władzę sprawuje burmistrz.

— Amalfi. Hmm. Prawdę mówiąc, Chris, wszyscy wiedzą, że Frank nie panuje nad sytuacją. Nie

ma na to rady. Co nam to da, że go zrzucimy ze stołka? Poza tym nie byłoby to wcale takie

łatwe. Dalej będziemy po uszy tkwić w tym samym bagnie.

— Nie musielibyście wtedy walczyć z moim miastem — zauważył Chris.

— Ano, nie, i to byłoby niewątpliwie korzystne. Ale pozostaniemy w matni. Zmiana paru naz-

wisk w zarządzie nie napełni nam brzuchów ani kieszeni. — Umilkł na chwilę, po czym podjął z

goryczą. — Chyba wiesz, że głodujemy. Ja mam co jeść, bo Frank dba o swoich ludzi, ale

wszystko staje mi w gardle, kiedy patrzę na twarze ludzi na ulicach. Gra Franka w stosunku do

Amalfiego trąci szaleństwem, ale nie ma innego wyjścia.

Chris milczał. Sprawy wyglądały tak, jak się tego spodziewał, co wcale nie ułatwiało realizacji

jego zamiarów.— Nie odpowiedziałeś na moje pytanie — podjął Frad. —Jakie masz plany?

Chcesz tylko zorientować się w sytuacji? Może nie powinienem ci tyle mówić?

— Chcę wywołać rewolucję — oświadczył Chris. Jego słowa brzmiały zawstydzająco górnolot-

nie, ale żadne inne nie przyszły mu do głowy. Starał się przy tym unikać wszystkiego, co byłoby

jawnym kłamstwem, lecz wiedział, że z każdą chwilą coraz trudniej będzie mu zrealizować to

postanowienie. — Nasz burmistrz twierdzi, że pozawalaliście wasze kontrakty, bo nie macie od-

powiedniej aparatury badawczej, coś takiego często przydarza się małym miastom, które nie

prowadzą pomiarów komputerowych. Ojcowie Miasta uważają, że jesteście w stanie wykonać tę

robotę.

— Chwileczkę. Nie wszystko naraz. Powiedzmy, że pozbędziemy się Franka i dogadamy z

Amalfim. Czy wasi Ojcowie Miasta pomogliby nam jakoś w zorganizowaniu robót?

Przyszła pora improwizacji, potem już musiał zacząć kłamać w żywe oczy.

— Jasne, że tak. Najpierw jednak musielibyśmy dostać z powrotem naszych ludzi: Piggy'ego

Kingston-Throopa i obie kobiety.

Frad machnął niecierpliwie ręką w półmroku.

— Natychmiast. To jest poza wszelką umową. Widzisz jednak, Chris, sprawa jest dosyć skom-

plikowana. Twoje miasto przyleciało tutaj wykonać robotę, w której my nawaliliśmy. Jeżeli

mimo wszystko my skończymy pracę, ktoś odejdzie z pustymi rękami. Nie sądzę, żeby Amalfi

zgodził się na takie warunki.

— Jak dotąd nie postawił żadnych warunków. Wiesz chyba, Frad, jak wygląda nasz kontrakt z tą

planetą. Połowa umowy to przeprowadzenie robót, które wy mieliście wykonać. Druga to uwol-

nienie Argusa od

Scranton. Jeżeli zaczniecie zachowywać się jak przyzwoite miasto, a nie jak pinklarz, otrzy-

mamy część naszej zapłaty i to większą część całej sumy. Nasz burmistrz, oczywiście, wolałby

załatwić sprawę sposobem, a nie na drodze zbrojnej, bo jeśli dojdzie do walki, obie strony będą

musiały płacić za wyrządzone szkody. Dobrze mówię, prawda?

— Hmm, chyba tak. Nie wyzywaj nas od pinklarzy, bo się wścieknę. Zasłużyliśmy na to przez-

wisko, ale tak czy owak doprowadza mnie to do szału. Albo będziemy ze sobą rozmawiać jak

równy z równym, albo nie

rozmawiamy wcale.

