Gadacz Historia filozofii bibliografia t 1

historia

ﬁ lozoﬁ i

nurty

tom

ﬁ lozoﬁ a życia

pragmatyzm

ﬁ lozoﬁ a ducha

tadeusz gadacz

wieku

nietzsche

dilthey

bergson

spengler

ortega y gasset

simmel

peirce

james

dewey

mead

boutroux

teilhard de chardin

nabert

lavelle

le senne

jankélévitch

Bibliografi a

Wstęp

Bibliografia przedmiotowa

Bibliografi a przedmiotowa polskojęzyczna

P u b l i k a c j e z w a r t e

É. Bréhier, Problemy ﬁ lozoﬁ czne XX wieku, tłum. M. Tazbir, Warszawa 1958 G. Picon, Pa-
norama myśli współczesnej, Paris 1960 R. Ingarden, Z badań nad ﬁ lozoﬁ ą współczesną,

Warszawa 1963 Filozoﬁ a i socjologia XX wieku, red. B. Baczko, cz. 1–2, Warszawa 1965
Współczesna ﬁ lozoﬁ a włoska, teksty wybrał, tłum., wstępem i komentarzem opatrzył A. No-

wicki, Warszawa 1977 Filozoﬁ a francus ka XIX wieku, wyboru dokonała oraz wstępem, no-

tami i komentarzem opatrzyła B. Skarga, Warszawa 1978 U progu współczesności. Z dzie-
jów doktryn antypozytywistycznych, red. B. Skarga, Wrocław 1978 E. Gilson, T. Langan,

A.A. Maurer, Historia ﬁ lozoﬁ i współczesnej, tłum. B. Chwedeńczuk, S. Zalewski, Warszawa
1979 Filozoﬁ a współczesna, red. Z. Kuderowicz, t. 1–2, Warszawa 1983 Od Husserla do

Levinasa. Wybór tekstów z ontologii fenomenologicznej, red. W. Stróżewski, Kraków 1987
Filozoﬁ a współczesna, red. J. Tischner [aut. Martin Heidegger et al.], Kraków 1989 F. Cop-
leston, Historia ﬁ lozoﬁ i, t. 8: Od Benthama do Russella, tłum. B. Chwedeńczuk, Warszawa

1989; t. 9: Od Maine de Birana do Sartre’a, tłum. B. Chwedeńczuk, Warszawa 1991 Y. Bert-

herat [et al.], XX wiek – przekroje, tłum. I. Kania, Kraków 1991 H. Schnädelbach, Filozo-
ﬁ a w Niemczech 1831–1933, tłum. K. Krzemieniowa, Warszawa 1992 Fragmenty ﬁ lozoﬁ i
analitycznej, t. 1: Filozoﬁ a języka, wybrała i wstępem opatrzyła B. Stanosz, tłum. C. Cieśliń-
ski, B. Stanosz, T. Szubka, Warszawa 1993; t. 2: Filozoﬁ a umysłu, wybrał i wstępem opatrzył
B. Chwedeńczuk, tłum. T. Baszniak [et al.], Warszawa 1995; t. 3: Filozoﬁ a percepcji, wybrał
i wstępem opatrzył B. Chwedeńczuk, tłum. T. Bigaj [et al.], Warszawa 1995; t. 4: Filozoﬁ a
moralności. Postanowienie i odpowiedzialność moralna, wybrał i wstępem opatrzył J. Hołów-
ka, tłum. J. Nowotniak, W.J. Popowski, Warszawa 1997; t. 5: Filozoﬁ a logiki, wybrał i wstę-
pem opatrzył J. Woleński, tłum. C. Cieśliński, A. Sierszulska, Warszawa 1997; t. 6: Filozo-
ﬁ a religii, wybrał i wstępem opatrzył B. Chwedeńczuk, tłum. T. Baszniak [et al.], Warszawa

1997; t. 7: Filozoﬁ a moralności. Wina, kara, wybaczenie, wybrał i oprac. J. Hołówka, tłum.

D. Gałecki [et al.], Warszawa 2000; t. 8: Filozoﬁ a podmiotu, wybrała i wstępem opatrzyła
J. Górnicka-Kalinowska, tłum. B. Chwedeńczuk [et al.], Warszawa 2001 Przewodnik po li-
teraturze ﬁ lozoﬁ cznej XX wieku, red. B. Skarga, przy współpr. S. Borzyma, H. Floryńskiej-La-
lewicz, t. 1, Warszawa 1994; t. 2, Warszawa 1994; t. 3, Warszawa 1995; t. 4, Warszawa 1996;
t. 5, Warszawa 1997 Metaﬁ zyka w ﬁ lozoﬁ i analitycznej, red. T. Szubka, Lublin 1995
M. Szulakiewicz, Filozoﬁ a w Heidelbergu. Problem transcendentalizmu w heidelberskiej tra-
dycji ﬁ lozoﬁ cznej, Rzeszów 1995 A.J. Ayer, Filozoﬁ a w XX wieku, tłum. T. Baszniak, przej-
rzał i wstępem opatrzył B. Chwedeńczuk, Warszawa 1997 M. Kwiek, Dylematy tożsamo-

ści. Wokół autowizerunku ﬁ lozofa w powojennej myśli francuskiej, Poznań 1999 Filozoﬁ a

europejska w XX wieku. Tradycje i ich społeczne znaczenie. Polsko-niemiecko-francuska kon-
ferencja ﬁ lozoﬁ czna

, red. A. Przyłębski, Poznań 1999 B. Russell, Dzieje ﬁ lozoﬁ i Zachodu

i jej związki z rzeczywistością polityczno-społeczną od czasów najdawniejszych do dnia dzi-
siejszego, tłum. T. Baszniak, A. Lipszyc, M. Szczubiałka, Warszawa 2000 R. Stachowski,
Historia współczesnej myśli psychologicznej. Od Wundta do czasów najnowszych, Warsza-

wa 2000 Muzyka a analiza, integracja, ﬁ lozoﬁ a, red. A. Gronau-Osińska, Warszawa 2000

B. Saint-Sernin, Rozum w XX wieku, tłum. M.L. Kalinowski, B. Banasiak, Gdańsk 2001

J. Szacki, Historia myśli socjologicznej, Warszawa 2002 E. Coreth [et al.], Filozoﬁ a XX wie-
ku, tłum. L.M. Kalinowski, Kęty 2004 J. Majcherek, Źródła relatywizmu w nauce i kulturze

XX wieku. Od teorii względności do postmodernizmu, Kraków 2004 Filozoﬁ a a pedagogika.

Studia i szkice, red. P. Dehnel, P. Gutowski, Wrocław 2005 A. Miś, Filozoﬁ a współczesna.
Główne nurty, Warszawa 2006 L. Witkowski, Między pedagogiką, ﬁ lozoﬁ ą i kulturą. Stu-
dia, eseje, szkice, Warszawa 2007 Od ﬁ lozoﬁ i reﬂ eksji do hermeneutyki. Francuska ﬁ lozo-
ﬁ a religii, red. J. Barcik, Kraków 2007 K. Twardowski, Filozoﬁ a i muzyka, wybrał i opra-
cował J.J. Jadacki, Warszawa 2007.

A r t y k u ł y

M.J. Siemek, Myśl drugiej połowy XX wieku, [w:] Drogi współczesnej ﬁ lozoﬁ i, wybrał i wstę-
pem opatrzył M.J. Siemek, tłum. S. Cichowicz [et al.] Warszawa 1978 J. Woleński, Kie-
runki metody ﬁ lozoﬁ i analitycznej, [w:] Jak ﬁ lozofować, red. J. Perzanowski, Warszawa 1989

J.R. Searle, Współczesna ﬁ lozoﬁ a w Stanach Zjednoczonych, tłum. M. Iwanicki, T. Szub-

ka, „Przegląd Filozoﬁ czny” 2001, nr 1, s. 175–201 Filozoﬁ a pedagogice. Pedagogika ﬁ lozo-
ﬁ i, red. M. Dudzikowa, „Colloquia Communia” 2003, nr 2 T. Szubka, Kategoria ﬁ lozoﬁ i
analitycznej. Uwagi o kształtowaniu się terminu, „Roczniki Filozoﬁ czne” 2004, nr 2 J. Ga-
ra, Filozoﬁ czne konteksty teorii i praktyki pedagogicznej, „Kwartalnik Pedagogiczny” 2005,
nr 2 T. Szubka, Odmiany analizy systematycznej, „Kwartalnik Filozoﬁ czny” 2005, z. 3

T. Szubka, Typy ﬁ lozoﬁ i analitycznej, „Ruch Filozoﬁ czny” 2005, nr 4 J. Gara, Pedagogicz-

ne konteksty tez ﬁ lozoﬁ i dialogu, „Człowiek – Niepełnosprawność – Człowieczeństwo” 2006,
nr 1 T. Szubka, O potrzebie transformacji ﬁ lozoﬁ i analitycznej, [w:] Myśli o języku, nauce
i wartościach, red. W. Strawiński, M. Gryganiec, A. Brożek, Warszawa 2006 J. Gara, Peda-
gogiczny model dialogicznych aktów wychowania, „Kwartalnik Pedagogiczny” 2007, nr 1
K. Tarnowski, Główne nurty współczesnej francuskiej ﬁ lozoﬁ i religii, [w:] Od ﬁ lozoﬁ i reﬂ eksji
do hermeneutyki. Francuska ﬁ lozoﬁ a religii, red. J. Barcik, Kraków 2007.

Bibliografi a przedmiotowa obcojęzyczna

I.M. Bocheński, Europäische Philosophie der Gegenwart, Bern 1951 Encyclopédie française,
t. 19: Philosophie. Religion, Paris 1957 J. Lacroix, Panorama de la philosophie française
contemporaine, Paris 1968 W. Stegmüller, Hauptströmungen der Gegenwartsphilosophie.
Eine kritische Einführung, t. 1–2, Stuttgart 1978 K. Wuchterl, Streitgespräche und Kontro-
versen in der Philosophie des 20. Jahrhunderts, Stuttgart – Bern – Wien 1982 Kontinuität
und Diskontinuität in der Entwicklung der Wechselbeziehungen zwischen Philosophie und
Einzelwissenschaften im 19. und 20. Jahrhundert, Greifswald 1985 Christliche Philosophie
im katholischen Denken des 19. und 20. Jahrhunderts, red. E. Coreth, W.M. Neidl, G. Pﬂ i-
gersdorffer, t. 1–3, Graz – Wien – Köln 1987 N. Abbagnano, Storia della ﬁ losoﬁ a, t. 4: La
ﬁ losoﬁ a contemporanea, red. G. Fornero, przy współpr. L. Lentini, F. Restaino, Torino 1991

Interpretationen. Hauptwerke der Philosophie, 20. Jahrhundert, Stuttgart 1992 Ch. Dela-

campagne, Histoire de la philosophie au XX

siècle, Paris 1995

K. Wuchterl, Bausteine zu ei-

ner Geschichte der Philosophie des 20. Jahrhunderts. Von Husserl zu Heidegger. Eine Auswahl,
Bern – Stuttgart – Wien 1995 E. Matthews, Twentieth-Century French Philosophy, Oxford –
New York 1996 Russische Philosophie im 20. Jahrhundert, red. K.-D. Eichler, U.J. Schnei-
der, Leipzig 1996 Jüdische Traditionen in der Philosophie des 20. Jahrhunderts, red. J. Va-
lentin, S. Wendel, Darmstadt 2000 Philosophie im 20. Jahrhundert, red. A. Hügli, P. Lübcke,
t. 1–2, Reinbek bei Hamburg 2000 E.Th. Long, Twentieth-Century Western Philosophy of
Religion, 1900–2000, Dordrecht – London 2000 Un siècle de philosophie 1900–2000, Paris

2000 P. Gorner, Twentieth Century German Philosophy, Oxford 2000 Th. Baldwin, Con-

BIBLIOGR AFIA

temporary Philosophy. Philosophy in English since 1945, Oxford 2001 G. Gutting, French Phi-
losophy in the Twentieth Century, Cambridge 2001 J. Braun, Rechtsphilosophie im 20. Jahr-
hundert. Die Rückkehr der Gerechtigkeit, München 2001 Analytic Philosophy. Beginnings
to the Present, red. J.J. Lindberg, Mountain View 2001 From Frege to Wittgenstein. Per-
spectives on Early Analytic Philosophy, red. E.H. Reck, Oxford – New York 2002 G. Vatti-
mo, Kurze Geschichte der Philosophie im 20. Jahrhundert. Eine Einführung, Freiburg – Basel –

Wien 2002 S. Soames, Philosophical Analysis in the Twentieth Century, t. 1: The Dawn of

Analysis; t. 2: The Age of Meaning, Princeton 2003 Italienische Philosophie der Gegenwart.

Ein Überblick, red. Th. Eggensperger, U. Engel, U. Perone, Freiburg 2004 K. Zeyer, Erkennt-
nistheorie im 20. Jahrhundert. Die kontroversen klassischen Positionen von Spicker, Cassirer,
Hartmann, Dingler und Popper, Hildesheim 2005.

WSTĘP

1. Filozofia życia

Wprowadzenie

Bibliografia przedmiotowa

Bibliografi a przedmiotowa polskojęzyczna

P u b l i k a c j e z w a r t e

E. Paczkowska-Łagowska, Logos życia. Filozoﬁ a hermeneutyczna w kręgu Wilhelma Diltheya,
Gdańsk 2000.

A r t y k u ł y

Z. Kuderowicz, Filozoﬁ a życia a Kant, [w:] Dziedzictwo Kanta, red. J. Garewicz, Warszawa

1976 G. Misch, Idea ﬁ lozoﬁ i życia w teorii nauk humanistycznych, „Kwartalnik Filozoﬁ cz-

ny” 1993, z. 4 E. Paczkowska-Łagowska, Lebensphilosophie/ﬁ lozoﬁ a życia, [w:] P. Pienią-

żek, Brzozowski. Wokół kultury: inspiracje nietzscheańskie, Warszawa 2004.

Bibliografi a przedmiotowa obcojęzyczna

H. Rickert, Die Philosophie des Lebens. Darstellung und Kritik der philosophischen Modeströ-
mungen unserer Zeit, Tübingen 1920 W. Fabian, Kritik der Lebensphilosophie Georg Sim-
mels, Breslau 1926 G. Misch, Lebensphilosophie und Phänomenologie. Eine Auseinander-
setzung der Dilthey’schen Richtung mit Heidegger und Husserl, Bonn 1930 H. Piñera Llera,
Filosofía de la vida y ﬁ losofía existencial. Ensayos, Habana 1952 M. Scheler, Versuche einer
Philosophie des Lebens. Nietzsche, Dilthey, Bergson, [w:] tenże, Gesammelte Werke, t. 3: Vom
Umsturz der Werte, Bern – Bonn 1955 O.F. Bollnow, Die Lebensphilosophie, Berlin – Göt-
tingen – Heidelberg 1958 P. Gorsen, Zur Phänomenologie des Bewusstseinsstroms. Bergson,
Dilthey, Husserl, Simmel und die Lebensphilosophischen Antinomien, Bonn 1966 H.J. Lie-
ber, Kulturkritik und Lebensphilosophie. Studien zur Deutschen Philosophie der Jahrhundert-
wende, Darmstadt 1974 F. Fellmann, Lebensphilosophie. Elemente einer Theorie der Selbst-
erfahrung, Reinbek bei Hamburg 1993 K. Albert, Lebensphilosophie. Von den Anfängen
bei Nietzsche bis zu ihrer Kritik bei Lukács, Freiburg – München 1995.

BIBLIOGR AFIA

Ernst Troeltsch

Bibliografia podmiotowa

Polskie przekłady dzieł i wyborów tekstów

Religia, kultura, ﬁ lozoﬁ a, tłum. A. Przyłębski, Poznań 2006.

Bibliografia przedmiotowa

Bibliografi a przedmiotowa polskojęzyczna

A r t y k u ł y

D.P. Bruncz, Chrześcijaństwo pośród religii świata w reﬂ eksji Ernsta Troeltscha, „Myśl Protestanc-
ka” 2003, nr 3–4, s. 30–38 A. Przyłębski, Sylwetka, znaczenie i dorobek intelektualny Ernsta

Troeltscha, [w:] E. Troeltsch, Religia, kultura, ﬁ lozoﬁ a, tłum. A. Przyłębski, Poznań 2006.

Literatura przedmiotowa obcojęzyczna

W. Günther, Die Grundlagen der Religionsphilosophie Ernst Troeltsch, Leipzig 1914 G. Ritzert,

Die Religionsphilosophie Ernst Troeltsch. Eine Bewusstseinskritische Beurteilung und religiöse

Würdigung seiner religionsphilosophischen Schriften, Langensalza 1924 J.J. Schaaf, Geschichte

und Begriff. Eine kritische Studie zur Geschichtsmethodologie von Ernst Troeltsch und Max Weber,

Tübingen 1946 W.F. Kasch, Die Sozialphilosophie von Ernst Troeltsch, Tübingen 1963 E. Les-

sing, Die Geschichtsphilosophie Ernst Troeltschs, Hamburg 1965 W. Gerhard, Ernst Troeltsch als

Soziologe, Köln 1975 J.P. Clayton, Ernst Troeltsch and the Future of Theology, Cambridge 1976

W. Groll, Ernst Troeltsch und Karl Barth. Kontinuität im Widerspruch, München 1976 G. Can-

tillo, Ernst Troeltsch, Napoli 1979 E. Stolz, Die Interpretation der modernen Welt bei Ernst Tro-
eltsch, Hamburg 1979 Ernst Troeltsch Bibliographie, red. F.W. Graf, H. Ruddies, Tübingen 1982

Troeltsch-Studien, red. H. Renz, F.W. Graf, t. 1: Untersuchungen zur Biographie und Werkge-

schichte. Mit den unveröffentlichten Promo tionsthesen der „Kleinen Göttinger Fakultät” 1888–1893,
Gütersloh 1982; t. 3: Protestantismus und Neuzeit, Gütersloh 1984; t. 4: Umstrittene Moderne.
Die Zukunft der Neuzeit im Urteil der Epoche Ernst Troeltschs, Gütersloh 1987 H.-G. Drescher,
Ernst Troeltsch. Leben und Werk, Göttingen 1991 K. Tanner, Der lange Schatten des Naturrechts.
Eine Fundamentalethische Untersuchung, Stuttgart 1993 J.G. Yamin, In the Absence of Fanta-
sia. Troeltsch’s Relation to Hegel, Gainesville 1993 J. Molleur, Divergent Traditions, Converging
Faiths. Troeltsch, Comparative Theology and the Conversation with Hinduism, New York 2000
Ernst Troeltsch’s „Historismus”, red. F.W. Graf, Gütersloh 2000 M.D. Champan, Ernst Troeltsch
and Liberal Theology. Religion and Cultural Synthesis in Wilhelmine Germany, Oxford – New

York 2001 Ernst Troeltsch zwischen Heidelberg und Berlin, red. H. Renz, Gütersloh 2001 Ernst
Troeltsch in Nachrufen, red. F.W. Graf, Gütersloh 2002 Ernst-Troeltsch-Lesebuch. Ausgewähl-

te Texte, red. F. Voigt, Tübingen 2003 Asketischer Protestantismus und der „Geist” des moder-
nen Kapitalismus. Max Weber und Ernst Troeltsch, red. W. Schluchter, F.W. Graf, Tübingen 2005.

1. FILOZOFIA ŻYCIA

Johan Huizinga

Bibliografia podmiotowa

Polskie przekłady dzieł

Jesień średniowiecza, tłum. T. Brzozowski, Warszawa 1961 Homo ludens, tłum. M. Kurec-

ka, W. Wirpsza, Warszawa 1967.

Polskie przekłady fragmentów

Patriotyzm i nacjonalizm w dziejach Europy, tłum. J. Woźniakowski, „Znak” 1965, nr 6,

s. 692–740.

Bibliografia przedmiotowa

Bibliografi a przedmiotowa polskojęzyczna

A r t y k u ł y

Cz. Leśniewski, Jan Huizinga, „Biuletyn Historii Sztuki i Kultury” 1946, nr 8.

Bibliografria przedmiotowa obcojęzyczna

H.A.E. van Gelder, Prof. Dr. Johan Huizinga, gedachten en beelden uit zijin werk, Utrecht

1947 W. Kaegi, Das historische Werk Johan Huizingas, Leiden 1947 K. Köstler, Johan

Huizinga 1872–1945, Oberursel 1947 P. Geyl, Huizinga als aanklager van zijn tijd, Am-

sterdam 1961 A. van der Lem, Inventaris van het archief van Johan Huizinga. Bibliogra-

ﬁ e 1897–1997, Leiden 1998 Ch. Strupp, Johan Huizinga. Geschichtswissenschaft als Kul-
turgeschichte, Göttingen 2000.

BIBLIOGR AFIA

Ludwig Klages

Bibliografia podmiotowa

Polskie przekłady fragmentów

Eros kosmogoniczny. Pojęcie miłości – rozważania wstępne, tłum. E. Ptaszyńska-Sadowska,

„Gnosis” 1993, nr 6.

Bibliografia przedmiotowa

Bibliografi a przedmiotowa obcojęzyczna

J. Deussen, Klages Kritik des Geistes, mit 7 Figuren und einer monographischen Bibliogra-

phie Ludwig Klages und einer Bibliographie der biozentrischen Literatur der Gegenwart, Leip-
zig 1934 Ludwig Klages. Erforscher und Künder des Lebens. Festschrift zum 75. Geburtstag
des Philosophen am 10. Dezember 1947, red. H. Hönel, Linz 1947 H.E. Schröder, Ludwig
Klages. Die Geschichte seines Lebens, t. 1–2, Bonn 1966–1992 H. Kasdorff, Ludwig Klages

Werk und Wirkung, t. 1–2, Bonn 1969–1974 H. Kasdorff, Ludwig Klages im Widerstreit

der Meinungen. Eine Wirkungsgeschichte von 1895–1975, Bonn 1978 H. Kasdorff, Lud-
wig Klages. Gesammelte Aufsätze und Vorträge zu seinem Werk, Bonn 1984 Das Bild, das
in die Sinne fällt. Errinerungen an Ludwig Klages, red. H.E. Schröder, Bonn 1986 K. Eug-
ster, Die Befreiung vom anthropozentrischen Weltbild. Ludwig Klages’ Lehre vom Vorrang der

Natur, Bonn 1989 Widersacher oder Wegbereiter? Ludwig Klages und die Moderne. Mate -
rialien der gleichnamigen Tagung, die vom 21. bis 23. Mai 1992 in der Martin-Luther-Univer-
sität zu Halle/S. stattfand, red. S. Hammer, Heidelberg 1992 M. Grossheim, Ludwig Klages
und die Phänomenologie, Berlin 1994 F. Tenigl, Ludwig Klages. Vorträge und Aufsätze zu
seiner Philosophie und Seelenkunde, Bonn 1997 T. Behnke, Naturhermeneutik und physio-
gnomisches Weltbild. Die Naturphilosophie von Ludwig Klages, Regensburg 1999 Perspekti-
ven der Lebensphilosophie. Zum 125. Geburtstag von Ludwig Klages, red. M. Grossheim, Bonn

1999 E.-V. Kotowski, Feindliche Dioskuren. Theodor Lessing und Ludwig Klages. Das Schei-

tern einer Jugendfreundschaft (1885–1899), Berlin 2000 R. Falter, Ludwig Klages. Lebens-
philosophie als Zivilisationskritik, München 2003.

1. FILOZOFIA ŻYCIA

Georg Misch

Bibliografia podmiotowa

Polskie przekłady fragmentów

Dilthey. Myśl i dzieło, [w:] Wokół rozumienia. Studia i szkice z hermeneutyki, wybór i tłum.
G. Sowinski, Kraków 1993 Idea ﬁ lozoﬁ i życia w teorii nauk humanistycznych, „Kwartal-
nik Filozoﬁ czny” 1993, z. 4.

Bibliografia przedmiotowa

Bibliografi a przedmiotowa polskojęzyczna

A r t y k u ł y

E. Paczkowska-Łagowska, Życie a pojęcie. Logika „mowy ewokującej” u Georga Mischa, [w:]
taż, Logos życia. Filozoﬁ a hermeneutyczna w kręgu Wilhelma Diltheya, Gdańsk 2000.

Bibliografi a przedmiotowa obcojęzyczna

J. König, Georg Misch als Philosoph, Göttingen 1967 O.F. Bollnow, Studien zur Hermeneu-

tik, t. 2: Zur Hermeneutik und Logik von Georg Misch und Hans Lipps, Freiburg – München

1982 M. Jaeger, Autobiographie und Geschichte. Wilhelm Dilthey, Georg Misch, Karl Löwith,

Gottfried Benn, Alfred Döblin, Stuttgart 1995 Eine „andere” Hermeneutik. Georg Misch zum

70. Geburtstag – Festschrift aus dem Jahr 1948, red. M. Weingarten, Bielefeld 2005.

BIBLIOGR AFIA

Eduard Spranger

Bibliografia podmiotowa

Polskie przekłady dzieł

O teorii rozumienia i psychologii nauk o duchu, tłum. U. Schrade, Warszawa 1985.

Bibliografia przedmiotowa

Bibliografi a przedmiotowa polskojęzyczna

A r t y k u ł y

S. Jopek, Eduard Spranger (1882–1963) i jego ﬁ lozoﬁ a społeczna na tle historii Niemiec, „Fo-
rum Philosophicum” 2001, t. 6, s. 145–168.

Bibliografi a przedmiotowa obcojęzyczna

Geistige Gestalten und Probleme. Eduard Spranger zu 60. Geburtstag, red. H. Wenke, Leip-
zig 1942 J. Roura-Parella, Spranger y las ciencias del espíritu, México 1944 N. Louvaris,
Eduard Sprangers Philosophie des Geistes, Tübingen 1957 Erziehung zur Menschlichkeit. Die
Bildung im Umbruch der Zeit. Festschrift für Eduard Spranger zum 75. Geburtstag, 27. Juni

1957, red. H.W. Bähr, T. Litt, Tübingen 1957 L. Englert, Spranger-Studien, München 1962
Eduard Spranger. Sein Werk und sein Leben, red. H.W. Bähr, H. Wenke, Heidelberg 1964

R. Folie, Sprangers Kulturphilosophie. Beiträge zu einer Analyse, Salzburg 1968 R. Nassif,
Spranger, su pensamiento pedagógico, Buenos Aires 1968 D. Strecker, Religion und Meta-
physik im Leben und Denken Eduard Sprangers, Tübingen 1973 M. Löffelholz, Philosophie,
Politik und Pädagogik im Frühwerk Eduard Sprangers 1900–1918, Hamburg 1977 W. Sa-
cher, Eduard Spranger. 1902–1933. Ein Erziehungsphilosoph zwischen Dilthey und den Neu-
kantianern, Frankfurt am Main – Bern 1988 Enttäuschung und Widerspruch. Die konser-
vative Position Eduard Sprangers im Nationalsozialismus. Analysen – Texte – Dokumente, red.
U. Hennig, U. Leschinsky, Weinheim 1991 Y.Y. Han, Eduard Sprangers Pädagogik. Morali-
sche Erziehung als Brennpunkt des Geisteslebens, Frankfurt am Main 1994 Beiträge zur Phi-
losophie Eduard Sprangers, red. J.S. Hohmann, Berlin 1996 M. Karsch, Identität als Einheit
des Heterogenen. Untersuchungen zur Begründung einer Kulturpädagogik im Spannungsfeld
von Afﬁ rmation und Autonomie bei Eduard Spranger und Ernst Troeltsch, Bochum 2003.

1. FILOZOFIA ŻYCIA

Otto Friedrich Bollnow

Bibliografia podmiotowa

Polskie przekłady fragmentów

Rozum a siły irracjonalne, tłum. M. Pulkowska [E. Paczkowska-Łagowska], „Znak” 1979,
nr 11, s. 1188–1205 Rozważania o bolesności prawdy, tłum. M. Pulkowska [E. Paczkow-

ska-Łagowska], „Znak” 1979, nr 11, s. 1205–1211 Granice rozumienia, tłum. G. Sowinski,

„Koniec Wieku” 1990, nr 2–3 O pewnej regule hermeneutycznej, tłum. G. Sowinski, „Lo-

gos i Ethos” 1992, nr 2 O dziele nie ukończonym. O dziele nie do ukończenia, tłum. G. So-

winski, „Logos i Ethos” 1992, nr 2 Rozumienie krytyczne, [w:] Wokół rozumienia. Studia

i szkice z hermeneutyki, wybór i tłum. G. Sowinski, Kraków 1993 Wilhelm Dilthey jako
twórca ﬁ lozoﬁ i hermeneutycznej, tłum. E. Paczkowska-Łagowska, „Studia z Filozoﬁ i Niemiec-
kiej” 1994, t. 1.

Bibliografia przedmiotowa

Bibliografi a przedmiotowa polskojęzyczna

A r t y k u ł y

M. Pulkowska [E. Paczkowska-Łagowska], Otto Friedrich Bollnow – ﬁ lozof zaufania do świa-
ta, „Znak” 1979, nr 11, s. 1179–1188 F. Rodi, Filozoﬁ a hermeneutyczna w późnej twór-
czości Otto Friedricha Bollnowa, „Znak” 1979, nr 11 E. Paczkowska-Łagowska, Bollnow –
szkic do portretu, „Studia z Filozoﬁ i Niemieckiej” 1994, t. 1 E. Paczkowska-Łagowska,
Otto Friedrich Bollnow, Hermeneutyczna ﬁ lozoﬁ a poznania i jej antropologiczne konsekwen-
cje; Między ﬁ lozoﬁ ą życia a egzystencjalizmem. Droga Otta Friedricha Bollnowa; Rozum jako
zasada miary. Rozważania o antropologicznej koncepcji rozumu u Otta Friedricha Bollno-
wa, [w:] taż, Logos życia. Filozoﬁ a hermeneutyczna w kręgu Wilhelma Diltheya, Gdańsk

2000.