— Przepraszam, nie mam specjalnego rozeznania w tych

sprawach. Gdyby Amalfi miał wybór, przysłałby tu kogoś lepiej zorientowanego. Nie było jed-

nak nikogo poza mną.

— Już dobrze. Jestem rozdrażniony i tyle. Czeka nas rozwiązanie jeszcze jednego problemu, mi-

anowicie: osadników. Nie zaufają nam tylko dlatego, że usuniemy Franka. Osadnicy nie orien-

tują się, że coś z nim jest nie tak, więc nie będą mieli powodów, żeby uwierzyć następnemu me-

nażerowi Scranton. Jeżeli mamy odzyskać kontrakt na prace górnicze, Amalfi będzie musiał

złożyć za nas poręczenie. Myślisz, że by się na to zgodził?

Chris zabrnął już o wiele dalej, niż pozwalała uczciwość. Poczuł nagle, że nie powinien dalej

posuwać kłamstw i spekulacji.

— Nie wiem, Frad. Nigdy z nim o tym nie rozmawiałem. Przypuszczam, że najpierw musiałby

spytać o zdanie Ojców Miasta. A ich odpowiedzi nigdy nie da się przewidzieć.

Frad przysiadł na piętach i zaczął rozmyślać, rytmicznie uderzając pięścią w otwartą dłoń drugiej

ręki. Przez chwilę zdawało się, że chciał o coś spytać, ale widocznie zmienił zamiar.— No cóż

— odezwał się w końcu przytłumionym głosem — wszystko ma swoje wady i zalety. Myślę, że

jednak zaryzykujemy. Będziesz musiał zostać tutaj, Chris. Mogę dać po łbie Barneyowi i Hug-

ginsowi, ale z Frankiem będzie gorsza sprawa. Jeśli dojdzie do prawdziwej strzelaniny, może

okazać się o wiele szybszy ode mnie. W dodatku nie będzie sobie zawracał głowy tym, kto

oberwie przy tej okazji. Jeśli zamach na Franka się uda, niebawem przyjdę po ciebie. Do tego

czasu lepiej nie wystawiaj stąd nosa.

Chris spodziewał się takiego polecenia, jednak perspektywa, że kolejny raz będzie czekał bezc-

zynnie i przegapi najciekawsze wydarzenia, wcale go nie zachwyciła. W ostatniej chwili przy-

pomniał sobie o czymś.

— Zostanę tutaj. Ale, Frad, jeżeli coś zacznie wyglądać nie tak, nie czekaj, aż będzie po wszyst-

kim. Daj mi znać, a ja spróbuję sprowadzić pomoc.

— Nno... zgoda. Lepiej jednak, żeby nie kręcił się tutaj nikt obcy. Jeśli ktokolwiek w tym

mieście nabierze podejrzeń, że Nowy Jork macza w zamachu palce, nawet ludzie, którzy nien-

awidzą Franka, przejdą z powrotem na jego stronę. Wszyscy tutaj ostatnio troszkę powariow-

aliśmy. — Podniósł się z ponurą miną. Sięgnął po latarkę. — Mam nadzieję, że masz sprawd-

zone informacje. Frank mi ufa. Jestem ostatnim człowiekiem, któremu ufa, dlatego wcale się nie

palę do tej roboty. Sam nie wiem czemu, ale zawsze lubiłem Franka, chociaż od początku wiedz-

iałem, że to podła gnida. Niektórzy mają w sobie coś takiego. To dla mnie żadna frajda wsadzić

mu nóż w plecy. Musiał się tego doigrać prędzej czy później, ale nigdy bym się nie podjął takiej

roboty, gdybym tobie nie ufał bardziej niż jemu.

Ruszył w stronę wylotu labiryntu.

_ Dzięki, Frad. Powodzenia — powiedział Chris przez zaciśnięte gardło. — Siedź i nie ruszaj się

stąd. Przyjdę po ciebie.

Nie mógł siedzieć w swojej kryjówce bez przerwy, mimo to stracił wkrótce poczucie czasu. Jadł,

kiedy czuł się głodny — większość zapasów zniknęła, ale Frad przeoczył jeden z ukrytych po-

jemników — spał, ile tylko mógł. Czyli nie za wiele, bo dopiero teraz, w czasie bezczynności

dopadły go niepokój i nerwy, które pogarszał brak jakichkolwiek wiadomości.