Bibliografi a przedmiotowa obcojęzyczna

Otto Friedrich Bollnow im Gespräch, red. H.-P. Göbbeler, H.-U. Lessing, Freiburg 1983 Die

Verantwortung der Vernunft in einer friedlosen Welt. Philosophisch-Pädagogisches Kolloquium

aus Anlass des 80. Geburtstages von Otto Friedrich Bollnow, red. J. Schwartländer, Tübingen

1984 Y. Donq-Liang, Tunkönnen und Menschlichkeit. Der ethische Grundsinn menschli-

chen Seins bei Otto Friedrich Bollnow, Frankfurt am Main [etc.] 1993 U. Boelhauve, Ver-
stehende Pädagogik. Die pädagogische Theorie Otto Friedrich Bollnows aus hermeneutischer,
anthropologischer und ethischer Sicht im Kontext seiner Philosophie, Alsbach 1997 O.F. Boll-
now. Hermeneutische Philosophie und Pädagogik, red. F. Kümmel, Freiburg 1997 U. Weh-
ner, Pädagogik im Kontext von Existenzphilosophie. Eine systematische Untersuchung im An-
schluss an Eberhard Grisebach, Otto Friedrich Bollnow und Theodor Ballauff, Würzburg 2002

BIBLIOGR AFIA

B. Kaminski, Geborgenheit und Selbstwertgefühl. Eine Untersuchung auf der Grundlage der

Forschungen von Otto Friedrich Bollnow in „Das Wesen der Stimmungen” und in „Neue Ge-
borgenheit” sowie der „Analytik des Daseins” von Martin Heidegger „Sein und Zeit”, Frank-
furt am Main 2003 R. Koerrenz, Otto Friedrich Bollnow. Ein pädagogisches Porträt, Wein-
heim – Basel 2004.

1. FILOZOFIA ŻYCIA

Friedrich Nietzsche

Bibliografia podmiotowa

Główne dzieła i dzieła zebrane

Die Geburt der Tragödie aus dem Geiste der Musik, Leipzig 1872 David Strauss. Der Be-
kenner und der Schriftsteller, Leipzig 1873 Die Philosophie im tragischen Zeitalter der Grie-

chen, Berlin 1894–1895 Über Wahrheit und Lüge im aussermoralischen Sinn, Leipzig 1896

Schopenhauer als Erzieher, Leipzig 1874 Vom Nutzen und Nachtheil der Historie für das

Leben, Leipzig 1874 Menschliches, Allzumenschliches, t. 1–2, Chemnitz 1878–1879 Ri-

chard Wagner in Bayreuth, Chemnitz – London 1876 Der Wanderer und sein Schatten,
Chemnitz 1880 Morgenröthe. Gedanken über die moralischen Vorurtheile, Chemnitz 1881

Die fröhliche Wissenschaft, Chemnitz 1882 Also Sprach Zarathustra, t. 1–4, Chemnitz

[etc.] 1883–1885 Jenseits von Gut und Böse. Vorspiel einer Philosophie der Zukunft, Leip-

zig 1886 Zur Genealogie der Moral. Eine Streitschrift, Leipzig 1887 Der Antichrist, Leip-
zig 1895 Der Fall Wagner. Ein Musikanten-Problem, Leipzig 1888 Ecce homo. Wie man
wird, was man ist, Leipzig 1908 Götzen-Dämmerung oder Wie man mit dem Hammer phi-
losophiert, Leipzig 1889 Nietzsche contra Wagner, Leipzig 1895.

Sämtliche Briefe. Kritische Studiensausgabe in 8 Bänden, red. G. Colli, M. Montinari, Mün-
chen – Berlin – New York 1986 Sämtliche Werke. Kritische Studienausgabe in 15 Bänden,

red. G. Colli, M. Montinari, München 1999, t. 1: Die Geburt der Tragödie; t. 2: Menschliches,

Allzumenschliches; t. 3: Morgenröte; t. 4: Also sprach Zarathustra, 1–4; t. 5: Jenseits von Gut

und Böse; t. 6: Der Fall Wagner; t. 7: Nachgelassene Fragmente 1869–1874; t. 8: Nachgelas-
sene Fragmente 1875–1879; t. 9: Nachgelassene Fragmente 1880–1882; t. 10: Nachgelassene
Fragmente 1882–1884; t. 11: Nachgelassene Fragmente 1884–1885; t. 12: Nachgelassene Frag-
mente 1885–1887; t. 13: Nachgelassene Fragmente 1887–1889; t. 14: Kommentar zu den Bän-
den 1–13; t. 15: Chronik zu Nietzsches Leben.

Polskie przekłady dzieł

Ryszard Wagner w Bayreuth, tłum. M. Cumft-Pieńkowska, Warszawa 1901 Tak mówił Zara-

tustra, tłum. M. Cumft, S. Pieńkowski, Warszawa 1901 [pierwsze pol. tłum.]; Tako rzecze Za-
ratustra. Książka dla wszystkich i dla nikogo, tłum. W. Berent, Warszawa 1906; To rzekł Za-
ratustra. Książka dla wszystkich i dla nikogo, tłum. S. Lisiecka, Z. Jaskuła, Warszawa 1999;

Tako rzecze Zaratustra. Książka dla wszystkich i dla nikogo, tłum. W. Berent, Kęty 2004

Poza dobrem i złem, tłum. S. Wyrzykowski, Warszawa 1983; Poza dobrem i złem. Preludium

do ﬁ lozoﬁ i przyszłości, tłum. G. Sowinski, Kraków 2001 Dytyramby dionizyjskie, tłum.
S. Wyrzykowski, Warszawa 1906 Z genealogii moralności. Pismo polemiczne, tłum. L. Staff,

Warszawa 1906; Z genealogii moralności. Pismo polemiczne, tłum. G. Sowinski, Kraków 1997

Zmierzch bożyszcz czyli jak ﬁ lozofuje się młotem, tłum. S. Wyrzykowski, Warszawa 1906;

Zmierzch bożyszcz czyli jak ﬁ lozofuje się młotem, tłum. P. Pieniążek, Kraków 2004 Jutrzen-

ka. Myśli o przesądach moralnych, tłum. S. Wyrzykowski, Warszawa 1907 Antychryst. Prze-
miany wszystkich wartości. Przedmowa i księga pierwsza, tłum. L. Staff, Warszawa 1907; An-

tychrześcijanin. Przekleństwo chrześcijaństwa, tłum. G. Sowinski, Kraków 1996 Narodziny

BIBLIOGR AFIA

tragedyi czyli Hellenizm i pesymizm, tłum. L. Staff, Warszawa 1907; Narodziny tragedii albo

Grecy i pesymizm, tłum. B. Baran, Kraków 1994 Wiedza radosna (La gaya scienza), tłum.
L. Staff, Warszawa 1907 Ludzkie, arcyludzkie, t. 1, tłum. K. Drzewiecki, Warszawa 1908

Wędrowiec i jego cień (Ludzkie, arcyludzkie, część druga), tłum. K. Drzewiecki, Warszawa

1910 Ecce homo. Jak się staje, kim się jest, tłum. L. Staff, Warszawa 1909; Ecce homo. Jak

się staje, czym się jest, tłum. B. Baran, Kraków 1996; Ecce homo. Jak się stajemy tym, czym je-
steśmy, tłum. G. Sowinski, Kraków 2002 Wola mocy. Próba przemiany wszystkich wartości.

(Studia i fragmenty), tłum. S. Frycz, K. Drzewiecki, Warszawa 1911 Niewczesne rozważa-

nia, tłum. L. Staff, Warszawa 1912; Niewczesne rozważania, tłum. M. Łukasiewicz, Kraków

1996 Przypadek Wagnera, red. K. Kaśkiewicz, tłum. M. Cumft-Pieńkowska, K. Kaśkiewicz,

R. Michalski, Toruń 2004.

Polskie przekłady fragmentów

Między wrogi, tłum. M. Lange, „Przegląd Poznański” 1894, nr 4 Pieśń żałobna, tłum.
M. Trzaska, Kijów 1900 Raz jeszcze po wszystką wieczność, tłum. J. Żuławski, „Życie”

1900, nr 1 Z drobnych poezji, tłum. J. Żuławski, „Głos” 1901, nr 32 Morał gwiazd; Dąb

mówi; Na nowe morze, tłum. J. Żuławski, „Tygodnik Słowa Polskiego” 1902, nr 5 Inte-
lektualne sumienie. Szlachetny i niski, tłum. B. Elmer, „Tygodnik Słowa Polskiego” 1903,
nr 9 Nowy Kolumb, Pośród wrogów, tłum. J. Żuławski, „Krytyka” 1905, nr 111 Tęskno-
ta pustelnika, tłum. A. Zylberstein, „Ogniwo” 1905 Aforyzmy, wybrał, opracował i wstę-
pem opatrzył S. Lichański, Warszawa 1973 Przyczynek do nauki o stylu, tłum. K. Wolic-
ki, „Teksty” 1980, nr 3 Stałem niegdyś, tłum. K. Lipiński, „Pismo Literacko-Artystyczne”

1987, nr 10, s. 13 Teoriopoznawcze wprowadzenie o prawdzie i kłamstwie w pozamoral-

nym sensie, tłum. K. Lipiński, „Pismo Literacko-Artystyczne” 1987, nr 10 Fragmenty li-
stów z lat 1869–1876, tłum. L. Kusak, „Pismo Literacko-Artystyczne” 1988, nr 2, s. 48–56

Fragmenty listów z lat 1876–1877, tłum. L. Kusak, „Pismo Literacko-Artystyczne” 1989,

nr 1 Uczony, tłum. G. Sowinski, „Logos i Ethos” 1992, nr 2, s. 145–147 Zapiski ﬁ lozo-
ﬁ czne, lato 1879–jesień 1879, tłum. G. Sowinski, „Koniec Wieku” 1992, nr 5, s. 9–16 Zapis-
ki poetyc kie, tłum. G. Sowinski, „Koniec Wieku” 1992, nr 5, s. 17–26 Moje życie z siostrą,
tłum. A. Komorowski, „Koniec Wieku” 1992, nr 5, s. 26–30 Pisma pozostałe 1862–1875,
tłum. B. Baran, Kraków 1993 „Dlaczego jestem taki mądry”, tłum. L. Kusak, „Koniec Wie-
ku” 1993, nr 5, s. 5–8 Listy, tłum. i przedmową opatrzył B. Baran, Kraków 1994 Pisma
pozostałe 1876–1889, tłum. i przedmową opatrzył B. Baran, Kraków 1994 Napis nad mo-
imi wejściowymi drzwiami; Ecce Homo; Zagadka; Miotane współczucie; [To kamienne pięk-
no]; [Nie możesz już sprostać]; [Czego się nie ma][wiersze], tłum. B. Antochewicz, „Format”

1995, nr 3–4, s. 6 Przysłowie mówi, tłum. L. Staff, „Koniec Wieku” 2000, nr 16, s. 5 Ję-

zyk i retoryka, tłum. P. Pieniążek, „Sztuka i Filozoﬁ a” 2001, t. 19, s. 5–24 Zapiski o nihi-
lizmie (z lat 1885–1889), tłum. G. Sowinski, [w:] Wokół nihilizmu, red. G. Sowinski, Kra-
ków 2001 Przypadek Wagnera. Problem muzykanta, tłum. S. Gromadzki, „Nowa Krytyka”

2003, nr 15, s. 7–28 Ecce homo, tłum. A. Skibiński „Akant” 2004, nr 4, s. 6 Osamotnio-

ny, tłum. A. Skibiński, „Akant” 2004, nr 9, s. 32 Tak mówił Zaratustra, tłum. G. Sowinski,

„Notatnik Teatralny” 2004, nr 34, s. 11–16 Z pism pośmiertnych, tłum. W. Kunicki, „Notat-

nik Teatralny” 2004, nr 34, s. 18–29.

1. FILOZOFIA ŻYCIA

Bibliografie

J.S. Buras, Przekłady pism Friedricha Nietzschego na polski wydane w formie zwartej do 1995

roku; Ważniejsze opracowania poświęcone Friedrichowi Nietzschemu wydane po polsku w for-
mie zwartej do roku 1995, „Literatura na Świecie” 1995, nr 10, s. 312–317 A. Przybysław-
ski, Bibliograﬁ a polska Nietzschego 1893–1997, [w:] Nietzsche 1900–2000, red. A. Przyby-
sławski, Kraków 1997.

Bibliografia przedmiotowa

Bibliografi a przedmiotowa polskojęzyczna

P u b l i k a c j e z w a r t e

M.C. Przewóska, Fryderyk Nietzsche jako moralista i krytyk. Studium ﬁ lozoﬁ czne, Warszawa

1894 Z. Daszyńska, Nietzsche – Zaratustra. Studium literackie, Kraków 1896 A. Riehl,

Fryderyk Nietzsche. Artysta i myśliciel, tłum. W. Feldman, Warszawa 1900 J. Kurnatow-

ski, Nietzsche. Studia i tłumaczenia, Łódź 1903 W.M. Kozłowski, Dekadentyzm współczes-
ny, jego geneza i ﬁ lozoﬁ a (Fryderyk Nietzsche), Warszawa 1904 H. Vaihinger, Filozoﬁ a

Nietzschego, tłum. K. Twardowski, Lwów 1904 H. Lichtenberger, Fryderyk Nietzsche i jego
ﬁ lozoﬁ a, tłum. I. Marcinkowska, Warszawa 1905 J.N. Szuman, Nietzsche. Człowiek, poeta,
myśliciel. Trzy odczyty, Lwów 1905 W. Berent, Źródła i ujścia nietzscheanizmu, Warsza-
wa 1906 S. Brzozowski, Fryderyk Nietzsche, Warszawa 1907 M. Straszewski, Fryderyk
Nietzsche i jego znaczenie w ruchu umysłowym współczesnym, Lwów 1908 Z. Kozubski, Fry-

deryk Nietzsche i jego etyka. Studium moralno-apologetyczne, Poznań [etc.] 1924 B. Szar-
litt, Polskość Nietzschego i jego ﬁ lozofji, Warszawa 1930 Fryderyk Nietzsche o teorji ras, na-
cjonalizmie, narodach i Żydach, oprac. S. Besser, Warszawa 1936 S. Rozmaryn, U źródeł
faszyzmu. Fryderyk Nietzsche, Warszawa 1947 T. Weiss, Fryderyk Nietzsche w piśmiennic-
twie polskim lat 1890–1914, Warszawa – Kraków 1961 H. Gillner, Fryderyk Nietzsche. Filo-
zoﬁ czna i społeczna doktryna immoralizmu, Warszawa 1965 J. Kuczyński, Zmierzch miesz-
czaństwa. Immoralizm – nihilizm – faszyzm, Warszawa 1967 Z. Kuderowicz, Nietzsche,

Warszawa 1979 J. Pietrzak, Nietzscheańska koncepcja nauki, Częstochowa 1982 W. Mac-

kiewicz, Nietzscheanizm i marksizm w literaturze i ﬁ lozoﬁ i okresu Młodej Polski, Warszawa

1989 J. Pietrzak, Pozytywny program etyczny Fryderyka Nietzschego, idea nadczłowieka,
Warszawa 1989 Renesans nietzscheanizmu a marksizm współczesny, red. W. Mackiewicz,
Warszawa 1990 K. Jaspers, Rozum i egzystencja. Nietzsche a chrześcijaństwo, tłum. i wstę-

pem poprzedziła Cz. Piecuch, Warszawa 1991 G. Deleuze, Nietzsche i ﬁ lozoﬁ a, tłum. i po-
słowiem opatrzył B. Banasiak, Warszawa 1993 G. Colli, Po Nietzschem, tłum. i wstępem
opatrzył S. Kasprzysiak, Kraków 1994 I. Frenzel, Nietzsche, tłum. J. Dziubiński, Wroc-
ław 1994 H. Benisz, Filozoﬁ a i sztuka u Nietzschego. Od krytyki ﬁ lozoﬁ i wystrzegającej się
sztuki do pochwały sztuki stającej się ﬁ lozoﬁ ą, Kraków 1995 L. Kusak, Fryderyk Nietzsche.

W poszukiwaniu utraconego ideału, Kraków 1995 P. Klossowski, Nietzsche i błędne koło,

tłum. B. Banasiak, K. Matuszewski, Warszawa 1996 J. Köhler, Tajemnica Zaratustry. Fry-
deryk Nietzsche i jego zaszyfrowane przesłanie. Biograﬁ a, tłum. W. Kunicki, Wrocław 1996
B. Baran, Postnietzsche, Kraków 1997 J. Derrida, Ostrogi. Style Nietzschego, tłum. B. Bana-
siak, Gdańsk 1997 K. Jaspers, Nietzsche. Wprowadzenie do zrozumienia jego ﬁ lozoﬁ i, tłum.
D. Stroińska, Warszawa 1997 M.P. Markowski, Nietzsche. Filozoﬁ a interpretacji, Kraków

1997 M. Moryń, Wola mocy i myśl. Spotkania z ﬁ lozoﬁ ą Fryderyka Nietzschego, Poznań

BIBLIOGR AFIA

1997 Nietzsche 1900–2000, red. A. Przybysławski, Kraków 1997 J. Pietrzak, Nietzsche-

ańska koncepcja wychowania, Słupsk 1997 M. Heidegger, Nietzsche, tłum. A. Gniazdowski

[et al.], naukowo oprac. C. Wodziński, t. 1–2, Warszawa 1998–1999 K. Wieczorek, Wieczne

powroty Fryderyka Nietzschego, Katowice 1998 W. Mackiewicz, Myśl Fryderyka Nietzsche-
go w Polsce w latach 1947–1997. Studium historyczno-krytyczne, Warszawa 1999 G. De-
leuze, Nietzsche, tłum. B. Banasiak, Warszawa 2000 Z. Kaźmierczak, Friedrich Nietzsche
jako odnowiciel umysłowości pierwotnej. Analiza w kontekście fenomenologii religii Gerardusa
van der Leeuwa, Kraków 2000 H. Benisz, Nietzsche i ﬁ lozoﬁ a dionizyjska, Warszawa 2001

L. Gane, Nietzsche, tłum. M. Nowakowska, Warszawa 2001 R.J. Holingdale, Nietzsche,

tłum. W. Jeżewski, Warszawa 2001 A. Kucner, Friedrich Nietzsche. Źródła i perspektywy an-
tropologii, Olsztyn 2001 K. Löwith, Od Hegla do Nietzschego. Rewolucyjny przełom w my-

śli XIX wieku, tłum. S. Gromadzki, Warszawa 2001 S. Łojek, Obrona Nietzschego. Rzecz

o odpowiedzialności, Kęty 2002 Friedrich Nietzsche i pisarze polscy, red. W. Kunicki, K. Po-
lechoński, Poznań 2002 R. Safranski, Nietzsche. Biograﬁ a myśli, tłum. D. Stroińska, War-
szawa 2003 M. Pąkciński, Maski Zaratustry. Motywy i wątki ﬁ lozoﬁ i Nietzschego a kryzys
nowoczesności, Warszawa 2004 G. Kowal, Friedrich Nietzsche w publicystyce i literaturze
polskiej lat 1919–1939, Warszawa 2005 O ﬁ lozoﬁ i Fryderyka Nietzschego, red. K.M. Cern,
R. Kozłowski, Poznań 2006 H. Benisz, Ecce Nietzsche, Opole 2007 T.G. Cordero, Fry-
deryk Nietzsche, tłum. G. Ostrowski, Warszawa 2007 M. Żelazny, Nietzsche „Ten wielki
wzgardziciel”, Toruń 2007.

A r t y k u ł y

Z. Daszyńska, Nietzsche i moralność, „Przegląd Poznański” 1884, nr 2–3 S. Garfein-Gar-

ski, Fryderyk Nietzsche. Studium ﬁ lozoﬁ czne, „Ateneum” 1893, t. 2 G. Brandes, Fryderyk

Nietzsche, [w:] tenże, Umysły współczesne. Portrety literackie XIX wieku, t. 2, tłum. M. Posner-

-Garfein, Warszawa 1894 W. Feldman, Psychologia Nietzschego, „Przegląd Tygodniowy”

1895 E. Naganowski, Nieco o Nietzschem, „Dziennik Polski” 1895, nr 295 Z. Daszyńska,

Fryderyka Nietzschego „Tako rzekł Zaratustra”. Szkic, „Dziennik Krakowski” 17–28 V 1896
Z. Daszyńska, Nietzsche – Zaratustra, „Krytyka” 1896 W. Feldman, Fryderyk Nietzsche, „Ży-
cie” 1898, nr 21 W. Gozdawa-Godlewski, Nadczłowieczeństwo wobec życia, „Młodość” 1898

S. Przybyszewski, Wstęp do tłumaczenia Nietzschego „Also sprach Zarathustra”, „Życie”

1898, nr 21–22 G. Majewska, Nietzsche i kobiety, „Strumień” 1900, nr 11–12 I. Matu-

szewski, Nietzsche 1844–1900, „Tygodnik Ilustrowany” 1900 S. Pieńkowski, Bogowie śpią,

„Strumień” 1900, nr 1 S. Pieńkowski, Fryderyk Nietzsche, „Głos” 1900 S. Pieńkowski,

Pierwsza odwilż, „Strumień” 1900, nr 3 S. Pieńkowski, U zawór, „Strumień” 1900, nr 4

A. Riehl, Znaczenie Fryderyka Nietzschego, „Krytyka” 1901, z. 1 B. Merwin, „Nietzschea-

na”, „Prawda” 1902 B. Elmer, Odwrócenie wszelkich wartości (Fryderyk Nietzsche), „Tygo-
dnik Słowa Polskiego” 1903, nr 1/4 W. Gostomski, Nietzsche jako przedstawiciel anty-
chrześcijańskiego humanitaryzmu, „Przegląd Powszechny” 1903, nr 76 M. Kohlsdorfer,

Zatopiony dzwon Hauptmana a Nietzsche, „Przegląd Powszechny” 1903, nr 78–79 E. För-

ster-Nietzsche, Śmierć Nietzschego, „Prawda” 1904 A. Reybekiel, Problemat prawdy
u Nietzschego, „Prawda” 1904 W. Strusiński, Nietzscheana, „Krytyka” 1904 W. Gostom-
ski, Tragedia myśliciela. Nietzsche i jego ideał humanistyczny, „Biblioteka Warszawska” 1906,
t. 1 M. Straszewski, Fryderyk Nietzsche i jego znaczenie w ruchu umysłowym współczes-
nym, „Przewodnik Naukowy i Literacki” 1906, nr 1 J. Lewkowicz, Fryderyk Nietzsche o Ży-
dach i judaizmie, „Kultura” 1908, nr 177 C. Jellenta, Dwa młoty, „Literatura i Sztuka” (dod.

„Dziennika Poznańskiego”) 1909, nr 6 C. Jellenta, Autobiograﬁ a Nadczłowieka, „Literatu-

ra i Sztuka” (dod. „Dziennika Poznańskiego”) 1909, nr 11–12 J. Rosenzweig, Poglądy

Nietzschego na muzykę, „Świat” 1909, nr 5 J. Moreas, Nietzsche i poezja, „Prawda” 1910,
nr 47 Z. Dębicki, Mocny człowiek, „Literatura i Sztuka” (dod. „Dziennika Poznańskiego”)

1. FILOZOFIA ŻYCIA

1912 T. Gałkowski, W sprawie ﬁ lozoﬁ cznej charakterystyki Nietzschego, „Ruch Filozoﬁ cz-

ny” 1912 T. Zieliński, Nietzsche a starożytność, „Tydzień Polski” 1922, nr 15 F. Kränz-
ler, Praktycyzm w teorii poznania Nietzschego, „Przegląd Filozoﬁ czny” 1924, nr 27 B. Szar-
litt, Charakterystyka Nietzschego, „Przegląd Warszawski” 1924, nr 34–35 J.B. Richter,

Jednostka a zbiorowość, „Przegląd Współczesny” 1926, nr 46 P. Ettinger, Siostra Nietzsche-

go, „Wiadomości Literackie” 1927, nr 8 K. Twardowski, Fryderyk Nietzsche, [w:] tenże,
Rozprawy i artykuły ﬁ lozoﬁ czne, Lwów 1927 Z. Zawirski, Wieczne powroty światów, „Kwar-
talnik Filozoﬁ czny” 1927 P. Hulka-Laskowski, Prawda ludzi dobrych. Dookoła „polskości”
ﬁ lozoﬁ i Nietzschego, „Wiadomości Literackie” 1930, nr 47 P. Hulka-Laskowski, Sygnet bo-
gobójcy, „Wiadomości Literackie” 1930, nr 34 W. Wolert, Polemika o Nietzschego, „Prze-
gląd Literacki” 1930, nr 11–12 T. Zieliński, Manja twórcza, „Pamiętnik Warszawski” 1931,
nr 5–6 W. Hegeman, Hitler i Nietzsche, „Wiadomości Literackie” 1933, nr 39 J. Pastusz-
ka, Filozoﬁ a Nietzschego i jej wpływ na współczesną umysłowość, „Ateneum Kapłańskie” 1933,
nr 1 G. Lukács, Nietzsche i faszyzm, „Myśl Współczesna” 1947, nr 3 G. Lukács, Nietzsche
jako prekursor estetyki faszystowskiej, „Myśl Współczesna” 1947, nr 4 Z. Kubiak, Filozof
tragiczny, „Tygodnik Powszechny” 1958, nr 7 A. Łempicka, Nietzscheanizm Nietzschego,

„Pamiętnik Literacki” 1958, nr 3 J. Susuł, Nietzsche i fałszerze, „Tygodnik Powszechny”

1958, nr 7 M. Nowaczyk, Fryderyk Wilhelm Nietzsche jako ﬁ lozof religii, „Euhemer” 1959,

nr 1–2 R. Taborski, O recepcji Nietzschego w Polsce, „Nowe Książki” 1961, nr 15 J. Ku-
czyński, Dekadencja kultury mieszczańskiej w analizach Fryderyka Nietzschego, „Studia Fi-
lozoﬁ czne” 1962, nr 4 B. Gawecki, Zgubna doktryna nietzscheańska, „Studia Philosophiae
Christianae” 1965, nr 1 J. Gałecki, Nietzsche i Carmen Bizeta, „Studia Estetyczne” 1967,
nr 4 H. Gillner, Swoistość metody ﬁ lozoﬁ cznej Nietzschego, „Studia Filozoﬁ czne” 1969, nr 4

T. Zieliński, Antyk Nietzschego, [w:] tenże, Po co Homer? Świat antyczny a my, wybrał

i oprac. A. Biernacki, Kraków 1970 W. Kaniowski, Ideał przyszłości: nadczłowiek, „Studia
Filozoﬁ czne” 1971, nr 1 W. Benedyktowicz, Ojcowie naszej współczesności: Nietzsche,

„Rocznik Teologiczny” 1972, nr 1 E. Bieńkowska, Dwie twarze losu. Fragment szkicu o Fry-

deryku Nietzschem, „Znak” 1972, nr 222 S.F. Odujew, Nihilizm: historia i współczesność,

„Studia Filozoﬁ czne” 1972, nr 3–4 B. Urbankowski, Powroty Zaratustry, „Studia Filozoﬁ cz-

ne” 1972, nr 3–4 E. Bieńkowska, Taniec Zaratustry, „Teksty” 1973, nr 1 S. Brzozowski,
Filozoﬁ a Fryderyka Nietzschego, [w:] tenże, Kultura i życie, Warszawa 1973 S. Brzozowski,
Fryderyk Nietzsche, [w:] tenże, Kultura i życie, Warszawa 1973 W. Kaniowski, Nietzsche-
ańska koncepcja człowieka, „Studia Filozoﬁ czne” 1973, nr 5 W. Kaniowski, Nietzsche: re-
ligia jako źródło degradacji osobowości, „Studia Filozoﬁ czne” 1973, nr 4 F. Martini, „Tako
rzecze Zaratustra”, w: Sztuka interpretacji, wybór i oprac. H. Markiewicz, t. 2, Wrocław 1973

Z. Kuderowicz, Poznanie a działanie w ﬁ lozoﬁ i Nietzschego, „Zeszyty Naukowe Uniwersy-

tetu Jagiellońskiego” 1974, z. 4 J. Kunicki, Wypisy z Nietzschego, „W drodze” 1974, nr 3

K. Sokalska, Fryderyk Nietzsche o Odrodzeniu i Reformacji, „Euhemer” 1974, nr 3 W. Ka-

niowski, Koncepcja sztuki F.W. Nietzschego, „Studia Filozoﬁ czne” 1976, nr 4 A. Tatarkie-

wicz, Pod słońcem Dionizosa. Szkic do portretu Nietzschego, „Więź” 1976, nr 12, s. 69–83

W. Kaniowski, Wydanie dzieł Nietzschego, „Studia Filozoﬁ czne” 1978, nr 8 Z. Kuderowicz,

Od historii jako procesu do historii jako czynu. Reﬂ eksja historiozoﬁ czna we wczesnej twór-

czości Nietzschego

, [w:] U progu współczesności. Z dziejów doktryn antypozytywistycznych,

red. B. Skarga, Warszawa 1978 L. Andreas-Salome, Szczyt i przepaść, tłum. S. Cichowicz,

„Teksty” 1980, nr 3 M. Bristiger, Nietzsche jako kompozytor, „Teksty” 1980, nr 3 S. Ci-

chowicz, Filozof i dziewczynka, „Teksty” 1980, nr 3 D. Halévy, Ponad nadzieją i rozpaczą,

„Teksty” 1980, nr 3 N. Gładziuk, Niemiec i Grecy, czyli na tropach światła, „Teksty” 1980,

nr 3 E. Paci, Nietzsche, [w:] tenże, Związki i znaczenia. Eseje wybrane, tłum. i wstęp S. Kas-
przysiak, Warszawa 1980 K. Sabik, Recepcja myśli Nietzschego w Hiszpanii, „Teksty” 1980,
nr 3 K. Sauerland, Nowe wydanie dzieł Nietzschego, „Teksty” 1980, nr 3 K. Sauerland,

BIBLIOGR AFIA

„Tako rzecze Zaratustra”. Odczytanie literacko-ﬁ lozoﬁ czne, „Teksty” 1980, nr 4 J. Tomkow-

ski, Pustelnik – mędrzec – kusiciel, „Teksty” 1980, nr 3 J. Wocial, O Nietzschem bez misty-

ﬁ kacji, „Człowiek i Światopogląd” 1980, nr 6 K. Górniak, Kultura antyku jako wizja przy-
szłości. (Kilka uwag o „Narodzinach tragedii” Fryderyka Nietzschego), „Studia Filozoﬁ czne”

1981, nr 1 K. Górniak-Kocikowska, Miejsce i rola nauk przyrodniczych w ﬁ lozoﬁ i Frydery-

ka Nietzschego, [w:] Tradycja a współczesność, red. R. Kozłowski, Poznań 1981 W. Mackie-
wicz, Fryderyk Nietzsche – problemy recepcji, „Studia Filozoﬁ czne” 1981, nr 1 W. Mackie-
wicz, Zejście Zaratustry, „Studia Filozoﬁ czne” 1982, nr 3–4 M. Żelazny, Wieczny powrót
i wieczne powracanie w ﬁ lozoﬁ i Nietzschego, „Studia Filozoﬁ czne” 1982, nr 11–12 S. Ko-
walczyk, Konsekwencje zanegowania miłości i miłosierdzia w myśli Friedricha Nietzschego,

„Chrześcijanin w Świecie” 1983, nr 122 Z. Pajda, Nietzsche a chrześcijaństwo, „W drodze”

1983, nr 1–2 E. Gilson, Który Bóg umarł?, tłum. S. Piwko, „Więź” 1984, nr 11–12, s. 30–34

J. Pietrzak, Młodość Fryderyka Nietzschego (1844–1869), „Ruch Filozoﬁ czny” 1984, nr 2–3
G. Bataille, O Nietzschem, „Literatura na Świecie” 1985, nr 10 J. Dobieszewski, Wątki

nietzscheańskie w myśli rosyjskiej i radzieckiej, „Colloquia Communia” 1985, nr 3–6, s. 77–
97 K. Górniak-Kocikowska, Religia jako nihilistyczna „wola mocy”, „Colloquia Communia”

1985, nr 3–6, s. 147–164 C.G. Jung, Apollińskie i Dionizyjskie. (Nietzsche: „Narodziny tra-

gedii”), „Colloquia Communia” 1985, nr 3–6, s. 181–189 W. Kaniowski, Dekadencja i ni-
hilizm w ﬁ lozoﬁ i F.W. Nietzschego, „Colloquia Communia” 1985, nr 3–6, s. 119–134
S.F. Odujew, Ścieżkami Zaratustry, „Colloquia Communia” 1985, nr 3–6 s. 99–117 J. Pie-
trzak, Immoralizm Fryderyka Nietzschego, „Studia Filozoﬁ czne” 1985, nr 10 J. Pietrzak,
Relatywizm etyczny Fryderyka Nietzschego, „Studia Filozoﬁ czne” 1985, nr 5–6 M. Żelazny,
Śmierć Boga w ﬁ lozoﬁ i Fryderyka Nietzschego, „Colloquia Communia” 1985, nr 3–6, s. 135–

145 W. Buchner, Fryderyk Nietzsche – nihilizm mimo woli, „Pismo Literacko-Artystyczne”
1986, nr 10, s. 75–86 H. Buczyńska-Garewicz, Zaratustra jako nauczyciel radości, „Studia

Filozoﬁ czne” 1986, nr 11 K. Górniak-Kocikowska, Rola analizy psychologicznej w Nietzsche-
ańskiej koncepcji ﬁ lozoﬁ i sztuki, „Studia Filozoﬁ czne” 1986, nr 11, s. 177–188 K. Jaspers,
O tym jak Nietzsche rozumiany jest przez nas, tłum. W. Buchner, „Pismo Literacko-Artystycz-
ne” 1986, nr 10, s. 104–115 L. Kusak, Dionizos czyli szansa uzdrowienia ludzkości, „Pis-
mo Literacko-Artystyczne” 1986, nr 10, s. 90–98 Ch.E. Leroux, Ecce syphilis, tłum. K. Ma-
tuszewski, „Pismo Literacko-Artystyczne” 1986, nr 10, s. 118–123 J.A. Pietrzak, Amoralizm
historiozoﬁ czny Fryderyka Nietzschego, „Ruch Filozoﬁ czny” 1986, nr 1 J.A. Pietrzak, Ba-
zylejski profesor Nietzsche (1869–1879), „Ruch Filozoﬁ czny” 1986, nr 2 J.A. Pietrzak, Idea
nadczłowieka w ﬁ lozoﬁ i Fryderyka Nietzschego, „Studia Filozoﬁ czne” 1986, nr 3 J.A. Pie-
trzak, Losy jednej myśli, „Studia Filozoﬁ czne” 1986, nr 11, s. 156–176 K. Sauerland, Prze-
wartościowanie wartości w obliczu śmierci Boga (Friedrich Nietzsche), [w:] tenże, Od Diltheya
do Adorna. Studia z estetyki niemieckiej, Warszawa 1986 M. Żelazny, Nietzsche, [w:] ten-
że, Metaﬁ zyka czasu i wieczności jako ﬁ lozoﬁ a człowieka w idealizmie niemieckim. (Od Kan-
ta do Nietzschego), Toruń 1986 J. Pietrzak, Etyczne aspekty emancypacji kobiet w ujęciu
Fryderyka Nietzschego, „Studia Filozoﬁ czne” 1987, nr 6, s. 139–151 J. Pietrzak, Fryderyk
Nietzsche a antysemityzm, „Studia Filozoﬁ czne” 1987, nr 7 R. Girard, Mord założycielski
w myśli Nietzschego, „Literatura na Świecie” 1988, nr 8–9 P. Klossowski, Nietzsche, poli-
teizm i parodia, „Colloquia Communia” 1988, nr 1–3 L. Kusak, Recepcja ﬁ lozoﬁ i Nietzsche-
go w Polsce w okresie międzywojennym (1918–1939), „Pismo Literacko-Artystyczne” 1988,
nr 2, s. 57–86 W. Patyna, Teoria wiedzy Fryderyka Nietzschego, „Archiwum Historii Filo-
zoﬁ i i Myśli Społecznej” 1988, t. 33 P. Pieniążek, Problem wiecznego powrotu w ﬁ lozoﬁ i
F. Nietzschego, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Philosophica” 1988, nr 5 J. Pietrzak,
Polskość Fryderyka Nietzschego „Studia Filozoﬁ czne” 1988, nr 1, s. 121–134 J. Pietrzak, Za-
gadnienie ateizmu w pismach Fryderyka Nietzschego, „Ruch Filozoﬁ czny” 1988, nr 1, s. 38–

44 C.G. Jung, Pierwiastek apoliński i pierwiastek dionizyjski, [w:] tenże, Rebis czyli Ka-

1. FILOZOFIA ŻYCIA

mień ﬁ lozofów, tłum. J. Prokopiuk, Warszawa 1989 W. Kaniowski, Nietzsche sfałszowany,

„Edukacja Filozoﬁ czna” 1989, nr 8 L. Kusak, Nietzsche i jego fałszerze, „Pismo Literacko-

-Artystyczne” 1989, nr 1 L. Kusak, O fałszowaniu spuścizny Nietzschego, „Edukacja Filo-

zoﬁ czna” 1989, nr 8 W. Patyna, Teoria wiedzy Fryderyka Nietzschego, „Archiwum Historii
Filozoﬁ i i Myśli Społecznej” 1989, t. 33 H. Pepperle, Rewizja marksistowskiego obrazu
Nietzschego? O wewnętrznym związku fragmentarycznej ﬁ lozoﬁ i, „Studia Filozoﬁ czne” 1989,
nr 3 J. Pietrzak, Antymilitaryzm Fryderyka Nietzschego, „Ruch Filozoﬁ czny” 1989, nr 4

J. Pietrzak, Stosunek Fryderyka Nietzschego do problemu wojny, „Ruch Filozoﬁ czny” 1989,

nr 2 M. Heidegger, Słowo Nietzschego „Bóg umarł”, tłum. J. Gierasimiuk, „Philosophon

Agora” 1990, nr 1 L. Kusak, Ideał człowieka we wczesnych pracach ﬁ lozoﬁ cznych F. Nietzsche-

go, „Studia Filozoﬁ czne” 1990, nr 2–3 A. Camus, Nietzsche i nihilizm, [w:] tenże, Czło-
wiek zbuntowany, tłum. J. Guze, Kraków 1991 H. Perkowska, Filozoﬁ a Nietzschego jako
spełnienie nowożytnego subiektywizmu, „Nowa Krytyka” 1991, nr 1 G. Wohlfart, Manty-
ka. Koniektury na temat pojęcia znaku Nietzschego, „Sztuka i Filozoﬁ a” 1991, nr 4 H. Be-
nisz, Czy można ufać rozumowi? Analiza europejskiego nihilizmu przeprowadzona w ramach

„nowego i zuchwałego sposobu myślenia” F. Nietzschego, „Edukacja Filozoﬁ czna” 1992, nr 14,

s. 223–233 Z. Kuderowicz, Nietzsche – fenomen kultury nowoczesnej, „Edukacja Filozo-
ﬁ czna” 1992, nr 14, s. 175–186 B. Banasiak, Problemat Nietzschego, [w:] G. Deleuze,

Nietzsche i ﬁ lozoﬁ a, tłum. B. Banasiak, Warszawa 1993 H. Benisz, Logika a rzeczywistość.
F. Nietzschego krytyka klasycznej logiki jako podstawy schematycznego i redukcjonistycznego
rozumienia świata, „Edukacja Filozoﬁ czna” 1993, nr 15, s. 184–194 H. Benisz, Zmagania
z językiem. Język w ujęciu hermeneutyki eksperymentalnej F. Nietzschego, „Edukacja Filozo-
ﬁ czna” 1993, nr 16, s. 167–177 G. Colli, O ostatnich notatkach Nietzschego niepublikowa-
nych za życia (wiosna 1888–styczeń 1889), tłum. S. Kasprzysiak, „Pracownia” 1993, nr 12,

s. 66–69 W. Dilthey, Nietzsche i ﬁ lozoﬁ a, tłum. G. Sowinski, „Koniec Wieku” 1993, nr 5,
s. 31–40 M. Heidegger, Nietzsche – metaﬁ zyczny myśliciel istotny, tłum. G. Sowinski, „Ko-
niec Wieku” 1993, nr 5, s. 40–45 L. Kusak, Podstawy Nietzscheańskiej teorii wartości, „Ze-
szyty Naukowe AE w Krakowie” 1993, nr 414, s. 27–37 L. Kusak, Spory wokół Nietzsche-
ańskiej teorii nadczłowieka, „Ruch Filozoﬁ czny” 1993, nr 4 A. Lingis, „Wola mocy”,

„Literatura na Świecie” 1993, nr 1–3, s. 337–378 M. Montinari, O Nietzschem: z okazji bio-

graﬁ i, „Pracownia” 1993, nr 12, s. 62–65 G. Simmel, Schopenhauer i Nietzsche, „Koniec

Wieku” 1993, nr 5, s. 54–57 M. Uliński, Antyfeminizm Fryderyka Nietzschego, „Principia”
1993, t. 7, s. 21–34 G. Bataille, Szaleństwo Nietzschego, „Xuxem” 1994, nr 3 A. Bielik,

Rehabilitacja nihilizmu, „Res Publica Nowa” 1994, nr 11 M.A. Cichocki, Konserwatystom
na ucho, „Res Publica Nowa” 1994, nr 11 J. Filek, Dramat odpowiedzialności w myśleniu
Fryderyka Nietzschego, „Znak” 1994, nr 8, s. 86–107 S. Kasprzysiak, Rozmowa z Cieniem,
[w:] G. Colli, Po Nietzschem, tłum. S. Kasprzysiak, Kraków 1994 J.A. Kłoczowski, „Wypi-

te morze”. Esej o nihilizmie, „Znak” 1994, nr 6, s. 32–40 A. Kucner, F. Nietzschego koncep-
cja kultury, „Humanistyka i Przyrodoznawstwo” 1994, nr 2 K. Michalski, O nihilizmie hi-
storii, „Res Publica Nowa” 1994, nr 11 A. Miś, Soﬁ styka Nietzschego, „Res Publica Nowa”

1994, nr 1, s. 9–15 B. Paczowski, Zaratustra i architekt, „Res Publica Nowa” 1994, nr 11,

s. 46–49 H. Benisz, Prawda a pozór. O wprowadzeniu przez F. Nietzschego do ﬁ lozoﬁ i ka-
tegorii pozoru, mającej zastąpić kategorię rzekomo obiektywnej prawdy, „Edukacja Filozoﬁ cz-
na” 1995, nr 19, s. 285–296 H. Benisz, Filozoﬁ a zabawy. O próbie przezwyciężenia przez

F. Nietzschego tradycyjnego, przejętego od Arystotelesa ujmowania zabawy jako wypoczynku,

„Edukacja Filozoﬁ czna” 1995, nr 20, s. 179–190 H. Benisz, Destrukcja ﬁ lozoﬁ cznego pozna-

nia według F. Nietzschego, „Przegląd Filozoﬁ czny” 1995, nr 3, s. 87–104 P. Goźliński,
Nietzsche – adwokat teatru, „Dialog” 1995, nr 8 A. Kucner, Naturalistyczne ugruntowanie
wizji człowieka w ﬁ lozoﬁ i F. Nietzschego, [w:] Człowiek i środowisko – humanistyka i ekolo-
gia. Prace I Olsztyńskiego Sympozjum Ekologicznego, Olsztyn 5–6 maja 1994 roku, red.

BIBLIOGR AFIA

J. Dębowski, Olsztyn 1995 L. Kusak, Zarys Nietzscheańskiej teorii nadczłowieka, „Kwar-

talnik Filozoﬁ czny” 1995, t. 23, z. 1, s. 63 K. Michalski, Historyczność historii i głupota po-
jęć. O nihilizmie Nietzschego, „Kwartalnik Filozoﬁ czny” 1995, t. 23, z. 1, s. 45–61 A. Przy-
bysławski, O metaforze i sztuce, czyli kilka uwag po lekturze „O prawdzie i kłamstwie
w pozamoralnym sensie”, „Principia” 1995, t. 13–14, s. 275–280 J. Salaquarda, Nietzsche-
go idea wielkiej polityki, „Przegląd Filozoﬁ czny” 1995, nr 4 I na co nam Nietzsche. Dysku-
sja z udziałem B. Barana, J. Burasa, M. Łukasiewicz i J.M. Siemka, „Literatura na Świecie”

1995, nr 10 H. Arendt, Odrzucenie woli przez Nietzschego, [w:] taż, Wola, tłum. R. Piłat,
Warszawa 1996 G. Bataille, Tezy o faszyzmie i śmierci Boga, tłum. K. Matuszewski, „Prin-

cipia” 1996–1997, t. 16–17, s. 83–89 E. Bieńkowska, Twórczość przeciw samotności, „Prze-
gląd Polityczny” 1996, nr 32, s. 38–45 A. Bloom, Nietzsche i ideologia, tłum. P. Paliwoda,

„Biuletyn Olimpiady Filozoﬁ cznej” 1996, nr 11 P. De Man, Nietzsche i nowoczesność, „Prin-

cipia” 1996–1997, t. 16–17 J. Filek, Wejście lwa: Nietzsche, [w:] tenże, Ontologizacja od-
powiedzialności. Analityczne i historyczne wprowadzenie w problematykę, Kraków 1996
Z. Kuderowicz, Przedmowa do polskiego wydania Antychrześcijanina Fryderyka Nietzschego,

[w:] F. Nietzsche, Antychrześcijanin, tłum. G. Sowinski, Kraków 1996 H. Lesser, Nietzsche

i presokratycy, tłum. A. Przybysławski, „Koniec Wieku” 1996, nr 8, s. 63–69; „Edukacja Fi-
lozoﬁ czna” 1996, nr 21, s. 45–51 M.P. Markowski, Nietzsche i hermeneutyka, „Teksty Dru-
gie” 1996, nr 1, s. 20–41 M.P. Markowski, Organizowanie chaosu czyli Friedricha Nietzsche-
go kłopoty z historią, „Znak” 1996, nr 7, s. 136–142 K. Matuszewski, Pato(s)logia
Nietzschego, [w:] P. Klossowski, Nietzsche i błędne koło, tłum. B. Banasiak, K. Matuszewski,

Warszawa 1996 K. Michalski, Posłowie, [w:] F. Nietzsche, Niewczesne rozważania, tłum.

M. Łukasiewicz, Kraków 1996 P. Pieniążek, Rozum i szaleństwo. Nowe francuskie interpre-
tacje myśli Nietzschego, [w:] P. Klossowski, Nietzsche i błędne koło, tłum. B. Banasiak, K. Ma-
tuszewski, Warszawa 1996 J. Pietrzak, Egoizm jako postulat pedagogiczny Fryderyka
Nietzschego, „Ruch Filozoﬁ czny” 1996, nr 1, s. 57–64 G. Vattimo, Nihilizm i postmoder-
nizm w ﬁ lozoﬁ i, tłum. M. Potępa, „Przegląd Filozoﬁ czny” 1996, nr 1, s. 32–45 C. Wodziń-
ski, Martin Heidegger „Nietzsche”, [w:] Przewodnik po literaturze ﬁ lozoﬁ cznej XX wieku, red.
B. Skarga, przy współpr. S. Borzyma, H. Floryńskiej-Lalewicz, t. 4, Warszawa 1996 H. Be-
nisz, O „rozumności” ciała. Polemika Fryderyka Nietzschego z ﬁ lozoﬁ czną koncepcją teoretycz-
nego poznania, pomijającą cielesność człowieka, „Roczniki Naukowe AWF w Warszawie”

1997, t. 36, s. 15–32 M. Heidegger, Powiedzenie Nietzschego „Bóg umarł”, [w:] tenże, Dro-

gi lasu, tłum. J. Gierasimiuk [et al.], Warszawa 1997 W. Mackiewicz, Batalia o denazyﬁ -
kację Nietzschego, „Edukacja Filozoﬁ czna” 1997, nr 23, s. 231–245 K. Michalski, Radość
i ból, groza i sen. Nietzschego opowieść o moralności, [w:] F. Nietzsche, Z genealogii moral-
ności, tłum. G. Sowinski, Kraków 1997 P. Pieniążek, Wspólnota, język, sacrum. Nietzsche
a współczesność, [w:] Myślenie w czasach wieloznaczności. Bauman, Tischner i inni, red.
H. Perkowska, Szczecin 1997 R. Rorty, Pragmatyzm i ﬁ lozoﬁ a postnietzscheańska, [w:] Post-
modernizm. Antologia przekładów, red. R. Nycz, Kraków 1997 B. Szymańska, Czy może
się zdarzyć „negatywna samorealizacja”? Fryderyk Nietzsche i pojęcie nadczłowieka, [w:] taż,

Co to znaczy „być sobą”?, Kraków 1997 C. Wodziński, Trans Zaratustry, [w:] tenże, Her-
mes i Eros. Eseje drugie, Warszawa 1997 G. Wohlfart, Prepostmodernizm Nietzschego, tłum.

A. Przybysławski, „Sztuka i Filozoﬁ a” 1997, t. 13, s. 5–24 H. Benisz, Estetyka Nietzschego

jako nowa ﬁ lozoﬁ a człowieka, „Przegląd Filozoﬁ czny” 1998, nr 4 H. Benisz, Fenomen ży-
cia w ﬁ lozoﬁ i Fryderyka Nietzschego, „Nowa Krytyka” 1998, nr 9, s. 41–61 H. Benisz, O kul-
turze somatycznej. Próba odbudowania przez Fryderyka Nietzschego wyższej formy kultury na
fundamencie helleńskiej koncepcji sztuki i zabawy, „Roczniki Naukowe AWF w Warszawie”

1998, t. 37, s. 35–56 P. De Man, Retoryka perswazji (Nietzsche), tłum. A. Przybysławski,

„Przegląd Filozoﬁ czny” 1998, nr 4, s. 185–195 W. Kwiatkowski, Uwagi o bezdrożach profe-

tycznego myślenia w ﬁ lozoﬁ i Nietzschego, „Przegląd Filozoﬁ czny” 1998, nr 4, s. 137–151

1. FILOZOFIA ŻYCIA

W. Mackiewicz, Nietzsche w polskiej myśli chrześcijańskiej, „Edukacja Filozoﬁ czna” 1998,

nr 25, s. 305–316 T. Mazur, Rozumienie czy interpretacja ﬁ lozoﬁ i Nietzschego?, „Przegląd
Filozoﬁ czny” 1998, nr 4, s. 107–119 M. Miłkowski, Heroizm idylliczny – Epikur w oczach
Nietzschego, „Przegląd Filozoﬁ czny” 1998, nr 4, s. 122–135 A. Nehamas, Immanentny
i transcendentny perspektywizm u Nietzschego, tłum. A. Przybysławski, „Przegląd Filozoﬁ cz-
ny” 1998, nr 4, s. 197–214 P. Pieniążek, Nietzsche – Wola nieznanego, „Przegląd Filozo-
ﬁ czny” 1998, nr 4, s. 89–105 S. Ronen, Prawda i perspektywizm u Nietzschego, tłum. M. Mił-
kowski, „Przegląd Filozoﬁ czny” 1998, nr 4, s. 57–70 H. Benisz, Genealogia ﬁ lozoﬁ cznego
myślenia według Fryderyka Nietzschego, „Nowa Krytyka” 1999, nr 10, s. 99–123 W. Du-
dzik, Kamień Nietzschego, „Twórczość” 1999, nr 6, s. 95–105 J. Dankowska, Aﬁ rmacja ży-
cia a wartości w ﬁ lozoﬁ i Nietzschego, „Zeszyty Naukowe. Akademia Muzyczna im. Frydery-
ka Chopina w Warszawie” 1999, z. 46, s. 6–27 B. Działoszyński, Giorgio Colli o Nietzschem
i dziejach ﬁ lozoﬁ i, „Principia” 1999, t. 24–25, s. 157–172 Z. Kaźmierczak, Nietzsche i Przy-
byszewski. Formy demoniczności sfery publicznej, [w:] Postacie i motywy faustowskie w lite-
raturze polskiej. Materiały ogólnopolskiej konferencji naukowej, Białystok 23–26 październi-
ka 1997 r., red. H. Krukowska, J. Ławski, t. 1, Białystok 1999 J. Simon, Nietzsche a problem
nihilizmu europejskiego, tłum. S. Gromadzki, „Edukacja Filozoﬁ czna” 1999, nr 28, s. 7–24
E. Tomczak, Kategoria „Wiecznego Powrotu” w ﬁ lozoﬁ i Fryderyka Nietzschego, „Słupskie Stu-
dia Filozoﬁ czne” 1999, nr 2, s. 57–81 E. Wolicka, Historia jako genealogia. Fryderyka
Nietzschego projekt przezwyciężenia nędzy XIX-wiecznych historyzmów, „Konteksty” 1999,
nr 3, s. 30–36 J. Dankowska, Sztuka – nietzscheański świat dwóch żywiołów, „Zeszyty Nau-
kowe. Akademia Muzyczna im. Fryderyka Chopina w Warszawie” 2000, z. 49, s. 21–35
R. Gasché, Widma Nietzschego, tłum. D. Plat, „Teksty Drugie” 2000, nr 5, s. 187–196 S. Gro-
madzki, Sto lat polskiej recepcji ﬁ lozoﬁ i Nietzschego, „Edukacja Filozoﬁ czna” 2000, nr 30,
s. 330–338 W. Müller-Lauter, Nietzschego nauka o woli mocy, cz. 1, tłum. S. Gromadzki,

„Edukacja Filozoﬁ czna” 2000, nr 29, s. 20–43 M. Piróg, Ciało i jaźń – przypadek Nietzsche-

go, „Albo albo” 2000, z. 2, s. 9–18 J. Bator, Ostatnia wieczerza Nietzschego, „Czas Kultu-
ry” 2001, nr 4, s. 48–55 E. Bieńkowska, Nietzsche po stu latach, „Zeszyty Literackie” 2001,
nr 1, s. 177–181 R. Borzęcki, Biedny chrześcijanin Nietzsche. („Gasnący Antychryst”), „Ak-
cent” 2001, nr 3, s. 62–71 W. Bröcker, Nietzsche i nihilizm europejski, [w:] Wokół nihili-
zmu, red. G. Sowinski, Kraków 2001 J. Dankowska, Miejsce muzyki w ﬁ lozoﬁ i Fryderyka
Nietzschego, „Estetyka i Krytyka” 2001, nr 1, s. 21–46 L. Kusak, Fryderyk Nietzsche. Cho-
roba a twórczość, „Ruch Filozoﬁ czny” 2001, nr 3–4, s. 537–547 L. Kusak, Nietzsche kontra
Sokrates, „Zeszyty Naukowe Akademii Ekonomicznej w Krakowie” 2001, nr 576, s. 47–57
K. Mech, Wątki dionizyjskie w twórczości Fryderyka Nietzschego, czyli czy Nietzsche krytyku-
je chrześcijaństwo?, „Nomos” 2001, nr 34–36, s. 158–164 W. Müller-Lauter, Nihilistyczny
cień Zaratustry, [w:] Wokół nihilizmu, red. G. Sowinski, Kraków 2001 P. Pütz, Choroba
jako stymulator życia. Nietzsche na Czarodziejskiej Górze, tłum. J. Kępa, „Kresy” 2001, nr 4,
s. 26–35 J. Simon, Problem świadomości u Nietzschego i tradycyjne pojęcie świadomości,
tłum. S. Gromadzki, „Edukacja Filozoﬁ czna” 2001, nr 32, s. 18–33 A. Tabero, Zaratustra-

-Nietzsche – droga dla wszystkich i dla nikogo, „Albo albo” 2001, z. 3, s. 21–32 G. Wohlfart,

Wola mocy i wieczny powrót: dwa oblicza eonu. Esej o Nietzschem, tłum. T.K. Sieczkowski,

„Acta Universitatis Lodziensis. Folia Philosophica” 2001, z. 14, s. 177–189 Ł. Zaorski-Siko-

ra, Nietzscheanizm – zrealizowany projekt?, „Zeszyty Naukowe WSHE Łódź” 2001, nr 6, s. 45–

58 M. Drożdż, Czy postmodernizm prowadzi do nihilizmu? Nietzsche’ańskie korzenie post-
modernizmu, „Tarnowskie Studia Teologiczne” 2002, t. 21, z. 1–2, s. 147–157 J. Filek, Dwie
nauki: dwie miłości, dwie wieczności, „Znak” 2002, nr 8, s. 45–70 P. Graczyk, Nietzsche

a chrześcijaństwo, „Znak” 2002, nr 8, s. 29–44 J. Simon, Gramatyka a prawda. O stosun-
ku Nietzschego do spekulatywnej gramatyki zdaniowej tradycji metaﬁ zycznej, tłum. S. Gro-
madzki, „Przegląd Filozoﬁ czno-Literacki” 2002, nr 1, s. 43–70 J. Luty, Fryderyk Nietzsche

BIBLIOGR AFIA

jako ﬁ lozof-artysta, „Nauki Humanistyczne” 2002, nr 7, s. 314–335 B. Magnus, Imperatyw
egzystencjalny Nietzschego, tłum. M. Miłkowski, „Przegląd Filozoﬁ czno-Literacki” 2002, nr 1,
s. 99–117 T. Mann, Filozoﬁ a Nietzschego w świetle naszych doświadczeń, [w:] tenże, Moje
czasy. Eseje, tłum. W. Kunicki, Poznań 2002 M. Miłkowski, Czy Nietzsche mógł mieć rację?,

„Przegląd Filozoﬁ czno-Literacki” 2002, nr 1, s. 213–235 P. Pieniążek, Podmiot, autor i tekst

u Nietzschego, „Nowa Krytyka” 2002, nr 13, s. 69–95 H. Benisz, Wieczne powroty (do)
Nietzschego, „Nowa Krytyka” 2003, nr 15, s. 387–394 H. Buczyńska-Garewicz, Wieczny
powrót, [w:] taż, Metaﬁ zyczne rozważania o czasie. Idea czasu w ﬁ lozoﬁ i i literaturze, Kra-
ków 2003 H. Buczyńska-Garewicz, Południe, [w:] taż, Metaﬁ zyczne rozważania o czasie.
Idea czasu w ﬁ lozoﬁ i i literaturze, Kraków 2003 A. Dobosz, Nietzscheańska metafora lu-
stra a pewien problem hermeneutyczny, „Filo-Soﬁ ja” 2003, nr 1, s. 65–71 S. Günzel, Geo-
ﬁ lozoﬁ a Nietzschego i „umiarkowana strefa klimatyczna w myśleniu Zachodu”, tłum. P. Pie-
niążek, „Nowa Krytyka” 2003, nr 15, s. 345–364 W. Kaufmann, Podziw Nietzschego dla
Sokratesa, tłum. S. Gromadzki, „Przegląd Filozoﬁ czno-Literacki” 2003, nr 3, s. 137–160
S. Gromadzki, Jak czytać i rozumieć Nietzschego? Prolegomena ﬁ lozoﬁ czne, „Nowa Krytyka”

2003, nr 15, s. 81–96 S. Gromadzki, Nietzsche i rehabilitacja „wpływologii”, „Nowa Kryty-

ka” 2003, nr 15, s. 415–419 M. Kopij, Nowy obraz Nietzschego, „Nowa Krytyka” 2003, nr 15,
s. 377–380 M. Kopij, Recepcja Nietzschego w Młodej Polsce, „Nowa Krytyka” 2003, nr 15,
s. 247–258 G. Kowal, „Zagadanie” Nietzschego w polskim dwudziestoleciu międzywojen-
nym, „Nowa Krytyka” 2003, nr 15, s. 259–269 D. Leszczyński, Święty Nietzsche i buntow-
nicy, „Nowa Krytyka” 2003, nr 15, s. 51–79 J. Luty, Fryderyk Nietzsche – ku estetyce arty-
sty, „Nowa Krytyka” 2003, nr 15, s. 187–200 W. Müller-Lauter, Fryderyk Nietzsche. Logika
nihilizmu, tłum. S. Gromadzki, „Nowa Krytyka” 2003, nr 15, s. 301–314 P. Pieniążek,
Nietzsche. Między kulturą a metaﬁ zyką, „Nowa Krytyka” 2003, nr 15, s. 29–50 R. Róża-
nowski, Ostatni sen Nietzschego czy koszmar czytelnika?, „Nowa Krytyka” 2003, nr 15, s. 419–

422 R. Schacht, Nietzscheański typ ﬁ lozoﬁ i, tłum. M. Miłkowski, „Nowa Krytyka” 2003,

nr 15, s. 315–343 A. Tabero, Śmierć i nieodrodzenie. Nietzschego próba „Samo”-inicjacji,

„Albo albo” 2003, z. 3, s. 93–103 R. Witzler, Nietzschego kształty przyszłości – o „wolnych

duchach” i „dobrych Europejczykach”, tłum. P. Pieniążek, „Nowa Krytyka” 2003, nr 15, s. 271–
300 H. Cannatella, Życie, tragedia i sztuka Nietzschego jako wyzwania dla edukacji, tłum.
R. Godoń, „Kwartalnik Pedagogiczny” 2004, nr 1–2, s. 207–238 S. Łojek, Religijność

Nietzschego-Zaratustry, „Notatnik Teatralny” 2004, nr 34, s. 156–166 K. Michalski, Płomień
wieczności, cz. 1, „Znak” 2004, nr 1, s. 64–84 M. Peters, Nietzsche, nihilizm i krytyka no-
woczesności. Ponietzscheańska ﬁ lozoﬁ a edukacji, tłum. R. Godoń, „Kwartalnik Pedagogicz-
ny” 2004, nr 1–2, s. 103–135 A. Łyskawicka, Nietzscheański człowiek po „śmierci Boga”,

„Człowiek w Kulturze” 2005, nr 17 F. Overbeck, Wspomnienia o Nietzschem, „Kresy” 2005,

nr 1–2 A. Skorupka, Nietzsche a ﬁ lozoﬁ a Wschodu, „Folia Philosophica” 2005, nr 23

J. Posłuszny, Fryderyk Nietzsche i problem fanatyzmu, „Archiwum Historii Filozoﬁ i i Myśli

Społecznej” 2006, t. 50–51 J. Sieradzan, Nietzsche a buddyzm, „Edukacja Filozoﬁ czna”

2006, nr 41 J. Brejdak, Zaratustra – adwersarz czy uczeń Jezusa? Uwagi na temat trudnej

recepcji Nietzscheańskiej krytyki chrześcijaństwa, [w:] Europäische Umwertungen. Europej-
skie przewartościowania, red. G. Hübinger, A. Przyłębski, Berlin 2007.