W końcu doszedł do wniosku, że wszystko trwa zbyt długo. Nie był w stanie już zdrzemnąć się

nawet sekundę. Nieustannie oczekiwał, że dotrą do niego odgłosy walki albo pogłębiające się

buczenie da mu znać, że Scranton kolejny raz unosi go w dal. Ciasne pomieszczenie zmieniało

niepokój w istną torturę. Pierwszy szelest w labiryncie poderwał go gwałtownie na nogi. Chris

rzuciłby się na oślep do ucieczki, gdyby miał dokąd.

W migotliwym świetle latarki Frad wyglądał jak upiór. Na twarzy miał kilkudniowy zarost,

spojrzenie błędne z wyczerpania. Oko zdobił mu potężny siniec.

—- Wychodź — powiedział krótko. — Już jest prawie po wszystkim.

Chris wkroczył śladem Frada w półmrok magazynu, który wydawał mu się oślepiająco jasny po

nieprzeniknionych ciemnościach kryjówki. Potem wyszli na światło przedwieczornego słońca,

którego jasność była już całkiem nieznośna dla oczu.

— Co stało się z Frankiem Lutzem? — spytał bez

tchu.

Frad zapatrzył się daleko przed siebie. Kiedy przemówił, w jego głosie nie było śladu emocji.—

Pozbyliśmy się go. Wolałbym nie wracać do tej sprawy.

— Co się teraz dzieje? — Chris pospiesznie zmienił temat.

— Trzeba jeszcze to i owo uprzątnąć. Przydałaby się nam jakaś pomoc. Gdybyś teraz wezwał

swoich przyjaciół, wpuścilibyśmy ich do miasta pod warunkiem, że Amalfi nie posadzi nam na

karku całej brygady desantowej.

— Przyśle tylko dwóch ludzi. Frad skinął głową.

— Dwóch dobrych, uzbrojonych po zęby ludzi powinno dokończyć roboty w dzień czy dwa. —

Machnął ręką na przelatującą taksówkę. Kiedy sadowiła się posłusznie przy krawężniku, Chris

wypatrzył w karoserii kilka dziur, niewątpliwie pochodzących od kuł. Trudno było określić,

kiedy zostały zrobione, ale Chris domyślał się, że nie mają więcej niż tydzień. — Zawiozę cię do

radiostacji, tam ci się pewnie nieźle dostanie po uszach. Potem przystąpimy do negocjacji.

Nadeszła chwila, której Chris bał się najbardziej. Miał się wyspowiadać ze swoich uczynków

przed Andersenem i Amalfim, przyznać, co rozpętał i w co ich wszystkich wpakował.

Nie miał złudzeń co do stanu swojego ducha. Trząsł się ze strachu.

— No, wskakuj — ponaglił Frad. — Na co czekasz.

ROZDZIAŁ DWUNASTY

Audiencja

Miastem z szacunku dla tradycji administrowano z ratusza, jednak sterownia znajdowała się w

iglicy Empire State Building. Tutaj też Amalfi przyjął wszystkich zebranych: Chrisa, Frada,

sierżanta Andersena i Dulany

'

ego. Na czas alarmu nie ruszał się ani na krok z pomieszczenia — a

alarm oficjalnie trwał nadal.

Sterownia zachwyciła Chrisa. Ściany aż po sufit wypełniały ekrany, zegary, wykresy, lampki

sygnalizacyjne i dziesiątki przyrządów, których Chris nie znał nawet z nazwy. Jednak uwagę

chłopca przykuwała przede wszystkim osoba samego burmistrza, Amalfi pogrążony był właśnie

w rozmowie z Prądem, w związku z czym Chris miał okazję przyjrzeć mu się spokojnie.

Mityczny Amalfi zaskoczył go swym wyglądem. Chris nie umiałby dokładnie powiedzieć, jak go

sobie wyobrażał, z pewnością jednak myślał o szczupłym, barczystym mężczyźnie o heroic-

znych rysach, tymczasem zastał niskiego, pękatego jegomościa z byczym karkiem, wielką łysiną

i dłońmi ogromnymi jak bochny. Najdziwniej w tym wszystkim wyglądało cygaro, delikatnie, po

kobiecemu trzymane w grubych paluchach. Burmistrz raz po raz zaciągał się z błogim wyrazem

twarzy. W mieście nikt poza nim nie miał prawa palić; nie wystarczało miejsca na uprawę tyto-

niu. W tej sytuacji cygaro było czymś więcej niż tylko oznaką piastowanej godności; jak śnieg

sprowadzany z gór przez rzymskich cesarzy było symbolem zamożności miasta i Amalfi trzymał

je w palcach z pietyzmem, bez cienia pazerności. Miał dziwny zwyczaj. Kiedy się nad czymś

zastanawiał, podnosił cygaro do oczu i studiował z taką miną, jakby rozżarzony koniuszek

wyświetlał wszystkie jego myśli.

— Jest problem z komputerami, ale to się da załatwić — zwrócił się do Frada. — Możemy wam

pożyczyć nasz komputer-matkę na czas potrzebny mu do wykonania własnej repliki. Kiedy

będzie gotowa, włożycie odpowiedni program, nafaszerujecie danymi i będziecie produkować

sobie kolejnych Ojców Miasta. Tylu, ilu będzie wam trzeba... Myślę, że z jedna trzecia tego, co

my mamy, wam wystarczy... Potrwa to z dziesięć lat. Ten czas możecie wykorzystać

wprowadzając dane, ponieważ na początku będziecie mieli do czynienia z idiotą zdolnym je-

dynie do operacji logicznych. Na razie badania dotyczące waszych robót będziemy prowadzić na

naszych komputerach. Ufamy ich werdyktom, a Chris twierdzi, że jest pan człowiekiem

słownym, więc podżyrujemy wasz kontrakt z Argusem.

— Bardzo dziękujemy — oświadczył Frad.

— Nie ma za co — zagrzmiał Amalfi. — Cała przyjemność po naszej stronie. Prawdę mówiąc,

dostajemy więcej niż dajemy, bo dzięki wam nauczyliśmy się czegoś nowego. Tym samym wra-

camy do sprawy młodego awanturnika, pana deForda. — Odwrócił się gwałtownie w stronę

Chrisa, któremu serce uciekło w pięty. — Chyba zdajesz sobie sprawę, Chris, że wybiła dla cie-

bie godzina zero? Kończysz osiemnaście lat.

— Tak, proszę pana, zdaję sobie sprawę.

— Otóż mam dla ciebie stanowisko, które chyba będzie ci odpowiadać. Od kiedy wspomniano

mi o takiej możliwości, cały czas o tym myślę i mam wrażenie, że to byłoby coś dla ciebie.

Chrisowi serce podskoczyło go gardła. Burmistrz obejrzał z uwagą własne cygaro.

— Praca wymaga niecodziennej kombinacji wiedzy z przedsiębiorczością, wyobraźnią, odwagą,

zdolnością do improwizacji i szybkich rozwiązań oraz umiejętnością błyskawicznej oceny

sytuacji. Z drugiej strony jednak potrzebny jest instynkt samozachowawczy, dzięki któremu

najśmielsze nawet przedsięwzięcia będą prowadzone w sposób gospodarujący oszczędnie

ludźmi, materiałami, pieniędzmi, czasem. Jaki zawód przychodzi ci na myśl?

— GENERAŁ — odparli niezwłocznie Ojcowie

Miasta.

— Nic do was mówię — ofuknął ich Amalfi. Był niewątpliwie rozdrażniony, ale Chris odniósł

wrażenie, że jest to raczej poza.

— Chris?

— No cóż, proszę pana, Ojcowie mają rację. Trudno mi przysiąc, ale pewnie sam bym doszedł

do podobnych wniosków. W każdym razie wszyscy wielcy generałowie odpowiadają tej charak-

terystyce.