Bibliografi a przedmiotowa obcojęzyczna

L. Andreas-Salomé, Friedrich Nietzsche in seinen Werken, Wien 1894 E. Förster-Nietzsche,
Das Leben Friedrich Nietzsches, t. 1–2, Leipzig 1895–1904 P. Deussen, Erinnerungen an
Friedrich Nietzsche, Leipzig 1901 A. Riehl, Friedrich Nietzsche. Der Künstler und der Den-
ker, Stuttgart 1901 O. Ewald, Nietzsches Lehre in ihren Grundbegriffen. Die Ewige Wieder-

1. FILOZOFIA ŻYCIA

kunft des Gleichen und der Sinn des Übermenschen. Eine kritische Untersuchung, Berlin 1903

S. Joël, Nietzsche und die Romantik, Jena – Leipzig 1905 Franz Overbeck und Friedrich

Nietzsche. Eine Freundschaft, red. C.A. Bernoulli, Jena 1908 E. Förster-Nietzsche, Der ein-
same Nietzsche, Leipzig 1914 E. Bertram, Nietzsche. Versuch einer Mythologie, Berlin 1918

Ch. Andler, Nietzsche. Sa vie et sa pensée, t. 1–6, Paris 1920–1931 E. Gundolf, K. Hilde-

brandt, Nietzsche als Richter unserer Zeit, Breslau 1923 N. von Bubnoff, Friedrich Nietz-
sches Kulturphilosophie und Umwertungslehre, Leipzig 1924 E.F. Podach, Nietzsches Zu-
sammenbruch. Beiträge zu einer Biographie auf Grund unveröffentlicher Dokumente,
Heidelberg 1930 A. Baeumler, Nietzsche der Philosoph und Politiker, Leipzig 1931 K. Lö-

with, Nietzsches Philosophie der ewigen Wiederkehr des Gleichen, Berlin 1935 G. Augustin,
Nietzsches religiöse Entwicklung, Stuttgart 1936 E. Heintel, Nietzsches „System” in seinen
Grundbegriffen. Eine prinzipielle Untersuchung, Leipzig 1939 W.A. Kaufmann, Nietzsche.
Philosopher, Psychologist, Antichrist, Princeton 1950 F. Mehring, G. Lukács, Friedrich Nie-

tzsche, Berlin 1957 E. Fink, Nietzsches Philosophie, Stuttgart 1960 E. Biser, „Gott ist tot”.

Nietzsches Destruktion des christlichen Bewusstseins, München 1962 K. Schlechta, A. An-

ders, Friedrich Nietzsche. Von den verborgenen Anfängen seines Philosophierens, Stuttgart

1962 A.C. Danto, Nietzsche as Philosopher, New York 1965 J. Granier, Le problème de

la verité dans la philosophie de Nietzsche, Paris 1966 G. Lukács, Von Nietzsche zu Hitler
oder der Irrationalismus und die deutsche Politik, Frankfurt am Main 1966 P. Pütz, Fried-
rich Nietzsche, Stuttgart 1967 I.N. Bulhof-Rutgers, Apollos Wiederkehr. Eine Untersuchung
der Rolle des Kreises in Nietzsches Denken über Geschichte und Zeit, Den Haag 1969 M. Kaem-
pfert, Säkularisation und neue Heiligkeit. Religiöse und religionsbezogene Sprache bei Fried-
rich Nietzsche, Berlin 1971 W. Müller-Lauter, Nietzsche. Seine Philosophie der Gegensätze
und die Gegensätze seiner Philosophie, Berlin – New York 1971 P. Heller, „Von ersten und
letzten Dingen”. Studien und Kommentar zu einer Aphorismenreihe von Friedrich Nietzsche,
Berlin – New York 1972 S. Kofman, Nietzsche et la métaphore, Paris 1972 E. Kunne-Ibsch,
Die Stellung Nietzsches in der Entwicklung der modernen Literaturwissenschaft, Assen 1972

P. Valadier, Nietzsche et la critique du christianisme, Paris 1974 F. Copleston, Friedrich

Nietzsche. Philosopher of Culture, London – New York 1975 S. Goyard-Fabre, Nietzsche et
la question politique, Paris 1977 R.H. Grimm, Nietzsche’s Theory of Knowledge, Berlin –
New York 1977 H.F. Peters, Zarathustra’s Sister. The Case of Elisabeth and Friedrich
Nietzsche, New York 1977 C.P. Janz, Nietzsche. Biographie, t. 1–3, München – Wien 1978

K. Löwith, Nietzsches Philosophie der ewigen Wiederkehr des Gleichen, Hamburg 1978

B. Magnus, Nietzsche’s Existential Imperative, Bloomington 1978 Nietzsche und die deut-
sche Literatur, t. 1: Texte zur Nietzsche-Rezeption 1873–1963; t. 2: Forschungsergebnise, red.
B. Hillebrand, [München] – Tübingen 1978 S. Kofman, Nietzsche et la scène philosophique,
Paris 1979 P. Valadier, Jesus-Christ ou Dionysos. La foi chrétienne en confrontation avec
Nietzsche, Paris 1979 G. Colli, Scritti su Nietzsche, Milano 1980 F. Kaulbach, Nietzsches
Idee einer Experimentalphilosophie, Köln – Wien 1980 W. Ross, Der ängstliche Adler. Fried-
rich Nietzsches Leben, Stuttgart 1980 D. Henke, Gott und Grammatik. Nietzsches Kritik der
Religion, Pfullingen 1981 G. Colli, La ragione errabonda. Quaderni postumi, Milano 1982

J. Figl, Interpretation als philosophisches Prinzip. Friedrich Nietzsches universale Theorie

der Auslegung in späten Nachlass, Berlin – New York 1982 M. Montinari, Nietzsche lesen,
Berlin – New York 1982 G. Abel, Nietzsche. Die Dynamik der Willen zur Macht und die
ewige Wiederkehr, Berlin – New York 1984 J. Derrida, Otobiographies. L’enseignement de

Nietzsche et la politique du nom propre, Paris 1984 J. Figl, Dialektik der Gewalt. Nietzsches
hermeneutische Religionsphilosophie. Mit Berücksichtigung unveröffentlichter Manuskripte,
Düsseldorf 1984 G.-G. Grau, Ideologie und Wille zur Macht. Zeitgemässe Betrachtungen
über Nietzsche, Berlin – New York 1984 Y. Ledure, Lectures „chrétiennes” de Nietzsche. Mau-
rras, Papini, Scheler, de Lubac, Marcel, Mounier, Paris 1984 M. Djurić, Nietzsche und die

BIBLIOGR AFIA

Metaphysik, Berlin – New York 1985 G. Lück, Nietzsches Kritik der Erkenntnis als Verfesti-
gung. Untersuchung zu Nietzsches Analyse von Philosophie, Sprache und Historie, Köln 1985

A. Nehamas, Nietzsche. Life as Literature, Cambridge 1985 E. Blondel, Nietzsche, le corps

et la culture. La philosophie comme généalogie philologique, Paris 1986 S. Houlgate,
Nietzsche and the Criticism of Metaphysics, Cambridge 1986 H. Ottmann, Philosophie und
Politik bei Nietzsche, Berlin – New York 1987 Nietzsche heute. Die Rezeption seines Werkes
nach 1968, red. S. Bauschinger, Bern – Stuttgart 1988 T. Böning, Metaphysik, Kunst und
Sprache beim frühen Nietzsche, Berlin – New York 1988 K. Braatz, Friedrich Nietzsche. Eine
Studie zur Theorie der Öffentlichen Meinung, Berlin – New York 1988 C. Crawford, The Be-
ginnings of Nietzsche’s Theory of Language, Berlin – New York 1988 V. Gerhardt, Pathos
und Distanz. Studien zur Philosophie Friedrich Nietzsche, Stuttgart 1988 A. Del Caro, Nietz-
sche contra Nietzsche. Creativity and the anti-Romantic, Baton Rouge – London 1989
Ch. Türcke, Der tolle Mensch. Nietzsche und der Wahnsinn der Vernunft, Frankfurt am Main

1989 M. Clark, Nietzsche on Truth and Philosophy, Cambridge 1990 A. Pieper, „Ein Seil

geknüpft zwischen Tier und Übermensch”. Philosophische Erläuterungen zu Nietzsches erstem

„Zarathustra”, Stuttgart 1990 A.D. Schrift, Nietzsche and the Question of Interpretation. Be-

tween Hermeneutics and Deconstruction, London 1990 P.D. Volz, Nietzsche im Labyrinth
seiner Krankheit. Eine medizinisch-biograﬁ sche Untersuchung, Würzburg 1990 D.M. Hoff-
mann, Zur Geschichte des Nietzsche-Archivs. Elisabeth Förster-Nietzsche, Fritz Koegel, Rudolf

Steiner, Gustav Naumann, Josef Hofmiller. Chronik, Studien und Dokumente, Berlin – New

York 1991 T. Meyer, Nietzsche. Kunstauffassung und Lebensbegriff, Tübingen 1991 J. Sal-

lis, Crossings. Nietzsche and the Space of Tragedy, Chicago 1991 J. Schmidt, Nietzsche abs-
conditus oder Spurenlesen bei Nietzsche, t. 1–4, Berlin – Aschaffenburg 1991–1994 100 Jah-
re philosophische Nietzsche-Rezeption, red. A. Guzoni, Frankfurt am Main 1991
S.E. Aschheim, The Nietzsche Legacy in Germany, 1890–1990, Berkeley 1992 E. Kuhn, Fried-
rich Nietzsches Philosophie des europäischen Nihilismus, Berlin – New York 1992 B. von
Reibnitz, Ein Kommentar zu Friedrich Nietzsche „Die Geburt der Tragödie aus dem Geiste der
Musik”, Stuttgart 1992 G. Vattimo, Nietzsche. Eine Einführung, Stuttgart 1992 J. Young,
Nietzsche’s Philosophy of Art, Cambridge 1992 K. Ansell-Pearson, An Introduction to
Nietzsche as Political Thinker. The Perfect Nihilist, Cambridge 1994 B.E. Babette, Nietzsche’s
Philosophy of Science. Reﬂ ecting Science on the Ground of Art and Life, Albany 1994

J.N. Hofmann, Wahrheit, Perspektive, Interpretation. Nietzsche und die philosophische Herme-

neutik, Berlin – New York 1994 W. Santaniello, Nietzsche, God and the Jews. His Critique
of Judeo-Christianity in Relation to the Nazi Myth, Albany 1994 W. Stegmaier, Nietzsches

„Genealogie der Moral”. Werkinterpretation, Darmstadt 1994 T.G. Pszczółkowski, Zur Me-

thodologie der Interpretation des Politischen bei Friedrich Nietzsche, Warszawa 1995 V. Ger-
hardt, Vom Willen zur Macht. Anthropologie und Metaphysik der Macht am exemplarischen

Fall Friedrich Nietzsches, Berlin – New York 1996 A. Orsucci, Orient – Okzident. Nietzsches

Versuch einer Lösung vom europäischen Weltbild, Berlin – New York 1996 The Cambridge

Companion to Nietzsche, red. B. Magnus, K.M. Higgins, Cambridge – New York 1996
M. Brusotii, Die Leidenschaft der Erkenntnis. Philosophie und ästhetische Lebensgestaltung

bei Nietzsche von Morgenröthe bis Also sprach Zarathustra, Berlin – New York 1997 B. Hil-
lebrand, Nietzsche. Wie ihn die Dichter sahen, Göttingen 2000 A.U. Sommer, Friedrich Nietz-
sches „Der Antichrist”. Ein philosophisch-historischer Kommentar, Basel 2000 C. Zittel, Das
ästhetische Kalkül von Friedrich Nietzsches „Also sprach Zarathustra”, Würzburg 2000 Fried-
rich Nietzsche. Chronik in Bildern und Texten, red. R.J. Benders, München – Wien 2000
Nietzsche-Handbuch. Leben – Werk – Wirkung, red. H. Ottmann, Stuttgart 2000 H.-J. Koch,
Nietzsche tanzt, Hannover 2001 Friedrich Nietzsche. Perspektivismus als Herausforderung.
Nietzsche-Tagung am Goethe-Institut Kopenhagen vom 20.–22.9.2000, red. Ch. Bartmann,
München – Kopenhagen 2001 L. Cherlonneix, Philosophie médicale de Nietzsche. La con-

1. FILOZOFIA ŻYCIA

naissance, la nature, Paris 2002 J.D. Stewart, Nietzsche’s Zarathustra and Political Thought,
Lewiston 2002 Nietzsche, Godfather of Fascism? On the Uses and Abuses of a Philosophy,
red. J. Golomb, R.S. Wistrich, Princeton 2002 P. Köster, Kontroversen um Nietzsche. Unter-
suchungen zur theologischen Rezeption, Zürich 2003 Ecce Opus. Nietzsche-Revisionen im

20. Jahrhundert, red. R. Görner, D. Large, Göttingen 2003 A. Del Caro, Grounding the Nietz-

sche Rhetoric of Earth, Berlin 2004 H. Kerger, Wille als Sprechakt und Entscheidung. Die
psycho-physischen Grundlagen des Handelns bei Nietzsche, Würzburg 2004 H. Reich, Nietz-
sche-Zeitgenossenlexikon. Verwandte und Vorfahren, Freunde und Feinde, Verehrer und Kriti-
ker von Friedrich Nietzsche, Basel 2004 J. Richardson, Nietzsche’s New Darwinism, New

York – Oxford 2004 J.-C. Wolf, Zarathustras Schatten. Studien zu Nietzsche, Fribourg 2004

Antike und Romantik bei Nietzsche, red. V. Gerhardt, R. Reschke, Berlin 2004 Friedrich

Nietzsche. Zur Genealogie der Moral, red. O. Höffe, Berlin 2004 Nietzsche, philosophie de
l’esprit libre. Études sur la genèse de choses humaines, trop humaines, red. P. D’Iorio, O. Pon-
ton, Paris 2004 Nietzsche. Radikalaufklärer oder radikaler Gegenaufklärer? Internationale

Tagung der Nietzsche-Gesellschaft in Zusammenarbeit mit der Kant-Forschungsstelle Mainz

und der Stiftung Weimarer Klassik und Kunstsammlungen vom 15.–17. Mai 2003 in Weimar,
red. R. Reschke, Berlin 2004 Le rayonnement européen de Nietzsche, red. G. Merlio, Paris

2004 V. Caysa, Kritik als Utopie der Selbstregierung. Über die existenzielle Wende der Kri-

tik nach Nietzsche, Berlin 2005 C. Langbehn, Metaphysik der Erfahrung. Zur Grundlegung
einer Philosophie der Rechtfertigung beim frühen Nietzsche, Würzburg 2005 F.N. Oppel,

Nietzsche on Gender. Beyond Man and Woman, Charlottesville – London 2005 N. Pappas,

The Nietzsche Disappointment. Reckoning with Nietzsche’s Unkept Promises on Origins and

Outcomes, Lanham 2005 H.-G. Seggern, Nietzsche und die Weimarer Klassik, Tübingen
2005 R. Small, Nietzsche and Rée. A Star Friendship, Oxford 2005 A. Stanguennec, Le

questionnement moral de Nietzsche, Villeneuve d’Ascq 2005 B. Stiegler, Nietzsche et la cri-
tique de la chair. Dionysos, Ariane, le Christ, Paris 2005 G. Zehm, Das Schlusswart Zara-
thustras, Schnellrode 2006 A. Companion to Nietzsche, red. K.A. Pearson, Oxford 2006
S. Braun, Topographien der Leere. Friedrich Nietzsche, Schreiben und Schrift, Würzburg 2007

R. Jackson, Nietzsche and Islam, London 2007 P. Sedgwick, Nietzsche’s Economy, New

York 2007 Ch. Baroni, Nietzsche educateur. De l’homme au surhomme, Paris 2008.

Bibliografi a porównawcza

W.M. Kozłowski, Dekadentyzm współczesny i jego ﬁ lozofowie (Paweł Bourget i Fryderyk

Nietzsche), Warszawa 1893 L. Belmont, Darwin i Nietzsche. (Z powodu artykułu St. Pień-
kowskiego „Fryderyk Nietzsche”), „Głos” 1900 A. Lange, Tarde i Nietzsche, [w:] tenże, Stu-

dya i wrażenia, Warszawa 1900 S. Pieńkowski, Darwin i Nietzsche. Odpowiedź na artykuł

L. Belmonta, „Głos” 1900 R. Oehler, Friedrich Nietzsche und die Vorsokratiker, Leipzig 1904

W. Gostomski, Nietzsche i Tołstoj. Dwa przeciwieństwa myśli współczesnej, „Przegląd Pol-

ski” 1905, kwartał 3 S. Tatarówna, Słowacki i Nietzsche (Król Duch a nadczłowiek), „Pa-
miętnik Literacki” 1906 G. Simmel, Schopenhauer und Nietzsche. Ein Vortragszyklus, Leip-
zig 1907 C.A. Bernoulli, Franz Overbeck und Friedrich Nietzsche. Eine Freundschaft, t. 1–2,

Jena 1908 M. Sobeski, Kant i Nietzsche (szkic impresjonistyczny), [w:] tenże, Przędziwo

Arachny. Z pogranicza sztuki i ﬁ lozoﬁ i, Kraków 1909 G. Majewska, Filozoﬁ a indywiduali-

zmu. Emmerson i Nietzsche, „Prawda” 1911, nr 22–23 K. Hildebrandt, Wagner und Nietz-
sche. Ihr Kampf gegen das neunzehnte Jahrhundert, Breslau 1924 B. Szarlitt, Wpływ Szo-
pena na twórczość Nietzschego, „Przegląd Warszawski” 1924, nr 34–35 H. Cysarz, Von
Schiller zu Nietzsche. Hauptfragen. Dichtungs und Bildungsgeschichte des jüngsten Jahrhun-
derts, Halle an der Saale 1928 S. Besser, Bohaterowie myśli Nietzschego i Weiningera,

BIBLIOGR AFIA

„Oświata” 1929, nr 3 S. Warszawska, Nietzsche a Mickiewicz, „Kwartalnik Klasyczny” 1932,

nr 2 M. Wachowski, Wspomnienia z pism pedagogicznych Nietzschego i Grundtviga, „Pra-
ca Oświatowa” 1936, nr 9 O. Ackermann, Kant im Urteil Nietzsches, Tübingen 1939

A. Martin, Nietzsche und Burckhardt, München 1942 H.E. Gerber, Nietzsche und Goethe.

Studien zu einem Vergleich, Bern 1953 E. Szermentowski, Czyżby herbowi stryjce? Osobli-
wi kuzyni: Dostojewski i Nietzsche, „Problemy” 1957, nr 10 K. Wyka, Stanisława Brzozow-
skiego dyskusja o Fryderyku Nietzschem, [w:] tenże, Modernizm polski, Kraków 1959 J. Ku-
czyński, Siła i miłość. Nietzsche – Tomasz Mann – Mounier, „Argumenty” 1961, nr 8
M. Holona, Die Essayistik Heinrichs Manns und die Kulturproblematik F. Nietzsches, „Kwar-
talnik Neoﬁ lologiczny” 1966, nr 3 E. Sandvoss, Sokrates und Nietzsche, Leiden 1966
H.J. Schmidt, Nietzsche und Sokrates. Philosophische Untersuchungen zu Nietzsches Sokrates-
bild, Meinsenheim am Glan, 1969 E. Bieńkowska, Nietzsche i Hegel: spór o historię, „Stu-

dia Filozoﬁ czne” 1973, nr 4 A. Walicki, Poznanie i czyn (Stanisław Brzozowski – Fryderyk

Nietzsche), „Studia Filozoﬁ czne” 1973, nr 4 E. Bieńkowska, Dwie twarze losu. Nietzsche –
Norwid, Warszawa 1975 K. Brose, Kritische Geschichte. Studien zu Geschichtsphilosophie
Nietzsches und Hegels, Frankfurt am Main – Bern – Las Vegas 1978 D. Szperling, O nietzscheań-
skiej kategorii woli mocy w ujęciu Anatola Łunaczarskiego, „Człowiek i Światopogląd” 1978,
nr 12 S. Jarociński, Totalne dzieło sztuki (Wagner i Nietzsche), [w:] tenże, Ideologie roman-

tyczne. 5 esejów o związkach muzyki z przemianami kultury, Kraków 1979 J. Ożarowski,

Rola metaﬁ zyki Fryderyka Nietzschego w myśleniu istotnym Martina Heideggera, „Humanitas”

1979, t. 2 J. Beufret, Heidegger a Nietzsche: pojęcie wartości, „Teksty” 1980, nr 3 E. Felik-

siak, Tomasz Mann i Nietzsche, „Teksty” 1980, nr 3 T. Komendant, Przeciw dialektyce:

Nietzsche czytany przez Deleuza, „Teksty” 1980, nr 3 M. Żelazny, Wpływ Schopenhauera
i Wagnera na twórczość młodego Nietzschego, „Studia Filozoﬁ czne” 1981, nr 9 J. Mikla-

szewska, Polemika Artura Górskiego z Fryderykiem Nietzschem. Z dziejów recepcji niemieckiej

ﬁ lozoﬁ i życia w Polsce, „Archiwum Historii Filozoﬁ i i Myśli Społecznej” 1982, t. 28 J. Da-
wydow, Dwa ujęcia nihilizmu (Dostojewski i Nietzsche), tłum. A. Szymański, „Literatura na
Świecie” 1983, nr 3 K. Górniak-Kocikowska, Fryderyka Nietzschego krytyka ﬁ lozoﬁ i Kan-
ta, [w:] W kręgu inspiracji Kantowskich, red. R. Kozłowski, Warszawa – Poznań 1983 J. Że-
lazna, „Myślenie istotne” Martina Heideggera jako kontynuacja nietzscheańskiej ﬁ lozoﬁ i cza-
su, „Studia Filozoﬁ czne” 1984, nr 1 R. Wysokiński, Aﬁ rmacja i bunt w myśli
F. Nietzschego i A. Camusa, „Studia Filozoﬁ czne” 1985, nr 5–6 E. Kiss, Nietzsche i Bäum-
ler, czyli o możliwości pozytywnej metaﬁ zyki faszystowskiej, „Studia Filozoﬁ czne” 1986, nr 11

M. Żelazny, Metaﬁ zyka czasu i wieczności jako ﬁ lozoﬁ a człowieka w idealizmie niemieckim

(od Kanta do Nietzschego), Toruń 1986 T. Kwiatkowski, Egzystencjalne ugruntowanie po-

trzeby myślenia: Kierkegaard, Nietzsche, Heidegger, „Studia Filozoﬁ czne” 1987, nr 5 L. Sze-
stow, Dostojewski i Nietzsche. Filozoﬁ a tragedii, tłum. C. Wodziński, Warszawa 1987
E. Behler, Derrida-Nietzsche, Nietzsche-Derrida, München [etc.] 1988 M. Foucault, Nietzsche,

Freud, Marks, tłum. K. Matuszewski, „Literatura na Świecie” 1988, nr 6, s. 252–261 W. Mac-
kiewicz, Nietzsche, prawda, fałsz i szczerość w „Pałubie” Karola Irzykowskiego, „Edukacja
Filozoﬁ czna” 1988, nr 4, s. 49–59 B. Banasiak, Interpretacja i styl. Derridiańska wizja ﬁ -
lozoﬁ i Fryderyka Nietzschego, [w:] Renesans nietzscheanizmu a marksizm współczesny, red.

W. Mackiewicz, Warszawa 1990 S. Kofman, Nietzsche et l’obscurité d’Héraclite, [w:] taż,

Séductions. De Sartre à Héraclite, Paris 1990 L. Kołakowski, Komentarz do komentarza Hei-
deggera do domniemanego komentarza Nietzschego do komentarza Hegla o potędze negatyw-
ności, „Archiwum Historii Filozoﬁ i i Myśli Społecznej” 1990, t. 34, s. 125–131 J. Pizer, The
Use and Abuse of „Ursprung”. On Foucault’s Reading of Nietzsche, „Nietzsche-Studien” 1990,
t. 19, s. 462–478 K. Ansell-Pearson, Nietzsche contra Rousseau. A Study of Nietzsche’s Mo-
ral and Political Thought, Cambridge [etc.] 1991 G. Stack, Kant, Lange and Nietzsche. Cri-

tique of Knowledge, [w:] Nietzsche and Modern German Thought, red. K. Ansell-Pearson, Lon-

1. FILOZOFIA ŻYCIA

don 1991 W. Morszczyński, Nihilistyczna destrukcja myśli wartościującej. Heideggera
interpretacja ﬁ lozoﬁ i Nietzschego, Katowice 1992 L. Kusak, Nietzscheańska koncepcja „nad-
człowieka” a Maksa Stirnera teoria „jedynego”, „Koniec Wieku” 1993, nr 5, s. 58–64 T. Sła-

wek, Człowiek radosny – Blake, Nietzsche, Kielce 1994 A.T. Smith, Fictons of Emergence.
Foucault/Genealogy/Nietzsche, „Philosophy of the Social Sciences” 1994, t. 24, nr 1, s. 41–54

H. Lesser, Nietzsche i presokratycy, tłum. A. Przybysławski, „Edukacja Filozoﬁ czna” 1996,

nr 21, s. 45–51 R. Monk, Wittgenstein i Nietzsche, tłum. A. Przybysławski, „Koniec Wie-
ku” 1996, nr 8, s. 37–38 J. Pietrzak, Litość i współczucie w ﬁ lozoﬁ i A. Schopenhauera
i F. Nietzschego, „Ruch Filozoﬁ czny” 1996, nr 1, s. 49–56 R. Rorty, Autokreacja i aﬁ liacja:
Proust, Nietzsche, Heidegger, [w:] tenże, Przygodność, ironia, solidarność, tłum. W.J. Popow-
ski, Warszawa 1996 H. Benisz, Od pierwszego do drugiego „przewrotu kopernikańskiego”.
Sformułowanie podstaw nowej ﬁ lozoﬁ i jako rezultat twórczej polemiki Nietzschego z pogląda-
mi Kanta, „Edukacja Filozoﬁ czna” 1997, nr 23, s. 145–159 L. Kleszcz, Filozoﬁ a i utopia.
Platon, Biblia, Nietzsche, Wrocław 1997 K. Kwiecień, Nietzscheanizm Wacława Berenta,

„Edukacja Filozoﬁ czna” 1997, nr 24, s. 367–373 M. Kwiek, Bataille – między Heglem

a Nietzschem?, „Opcje” 1997, nr 4, s. 96–102 W. Chyła, Kultura audiowizualna: nowa zde-
materializowana odmiana Heideggerowskiego „Ge-Stell”, a także nowa odmiana Nietzscheań-
skiego „nihilizmu” i „śmierci Boga”, „Studia Filmoznawcze” 1998, t. 19, s. 153–163

W. Kwiatkowski, Kierkegaard i Nietzsche – męstwo bycia poza dobrem i złem, „Przegląd Filo-

zoﬁ czny” 1998, nr 4, s. 153–173 A. Przybysławski, Paula de Mana lektury Nietzschego,

„Przegląd Filozoﬁ czny” 1998, nr 4, s. 175–184 G. Wohlfart, O milczeniu – Nietzsche i Kier-

kegaard. Filozoﬁ czne uwagi o pojęciu milczenia w pracach Nietzschego i Kierkegaarda, tłum.