— W porządku. Idźmy dalej. Chociaż wymagane są liczne uzdolnienia, jedno z nich wybija się

na plan pierwszy; człowiek na tym stanowisku musi być pierwszorzędnym kulturoznawcą.

Chris poznał ten termin, kiedy przymusowo faszerowano go Spenglerem. Kulturoznawcą był

naukowcem zdolnym ocenić etap rozwoju danej kultury, porównać z podobnymi stadiami w in-

nych, a następnie nakreślić prognozy dotyczące reakcji przedstawicieli badanej społeczności na

planowaną zmianę czy konkretne wydarzenie. Mało który generał miałby okazję zrobić użytek z

takich umiejętności, o ile w ogóle znalazłby czas, żeby je rozwinąć.

— To, że posiadasz wymagane cechy charakteru z kulturoznawczymi predyspozycjami włącznie,

widać gołym okiem. Nie są to cechy obce naturze wędrowca — u ciebie jednak występują w

stopniu ponadprzeciętnym. Naturalnie rozwinięcie uzdolnień będzie wymagało czasu i prak-

tyki... ale czasu nie powinno ci zabraknąć. Ojcowie Miasta orzekli pięcioletni okres próbny. W

służbach miejskich nie było dotąd takiej funkcji, jednak bliższe spojrzenie na Scranton i parę mi-

ast, którym się lepiej powiodło, przekonuje nas, że jest to funkcja pożyteczna. Czy przyjmujesz

stanowisko?

Chris poczuł szum w uszach. W głowie zakręciło mu się z dumy i oszołomienia.

— Pan wybaczy... O jaką funkcję chodzi?

— Funkcję menażera miasta.

Chris wlepił wzrok w sierżanta Andersona, ale jego opiekun wydawał się równie zaskoczony jak

on. Po chwili jednak z grobową miną mrugnął zachęcająco do Chrisa. Chris zaniemówił; mógł

tylko skinąć głową. Był to jedyny gest w jego repertuarze służbowym, na jaki chwilowo było go

stać.

— Znakomicie. Ojcowie Miasta przewidzieli twoją zgodę, więc w śniadaniu dostałeś już

pierwszą dawkę leków. Witamy w szeregach obywateli, panie deFord.

Nawet w tak podniosłej chwili myśli Chrisa szybowały daleko od Nowego Jorku. Rozmyślał o

rzeczywistych powodach, dla których pragnął żyć jak najdłużej: nadziei, że przyjdzie taki dzień,

kiedy jakimś cudem uda mu się wrócić do domu. Nie przyszło mu nigdy do głowy, że kiedy ta

chwila nastąpi, może nie odnaleźć ani bliskich

miejsc, ani osób. Już teraz, tak w przestrzeni, jak w sercu, między nim a Ziemią wyrastał mur nie

do przebycia.

„Dom" przestał być dla niego tym samym, czym był w przeszłości. Wywalczył długie życie,

któremu przypisana była nowa lojalność i nowe zobowiązania. Nie czekało go wieczne dzie-

ciństwo na Ziemi, lecz życie pośród gwiazd.

Z trudem oprzytomniał.

— Co będzie z Piggym? — zainteresował się. — Rozmawiałem z nim w drodze powrotnej.

Mam wrażenie, że wiele zrozumiał.

— Za późno — oświadczył Amalfi z surową niewzruszonością. — Sam sobie wypisał bilet...

bilet pasażerski. To prawda, że nie brak mu odwagi i przedsiębiorczości. Niestety w najgorszym

wydaniu, a w dodatku nie popartych ani krytycyzmem, ani wyobraźnią. Te same pułapki zawsze

będą czyhać na ciebie, Chris; na tym polega jedno z niebezpieczeństw związane z twoim stano-

wiskiem. Warto, żebyś o tym pamiętał.

Chris skinął głową, ale ostrzeżenie burmistrza nie było w stanie zepsuć mu humoru, bo oto

nadeszła najdonioślejsza chwila w jego życiu — chwila, kiedy Frad Haskins, nowy menażer

Scranton, potrząsnął jego dłonią.

— Musimy omówić służbowe sprawy, kolego — oświadczył dobitnie.