A. Boncela, „Przegląd Filozoﬁ czny” 1998, nr 4, s. 215–222 B. Działoszyński, Giorgio Colli

o Nietzschem i dziejach ﬁ lozoﬁ i, „Principia” 1999, t. 24–25, s. 157–172 F. Ghedini, Il Pla-
tone di Nietzsche. Genesi e motivi di un simbolo controverso (1864–1879), Napoli 1999
B. Glatzer Rosenthal, A Nietzschean Source of Stalin’s Cultural Revolution, „Archiwum Histo-
rii Filozoﬁ i i Myśli Społecznej” 1999, t. 44, s. 73–82 S. Gromadzki, Odrzucona tradycja czy-
li MacIntyre’owskie przeformułowanie ﬁ lozoﬁ i moralności Fryderyka Nietzschego, „Edukacja
Filozoﬁ czna” 1999, nr 28, s. 280–297 M. Miłkowski, Hegel, Nietzsche i konserwatyzm,

„Principia” 1999, t. 24–25, s. 199–221 P. Pieniążek, Dwie genealogie: Nietzsche/Foucault,
„Sztuka i Filozoﬁ a” 1999, t. 16, s. 37–58 K. Ulanowski, O prawdzie, która bywa kłamstwem,

o „sztuce kłamstwa” jako „sztuce życia”. Platon a Nietzsche, przełom czy kontynuacja?, „Słup-
skie Studia Filozoﬁ czne” 1999, nr 2, s. 7–30 S. Łojek, Gruntujące pytanie polityki w myśli

Straussa, Hegla i Nietzschego, „Kwartalnik Filozoﬁ czny” 2000, z. 3, s. 55–78 A. Sapkow-

ska, Wieczność i trzy gesty błazna (Pascal, Nietzsche, Simone Weil), „Sztuka i Filozoﬁ a” 2000,
t. 18, s. 137–156 L. Szestow, Dostojewski i Nietzsche. Filozoﬁ a tragedii, tłum. C. Wodziń-
ski, Warszawa 2000 H. Walther, Biedermann i wizjonerzy. O recepcji Feuerbacha u Nietzsche-
go i Wagnera, tłum. T. Zatorski, „Principia” 2000, t. 27–28, s. 313–323 A. Bastek, Awan-
garda i kreacja: Nietzsche, Husserl, Wittgenstein, „Nauki Humanistyczne” 2001, nr 6,
s. 147–160 J. Cieślik, Nietzsche, indywidualizm i zasada powrotu tego, co nowe w ﬁ lozoﬁ i

kultury G. Deleuze’a, „Kwartalnik Filozoﬁ czny” 2001, z. 3, s. 37–64 M. Gawlina, Nietzsche
i Fichte w objęciach Heraklita, tłum. J. Wilk, „Zbliżenia Polsko-Niemieckie” 2001, nr 2, s. 82–
84 K. Löwith, Kierkegaard i Nietzsche. Filozoﬁ czne i teologiczne przezwyciężenie nihilizmu,
[w:] Wokół nihilizmu, red. G. Sowinski, Kraków 2001 S. Ronen, Nietzsche and Wittgen-
stein. On Truth, Perspectivism and Certainty, „Dialog and Universalism” 2001, nr 5–6, s. 97–

115 M. Kopij, Brzozowskiego obcowanie z Nietzschem, [w:] Friedrich Nietzsche i pisarze pol-

scy, red. W. Kunicki, K. Polechoński, Poznań 2002 P. Korobczak, W kwestii działania:
Nietzsche i Arystoteles, „Principia” 2002, t. 32–33, s. 107–122 S. Łojek, Hegel i Nietzsche
wobec problemu polityczności, Wrocław 2002 M. Montinari, Nietzsche pomiędzy Alfredem
Baeumlerem a György Lukácsem, tłum. S. Gromadzki, „Przegląd Filozoﬁ czno-Literacki” 2002,

BIBLIOGR AFIA

nr 1, s. 11–41 S. Ronen, Nietzsche and Wittgenstein. In search of Secular Salvation, War-
saw 2002 J. Salaquarda, Dionizos przeciw Ukrzyżowanemu. Św. Paweł Apostoł w oczach
Nietzschego, tłum. M. Falkowski, „Przegląd Filozoﬁ czno-Literacki” 2002, nr 1, s. 71–98
R. Detsch, Rilke’s Connections to Nietzsche, Lanham 2003 R.K. Hill, Nietzsche’s Critiques.

The Kantian Foundations of his Thought, Oxford 2003 J.T. Howe, Faithful to the Earth.

Nietzsche and Whitehead on God and the Meaning of Human Life, Lanham [etc.] 2003

W. Mackiewicz, Nietzscheanische Fäden im Denken von Leszek Kołakowski, „Forum Philo-

sophicum” 2003, t. 8, s. 183–206 K. Matuszewski, Nietzsche/Bataille – impresja, „Nowa
Krytyka” 2003, nr 15, s. 201–232 D. Mikics, The Romance of Individualism in Emerson and

Nietzsche, Athens 2003 M. Miłkowski, Demokryt w oczach Nietzschego, „Nowa Krytyka”
2003, nr 15, s. 173–185 A. Przybysławski, Nietzsche kontra Heraklit, „Nowa Krytyka” 2003,
nr 15, s. 161–171 G. Shapiro, Archaeologies of Vision. Foucault and Nietzsche on Seeing
and Saying, Chicago [etc.] 2003 Vladimir Solov’ev und Friedrich Nietzsche. Eine deutsch-

-russische kulturelle Jahrhundertbilanz, red. U. Heftrich, Frankfurt am Main 2003 P. Bursz-

tyka, Powtórzenia jako doświadczenie egzystencjalne (Freud, Nietzsche, Kierkegaard),

„Przegląd Filozoﬁ czny” 2004, nr 1, s. 107–123 J. Henrich, Friedrich Nietzsche und Theodor

Lessing. Ein Vergleich, Marburg 2004 H.-J. Koch, Wenn Hölderlin Nietzsche gelesen hätte,
Norderstedt 2004 G. Lebrun, L’envers de la dialectique. Hegel à la lumière de Nietzsche, Pa-

ris 2004 P. Pieniążek, Brzozowski. Wokół kultury – inspiracje nietzscheańskie, Warszawa

2004 Habermas, Nietzsche, and Critical Theory, red. B.E. Babich, Amherst 2004 A. Dam-

meyer, Pathos – Parodie – Provokation. Authentizität versus Medienskepsis bei Friedrich Nietz-
sche und Gustav Mahler, Würzburg 2005 D. Langer, Wie man wird, was man schreibt. Spra-
che, Subjekt und Autobiographie bei Nietzsche und Barthes, München 2005 G. Rösch,
Philosophie und Geste. Sokrates, Diogenes, Nietzsche, Berlin 2005 M. Wirtz, Geschichten
des Nichts. Hegel, Nietzsche und das Problem der philosophischen Pluralität, Freiburg – Mün-
chen 2006 W. Ries, Nietzsche/Kafka. Zur ästhetischen Wahrnehmung der Moderne, Frei-
burg im Breisgau – München 2007 S. Burke, The Ethics of Writing. Authorship and Lega-
cy in Plato and Nietzsche, Edinburgh 2008 L.D. Cooper, Eros in Plato, Rousseau and
Nietzsche. The Politics of Inﬁ nity, University Park 2008.

1. FILOZOFIA ŻYCIA

Wilhelm Dilthey

Bibliografia podmiotowa

Główne dzieła i dzieła zebrane

Das hermeneutische System Schleiermachers in der Auseinandersetzung mit der älteren prote-
stantischen Hermeneutik, Berlin 1860 Leben Schleiermachers, t. 1, Berlin 1883 Die Ein-
bildungskraft des Dichters. Bausteine für eine Poetik, Berlin 1887 Über die Möglichkeit ei-
ner allgemeingültigen pädagogischen Wissenschaft, Berlin 1888 Beiträge zur Lösung der
Frage vom Ursprung unseres Glaubens an die Realität der Aussenwelt und seinem Recht, Ber-
lin 1890 Auffassung und Analyse des Menschen im 15. und 16. Jahrhundert, Berlin 1891

Die drei Epochen der modernen Ästhetik und ihre heutige Aufgabe, Berlin 1892 Das na-

türliche System der Geisteswissenschaften um 17. Jahrhundert, Berlin 1892 Die Autonomie
des Denkens, der konstruktive Rationalismus und der pantheistische Monismus nach ihrem

Zusammenhang im 17. Jahrhundert, Berlin 1893 Ideen über eine beschreibende und zerglie-

dernde Psychologie, Berlin 1894 Über Vergleichende Psychologie. Beiträge zum Studium der

Individualität, Berlin 1896 Die Jugendgeschichte Hegels, Berlin 1905 Das Erlebnis und

die Dichtung, Leipzig 1906 Das Wesens der Philosophie, Leipzig 1907 Der Aufbau der ge-
schichtlichen Welt in den Geisteswissenschaften, Berlin 1910 Die Typen der Weltanschauung
und ihre Ausbildung in den metaphysichen Systemen, Berlin 1911 Briefwechsel zwischen

Wilhelm Dilthey un dem Grafen Paul Yorck von Wartenburg 1877–1897, Halle 1923.

Gesammelte Schriften, t. 1: Einleitung in die Geisteswissenschaften. Versuch einer Grundle-

gung für das Studium der Gesellschaft und der Geschichte, red. B. Groethuysen, Leipzig 1914;
t. 2: Weltanschauung und Analyse des Menschen seit Renaissance und Reformation. Abhand-
lungen zur Geschichte der Philosophie und Religion, red. G. Misch, Leipzig 1914; t. 3: Studien
zur Geschichte des deutschen Geistes. Friedrich der Grosse und die deutsche Aufklärung. Das
achtzehnte Jahrhundert und die geschichtliche Welt, red. P. Ritter, Leipzig 1921; t. 4: Die Ju-
gendgeschichte Hegels und andere Abhandlungen zur Geschichte des deutschen Idealismus,
red. H. Nohl, Leipzig 1921; t. 5: Die geistige Welt. Einleitung in die Philosophie des Lebens.
Erster Teil: Abhandlung zur Grundlegung der Geisteswissenschaften, red. G. Misch, Leipzig

1924; t. 6: Die geistige Welt. Einleitung in die Philosophie des Lebens. Zweiter Teil: Abhand-

lung zur Poetik, Ethik und Pädagogik, red. K. Gründer, Leipzig 1924; t. 7: Der Aufbau der ge-
schichtlichen Welt in den Geisteswissenschaften, red. B. Groethuysen, Leipzig – Berlin 1927;
t. 8: Weltanschauungslehre. Abhandlungen zur Philosophie der Philosophie, red. B. Groethuy-
sen, Leipzig – Berlin 1931; t. 9: Pädagogik. Geschichte und Grundlinien des Systems, red. O.F.
Bollnow, Leipzig – Berlin 1934; t. 10: System der Ethik, red. H. Nohl, Stuttgart – Göttingen

1958; t. 11: Vom Aufgang des geschichtlichen Bewusstseins. Jugendaufsätze und Erinnerungen,

red. E. Weniger, Leipzig – Berlin 1936; t. 12: Zur preussischen Geschichte. Schleiermachers po-
litische Gesinnung und Wirksamkeit. Die Reorganisatoren des preussischen Staates. Das all-
gemeine Landrecht, red. E. Weniger, Leipzig – Berlin 1936; t. 13: Leben Schleiermachers, Er-
ster Band: Auf Grund des Textes der 1. Auﬂ age von 1870 und Zusätze aus dem Nachlass, red.
M. Redeker, Berlin 1970; t. 14: Leben Schleiermachers, Zweiter Band: Schleiermachers System
als Philosophie und Theologie. Aus dem Nachlass von Wilhelm Dilthey, red. M. Redeker, Ber-
lin 1966; t. 15: Zur Geistesgeschichte des 19. Jahrhunderts. Portraits und biographische Skiz-
zen, Quellenstudien und Literaturberichte zur Theologie und Philosophie im 19. Jahrhundert,

BIBLIOGR AFIA

red. U. Hermann, Göttingen 1970; t. 16: Zur Geistesgeschichte des 19. Jahrhunderts. Aufsät-
ze und Rezensionen aus Zeitungen und Zeitschriften 1859–1874, red. U. Hermann, Göttin-
gen 1972; t. 17: Zur Geistesgeschichte des 19. Jahrhunderts, Aus „Westermanns Monatshef-
ten”: Literaturbriefe, Berichte zur Kunstgeschichte, Verstreute Rezensionen, 1867–1884, red.
U. Hermann, Göttingen 1974; t. 18: Die Wissenschaften vom Menschen, der Gesellschaft und
der Geschichte. Vorarbeiten zur Einleitung in die Geisteswissenschaften (1865–1880), red. H.

Johach, F. Rodi, Göttingen 1977; t. 19: Grundlegung der Wissenschaften vom Menschen, der
Gesellschaft und der Geschichte. Ausarbeitungen und Entwürfe zum Zweiten Band der Einlei-

tung in die Geisteswissenschaften, red. H. Johach, F. Rodi, Göttingen 1982; t. 20: Logik und

System der philosophischen Wissenschaften. Vorlesungen zur erkenntnistheoretischen Logik
und Methodologie (1864–1903), red. H.-U. Lessing, F. Rodi, Göttingen 1990; t. 21: Psycholo-
gie als Erfahrungswissenschaft, Erster Teil: Vorlesungen zur Psychologie und Anthropologie

(ca. 1875–1894), red. H.-U. Lessing, G. Kerckhoven, Göttingen 1997; t. 22: Psychologie als Er-

fahrungswissenschaft, Zweiter Teil: Manuskripte zur Genese der deskriptiven Psychologie (ca.

1860–1895), red. G. Kerckhoven, H.-U. Lessing, Göttingen 2005; t. 23: Allgemeine Geschichte

der Philosophie. Vorlesungen 1900–1905, red. G. Gebhardt, L. Daston, H.-U. Lessing, Göttin-
gen 2000; t. 24: Logik und Wert. Späte Vorlesungen, Entwürfe und Fragmente zur Strukturpsy-
chologie, Logik und Wertlehre (ca. 1904–1911), red. G. Küghne-Bertram, Göttingen 2004; t. 25:

Dichter als Seher der Menschheit. Die geplante Sammlung literarhistorischer Aufsätze von 1895,

red. G. Malsch, Göttingen 2006; t. 26: Das Erlebnis und die Dichtung. Lessing – Goethe – No-
valis – Hölderlin, red. G. Malsch, Göttingen 2005; t. 27–29: Briefe und Dokumente 1850–1911,
red. K.-Ch. Koehnke, G. Kühne-Bertram, H.-U. Lessing; t. 30: Dokumente und Register.

Polskie przekłady dzieł

Pisma estetyczne, tłum. K. Krzemieniowa, Warszawa 1982 O istocie ﬁ lozoﬁ i, tłum. E. Pacz-
kowska-Łagowska, Warszawa 1987 Budowa świata historycznego w naukach humanistycz-
nych, tłum. E. Paczkowska-Łagowska, Gdańsk 2004.

Polskie przekłady fragmentów

Fragmenty Das Erlebnis und die Dichtung, Versuch einer Analyse des moralischen Bewusstsein,
tłum. O. Dobijanka, [w:] Teoria badań literackich za granicą. Antologia, red. S. Skwarczyń-
ska, t. 2, cz. 1, Kraków 1974 Krytyka ﬁ lozoﬁ i dziejów; Określenie nauk o duchu; Psycho-
logia, antropologia a humanistyka; Przeżywanie i rozumienie; Rozumienie; Sen; Podstawowe
motywy świadomości metaﬁ zycznej; Fantazja poetycka; Przeżycie i twórczość poetycka, Goethe,
tłum. K. Krzemieniowa, [w:] Z. Kuderowicz, Dilthey, Warszawa 1987 Nietzsche i ﬁ lozoﬁ a,
tłum. G. Sowinski, „Koniec Wieku” 1993, nr 5, s. 31–40 Rozumienie i życie, [w:] Wokół ro-
zumienia. Studia i szkice z hermeneutyki, wybór i tłum. G. Sowinski, Kraków 1993.

Bibliografie

U. Hermann, Bibliographie Wilhelm Dilthey. Quellen und Literatur, Weinheim [etc.] 1969
H. Inaichen, Von der ontologischen Diltheyinterpretation zur Wissenschaftstheorie in prakti-
scher Absicht. Neue Diltheyliteratur, „Philosophische Rundschau” 1976, nr 22 H.-U. Les-
sing, Bibliographie der Dilthey-Literatur 1969–1973, „Dilthey-Jahrbuch für Philosophie und

1. FILOZOFIA ŻYCIA

Geschichte der Geisteswissenschaften” 1983, nr 1, s. 281–288 H.-U. Lessing, Bibliogra-
phie der Dilthey-Literatur 1974–1978, „Dilthey-Jahrbuch für Philosophie und Geschichte der
Geisteswissenschaften” 1984, nr 2, s. 351–358 A. Matsutomo, Dilthey in Japan. Bibliogra-
phie 1913–1983, „Dilthey-Jahrbuch für Philosophie und Geschichte der Geisteswissenschaf-
ten” 1984, nr 2 H.-U. Lessing, Bibliographie der Dilthey-Literatur 1979–1983, „Dilthey-Jahr-
buch für Philosophie und Geschichte der Geisteswissenschaften” 1985, nr 3, s. 275–284

W. Totok, Handbuch der Geschichte der Philosophie, t. 6, Frankfurt am Main 1990 H.-U. Les-

sing, Bibliographie der Dilthey-Literatur 1984–1988, „Dilthey-Jahrbuch für Philosophie und
Geschichte der Geisteswissenschaften” 1994–1995, nr 9, s. 348–359.

Bibliografia przedmiotowa

Bibliografi a przedmiotowa polskojęzyczna

P u b l i k c j e z w a r t e

Z. Kuderowicz, Światopogląd a życie u Diltheya, Warszawa 1966 E. Paczkowska-Łagow-

ska, Filozoﬁ a nauk humanistycznych w ujęciu Wilhelma Diltheya, Kraków 1981 A.L. Za-
chariasz, Człowiek a poznanie humanistyczne w ﬁ lozoﬁ i Wilhelma Diltheya, Lublin 1983
K. Sauerland, Od Diltheya do Adorna. Studia z estetyki niemieckiej, Warszawa 1986 Z. Ku-
derowicz, Dilthey, Warszawa 1987 E. Paczkowska-Łagowska, Logos życia. Filozoﬁ a herme-
neutyczna w kręgu Wilhelma Diltheya, Gdańsk 2000.

A r t y k u ł y

K. Błeszyński, Współczesny renesans ﬁ lozoﬁ i, jego zadanie i znaczenie, „Krytyka” 1912, t. 36,
z. 9–11; 1913, t. 38, z. 1 Z. Łempicki, Wilhelm Dilthey, „Przegląd Filozoﬁ czny” 1914 [prze-
druk w: tenże, Studia z teorii literatury, Warszawa 1966] Z. Kuderowicz, Wartość ﬁ lozo-
ﬁ i w rozumieniu Diltheya, „Studia Filozoﬁ czne” 1964, nr 3 Z. Kuderowicz, Dilthey i war-
tość historii, „Historyka” 1967, t. 1 K. Sauerland, Wilhelm Dilthey. Między pozytywizmem
a antypozytywizmem, [w:] U progu współczesności. Z dziejów doktryn antypozytywistycz-
nych, red. B. Skarga, Wrocław 1978 Z. Kuderowicz, Wilhelm Dilthey jako teoretyk sztu-
ki, [w:] W. Dilthey, Pisma estetyczne, tłum. K. Krzemieniowa, Warszawa 1982 A.L. Za-
chariasz, Wilhelma Diltheya koncepcja hermeneutyki życia, „Studia Filozoﬁ czne” 1984, nr 3,
s. 149–169 Z. Krasnodębski, Rozumienie i życie w ﬁ lozoﬁ i W. Diltheya, „Studia Filozoﬁ cz-
ne” 1985, nr 1, s. 95–106 E. Paczkowska-Łagowska, Metaﬁ lozoﬁ a Wilhelma Diltheya, [w:]

W. Dilthey, O istocie ﬁ lozoﬁ i, tłum. E. Paczkowska-Łagowska, Warszawa 1987 G. Misch,

Dilthey. Myśl i dzieło, [w:] Wokół rozumienia. Studia i szkice z hermeneutyki, wybór i tłum.
G. Sowinski, Kraków 1993 G. Sowinski, Ku myśli myśliciela. Zapiski hermeneutyczne na
marginesie dzieła Wilhelma Diltheya, [w:] Wokół rozumienia. Studia i szkice z hermeneuty-
ki, wybór i tłum. G. Sowinski, Kraków 1993 O.F. Bollnow, Wilhelm Dilthey jako twórca ﬁ -
lozoﬁ i hermeneutycznej, „Studia z Filozoﬁ i Niemieckiej” 1994, t. 1 E. Paczkowska-Łagow-

ska, Der Aufbau der geschichtlichen Welt in den Geisteswissenschaften, [w:] Przewodnik po
literaturze ﬁ lozoﬁ cznej XX wieku, red. B. Skarga, przy współpr. S. Borzyma, H. Floryńskiej-

-Lalewicz, t. 1, Warszawa 1994 K. Sołoducha, Dilthey – zarys dziejów recepcji w ﬁ lozoﬁ i

niemieckiej XX wieku, „Archiwum Historii Filozoﬁ i i Myśli Społecznej” 1994, t. 39, s. 95–

115 W. Torzewski, Napięcie między ﬁ lozoﬁ ą życia a nauką w reﬂ eksji W. Diltheya, „Prze-

gląd Bydgoski” 1996, nr 7, s. 17–29 A. Kołakowski, Światopogląd i ﬁ lozoﬁ a. Wilhelm Dil-
they: „O istocie ﬁ lozoﬁ i. Typy światopoglądów i ich rozwinięcie w systemach metaﬁ zycznych”,

BIBLIOGR AFIA

„Przegląd Filozoﬁ czny” 1998, nr 2, s. 157–165 M. Piotrowska, „Przeżycie” jako pojęcie

kluczowe w Diltheyowskiej teorii twórczości, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Prace Kul-
turoznawcze” 1999, nr 7, s. 9 17 M. Piotrowska, Od przeżycia do wyrazu. Z zagadnień
Diltheyow skiej teorii twórczości, „Zeszyty Naukowe. Akademia Muzyczna im. Fryderyka Cho-
pina w Warszawie” 2000, z. 49, s. 37–48 B. Trocha, Wilhelma Diltheya hermeneutyka prze-
żywanego życia, „Edukacja Humanistyczna” 2000, nr 4, s. 27–34 J. Król, „Rozumienie” jako
podstawowa kategoria pojęciowa w rozważaniach Wilhelma Diltheya, „Studia Pedagogica Uni-
versitatis Stetinensis” 2001, nr 2, s. 39–46 W. Torzewski, Świadomość historyczna – źród-
ło hermeneutyki w myśli Wilhelma Diltheya, „Przegląd Filozoﬁ czny” 2002, nr 2, s. 145–158

E. Paczkowska-Łagowska, Prymat rozumu historycznego, [w:] W. Dilthey, Budowa świata

historycznego w naukach humanistycznych, tłum. E. Paczkowska-Łagowska, Gdańsk 2004

W. Lorenc, Filozoﬁ a życia Wilhelma Diltheya, „Sztuka i Filozoﬁ a” 2005, nr 27.

Bibliografi a przedmiotowa obcojęzyczna

L. Landgrebe, Wilhelm Diltheys Theorie der Geisteswissenschaften. Analyse ihrer Grundbegrif-
fe, Halle 1928 O.F. Bollnow, Dilthey. Eine Einführung in seine Philosophie, Leipzig 1936
J. Meurers, Wilhelm Diltheys Gedankenwelt und die Naturwissenschaft, Berlin 1936 G. Misch,

Vom Lebens- und Gedankenkreis Wilhelm Diltheys, Frankfurt am Main 1947 H.A. Hodges,
The Philosophy of Wilhelm Dilthey, London 1952 O.F. Bollnow, Dilthey. Eine Einführung

in seine Philosophie, Stuttgart 1955 W. Kluback, Wilhelm Dilthey’s Philosophy of History,
New York 1956 J.-F. Suter, Philosophie et histoire chez Wihelm Dilthey. Essai sur le problè-
me de l’historicisme, Basel 1960 Der junge Dilthey. Ein Lebensbild in Briefen und Tagebü-
chern 1852–1870, red. C. Misch, Stuttgart – Göttingen 1960 H. Diwald, Wilhelm Dilthey.
Erkenntnistheorie und Philosophie der Geschichte, Göttingen – Berlin 1963 K. Müller-Voll-
mer, Towards a Phenomenological Theory of Literature. A Study of Wilhelm Dilthey’s Poetic,

The Hague 1963 P. Krausser, Kritik der endlichen Vernunft. Wilhelm Diltheys Revolution der

allgemeinen Wissenschafts- und Handlungstheorie, t. 1–2, Frankfurt am Main 1968 F. Rodi,
Morphologie und Hermeneutik. Zur Methode von Diltheys Ästhetik, Stuttgart [etc.] 1969
F. Bianco, Dilthey e la genesi della critica storica della ragione, Milano 1971 U. Hermann, Die
Pädagogik Wilhelm Diltheys. Ihr wissenschaftstheoretischer. Ansatz in Diltheys Theorie der Gei-
steswissenschaften, Göttingen 1971 A. Kremer-Marietti, Wilhelm Dilthey et l’anthropologie
historique, Paris 1971 K. Sauerland, Diltheys Erlebnisbegriff. Entstehung, Glanzzeit und Ver-
kümmerung eines literaturhistorische Begriff, Berlin 1972 H. Johach, Handelnder Mensch
und objektiver Geist. Zur Theorie des Geistes- und Sozialwissenschaften bei Wilhelm Dilthey,
Meisenheim 1974 C. Vicentini, Studio su Dilthey, Milano 1974 H. Ineichen, Erkennt-
nistheorie und geschichtlich-gesellschaftliche Welt. Diltheys Logik der Geisteswissenschaften,
Frankfurt am Main 1975 R. Makkreel, Dilthey Philosopher of the Human Studies, Princeton

1975 Ch. Zöckler, Dilthey und die Hermeneutik. Diltheys Begründungen der Hermeneutik als

„Praxiswissenschaft” und die Geschichte ihrer Rezeption, Stuttgart 1975 G. Herzberg, Wil-

helm Dilthey und das Problem des Historismus, Berlin 1976 M. Ermarth, Wilhelm Dilthey.

The Critique of Historical Reason, Chicago – London 1978 H.P. Rickman, Wilhelm Dilthey.

Pioneer of the Human Studies, London 1979 I.N. Bulhof, Wilhelm Dilthey. A Hermeneutic

Approach to the Study of History and Culture, The Hague [etc.] 1980 T. Plantinga, Histori-

cal Understanding in the Thought of Wilhelm Dilthey, Toronto 1980 H.-H. Groothoff, Wil-
helm Dilthey – zur Erneuerung der Theorie der Bildung und des Bildungswesens, Hannover

1981 H.-U. Lessing, Die Idee einer Kritik der historischen Vernunft. Wilhelm Diltheys er-

kenntnistheoretisch-logisch-methodologisch Grundlegung der Geisteswissenschaften, Freiburg –
München 1984 Materialien zur Philosophie Wilhelm Diltheys, red. F. Rodi, H.-U. Lessing,

1. FILOZOFIA ŻYCIA

Frankfurt am Main 1984 G. Fütterer, Historische Phantasie und praktische Vernunft. Eine
kritische Auseinandersetzung mit Diltheys Theorie historischer Rationalität, Würzburg 1985

Dilthey und die Philosophie der Gegenwart. Beiträge, red. K.-O. Apel, E.W. Orth, Freiburg –

München 1985 A. Gabilondo, Dilthey. Vida, expresión e historia, Madrid 1988 M. Pas-
chi, Dilthey, la mente e le cose. Studi per un gnoseologia. In appendice: Il carteggio Dilthey-

-Husserl, Pisa 1988 H.P. Rickman, Dilthey Today. A Critical Appraisal of the Contemporary

Relevance of his Work, New York 1988 S. Mesure, Dilthey et la fondation des sciences his-

toriques, Paris 1990 F. Fellmann, Symbolischer Pragmatismus. Hermeneutik nach Dilthey,
Reinbek bei Hamburg 1991 R. Knüppel, Diltheys erkenntnistheoretische Logik, München

1991 R.A. Makkreel, Dilthey. Philosoph der Geisteswissenschaften, Frankfurt am Main 1991

M. Failla, Dilthey e la psicologia del suo tempo, Milano 1992 T. Herfurth, Diltheys Schrif-

ten zur Ethik. Der Aufbau der moralischen Welt als Resultat einer Kritik der introspektiven

Vernunft, Würzburg 1992 Dilthey and the Narrative of History, red. J. Owensby, Itha-

ca [etc.] 1994 A. Homann, Diltheys Bruch mit der Metaphysik. Die Aufhebung der Hegel-
schen Philosophie im geschichtlichen Bewusstsein, Freiburg im Breisgau – München 1995
M. Jung, Dilthey zur Einführung, Hamburg 1996 L. Brogowski, Dilthey. Conscience et his-
toire, Paris 1997 G. Ciriello, La fondazione gnoseologica e critica dell’etica nel primo Dil-
they, Napoli 2001 J.-C. Gens, La pensée herméneutique de Dilthey. Entre néokantisme et
phénoménologie, Villeneuve d’Ascq 2002 Ch. Jannott, Zur Begründung einer verstehenden
Kunsttherapie im Sinne der hermeneutischen Wissenschaft von W. Dilthey und seiner Schu-
le, Göttingen 2002 D.-J. Löwisch, Wilhelm Dilthey. Grundlinien eines Systems der Pädago-
gik und über die Möglichkeit einer allgemeingültigen pädagogischen Wissenschaft, Darmstadt

2002 M.G. Lombardo, Una logica per la psicologia. Dilthey e la sua scuola, Padova 2003

F. Rodi, Das strukturierte Ganze. Studien zum Werk von Wilhelm Dilthey, Weilerswist 2003
R. Uhle, Wilhelm Dilthey. Ein pädagogisches Porträt, Weinheim [etc.] 2003 J. De Mul, The

Tragedy of Finitude. Dilthey’s Hermeneutics of Life, New Haven 2004 G. Matteucci, Dilthey.

Das Ästhetische als Relation, Würzburg 2004.

Bibliografi a porównawcza

J. Wach, Die Typenlehre Trendelenburgs und ihr Einﬂ uss auf Dilthey. Eine philosophie- und
geistesgeschichtliche Studie, Tübingen 1926 G. Misch, Lebensphilosophie und Phänomeno-
logie. Eine Auseinandersetzung der Dilthey’schen Richtung mit Heidegger und Husserl, Leip-
zig – Berlin 1931 J. Kotarbińska, Rozumienie i wyjaśnianie w doktrynie Diltheya i Sprange-
ra, Poznań 1935 W. Stegmaier, Wichtig sind ferner die Dilthey betreffenden Abschnitte, [w:]
H.-G. Gadamer, Wahrheit und Methode. Grundzüge einer philosophischen Hermeneutik, Tübin-
gen 1965 Z. Kuderowicz, Dilthey i Cassirer jako twórcy ﬁ lozoﬁ i kultury, „Humanitas” 1981,
t. 6 Hermeneutische Positionen. Schleiermacher, Dilthey, Heidegger, Gadamer, red. H. Anz,
H. Birus, Göttingen 1982 E. Paczkowska-Łagowska, Psychologie, aber nicht Psychologis-
mus. Dilthey und Twardowski zum Verhältnis von Psychologie und Geisteswissenschaften, [w:]
Dilthey und der Wandel des Philosophiebegriffs seit dem 19. Jahrhundert. Studien zu Dilthey
und Brentano, Mach, Nietzsche, Twardowski, Husserl, Heidegger, red. E.W. Orth [et al.], Frei-

burg – München 1984 A.L. Zachariasz, Pojęcie ducha obiektywnego w ﬁ lozoﬁ i Diltheya na
tle myśli Hegla, Rickerta, Hartmanna, „Studia Filozoﬁ czne” 1984, nr 8 H.J. Helle, Dilthey,

Simmel und Verstehen. Vorlesungen zur Geschichte der Soziologie, Frankfurt am Main – Bern –
New York 1986 K. Sauerland, Od Diltheya do Adorna. Studia z estetyki niemieckiej, War-

szawa 1986 B.M. D’Ippolito, Il sogno del ﬁ losofo. Su Dilthey e Husserl, Napoli 1987 Dil-
they and Phenomenology, red. R.A. Makkreel, J.D. Scanlon, Washington 1987 W. Stegmaier,

Philosophie der Fluktuanz. Dilthey und Nietzsche, Göttingen 1992 G. Thöny-Schwyn,

BIBLIOGR AFIA

Philosophie und Pädagogik bei Wilhelm Dilthey und Herman Nohl. Eine geisteswissenschaft-
liche Studie als historisch-systematische, komparative Problem-, Wirkungs- und Entstehungs-
geschichte, Bern – Stuttgart 1992 D. Carr, Przyszła przeszłość. O hierarchizacji wymiarów

czasu u Husserla, Diltheya i Heideggera, [w:] Wokół rozumienia. Studia i szkice z hermeneu-
tyki, wybór i tłum. G. Sowinski, Kraków 1993 A. Homann, Diltheys Bruch mit der Meta-
physik. Die Aufhebung der Hegelschen Philosophie im geschichtlichen Bewusstsein, Freiburg
im Breisgau – München 1995 E.W. Orth, Wilhelm Dilthey und die Phänomenologie Edmund

Husserls. Die Herausforderung der Philosophie durch den Relativismus im Umbruch der Gei-
stesgeschichte vom 19. zum 20. Jahrhundert, „Reports on Philosophy” 1995, nr 15, s. 27–43

Dilthey und Yorck. Philosophie und Geisteswissenschaften im Zeichen von Geschichtlichkeit

und Historismus, red. J. Krakowski, G. Scholtz, Wrocław 1996 T. Jatzkowski, Die Theorie
des kulturell-historischen Verstehens bei Wilhelm Dilthey und Georg Simmel, Herdecke 1998

Dilthey und Cassirer. Die Deutung der Neuzeit als Muster von Geistes- und Kulturgeschichte,

red. T. Leinkauf, Hamburg 2003 H.N. Tuttle, Human Life is Radical Reality. An Idea Deve -
loped from the Conceptions of Dilthey, Heidegger, and Ortega y Gasset, New York 2005.

1. FILOZOFIA ŻYCIA

Henri Bergson

Bibliografia podmiotowa

Główne dzieła i dzieła zebrane

Essai sur les données immédiates de la conscience, Paris 1889 Matière et mémoire. Essai sur
le relation du corps à l’esprit, Paris 1896 Le rire. Essai sur la signiﬁ cation du comique, Pa-

ris 1900 L’évolution créatrice, Paris 1906 L’énergie spirituelle. Essais et conférences, Paris

1919 Durée et simultanéité. À propos de la théorie d’Einstein, Paris 1922 Deux sources de

la morale et de la religion, Paris 1932 La pensée et le mouvant. Essais et conférences, Paris

1934 Henri Bergson et Albert Kahn, correspondances, red. S. Coeuré, Strasbourg 2003.

Écrits et paroles, red. R.-M. Mossé-Bastide, t. 1–3, Paris 1957–1959 Oeuvres. Edition du cen-

tenaire, red. A. Robinet, Paris 1963 Mélanges. L’idée de lieu chez Aristote. Durée et simul-
tanéité. Correspondance. Pièces diverses. Documents, red. A. Robinet, Paris 1972.

Polskie przekłady dzieł

Śmiech. Studium o komizmie, tłum. anonimowe, Lwów 1902; Śmiech. Esej o komizmie, tłum.
S. Cichowicz, Warszawa 1995 Wstęp do metaﬁ zyki, tłum. K. Błeszyński, Kraków 1910
Ewolucja twórcza, tłum. F. Znaniecki, Warszawa 1913 O bezpośrednich danych świado-
mości, tłum. K. Bobrowska, Warszawa 1913 Materja i pamięć. O stosunku ciała do ducha,
tłum. W. Filewicz, Warszawa 1926; Materja i pamięć. Studjum nad stosunkiem ciała do du-
cha, tłum. K. Bobrowska, Warszawa 1930 Myśl i ruch. Wstęp do metaﬁ zyki, Intuicja ﬁ lo-
zoﬁ czna, Postrzeżenie zmiany. Dusza i ciało, tłum. P. Beylin, K. Błeszyński, Warszawa 1963

Dwa źródła moralności i religii, tłum. P. Kostyło, K. Skorulski, Kraków 1993 Energia du-

chowa, tłum. P. Kostyło, K. Skorulski, Warszawa 2004.

Polskie przekłady fragmentów

Prawda a rzeczywistość. (Rzecz o istocie pragmatyzmu), tłum. J. Tarczewski, „Prawda” 1911,
nr 27; nr 28 Przedmowa [do fr. przekładu R. Euckena Der Sinn und Wert des Lebens], tłum.
K. Błeszyński, „Nauka i Życie” 1914, nr 1 Pamięć i życie, wybór tekstów G. Deleuze, tłum.

A. Szczepańska, Warszawa 1988 Problem osobowości. Wykłady edynburskie, tłum. P. Ko-

styło, Warszawa 2004 Wykłady o wychowaniu, tłum. P. Kostyło, Warszawa 2004.

Bibliografie

P.A.Y. Gunter, Henri Bergson. A Bibliography, Bowling Green 1974.

BIBLIOGR AFIA

Bibliografia przedmiotowa

Bibliografi a przedmiotowa polskojęzyczna

P u b l i k a c j e z w a r t e

J.W. Dawid, O ﬁ lozoﬁ i Bergsona. Odczyt miany we Lwowie d. 9 marca 1913 r. w sali Muze-
um Przemysłu, Warszawa 1914 Z. Mysłakowski, Intuicjonizm Bergsona. Studjum krytycz-

ne, Kraków 1924 M. Nitecki, Nowa mistyczna ﬁ lozoﬁ a Bergsona i jej losy, Warszawa 1927

H. Romanowski, Nowa ﬁ lozofja. Studium o bergsonizmie, Lublin 1929 L. Chmaj, O du-

szy zamkniętej i otwartej, Warszawa 1932 J. Pastuszka, Filozoﬁ a religii Henryka Bergsona,

Warszawa 1936 B. Skarga, Czas i trwanie. Studia o Bergsonie, Warszawa 1982 S. Borzym,

Bergson a przemiany światopoglądowe w Polsce, Wrocław [etc.] 1984 J. Bańka, Intuicjonizm
Henryka Bergsona, Katowice 1985 I. Wojnar, Bergson, Warszawa 1985 R. Waszkinel, Ge-
neza pozytywnej metaﬁ zyki Bergsona, Lublin 1986 S. Kotowicz, Intuicja Bergsona jako ro-
zum i doświadczenie, Warszawa 1991 P. Kostyło, Krytyka Bergsonowskiej teorii moralno-
ści, Kraków 1994 J. Kulczycki, Problem psychoﬁ zyczny w ﬁ lozoﬁ i Henri Bergsona, Kraków

1996 L. Kołakowski, Bergson, Warszawa 1997 K. Najder-Stefaniak, Bergsona idea pięk-

na i problemy heurystyki, Warszawa 1997 G. Deleuze, Bergsonizm, tłum. P. Mrówczyń-
ski, Warszawa 1999 A. Bokiej, Intuicja a intelekt. Krytyka ﬁ lozoﬁ cznych poglądów Henry-
ka Bergsona na tle ﬁ lozoﬁ i francuskiej XIX wieku, Legnica 2001.

A r t y k u ł y

J. Kodisowa, Bergson Henri: „L’évolution créatrice”, „Przegląd Filozoﬁ czny” 1908 B. Bie-

geleisen-Żelazowski, Filozoﬁ a Bergsona, „Krytyka” 1909, t. 4 W. Kosiakiewicz, „Ewolucja
twórcza” Bergsona, „Ateneum Kapłańskie” 1909, nr 1 B. Biegeleisen-Żelazowski, Legenda
Młodej Polski, „Widnokręgi” 1910, z. 8 K. Błeszyński, Zwrot ku metaﬁ zyce, „Krytyka” 1910,
t. 4, z. 10 J. Kodisowa, H. Bergson i jego systemat metaﬁ zyczny, „Prawda” 1910 J.W. Da-

wid, O intuicji w ﬁ lozoﬁ i Bergsona, „Krytyka” 1911, t. 32, z. 9–10 B. Biegeleisen-Żelazowski,

Wpływ ﬁ lozoﬁ i Bergsona na współczesną literaturę francuską, „Sﬁ nks” 1912, t. 18 J.W. Da-

wid, Około bergsonizmu, „Krytyka” 1912, t. 34, z. 6; t. 36, z. 7–12 R. Wasserberg, Irracjo-

nalizm H. Bergsona, „Przegląd Filozoﬁ czny” 1912, nr 15 F. Znaniecki, Filozoﬁ a Bergsona,

„Tygodnik Polski” 1912, nr 21–22 K. Błeszyński, Z literatury ﬁ lozoﬁ cznej, „Krytyka” 1913,

t. 38, z. 5 K. Błeszyński, Życie i postać Bergsona, „Nauka i Życie” 1913, nr 13 J.W. Da-

wid, Współczesne kierunki ﬁ lozoﬁ i. Henryk Bergson, „Ruch Pedagogiczny” 1913, nr 7 Z. He-

ryng, Intuicja a inteligencja, „Ruch Pedagogiczny” 1913, nr 3 E. Leszczyński, Symbolika
mowy w świetle bergsonizmu, „Museion” 1913, z. 1–2 S. Wagmann, Zagadnienie swobody
w ﬁ lozoﬁ i Bergsona, [w:] Sprawozdanie Dyrekcji c.k. Wyższego Gimnazjum z językiem wy-

kładowym polskim za rok 1912/13, Kołomyja 1913 K. Błeszyński, Ostatnia praca Dawida

o Bergsonie, „Krytyka” 1914, t. 42 B. Borstein, Poznanie rzeczywistości, „Przegląd Filozo-
ﬁ czny” 1914, nr 1 J. Kleiner, Z zagadnień bergsonizmu i romantyzmu, „Przegląd Filozo-
ﬁ czny” 1920, nr 23 L. Kołakowski, Bergson. Antynomie praktycznego rozumu, [w:] H. Berg-
son, Ewolucja twórcza, tłum. F. Znaniecki, Warszawa 1957 P. Beylin, Wstęp do przekładu,

[w:] H. Bergson, Myśl i ruch. Wstęp do metaﬁ zyki, Intuicja ﬁ lozoﬁ czna, Postrzeżenie zmia-

ny. Dusza i ciało, tłum. P. Beylin, K. Błeszyński, Warszawa 1963 W. Stróżewski, Wśród
publikacji ﬁ lozoﬁ cznych. Aktualność Bergsona, „Znak” 1963, nr 12, s. 1511–1515 R. Ingar-
den, Intuicja i intelekt u Henryka Bergsona – przedstawienie teorii i próba krytyki, [w:] tenże,

Z badań nad ﬁ lozoﬁ ą współczesną, Warszawa 1963 K. Pomian, Bergson – ﬁ lozoﬁ a mitu

kosmicznego, [w:] Filozoﬁ a i socjologia XX wieku, red. B. Baczko, cz. 1, Warszawa 1965
J. Dziżyński, Bergsona exodus wolności, [w:] Antynomie wolności. Z dziejów ﬁ lozoﬁ i, red.

1. FILOZOFIA ŻYCIA

M. Drużkowski, K. Sokół, Warszawa 1966 J. Golichowski, Bergson i scjentyzm, „Zeszyty
Naukowe Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Gdańskiego” 1974, nr 1 S. Morawski,
Paradoksy ﬁ lozoﬁ i komizmu, [w:] H. Bergson, Śmiech. Esej o komizmie, tłum. S. Cichowicz,
Kraków 1977 W. Stróżewski, Krytyka pojęcia nicości w „Ewolucji twórczej” Henryka Berg-
sona, [w:] U progu współczesności. Z dziejów doktryn antypozytywistycznych, red. B. Skar-
ga, Wrocław 1978 S. Kowalczyk, H. Bergson – Bóg odkryty w przeżyciach religijno-mistycz-
nych, [w:] tenże, Bóg w myśli współczesnej. Problematyka Boga i religii u czołowych ﬁ lozofów
współczesnych, Wrocław 1982 M. Środa, Obowiązek i wezwanie moralne w ﬁ lozoﬁ i Hen-
ri Bergsona, „Etyka” 1983, nr 20 M. Środa, Wolność jako bezpośrednia dana świadomo-

ści. O ﬁ lozoﬁ i wolności Henryka Bergsona, „Studia Filozoﬁ czne” 1983, nr 7 R. Waszkinel,
Źródła Bergsona teorii trwania a psychologia i spirytualizm, „Archiwum Historii Filozoﬁ i i My-
śli Społecznej” 1983, t. 29, s. 133–157 S. Borzym, Bergson a ﬁ lozoﬁ a współczesna, „Znak”

1984, nr 4, s. 556–560 J. Miklaszewska, Bergson w Polsce, „Znak” 1986, nr 1, s. 144–148

J. Kulczyc ki, Bergsonowska teoria percepcji, „Archiwum Historii Filozoﬁ i i Myśli Społecz-

nej” 1987, t. 32, s. 93–132 S. Borzym, Przesłania nauczyciela ﬁ lozoﬁ i. Henri Bergson, „Ar-
chiwum Historii Filozoﬁ i i Myśli Społecznej” 1989, t. 34, s. 287–298 B. Skarga, Przedmo-
wa, [w:] H. Bergson, Dwa źródła moralności i religii, tłum. P. Kostyło, K. Skorulski, Kraków

1993 M. Heller, Henri Bergson i szczególna teoria względności, „Znak” 1995, nr 6, s. 34–43

R.J. Weksler-Waszkinel, Spór o interpretację testamentu Bergsona, „Roczniki Filozoﬁ czne”

1995–1996, z. 2, s. 69–96 Z. Orbik, Krytyka pojęć czasu i przestrzeni w ﬁ lozoﬁ i Henry Berg-

sona, „Kwartalnik Filozoﬁ czny” 1996, z. 2, s. 97–110 B. Skarga, L’évolution créatrice; Les
deux sources de la morale et de la religion, [w:] Przewodnik po literaturze ﬁ lozoﬁ cznej XX wie-
ku, red. B. Skarga, przy współpr. S. Borzyma, H. Floryńskiej-Lalewicz, t. 4, Warszawa 1996

R.J. Weksler-Waszkinel, Dlaczego Bergson nie przyjął chrztu?, „Więź” 1996, nr 7, s. 68–

83 R.J. Weksler-Waszkinel, Wokół testamentu Henri Bergsona, „Biuletyn Żydowskiego In-

stytutu Historycznego” 1999, nr 2, s. 33–42 R. Paradowski, Bergson i problemy metaﬁ zyki,

„Ruch Filozoﬁ czny” 2000, nr 2, s. 257–265 S. Borzym, Bergsonizm literacki, [w:] Spotka-

nia nie tylko literackie, Warszawa 2001 J. Kulczycki, Bergson o paralelizmie psychoﬁ zycz-
nym

, „Kwartalnik Filozoﬁ czny” 2002, z. 1, s. 21–43 K. Pezdek, Zalążki metody systemowej

występujące w twórczości H. Bergsona. Swoistość rozumienia pojęcia elementu, podsystemu
i systemu, „Edukacja Filozoﬁ czna” 2002, nr 34, s. 283–295 P. Kostyło, Między społeczeń-
stwem zamkniętym a społeczeństwem otwartym. Henryk Bergson i problemy społeczne, „Athe-
neum” 2003, t. 10, s. 93–112 K. Pezdek, Problematyka celowości w ﬁ lozoﬁ i Henryka Berg-
sona, „Studia Philosophiae Christianae” 2003, nr 1, s. 135–157 S. Borzym, Posłowie, [w:]
H. Bergson, Problem osobowości. Wykłady edynburskie, tłum. P. Kostyło, Warszawa 2004
P. Herbich, Koncepcja pamięci w „Materii i pamięci” Henri Bergsona, „Przegląd Filozoﬁ czny”

2004, nr 1, s. 61–75 H. Zielińska-Kostyło, P. Kostyło, W poszukiwaniu utraconej intuicji.
Henri Bergson w rozmowie z nauczycielami i uczniami, [w:] H. Bergson, Wykłady o wycho-

waniu, tłum. P. Kostyło, Warszawa 2004.

Bibliografi a przedmiotowa obcojęzyczna

A. Steenbergen, Henri Bergsons intuitive Philosophie, Jena 1909 A.D. Lindsay, The Philo-

sophy of Bergson, London 1911 C. Baeumker, Über die Philosophie von Henri Bergson, Ful-
da 1912 W.H. Carr, Henri Bergson. The Philosophy of Change, London 1912 J. Desam-
yard, La pensée d’Henri Bergson, Paris 1912 R. Bertholét, Un romantisme utilitaire. Etude
sur le mouvement pragmatiste, t. 2: Le pragmatisme chez Bergson, Paris 1913 J. Maritain,
La philosophie bergsonienne. Études critiques, Paris 1914 E. Ott, Henri Bergson. Der Phi-
losophe moderner Religion, Leipzig 1914 B. Russell, The Philosophy of Bergson, Cambridge

BIBLIOGR AFIA

1914 H. Høffding, La Philosophie de Bergson, Paris 1916 O. Wheeler, Bergson and Educa-

tion, Manchester 1922 P. Serini, Bergson e lo spiritualismo francese del secolo XIX, Genova

1923 J. Chevalier, Bergson, Paris 1926 A. Thibaudet, Le Bergsonisme, t. 1–2, Paris 1926

V. Jankélévitch, Bergson, Paris 1931 R.-E. Lacombe, La psychologie bergsonienne. Étude

critique, Paris 1933 A. Metz, Bergson et le bergsonisme, Paris 1933 Ch. Péguy, Note sur
M. Bergson et la philosophie, Paris 1935 E. Rolland, La ﬁ nalité morale dans le bergsonisme,
Paris 1937 I. Benrubi, Souvenirs sur Henri Bergson, Neuchâtel 1942 A. Béguin, P. Théve-
naz, Bergson. Essais et témoignages, Neuchâtel 1943 A. Lydie, La philosophie religieuse
de Bergson, Paris 1946 L. Husson, L’intellectualisme de Bergson. Genèse et développement
de la notion bergsonnienne d’intuition, Paris 1947 H. Sundén, La théorie bergsonienne de
la religion, Paris 1947 J. Delhomme, Durée et vie dans la philosophie de Bergson, [w:] Les
études bergsoniennes, t. 2, Paris 1949 L. Adolphe, La dialectique des images chez Berg-
son, Paris 1951 J. Ancelet-Hustache, Un baptisé de désir. Henri Bergson, Bruxelles 1954

J. Delhomme, Vie et la conscience de la vie. Essais sur Bergson, Paris 1954 H. Hude, Berg-

son, Paris 1954 J.J. Kelley, Bergson’s Mysticism. A philosophical Exposition and Evaluation
of Bergson’s Concept of Mysticism, Fribourg 1954 R.-M. Mossé-Bastide, Bergson éducateur,
Paris 1955 F.Ch. Copleston, Bergson on Morality, London 1956 F. Heidsieck, Henri Berg-
son et la notion d’espace, Paris 1957 J. Chevalier, Entretiens avec Bergson. Avec un facsimi-
le hors-texte, Paris 1959 V. Jankélévitch, Henri Bergson, Paris 1959 G. Pﬂ ug, Henri Berg-
son. Quellen und Konsequenzen einer induktiven Metaphysik, Berlin 1959 J. Guitton, La
vocation de Bergson, Paris 1960 H. Gouhier, Bergson et le Christ des evangiles, Paris 1961

The Bergsonian Heritage, red. T. Hanna, New York 1962 F. Meyer, Pour connaitre la pensée

de Bergson, Paris 1964 A. Robinet, Bergson et les métamorphoses de la durée, Paris 1965

J. Wahl, Bergson, Paris 1965 M. Barlow, Henri Bergson, Paris 1966 M. Barthélemy-

-Madaule, Bergson, Paris 1968 P. Trotignon, L’idée de vie chez Bergson et la critique de la

métaphysique, Paris 1968 V. Mathieu, Bergson. Il profondo e la sua espressione, Napoli 1971

G. Bachelard, La dialectique de la durée, Paris 1972 G. Levesque, Bergson. Vie et mort

de l’homme et de Dieu, Paris 1973 J. Milet, Bergson et le calcul inﬁ nitesimal. Ou la raison
et le temps, Paris 1974 L. Santelli Beccegato, Problemi pedagogici in Henri Bergson, Pado-

va 1974 G. Bretonneau, Création et valeurs éthiques chez Bergson, Paris 1975 M. Cariou,
Bergson et la fait mystique, Paris 1976 A.E. Pilkington, Bergson and his Inﬂ uence. A reas-

sessment, Cambridge 1976 M. Phoba, Bergson et la théologie morale, Lille 1977 A. Aus-
termann, Die Entwicklung der ethischen und religionsphilosophischen Gedanken bei Henri
Bergson, Frankfurt am Main 1981 M. Manganelli, Il linguaggio nel pensiero di H. Bergson,
Milano 1981 H.R. Wagner, A Bergsonian Bridge to Phenomenological Psychology, Washing-
ton 1984 L. Kołakowski, Henri Bergson. Ein Dichterphilosoph, München 1985 B. Meletti,
Bergson e la psicologia, Milano 1985 H. Gouhier, Bergson et le Christ des evangiles, Paris

1987 Bergson and Modern Thought. Towards a Uniﬁ ed Science, red. A.C. Papanicolaou,

P.A.Y. Gunter, Chur [etc.] 1987 H. Gouhier, Bergson dans l’histoire de la pensée occiden-
tale, Paris 1989 H. Hude, Bergson, t. 1–2, Paris 1989 A.R. Lacey, Bergson, London 1989

Ph. Soulez, Bergson politique, Paris 1989 A. Lattre, Bergson. Une ontologie de la perple-

xité, Paris 1990 R. Ronchi, Bergson ﬁ losofo dell’interpretazione, Genova 1990 Bergson
naissance d’une philosophie. Actes du colloque de Clermont-Ferrand 17 et 18 novembre 1989,
Paris 1990 J.L. Vieillard-Baron, Bergson, Paris 1993 A. Pessina, Introduzione a Bergson,
Roma 1994 A. Philonenko, Bergson, ou de la philosophie comme science rigoureuse, Paris

1994 M. Schumann, Bergson, ou le retour de Dieu, Paris 1995 M.A. Gillies, Henri Bergson

and British Modernism, Montreal 1996 F.C.T. Moore, Bergson. Thinking Backwards, Cam-
bridge – New York 1996 Ph. Sergeant, Bergson, matière à penser, Paris 1996 J. Lombard,
Bergson. Création et éducation, Paris 1997 Ph. Soulez, Bergson. Biographie, Paris 1997
Bergson et les neurosciences. Actes du Colloque International de Neuro-Philosophie, Faculté Li-

1. FILOZOFIA ŻYCIA

bre de Médecine, Institut de Philosophie, red. Ph. Gallois, Le Plessis-Robinson 1997 J. Bar-
dy, Bergson professeur. Un lycée Blaise Pascal de Clermont-Ferrand (1883–1888); cours 1885–

1886; essai sur la nature de l’enseignement, Paris 1998 H.L. Fink, Bergson and Russian

modernism, 1900–1930, Evanston 1999 Y. Conry, L’évolution créatrice d’Henri Bergson. In-
vestigations critiques, Paris 2000 J. Mullarkey, Bergson and Philosophy, Notre Dame 2000

F. Worms, Le vocabulaire de Bergson, Paris 2000 K. Ansell-Pearson, Philosophy and the

Adventure of the Virtual. Bergson and the Time of Life, London 2002 B. Prado, Présence et

champ transcendental. Conscience et négativité dans la philosophie de Bergson, Hildesheim

2002 Bergson dans le siècle, red. R. Barbaras, F. Worms, Paris 2002 A. Panero, Commen-

taire des Essais et Conférences de Bergson, Paris 2003 S. Guerlac, Thinking in Time. An In-
troduction to Henri Bergson, Ithaca 2006 A. Panero, Corps, cerreau et esprit chez Bergson,
Paris 2006 P.A. Miguel, Bergson au l’imagination métaphysique, Paris 2007 M. Vollet,

Die Wurzel unserer Wirklichkeit. Problem und Begriff des Möglichen bei Henri Bergson, Frei-

burg im Breisgau – München 2007.

Bibliografi a porównawcza

B. Bornstein, Kant i Bergson. Studium o zasadniczym problemacie teorii poznania, „Przegląd
Filozoﬁ czny” 1913, z. 2–3 P.S. Basu, Bergson et le Vedanta, Montpellier 1930 R.J. Co-
hen, Morale individualiste ou morale sociale. Henri Bergson ou Josué Jèhouda. Préface du
Professeur Henri Baruk, Paris 1950 R.-M. Mossé-Bastide, Bergson et Plotin, Paris 1959
M. Barthélemy-Madaule, Bergson et Teilhard de Chardin, Paris 1963 M. Barthélemy-Ma-

daule, Bergson adversaire de Kant. Étude critique de la conception bergsonienne du kantisme
suivie d’une bibliographie kantienne, Paris 1966 A. Fressin, La perception chez Bergson et
chez Merleau-Ponty, Paris 1967 L. Giroux, Durée pure et temporalité. Bergson et Heideg-
ger, Tournai – Montreal 1971 J. Kozłowski, Pojęcie ewolucji u Bergsona i Teilharda de Char-
din, Warszawa 1972 J.N. Megay, Bergson et Proust. Essai de mise au point de la question
de l’inﬂ uence de Bergson sur Proust, Paris 1976 S. Borzym, W kręgu idei Bergsonowskich
w Polsce: Abramowski i Znaniecki, „Archiwum Historii Filozoﬁ i i Myśli Społecznej” 1977,
t. 23, s. 275–314 M. Kępczyńska, Alienacja „cogito”. O zadaniach psychologii u Bergsona
i Junga, „Archiwum Historii Filozoﬁ i i Myśli Społecznej” 1980, t. 26, s. 217–243 S. Bo-
rzym, Ingardenowska krytyka bergsonizmu jako teorii poznania, „Studia Filozoﬁ czne” 1981,
nr 11 E. Lisciani-Petrini, Memoria e poesia. Bergson, Jankélévitch, Heidegger, Napoli 1983

P. Douglass, Bergson, Eliot and American Literature, Lexington 1986 F. Duyckaerts, Une

forme d’intériorité chez Aristote et Bergson, Liège 1986 C. Cavarnos, A Dialogue Between
Bergson, Aristotle, and Philologos. A Comparative and Critical Study of Some Aspects of Henri
Bergsons’s Theory of Knowledge and of Reality, Belmont 1988 S. Borzym, Heidegger a Berg-
son. Powinowactwo i obcość, „Aletheia” 1990, nr 4 M. Cariou, Bergson et Bachelard, Pa-
ris 1995 F. Nethercott, Une rencontre philosophique. Bergson en Russie (1907–1917), Pa-
ris 1995 S. Tsukada, L’immédiat chez H. Bergson et G. Marcel, Louvain – Paris 1995
M. Jakubowska, „Wszechświat jako kino w sobie”, czyli wprowadzenie do Deleuze’jańskich
komentarzy do Bergsona, „Studia Filmoznawcze” 1998, t. 19, s. 137–152 H.L. Fink, Berg-
son and Russian Modernism, 1900–1930, Evanston 1999 K. Premur, Bergson i Buddha, Za-
greb 2000 A. Genovesi, Bergson e Einstein. Dalla percezione della durata alla concezione
del tempo, Milano 2001 R. Breeur, Vrijheid en bewustzijn. Essays over Descartes, Bergson
en Sartre, Leuven 2002 G. Fitzi, Soziale Erfahrung und Lebensphilosophie. Georg Simmels
Beziehung zu Henri Bergson, Konstanz 2002 M. Subacchi, Bergson, Heidegger, Sartre. Il
problema della negazione e del nulla, Firenze 2002 D. Leszczyński, Bachelard i Bergson.
Spór o naturę czasu, „Principia” 2003, t. 34, s. 53–82 P. Montebello, L’autre métaphysique.

BIBLIOGR AFIA

Essai sur la philosophie de la nature – Ravaisson, Tarde, Nietzsche et Bergson, Paris 2003
Ereignis auf Französisch. Von Bergson bis Deleuze, red. M. Rölli, München 2004 F. Caeymaex,
Sartre, Merleau-Ponty, Bergson. Les Phénoménolgies existentialistes et leur héritage bergsonien,
Hildesheim – Zürich – New York 2005 M. Muldoon, Bergson, Merleau-Ponty and Ricoeur
in Search of Time, Self and Meaning, Pittsburgh 2006 L. Dittman, Matisse begegnet Berg-
son. Reﬂ exionen zu Kunst und Philosophie, Köln 2008 M. Gillissen, Philosophie des Enga-
gements. Bergson – Husserl – Sartre – Merleau-Ponty, Freiburg im Breisgau – München 2008.

1. FILOZOFIA ŻYCIA

Oswald Spengler

Bibliografia podmiotowa

Główne dzieła

Der Untergang des Abendlandes. Umrisse einer Morphologie der Weltgeschichte, t. 1: Gestalt
und Wirklichkeit, München 1918; t. 2: Welthistorische Perspektiven, München 1922 Preus-
sentum und Sozialismus, München 1919 Neubau des Deutschen Reiches, München 1924

Der Mensch und die Technik. Beitrag zu einer Philosophie des Lebens, München 1931

Jahre der Entscheidung, München 1933 Reden und Aufsätze, red. H. Kornhardt, München
1931 Politische Schriften, München 1934 Gedanken, red. H. Kornhardt, München 1941

Briefe 1913–1936, red. A.M. Koktanek, München 1963 Urfragen. Fragmente aus dem Nach-
lass, red. A.M. Koktanek, München 1965 Frühzeit der Weltgeschichte. Fragmente aus dem
Nachlass, red. A.M. Koktanek, München 1966 Der Briefwechsel zwischen Oswald Speng-
ler und Wolfgang E. Groeger über russische Literatur, Zeitgeschichte und soziale Fragen, red.

X. Werner, Hamburg 1987.

Polskie przekłady fragmentów

Problemy metaﬁ zyczne, Rodzaje istnienia, tłum. M. Skwieciński, [w:] A. Kołakowski, Speng-
ler, Warszawa 1981 Historia, kultura, polityka. Wybór pism, tłum. A. Kołakowski, J. Łoziń-

ski, Warszawa 1990 Zmierzch Zachodu. Zarys morfologii historii uniwersalnej, skrót doko-
nany przez H. Wernera, tłum. J. Marzęcki, Warszawa 2001.

Bibliografie

J. Naeher, Oswald Spengler mit Selbstzeugnissen und Bilddokumenten, Reinbek 1984.

Bibliografia przedmiotowa

Bibliografi a przedmiotowa polskojęzyczna

P u b l i k a c j e z w a r t e

A. Rogalski, Oswald Spengler. (Zagadnienia żywotności jego poglądów), Poznań 1958 A. Ko-

łakowski, Spengler, Warszawa 1981 W. Kaniowski, Oswald Spengler. Filozof i pisarz poli-
tyczny, Łódź 1997.

A r t y k u ł y

Z. Łempicki, Oswald Spengler, „Przegląd Filozoﬁ czny” 1936, z. 3 [przedruk w: tenże, Wybór
pism, t. 1: Renesans, oświecenie, romantyzm i inne studia z historii kultury, oprac. H. Markiewicz,

BIBLIOGR AFIA

Warszawa 1966] A. Rogalski, Oswald Spengler, „Przegląd Zachodni” 1958, nr 6 A. Ko-

łakowski, Życie – kultura – cywilizacja. Historiozoﬁ a Oswalda Spenglera jako wyraz kryzysu
i krytyki kultury, „Archiwum Historii Filozoﬁ i i Myśli Społecznej” 1976, t. 22, s. 103–139

Th.W. Adorno, Spengler dziś, tłum. J. Stawiński, [w:] Szkoła frankfurcka, wybór i tłum. J. Ło-

ziński, t. 2, cz. 2, Warszawa 1987 A. Kołakowski, Wstęp, [w:] O. Spengler, Historia, kultura,
polityka. Wybór pism, tłum. A. Kołakowski, J. Łoziński, Warszawa 1990 M. Maciejewski,
Oswalda Spenglera interpretacja nazizmu. Ze studiów nad ideowymi ﬁ liacjami rewolucyjne-
go konserwatyzmu, „Archiwum Historii Myśli Politycznej” 1993, t. 3, s. 69–96 J. Marzęc-
ki, Oswalda Spenglera teoria kultur – uwagi krytyczne, „Zeszyty Naukowe. Ośrodek Nauk
Społecznych Politechniki Warszawskiej” 1997, z. 10, s. 111–122 J. Marzęcki, Przedmowa,

[w:] O. Spengler, Zmierzch Zachodu. Zarys morfologii historii uniwersalnej, tłum. J. Marzęc-

ki, Warszawa 2001 P. Sosiński, Koncepcja kolorowej rewolucji światowej w myśli politycznej
Oswalda Spenglera, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Studia nad Faszyzmem i Zbrodniami
Hitlerowskimi” 2002, nr 25, s. 45–57 P. Sosiński, Autorytarny pruski socjalizm Oswalda
Spenglera, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Studia nad Faszyzmem i Zbrodniami Hitlerow-
skimi” 2003, nr 26, s. 139–159 P. Sosiński, Poglądy Oswalda Spenglera na państwo, poli-
tykę, rewolucję i prawo, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Studia nad Faszyzmem i Zbrod-
niami Hitlerowskimi” 2004, nr 27, s. 99–122.

Bibliografi a przedmiotowa obcojęzyczna

H. Scholz, Zum „Untergang des Abendlandes”. Eine Auseinandersetzung mit Oswald Speng-
ler, Berlin 1920 O. Neurath, Anti-Spengler, München 1921 A. Messer, Oswald Spengler
als Philosoph, Stuttgart 1922 A. Zweiniger, Spengler im Dritten Reich. Eine Antwort auf
Oswald Spenglers „Jahre der Entscheidung”, Oldenburg 1933 J. von Leers, Spenglers welt-
politisches System und der Nationalsozialismus, Berlin 1934 Oswald Spengler zum Geden-
ken, red. P. Reusch, Nördlingen 1937 W. Düren, Meine Unterredung mit Oswald Speng-
ler. Die germanisch-abendländ. Idee, Bonn 1940 M. Schröter, Metaphysik des Untergangs.
Eine kulturkritische Studie über Oswald Spengler, München 1949 W. von Schrader, Einige
Gedanken über Spengler und die Gegenwart, Osterode 1951 H.S. Hughes, Oswald Speng-
ler. A Critical Estimate, New York [etc.] 1952 H.J. Schoeps, Vorläufer Spenglers. Studien
zum Geschichtspessimismus im 19. Jahrhundert, Leiden – Köln 1953 H. Lohberger, Oswald
Spengler Untergang. Einiges über den Kult der Kultur, Graz – Wien 1955 H. Willms, Die
Grundanschauungen und Grundlagen der Philosophie O. Spenglers, Bonn 1955 A. Baltzer,
Untergang oder Vollendung. Spenglers bleibende Bedeutung, Göttingen 1956 E. Stutz, Os-
wald Spengler als politischer Denker, Bern 1958 A. Baltzer, Oswald Spenglers Bedeutung
für die Gegenwart. Ein bisher uneröffnetes unveröffentliches Vermächtnis, Neheim-Hüsten

1959 A. Baltzer, Philosoph oder Prophet? Oswald Spenglers Vermächtnis und Voraussagen,

Neheim-Hüsten 1962 Spengler heute. 6 Essays, red. P.Ch. Ludz, München 1965 Speng-
ler-Studien, red. A.M. Koktanek, München 1965 A.M. Koktanek, Oswald Spengler in seiner

Zeit, München 1968 G. Murjahn, Romantik und Realismus in der Lehre Oswald Spenglers.
Ein Versuch, Berlin 1968 K.E. Eckermann, Oswald Spengler und die moderne Kulturkritik.
Darstellung und Bewertung der Thesen Spenglers sowie der Vergleich mit einigen neueren ge-

sellschafts- und staatstheoretischen Ansätzen, Bonn 1980 L. Giusso, Oswald Spengler, Pa-
dova 1980 J. Evola, Spengler e il tramonto dell’Occidente, Roma 1981 G. Merlio, Oswald
Spengler. Témoin de son temps, t. 1–2, Stuttgart 1982 D. Felken, Oswald Spengler. Konser-
vativer Denker zwischen Kaiserreich und Diktatur, München 1988 Der Fall Spengler. Eine
kritische Bilanz, red. A. Demandt, J. Farrenkopf, Köln [etc.] 1994 D. Conte, Introduzio-
ne a Spengler, Roma – Bari 1997 F. Boterman, Oswald Spengler und sein „Untergang des

1. FILOZOFIA ŻYCIA

Abendlandes”, Köln 2000 J. Farrenkopf, Prophet of Decline. Spengler on World History and

Politics, Baton Rouge 2001 D. Conte, Oswald Spengler. Eine Einführung, Leipzig 2004
F.A. Cacciatore, Indagini su Oswald Spengler, Soveria Mannelli 2005 T. Grasberger, „Eu -
ropa ist leerer Schall”. Oswald Spengler – Kulturphilosoph, München 2005 S. Osmančević,
Oswald Spengler und das Ende der Geschichte, Wien 2007.

Bibliografi a porównawcza

H. Thirring, Anti-Nietzsche. Anti-Spengler. Gesammelte Aufsätze und Reden zur Demokrati-
schen Erziehung, Wien 1947 A. von Martin, Geistige Wegbereiter des deutschen Zusam-
menbruchs. Hegel, Nietzsche, Spengler, Recklinghausen 1948 L. Englert, Eduard Spranger
und Oswald Spengler, [w:] Spengler-Studien, red. A.M. Koktanek, München 1965 M. Fer-
rari Zumbini, Untergänge und Morgenröten. Über Spengler und Nietzsche, „Nietzsche-Stu-
dien” 1976, nr 5, s. 194–254 R. Ferber, Wittgenstein und Spengler, „Archiv für Geschichte
der Philosophie” 1991, nr 2, s. 188–207 M. Ferrari Zumbini, Untergänge und Morgenröten.
Nietzsche – Spengler – Antisemitismus, Würzburg 1999 B. Besslich, Faszination des Ver-
falls. Thomas Mann und Oswald Spengler, Berlin 2002.

BIBLIOGR AFIA

José Ortega y Gasset

Bibliografia podmiotowa

Główne dzieła i dzieła zebrane

Meditaciones del Quijote. Meditación preliminar, meditación primera, Madrid 1914 Vieja
y nueva politica, Madrid 1914 Personas, obras, cosas, Madrid 1916 El espectador, t. 1–8,
Madrid 1916–1934 España invertebrada. Bosuejo de algunos pensamientos históricos, Ma-

drid 1921 El tema de nuestro tiempo. El ocaso de las revoluciones. El sentido histórico de la
teoría de Einstein, Madrid 1923 Las Atlántidas, Madrid 1924 Triptico. I Mirabeau o el
político, Madrid 1927 Notas, Madrid 1928 Kant (1724–1924). Reﬂ exiones del centena-
rio, Madrid 1929 Misión de la universidad. Sobre reforma universitaria, Madrid 1930

La rebelión de las masas, Madrid 1930 Rectiﬁ cación de la República, Madrid 1931 La
redención de las provincias y la decencia nacional. Artículos de 1927 y 1930, Madrid 1931
Goethe desde dentro, Madrid 1933 Ensimismamiento y alteración. Meditación de la téc-
nica, Buenos Aires 1939 El libro de las misiones, Madrid 1940 Ideas y creencias, Bue-
nos Aires 1940 Estudios sobre el amor, Madrid 1941 Historia como sistema y Del Impe-
rio Romano, Madrid 1941 Mocedades, Buenos Aires 1941 Esquema de la crisis, Madrid

1942 Teoría de Andalucía y otros ensayos, Madrid 1942 Dos prólogos. A un tratado de

monetaria. A una historia de la ﬁ losofía, Madrid 1945 Papeles sobre Velázquez y Goya,
Madrid 1950 Velázquez, Madrid 1954 El hombre y la gente, t. 1–2, Madrid 1957 En
torno a Galileo, Madrid 1958 La idea del principio en Leibniz y la evolución de la teoría
deductiva, Buenos Aires 1958 Idea del teatro, Madrid 1958 Meditación del pueblo jo-
ven, Buenos Aires 1958 Qué es ﬁ losofía?, Madrid 1958 Apuntes sobre el pensamien-
to, Madrid 1959 Meditación de Europa, Madrid 1960 Origen y epilogo de la ﬁ losofía,
Buenos Aires 1960 Una interpretación de la historia universal. En torno a Toynbee, Ma-
drid 1960 Vives-Goethe. Conferencias, Madrid 1961 Pasado y porvenir para el hombre
actual, Madrid 1962 Unas leccio nes de metaﬁ síca, Madrid 1966 Sobre la razón históri-
ca, Madrid 1979.

Obras completas de José Ortega y Gasset, t. 1–12, Madrid: t. 1–2, 1946; t. 3–6, 1947; t. 7, 1961;

t. 8–9, 1962; t. 10–11, 1969; t. 12, 1983.

Polskie przekłady dzieł

Dehumanizacja sztuki i inne eseje, tłum. P. Niklewicz, Warszawa 1980 Bunt mas i inne pis-
ma socjologiczne, tłum. H. Woźniakowski, P. Niklewicz, Warszawa 1982 Szkice o miłości,
tłum. K. Kamyszew, Warszawa 1989 Po co wracamy do ﬁ lozoﬁ i, tłum. E. Burska, M. Iwiń-

ska, A. Jancewicz, Warszawa 1992 Wokół Galileusza, tłum. E. Burska, Warszawa 1993

Ewolucja teorii dedukcyjnej. Pojęcie zasady u Leibniza, tłum. E. Burska, Gdańsk 2004 Roz-
myślania o Europie, tłum. H. Woźniakowski, Warszawa 2006 Medytacje o „Don Kichocie”,
tłum. J. Wojcieszak, Warszawa 2008.

1. FILOZOFIA ŻYCIA

Polskie przekłady fragmentów

Don Juan w obchodzie historycznym. Rzeczywisty Don Juan Moliera, Byrona, Puszkina, Zor-
rili, tłum. M.N., „Comoedia” 1926, nr 3 Atlantydy, „Droga” 1929, nr 2; nr 3 O dehu-
manizacji sztuki, tłum. H. Zaworska, „Twórczość” 1957, nr 12 Uwagi o powieści, tłum.
M. Żurowski, „Przegląd Humanistyczny” 1958, nr 2 Człowiek stadowy i specjalista, [w:]
G. Picon, Panorama myśli współczesnej, Paris 1960 Proust a impresjonizm, tłum. J. Błoń-

ski, [w:] Proust w oczach krytyki światowej, Warszawa 1970 Barbarzyństwo specjalizacji,
tłum. M. Płużański, „Nowy Wyraz” 1973, nr 5 Misja uniwersytetu, tłum. H. Woźniakow-
ski, „Znak” 1979, nr 6, s. 712–731 Medytować – myśleć – działać, tłum. H. Woźniakow-
ski, „Znak” 1979, nr 10, s. 1007–1022 Ani racjonalizm, ani witalizm, tłum. A. Jancewicz,

„Znak” 1987, nr 8–9, s. 13–24 Velázquez i Goya, tłum. R. Kalicki, Warszawa 1993 Leib -

nizjański optymizm, tłum. E. Burska, S. Cichowicz, „Twórczość” 2000, nr 7, s. 95–102 Sta-
ra i nowa polityka; Medytacje nad „Don Kichotem”; Esej o estetyce zamiast prologu; Praw-
da i perspektywa; Nie „nowoczesny”, ale „bardzo dwudziestowieczny”; Magia tego co „być
powinno”; Filozoﬁ czna fala; Uwagi o myśleniu, jego teurgia i jego demiurgia, tłum. R. Gaj,

[w:] R. Gaj, Ortega y Gasset, Warszawa 2007.

Bibliografia przedmiotowa

Bibliografi a przedmiotowa polskojęzyczna

P u b l i k a c j e z w a r t e

E. Górski, José Ortega y Gassset i kryzys ideologii hiszpańskiej, Wrocław 1982 R. Gaj, Or-
tega y Gasset, Warszawa 2007.

A r t y k u ł y

J.E. Skiwski, O istotę współczesności, „Wiadomości Literackie” 1932, nr 7 A. Górski, Za-

dania naszego czasu, „Marchołt” 1936, nr 3 J. Kelera, Czyżby „dehumanizacja sztuki”?,

„Odra” 1958, nr 12 S. Krzemień-Ojak, Estetyka konserwatyzmu: Ortega y Gasset, „Studia

Estetyczne” 1971, t. 8 L. Grudziński, Kategoria przyszłości historycznej w ﬁ lozoﬁ i José Orte-
gi y Gasseta, „Biuletyn Lubelskiego Towarzystwa Naukowego. Humanistyka” 1972, nr 13–14

J.R. Cole, S. Cole, Hipoteza Ortegi, „Zagadnienia Naukoznawstwa” 1973, z. 4 A. Komo-

rowski, W kręgu kryzysu kultury, „Student” 1975, nr 22 J. Sztumski, José Ortega y Gasset,

„Studia Filozoﬁ czne” 1977, nr 1 S. Cichowicz, Ortega y Gasset, „Twórczość” 1979, nr 12

J. Szacki, Wstęp do wydania polskiego, [w:] J. Ortega y Gasset, Bunt mas i inne pisma socjo-

logiczne, tłum. H. Woźniakowski, P. Niklewicz, Warszawa 1982 B. Baran, Socjologia Orte-
gi, „Znak” 1983, nr 8, s. 1326–1332 K. Wieczorek, Kreatywistyczny model człowieka w ﬁ -
lozoﬁ i J. Ortegi y Gasseta (w setną rocznicę urodzin ﬁ lozofa), „Studia Filozoﬁ czne” 1983, nr

4, s. 69–85 M. Rutkowski, Kilka uwag o koncepcji jednostki ludzkiej u José Ortegi y Gasse-

ta, „Studia Filozoﬁ czne” 1984, nr 4 A. Sawicka, Drugie czytanie Ortegi, „Znak” 1984, nr

11–12, s. 1668–1676 M. Szpakowska, Sobre el amor, [w:] J. Ortega y Gasset, Szkice o miło-

ści, tłum. K. Kamyszew, Warszawa 1989 S. Cichowicz, Wracając do Ortegi, [w:] J. Ortega
y Gasset, Po co wracamy do ﬁ lozoﬁ i?, tłum. E. Burska, M. Iwińska, A. Jancewicz, Warszawa

1992 A. Lewicka-Strzałecka, Kontrowersje związane z weryﬁ kacją hipotezy Ortegi, „Zagad-

nienia Naukoznawstwa” 1992–1993, z. 1–8, s. 3–14 K. Polit, Życie jako kategoria aksjolo-
giczna w poglądach José Ortegi y Gasseta, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska.

BIBLIOGR AFIA

Sectio I. Philosophia-Sociologia” 1994, t. 19, 95–101 M. Jagłowski, La reblión de las masas,

[w:] Przewodnik po literaturze ﬁ lozoﬁ cznej XX wieku, red. B. Skarga, przy współpr. S. Bo-

rzyma, H. Floryńskiej-Lalewicz, t. 4, Warszawa 1996 P. Nowakowski, Velázquez i Goethe
w interpretacji José Ortegi y Gasseta, „Ikonotheka” 1996, t. 10, s. 51–69 M. Jagłowski, Spór
o ﬁ lozoﬁ ę Ortegi y Gasseta, „Humanizm i Przyrodoznawstwo” 1997, t. 3, s. 129–139 T. Ble-
czyc, Człowiek Ortegi y Gasseta, „Zeszyty Naukowe ZSB w Kołobrzegu” 1998, nr 1, s. 11–18

L. Tomaszewska, Uczucie miłości w antropologii José Ortegi y Gasseta, „Kultura i Eduka-

cja” 1998, nr 2, s. 59–62 S. Cichowicz, Wracając do Ortegi, do pasji życia, [w:] tenże, O re-
ﬂ eksję konkretną. Cztery przykłady historyczne, Gdańsk 2002 A. Dubik, José Ortega y Gas-
set. Życie wedle „linii najmniejszego oporu”, „Ruch Filozoﬁ czny” 2003, nr 4, s. 639–647
I. Zubiaur, Narodziny ﬁ lozoﬁ i. Myśl hiszpańska od krauzizmu do Ortegi, „Zeszyty Nauko-

we KUL” 2003, nr 1–2.

Bibliografi a przedmiotowa obcojęzyczna

Ch. Cascalès, L’humanisme d’Ortega y Gasset, Paris 1957 Ch. Ceplecha, The Historical

Thought of José Ortega y Gasset, Washington 1958 B. Gräﬁ n von Galen, Die Kultur- und Ge-

sellschaftsethik José Ortega y Gasset, Heidelberg 1959 F. Vela, Ortega y los existencialismos,
Madrid 1961 J.L.L. Aranguren, La ética de Ortega, Madrid 1966 A. Rodiguez Huéscar,
Perspectiva y verdad. El problema de la verdad en Ortega, Madrid 1966 P. Cepeda Calza-
da, Las ideas políticas de Ortega y Gasset, Valladolid 1968 J.L. Abellán, Biografía completa
de José Ortega y Gasset, Madrid 1969 A. Guy, Ortega y Gasset ou la raison vitale et histori-
que, Paris 1969 E. Aguado, Ortega y Gasset, Madrid 1970 J.W. Diaz, The Major Themes
of Existentialism in the Work of José Ortega y Gasset, Chapel Hill 1970 F.E. Lafuente
Ferrari, Ortega y las artes visuales, Madrid 1970 J. Marias, Acerca de Ortega, Madrid 1971

L. Pellicani, Antropologia ed ética di Ortega y Gasset, Napoli 1971 J. Bayón, Razón vi-

tal y dialéctica en Ortega, Madrid 1972 J. Ferrater Mora, Ortega y Gasset. Etapas de una
ﬁ losofía, Barcelona 1973 Ph.W. Silver, Ortega as Phenomenologist. The Genesis of Me-
ditations on Quixote, New York 1978 M. Ortega, Ortega y Gasset, mi padre, Barcelona 1983

S. Rábade Romeo, Ortega y Gasset, ﬁ lósofo. Hombre, conocimiento y razón, Madrid 1983
Ortega y Gasset, 1883–1955. Centenario de su nacimiento, Madrid 1983 Ortega y Gasset.

Filosofía, sociedad, lenguaje, Santiago 1984 N. Guillermo, El quehacer humano y el ser in-

digente en la ﬁ losofía de Ortega y Gasset, Roma 1987 P.H. Dust, Ortega y Gasset and the

Question of Modernity, Minneapolis 1989 R. Lucas Lucas, Hacerse hombre. La ﬁ losofía del
hombre según José Ortega y Gasset, Roma 1989 L. Infantino, Ortega y Gasset. Una intro-

duzione, Roma 1990 C. Morón Arroyo, Ortega y Gasset. Un Humanista para nuestro tiem-
po, Erie 1992 J.T. Graham, A Pragmatist Philosophy of Life in Ortega y Gasset, Colum-
bia 1994 A. Savignano, Introduzione a Ortega y Gasset, Roma 1996 R. García Alonso,

El náufrago ilusionado. La estética de José Ortega y Gasset, Madrid 1997 Política y socie-

dad en José Ortega y Gasset. En torno a „Vieja y nueva política”, red. M.T. Lopez de la Vieja,
Barcelona 1997 E. Aguilar, Nación y estado en el pensamiento de Ortega y Gasset, Buenos

Aires 1998 J.L. Abellán, Ortega y Gasset y los orígenes de la transición democrática, Ma-

drid 2000 F. Jung-Lindemann, Zur Rezeption des Werkes von José Ortega y Gasset in den
deutschsprachigen Ländern. Unter besonderer Berücksichtigung des Verhältnisses von philo-
sophischer und populärer Rezeption in Deutschland nach 1945, Frankfurt am Main [etc.] 2001

Y. Lorvellec, Ortega y Gasset. L’exigence de la vérité, Paris 2001 T.J. Salas Fernández,

Ortega y Gasset, teórico de la novela, Málaga 2001 Ortega y Gasset pensatore e narratore

dell’Europa (Milano, 13–14 novembre 1998, Gargano del Garda, 16–18 novembre 1998), red.
F. Moiso, Milano 2001 J. Zamora Bonilla, Ortega y Gasset, Barcelona 2002 J.F. Arriola,

1. FILOZOFIA ŻYCIA

La libertad, la autoridad y el poder en el pensamiento ﬁ losóﬁ co de José Ortega y Gasset, Méxi-
co 2003 J. Lasaga Medina, José Ortega y Gasset (1883–1955). Vida y ﬁ losofía, Madrid 2003

P.B. Gonzalez, Human Existence as Radical Reality. Ortega y Gasset’s Philosophy of Subjec-

tivity, St. Paul 2005.

Bibliografi a porównawcza

A. Rogalski, Dwaj diagności kultury współczesnej (J. Ortega y Gasset i Karl Jaspers), „Życie

i Myśl” 1958, nr 5–6 A. Guy, Ortega y Gasset, crítico de Aristoteles. La ambiguedad del
modo de pensar peripatético, juzgada por el raciovitalismo, Madrid 1968 P. Garagorri, Una-
muno y Ortega, Madrid 1972 N. Gonzalez-Caminero, Ortega y el promer Heidegger, „Grego-
rianum” 1975, nr 1 N. Gonzalez-Caminero, Ortega y el segundo Heidegger, „Gregorianum”

1975, nr 4 C.M. Cobaleda, Ortega y Toynbee. Un estudio comparación de sus procedimientos

gnoseológicos, Salamanca 1976 C. Rojas, Unamuno y Ortega. Intelectuales frente al drama,
Barcelona 1977 P. Nowakowski, Velázquez i Goethe w interpretacji José Ortegi y Gasseta,

„Ikonotheka” 1996, t. 10 L.X. Álvarez, La última ﬁ losofía de Ortega y Gasset. En torno a la

idea de principio en Leibniz, Oviedo 2003 I. Zubiaur, Narodziny ﬁ lozoﬁ i. Myśl hiszpańska
od krauzizmu do Ortegi, „Zeszyty Naukowe KUL” 2003, nr 1–2, s. 73–86 R. Gaj, Heidegger
i Ortega – problem ﬁ lozoﬁ cznego prekursorstwa, „Edukacja Filozoﬁ czna” 2004, nr 38, s. 59–
80 H.N. Tuttle, Human Life is Radical Reality. An Idea Developed from the Conceptions of
Dilthey, Heidegger, and Ortega y Gasset, New York [etc.] 2005 S. Zangrando, Aspetti della
teoria del romanza. Ortega y Gasset, Lukács, Bachtin, Trento 2006.

BIBLIOGR AFIA

Georg Simmel

Bibliografia podmiotowa

Główne dzieła i dzieła zebrane

Über soziale Differenzierung. Soziologische und psychologische Untersuchungen, Leipzig 1890

Die Probleme der Geschichtsphilosophie. Eine erkenntnistheoretische Studie, Leipzig 1892

Einleitung in die Moralwissenschaft. Eine Kritik der ethischen Grundbegriffe, t. 1, Berlin 1892;
t. 2, Berlin 1893 Philosophie des Geldes, Leipzig 1900 Kant. Sechszehn Vorlesungen ge-
halten an der Berliner Universität, Leipzig 1904 Kant und Goethe. Zur Geschichte der mo-

dernen Weltanschauung, Berlin 1906 Die Religion, [w:] Die Gesellschaft. Sammlung sozial-
psychologischer Monographien, t. 2, red. M. Buber, Frankfurt am Main 1906 Schopenhauer
und Nietzsche. Ein Vortragszyklus, Leipzig 1907 Soziologie. Untersuchungen über die For-
men der Vergesellschaftung, Leipzig 1908 Hauptprobleme der Philosophie, Leipzig 1910

Philosophische Kultur. Gesammelte Essays. Über das Abenteuer, die Geschlechter und die Kri-
se der Moderne, Leipzig 1911 Goethe, Leipzig 1913 Rembrandt. Ein kunstphilosophi-
scher Versuch, Leipzig 1916 Grundfragen der Soziologie. Individuum und Gesellschaft, Ber-
lin 1917 Lebensanschauung. Vier metaphysische Kapitel, München – Leipzig 1918 Vom

Wesen des historischen Verstehens, Berlin 1918 Zur Philosophie der Kunst. Philosophische

und kunstphilosophische Aufsätze, red. G. Simmel, Potsdam 1922 Fragmente und Aufsät-
ze aus dem Nachlass und Veröffentlichungen der letzten Jahre, red. G. Kantorowicz, München

1923 Slavica. Russland im Europa und Asien, Leipzig 1935 Rembrandtstudien, Basel
1953 Brücke und Tür. Essays des Philosophen zur Geschichte, Religion, Kunst und Gesell-

schaft, red. M. Landmann, M. Susman, Stuttgart 1957 Schriften zur Soziologie. Eine Aus-
wahl, red. H.-J. Dahme, O. Rammstedt, Frankfurt am Main 1983 Das Individuum und die
Freiheit. Essais, Berlin 1984 Schriften zur Philosophie und Soziologie der Geschlechter, red.
H.-J. Dahme, K.C. Köhnke, Frankfurt am Main 1985 Das individuelle Gesetz. Philosophi-
sche Exkurse, red. M. Landmann, Frankfurt am Main 1986 Gesammelte Schriften zur Reli-
gionssoziologie, red. H.J. Helle, Berlin 1989 Vom Wesen der Moderne. Essays zur Philoso-
phie und Ästhetik, red. J. Werner, Hamburg 1990.

Gesammelte Werke, t. 1–2, Berlin 1958 Gesamtausgabe, red. O. Rammstedt, Frankfurt
am Main, t. 1: Das Wesen der Materie nach Kant’s Physischer Monadologie. Abhandlungen

1882–1884, Rezensionen 1883–1901, red. K.Ch. Köhnke, 1999; t. 2: Aufsätze 1887 bis 1890.

Über sociale Differenzierung. Die Probleme der Geschichtsphilosophie (1892), red. H.-J. Dah-

me, 1989; t. 3: Einleitung in die Moralwissenschaft. Eine Kritik der ethischen Grundbegrif-
fe, cz. 1, red. K.Ch. Köhnke, 1989; t. 4: Einleitung in die Moralwissenschaft. Eine Kritik der
ethischen Grundbegriffe, cz. 2, red. K.Ch. Köhnke, 1991; t. 5: Aufsätze und Abhandlungen

1894 bis 1900, red. H.-J. Dahme, D.P. Frisby, 1992; t. 6: Philosophie des Geldes, red. D.P. Fris-

by, K.Ch. Köhnke, 1989; t. 7: Aufsätze und Abhandlungen, 1901–1908, cz. 1, red. R. Kram-
me, A. Rammstedt, O. Rammstedt, 1995; t. 8: Aufsätze und Abhandlungen, 1901–1908, cz.

2, red. A. Cavalli, V. Krech, 1993; t. 9: Kant. Die Probleme der Geschichtsphilosophie. (Zwei-

te Fassung 1905/1907), red. G. Oakes, K. Röttgers, 1997; t. 10: Philosophie der Mode (1905).

Die Religion (1906/1912). Kant und Goethe (1906/1916). Schopenhauer und Nietzsche, red.
M. Behr, G. Schmidt, 1995; t. 11: Soziologie. Untersuchungen über die Formen der Vergesell-
schaftung, red. O. Rammstedt, 1992; t. 12: Aufsätze und Abhandlungen 1909–1918, cz. 1, red.

1. FILOZOFIA ŻYCIA

R. Kramme, A. Rammstedt, 2001; t. 13: Aufsätze und Abhandlungen 1909–1918, cz. 2, red.
K. Latzel, 2000; t. 14: Hauptprobleme der Philosophie. Philosophische Kultur, red. R. Kramme,
O. Rammstedt, 1996; t. 15: Goethe. Deutschlands innere Wandlung. Das Problem der histori-
schen Zeit. Rembrandt, red. U. Kösser, H.-M. Kruckis, 2003; t. 16: Der Krieg und die geistigen
Entscheidungen. Grundfragen der Soziologie. Vom Wesen des historischen Verstehens. Der Kon-
ﬂ ikt der modernen Kultur. Lebensanschauung, red. G. Fitzi, O. Rammstedt, 1999; t. 17: Mis-
zellen, Glossen, Stellungnahmen, Umfrageantworten, Leserbriefe, Diskussionsbeiträge, 1889–

1918. Anonyme und pseudonyme Veröffentlichungen 1888–1920, red. K.Ch. Köhnke, 2004;

t. 18: Englischsprachige Veröffentlichungen 1893–1910, red. D.P. Frisby, 2000; t. 19: Franzö-
sisch- und italienischsprachige Veröffentlichungen. Melanges de philosophie relativiste, red.
Ch. Papilloud, A. Rammstedt, P. Watier, 2002; t. 20: Postume Veröffentlichungen, Ungedruck-
tes, Schulpädagogik, red. T. Karlsruhen, 2004.

Polskie przekłady dzieł i wyborów tekstów

Zagadnienia ﬁ lozoﬁ i dziejów, tłum. W.M. Kozłowski, Warszawa 1902 Estetyka ciężkości,

tłum. St. G., Warszawa 1904 Filozoﬁ a pieniądza, tłum. L. Belmont, Warszawa 1904; Filozo-
ﬁ a pieniądza, tłum. A. Przyłębski, Poznań 1997 Jak się utrzymują formy społeczne, Lwów

1904 Socjologia, tłum. M. Łukasiewicz, Warszawa 1975 Most i drzwi, tłum. M. Łukasie-

wicz, Warszawa 2006 Filozoﬁ a życia. Cztery rozdziały metaﬁ zyczne, tłum. M. Tokarzew-

ska, Warszawa 2007.

Polskie przekłady fragmentów

Konﬂ ikt w kulturze współczesnej; Transcendentny charakter życia; Filozoﬁ a mody; Kultu-
ra subiektywna, tłum. S. Magala, [w:] S. Magala, Simmel, Warszawa 1980 Schopenhauer
i Nietzsche, tłum. G. Sowinski, „Koniec Wieku” 1992, nr 5, s. 54–57 O istocie rozumie-
nia historycznego, tłum. G. Sowinski, [w:] Wokół rozumienia. Studia i szkice z hermeneutyki,

red. G. Sowinski, Kraków 1993 Życie i czas, tłum. G. Sowinski, „Logos i Ethos” 1993,
nr 1, s. 213–216 Idea Europy, tłum. K. Łukasiewicz, „Przegląd Humanistyczny” 1994,
nr 6, s. 147–150 Most i drzwi, tłum. K. Łukasiewicz, „Odra” 1996, nr 5, s. 33–36 Impe-
ratyw kategoryczny Kanta, tłum. J. Gajda-Krynicka, B. Trochimska-Kubacka, [w:] Neokan-
tyzm, wstęp i wybór tekstów B. Trochimska-Kubacka, Wrocław 1997 Filozoﬁ a mody, tłum.
S. Magala, „Res Publica Nowa” 2002, nr 10, s. 106–110 Problem portretu, tłum. M. Łuka-
siewicz, „Sztuka i Filozoﬁ a” 2005, nr 27.

Bibliografia przedmiotowa

Bibliografi a przedmiotowa polskojęzyczna

P u b l i k a c j e z w a r t e

S. Magala, Simmel, Warszawa 1980 S. Cieśla, Georg Simmel i podstawy jego socjologii. Roz-
prawa habilitacyjna, Lublin 1993.

BIBLIOGR AFIA

A r t y k u ł y

W. Feldman, Szkice socjologiczne. 1. Przedmiot nauki o społeczeństwie, „Przegląd Tygodniowy”
1896, nr 1 M. Handelsman, Z najnowszej historiograﬁ i niemieckiej, „Przegląd Historyczny”
1906, t. 2, z. 1 H. Aschkenasy, Teoria rozwoju w teorii poznania, „Przegląd Filozoﬁ czny”
1909, z. 3 K. Irzykowski, Wychowanie woli, „Nowa Reforma” 1910 K. Błeszyński, Trze-

cie państwo, „Krytyka” 1911, t. 30, z. 5 B. Jasinowski, Teoria doboru naturalnego a teoria
poznania, „Przegląd Filozoﬁ czny” 1911, z. 1 I. Halpern, Jerzy Simmel, „Przegląd Filozo-
ﬁ czny” 1918, z. 1–2 K. Irzykowski, Simmel, „Maski” 1918, z. 30 J. Gałecki, Pragmatyzm
Simmla, „Kwartalnik Filozoﬁ czny” 1930 S. Borzym, Georg Simmel. Metaﬁ zyka życia, [w:]

U progu współczesności. Z dziejów doktryn antypozytywistycznych, red. B. Skarga, Wrocław

1978 S. Borzym, Lebensanschauung. Vier metaphysische Kapitel, [w:] Przewodnik po lite-

raturze ﬁ lozoﬁ cznej XX wieku, red. B. Skarga, przy współpr. S. Borzyma, H. Floryńskiej-Lale-

wicz, t. 3, Warszawa 1995 S. Borzym, Simmel w Polsce, [w:] tenże, Przeszłość dla przyszło-
ści. Z dziejów myśli polskiej, Warszawa 2003 S. Borzym, Wstęp, [w:] G. Simmel, Filozoﬁ a
życia. Cztery rozdziały metaﬁ zyczne, tłum. M. Tokarzewska, Warszawa 2007.

Bibliografi a przedmiotowa obcojęzyczna

A. Mamelet, Le relativisme philosophique chez Georg Simmel, Paris 1914 M. Adler, Georg

Simmels Bedeutung für die Geistesgeschichte, Wien 1919 N.J. Spykman, The Social Theory

of Georg Simmel, Chicago 1925 R.E. Park, Soziologische Vorlesungen von Georg Simmel. Ge-
halten an der Universität Berlin im Wintersemester 1899, Chicago 1931 Buch des Dankes
an Georg Simmel. Briefe, Erinnerungen, Bibliographie. Zu seinem 100. Geburtstag am 1. März

1958, red. K. Gassen, M. Landmann, Berlin 1958 M. Susman, Die geistige Gestalt Georg Sim-

mels, Tübingen 1959 Georg Simmel 1858–1918. A Collection of Essays, with Translations
and a Bibliography, red. K.H. Wolff, Ohio 1959 H. Müller, Lebensphilosophie und Religion
bei Georg Simmel, Berlin 1960 R.H. Weingartner, Experience and Culture. The Philosophy
of Georg Simmel, Middletown 1960 I. Bauer, Die Tragik in der Existenz des modernen
Menschen bei G. Simmel, Berlin 1962 L.A. Coser, Georg Simmel. Makers of Modern Social
Science, Engelwood Cliffs 1965 Essays on Sociology, Philosophy and Aesthetics, red. K.H. Wolff,
New York 1965 G. Giovanni, Teoria della conoscenza e ﬁ losoﬁ a della vita in Georg Simmel,
Roma 1968 H. Liebschütz, Von Georg Simmel zu Franz Rosenzweig. Studien zum jüdischen
Denken im deutschen Kulturbereich, Tübingen 1970 H.J. Becher, Georg Simmel. Die Grund-
lagen seiner Soziologie, Stuttgart 1971 P.E. Schnabel, Die soziologische Gesamtkonzeption
Georg Simmels. Eine wissenschaftshistorische und wissenschaftstheoretische Untersuchung,
Stuttgart 1974 W.P. Wiesehöfer, Der unmetaphysische Mensch. Untersuchungen zur Anthro-
pologie im Frühwerk Georg Simmels, Tübingen 1975 P.A. Lawrence, Georg Simmel. Socio-
logist and European, Sunbury-on-Thames 1976 P. Christian, Einheit und Zwiespalt. Zum
hegelianisierenden Denken in der Philosophie und Soziologie Georg Simmels, Berlin 1978
F. Pohlmann, Das soziologisch-philosophische Werk Georg Simmels und sein geistesgeschicht-
liches Umfeld, Freiburg 1979 H.-J. Dahme, Soziologie als exakte Wissenschaft. Georg Sim-
mels Ansatz und seine Bedeutung in der gegenwärtigen Soziologie, Stuttgart 1981 D. Frisby,
Sociological Impressionism. A Reassessment of Georg Simmel’s Social Theory, London 1981
P.-O. Ullrich, Immanente Transzendenz. Georg Simmels Entwurf einer nach-christlichen Reli-
gionsphilosophie, Frankfurt am Main 1981 B. Accarino, La democrazia insicura. Etica e po-
litica in Georg Simmel, Napoli 1982 A.M. Bevers, Geometrie van de samenleving. Filosoﬁ e
en sociologie in het werk van Georg Simmel, Deventer 1982 V. D’Anna, Georg Simmel. Dal-
la ﬁ losoﬁ a del denaro alla ﬁ losoﬁ a della vita, Bari 1982 S. Hübner-Funk, Georg Simmels
Konzeption von Gesellschaft. Ein Beitrag zum Verhältnis von Soziologie, Ästhetik und Poli-

1. FILOZOFIA ŻYCIA

tik, Köln 1982 R. Mahlmann, Homo duplex, Würzburg 1983 Zum Beispiel Simmel. Wer-
ke und Wirkungen eine Bestsellerautors, red. M. Schmiedt-Schomaker, Frankfurt am Main –
München 1983 Georg Simmel und die Moderne. Neue Interpretationen und Materialien,
red. H.-J. Dahme, O. Rammstedt, Frankfurt am Main 1984 A.M. Bevers, Die Dynamik der

Formen bei Georg Simmel. Eine Studie über die methodische und theoretische Einheit eines
Gesamtwerkes, Berlin 1985 H.J. Helle, Soziologie und Erkenntnistheorie bei Georg Simmel,
Darmstadt 1988 Simmel und die frühen Soziologen. Nähe und Distanz zu Durkheim, Tön-
nies und Max Weber, red. O. Rammstedt, Frankfurt am Main 1988 F. Leger, La pensée de
Georg Simmel. Contribution à l’histoire des idées en Allemagne au début du XX

siècle, Pa-

ris 1989 W. Jung, Georg Simmel zur Einführung, Hamburg 1990 M. Kauffmann, Struk-
tur und Dynamik sozialer Prozesse. Makrosoziologische Aspekte der Kulturentwicklung bei

Georg Simmel, München 1990 Georg Simmel and Contemporary Sociology, red. M. Kaern,
B.S. Phillips, R.S. Cohen, Dordrecht – Boston – London 1990 M. Grossheim, Von Simmel

zu Heidegger. Philosophie zwischen Leben und Existenz, Bonn – Berlin 1991 L.J. Ray, For-
mal Sociology. The Sociology of Georg Simmel, Aldershot 1991 D. Frisby, Simmel and Since.
Essays on Georg Simmel’s Social Theory, London – New York 1992 G. Simmel et les sciences
humaines. Actes du Colloque G. Simmel et les Sciences Humaines, 14–15 Septembre 1988, red.
O. Rammstedt, P. Watier, Paris 1992 F. Dörr, Die Kunst als Gegenstand der Kulturanalyse im

Werk Georg Simmels, Berlin 1993 G. Poggi, Money and the Modern Mind. Georg Simmel’s

Philosophy of Money, Berkeley – Los Angeles – London 1993 D. Weinstein, M.A. Wein-

stein, Postmodern(ized) Simmel, London – New York 1993 Individuality and Modernity.

Georg Simmel and Modern Culture, red. L.W. Isaksen, M. Waerness, Bergen 1993 A. Cavalli,
Georg Simmel e la modernità. Georg Simmel und die Moderne, Milano 1994 A.-M. Selle-

berg, A Blend of Contradictions. Georg Simmel in Theory and Practice, New Brunswick 1994

Georg Simmel between Modernity and Postmodernity. Georg Simmel zwischen Moderne

und Postmoderne, red. F. Dörr-Backes, L. Nieder, Würzburg 1995 Georg Simmel. Ville et
modernité, red. J. Rémy, Paris 1995 J.-M. Baldner, Simmel et les normes sociales. Actes du
Colloque Simmel, penseur des normes sociales, Paris, 16 et 17 décembre 1993, Paris 1996
K.Ch. Köhnke, Der junge Simmel in Theoriebeziehungen und sozialen Bewegungen, Frank-
furt am Main 1996 L. Deroche-Gurcel, Simmel et la modernité, Paris 1997 G.D. Jaworski,
Georg Simmel and the American Prospect, Albany 1997 T. Claes, Georg Simmel. Moraalﬁ -
losoof van de moderniteit, Assen 1998 B. Aulinger, Die Gesellschaft als Kunstwerk. Fiktion
und Methode bei Georg Simmel, Wien 1999 K. Eckhardt, Die Auseinandersetzung zwischen
Marianne Weber und Georg Simmel über die „Frauenfrage”, Stuttgart 2000 R.M. Leck, Ge-
org Simmel and Avant-Garde Sociology. The Birth of Modernity, 1880–1920, Amherst 2000
Georg Simmel in Wien. Texte und Kontexte aus dem Wien der Jahrhundertwende, red. D. Fris-
by, Wien 2000 Simmel. Escritos contra la cosiﬁ cación del mundo, red. E. Vernik, Buenos

Aires 2000 H.J. Helle, Georg Simmel. Einführung in seine Theorie und Methode, München –

Wien 2001 S. Moebius, Simmel lesen. Moderne, dekonstruktive und postmoderne Lektü-

ren der Soziologie von Georg Simmel, Stuttgart 2002 W. Gessner, Der Schatz im Acker. Ge-
org Simmels Philosophie der Kultur, Weilerswist 2003 Ch.A. Weber-Berg, Die Kulturbedeu-
tung des Geldes als theologische Herausforderung. Eine theologische Auseinandersetzung mit
Georg Simmels „Philosophie des Geldes”, Zürich 2003.

Bibliografi a porównawcza

H. Liebeschütz, Von Georg Simmel zu Franz Rosenzweig. Studien zum jüdischen Denken im
deutschen Kulturbereich, Tübingen 1970 D.N. Levine, Simmel and Parsons. Two Approaches
to the Study of Society, New York 1980 Y. Atoji, Sociology at the Turn of the Century. On

BIBLIOGR AFIA

G. Simmel in Comparison with F. Tönnies, M. Weber and E. Durkheim, Tokyo 1984 A. De
Simone, Lukács e Simmel. Il disincanto della modernità e le antinomie della ragione dialettica,
Lecce 1985 H. Kress, Religiöse Ethik und dialogisches Denken. Das Werk Martin Bubers in

der Beziehung zu Georg Simmel, Gütersloh 1985 H.J. Helle, Dilthey, Simmel und Verstehen.

Vorlesungen zur Geschichte der Soziologie, Frankfurt am Main 1986 F. Pohlmann, Individua-

lität, Geld und Rationalität. Georg Simmel zwischen Karl Marx und Max Weber, Stuttgart 1987

S. Segre, Weber contro Simmel. L’epistemologia di Simmel alla prova della „sociologia com-

prendente”, Genova 1987 E. Völzke, Das Freiheitsproblem bei Georg Simmel, Bielefeld 1987

Simmel und die frühen Soziologen. Nähe und Distanz zu Durkheim, Tönnies und Max We-

ber, red. O. Rammstedt, Frankfurt am Main 1988 D. Frisby, Fragmente der Moderne. Georg
Simmel – Siegfried Kracauer – Walter Benjamin, Rheda – Wiedenbrück 1989 M.L.P. Cava-
na, Der Konﬂ ikt zwischen dem Begriff des Individuums und der Geschlechtertheorie bei Georg
Simmel und José Ortega y Gasset, Pfaffenweiler 1991 Y.S. Kim, Cultura come problema ﬁ -
losoﬁ co. Indagine condotta con particolare riguardo a G. Simmel e G. Lukács, Roma 1994

A. Sendlinger, Lebenspathos und Décadence um 1900. Studien zur Dialektik der Décadence

und der Lebensphilosophie am Beispiel Eduard von Keyserlings und Georg Simmels, Frank-
furt am Main – Berlin 1994 K. Sauerland, Simmel als Leser Schopenhauers, „Archiwum
Historii Filozoﬁ i i Myśli Społecznej” 1995, t. 40, s. 143–149 U. Barrelmeyer, Geschichtli-
che Wirklichkeit als Problem. Untersuchungen zu geschichtstheoretischen Begründungen hi-
storischen Wissens bei Johann Gustav Droysen, Georg Simmel und Max Weber, Münster 1997

Th. Jatzkowski, Die Theorie des kulturellhistorischen Verstehens bei Wilhelm Dilthey und

Georg Simmel, Herdecke 1998 T.-W. Kim, G. Simmel, G.H. Mead und der symbolische In-

teraktionismus. Geistesgeschichtliche Zusammenhänge, soziologische Systematik, Würzburg

1999 V. Kempf, Günther Anders. Anschlusstheoretiker an Georg Simmel?, Frankfurt am

Main 2000 G. Fitzi, Soziale Erfahrung und Lebensphilosophie. Georg Simmels Beziehung
zu Henri Bergson, Konstanz 2002 A. Hartmann, Sinn und Wert des Geldes in der Philoso-
phie von Georg Simmel und Adam (von) Müller. Untersuchungen zur anthropologisch sinn-
und werttheoretischen und soziopolitisch-kulturellen Bedeutung des Geldes in der Lebenswelt
und der Staatskunst, Berlin 2002 D.-Y. Kim, Georg Simmel und Max Weber. Über zwei Ent-
wicklungswege der Soziologie, Opladen 2002 Ch. Papilloud, Le don de relation. Georg Sim-
mel, Marcel Mauss, Paris 2002 A. Wagner, Mensch und Macht. Marx, Durkheim, Simmel,

Weber, Gehlen, Marburg 2004.

2. Pragmatyzm

Wprowadzenie

Bibliografia przedmiotowa

Bibliografi a przedmiotowa polskojęzyczna

P u b l i k a c j e z w a r t e

W.J. Grzybowski, Pragmatyzm dzisiejszy. (Próba charakterystyki), Warszawa 1912 H. Bu-

czyńska-Garewicz, Wartość i fakt. Rozważania o pragmatyzmie, Warszawa 1970 L. Ko-
czanowicz, Jednostka – działanie – społeczeństwo. Koncepcje jaźni w ﬁ lozoﬁ i amerykań-
skiego pragmatyzmu, Warszawa 1994 Między pragmatyzmem a postmodernizmem, red.

A. Szahaj, Toruń 1995 J. Kmita, Jak słowa łączą się ze światem. Studium krytyczne neo-

pragmatyzmu, Poznań 1998 R. Rorty, Konsekwencje pragmatyzmu. Eseje z lat 1972–

1980, tłum. Cz. Karkowski, Warszawa 1998 H. Putnam, Pragmatyzm. Pytanie otwarte,

tłum. B. Chwedeńczuk, Warszawa 1999 Pragmatyzm i ﬁ lozoﬁ a Hilarego Putnama, red.
U.M. Żegleń, Toruń 2001.

A r t y k u ł y

F. Klimke, Pragmatyzm i modernizm, „Przegląd Powszechny” 1908 A. Mahrburg, O prag-
matyzmie, „Przegląd Powszechny” 1908 W. Biegański, Prewidyzm i pragmatyzm, „Prze-
gląd Filozoﬁ czny” 1910, nr 13, s. 319–324 S. Brzozowski, Pragmatyzm i materializm dzie-
jowy, [w:] tenże, Idee. Wstęp do ﬁ lozoﬁ i dojrzałości dziejowej, Warszawa 1910 F. Kierski,
Pragmatyzm. Nowy kierunek ﬁ lozoﬁ czny, „Kurier Warszawski” 1910, nr 153 M. Kozłow-
ski, Pragmatyzm, „Przegląd Filozoﬁ czny” 1911, nr 14 F. Nossig, Pragmatyzm jako nowy
kierunek ﬁ lozoﬁ i, „Krytyka” 1911 B. Biegeleisen, Pragmatyzm i matematyka, „Przegląd
Filozoﬁ czny” 1913, nr 16 J. Mirski, Uwagi nad pragmatyzmem jako metodą heurystyczną
i opisową, „Kwartalnik Filozoﬁ czny” 1923, nr 1 A. Gella, Społeczny pragmatyzm w kultu-
rze amerykańskiej, „Kultura i Społeczeństwo” 1961 W. Throop, Neopragmatyzm po pięt-
nastu latach, [w:] Filozofować dziś. Z badań nad ﬁ lozoﬁ ą najnowszą, red. A. Bronk, Lublin

1995 A.J. Ayer, Clarence Irving Lewis, [w:] tenże, Filozoﬁ a w XX wieku, tłum. T. Basz-

niak, przejrzał i wstępem opatrzył B. Chwedeńczuk, Warszawa 1997 H. Buczyńska-Ga-
rewicz, Pragmatyzm Peirce’a, Rorty’ego i Putnama, [w:] Filozoﬁ a amerykańska dziś, red.

A. Szahaj, T. Komendziński, Toruń 1999 L. Koczanowicz, Pragmatyzm i ﬁ lozoﬁ a współ-

czesna, [w:] Filozoﬁ a amerykańska dziś, red. A. Szahaj, T. Komendziński, Toruń 1999
H. Putnam, Pragmatyzm, [w:] Filozoﬁ a amerykańska dziś, red. A. Szahaj, T. Komendziń-
ski, Toruń 1999 R. Rorty, Pragmatyzm, [w:] Filozoﬁ a amerykańska dziś, red. A. Szahaj,

T. Komendziński, Toruń 1999 R. Rorty, Amerykanizm i pragmatyzm, [w:] Filozoﬁ a ame-

rykańska dziś, red. A. Szahaj, T. Komendziński, Toruń 1999 A. Szahaj, Neopragmatyzm
Hilarego Putnama, [w:] Filozoﬁ a amerykańska dziś, red. A. Szahaj, T. Komendziński, Toruń

1999 P. Gutowski, Jedność pragmatyzmu i jego zróżnicowanie, [w:] Pragmatyzm i ﬁ lozoﬁ a

Hilarego Putnama, red. U.M. Żegleń, Toruń 2001 H. Putnam, Traktowanie pragmatyzmu

BIBLIOGR AFIA

poważnie, [w:] Pragmatyzm i ﬁ lozoﬁ a Hilarego Putnama, red. U.M. Żegleń, Toruń 2001

J. Życiński, Radykalny pragmatyzm a klasyczna koncepcja prawdy, „Zagadnienia Filozoﬁ cz-

ne w Nauce” 2003, nr 33.

Bibliografi a przedmiotowa obcojęzyczna

G. Jacoby, Der Pragmatismus. Neue Bahnen in der Wissenschaftslehre des Auslands. Eine

Würdigung, Leipzig 1909 A. Schinz, Anti-pragmatisme. Examen des droit respectifs de

l’aristocratie intellectuelle et de la démocratie sociale, Paris 1909 H.H. Bawden, The Prin-
ciples of Pragmatism. A Philosophical Interpretation of Experience, Boston 1910 J.M. Mac-
Eachren, Pragmatismus. Eine neue Richtung der Philosophie, Leipzig 1910 A.W. Moore, Prag-
matism and its Critics, Chicago 1910 A. Huizinga, The American Philosophy Pragmatism

Critically Considered in Relation to Present-Day Theology, Boston 1911 J.B. Pratt, What is
Pragmatism?, New York 1915 E. Leroux, Le pragmatisme américain et anglais. Étude histo-
rique et critique, suivie d’une bibliographie méthodique, Paris 1923 J. Wahl, Les philosophies

pluralistes d’Angleterre et d’Amérique, Paris 1923 S. Hook, The Metaphysics of Pragmatism,
Chicago 1927 E. Baumgarten, Der Pragmatismus. R.W. Emerson, W. James, J. Dewey, Frank-
furt am Main 1938 Ph.P. Wiener, Evolution and the Founders of Pragmatism, Cambridge

1949 M.C. Cornforth, In Defense of Philosophy. Against Positivism and Pragmatism, Lon-

don 1950 G. Kennedy, Pragmatism and American Culture, Boston 1950 J.L. Blau, Men
and Movements in American Philosophy, New York 1952 H.S. Thayer, The Logic of Prag-
matism. An Examination of John Dewey’s Logic, New York 1952 R. Abel, The Pragmatic

Humanism of F.C.S. Schiller, New York 1955 J.L. Childs, American Pragmatism and Edu-

cation. An Interpretation and Criticism, New York 1956 A.O. Lovejoy, The Thirteen Prag-
matisms and the Other Essays, Baltimore 1963 E.H. Madden, Chauncey Wright and the

Foundations of Pragmatism, Seattle 1963 A. Santucci, Il pragmatismo in Italia, Bologna 1963

C.W. Mills, Sociology and Pragmatism. The Higher Learning in America, New York 1964

W. Seeberger, Wahrheit in der Politik? Pragmatismus in Theorie und Praxis, Stuttgart 1965

A.J. Ayer, The Origins of Pragmatism. Studies in the Philosophy of Charles Sanders Peirce and
William James, London 1968 The American Pragmatists. Selected Writings, red. M.R. Kon-

vitz, G. Kennedy, Cleveland 1969 C.W. Morris, The Pragmatic Movement in American Phi-

losophy, New York 1970 R.J. Bernstein, Praxis and Action. Contemporary Philosophies of
Human Activity, Philadelphia – London 1971 C. Sini, Il pragmatismo americano, Bari 1972

H.S. Thayer, Meaning and Action. A Study of American Pragmatism, Indianapolis 1973

M. White, Pragmatism and American Mind. Essays and Reviews in Philosophy and Intellec-
tual History, New York 1973 S. Hook, Pragmatism and the Tragic Sense of Life, New York

1974 D. Marcell, Progress and Pragmatism, Westport 1974 F. Rossi-Landi, Charles Mor-

ris e la semiotica novecentesca, Milano 1975 M. White, Pragmatism and the American
Mind. Essays and Reviews in the Philosophy and Intellectual History, London [etc.] 1975

J.E. Smith, Purpose and Thought. The Meaning of Pragmatism, London 1978 J.D. Lewis,
R.L. Smith, American Sociology and Pragmatism. Mead, Chicago Sociology, and Symbolic In-

teraction, Chicago 1981 H.S. Thayer, Meaning and Action. A Critical History of Pragmatism,
Indianapolis 1981 Pragmatism. Its Sources and Prospects, red. R.J. Mulvaney, Ph.M. Zelt-
ner, Columbia 1981 M. Dal Pra, Studi sul pragmatismo italiano, Napoli 1984 E.C. Moore,

American Pragmatism. Peirce, James and Dewey, Westport 1985 J. Margolis, Pragma-

tism without Foundations. Reconciling Realism and Relativism, Oxford – New York 1986
S.B. Rosenthal, Speculative Pragmatism, Amherst 1986 I. Schefﬂ er, Four Pragmatists. A Cri-
tical Introduction to Peirce, James, Mead and Dewey, New York 1986 C.G. Prado, The Li-
mits of Pragmatism, Atlantic Highland 1987 C. West, The American Evasion of Philosophy.

2. PR AGMATYZM

A Genealogy of Pragmatism, Madison 1989 J.P. Murphy, Pragmatism. From Peirce to Da-

vidson, Boulder – San Francisco – Oxford 1990 F. Restaino, Filosoﬁ a e post-ﬁ losoﬁ a in Ame-
rica. Rorty, Bernstein, MacIntyre, Milano 1990 A. Santucci, Storia del pragmatismo, Roma

1992 J.P. Diggins, The Promise of Pragmatism. Modernism and the Crisis of Knowledge and

Authority, Chicago 1994 Pragmatism. A Contemporary Reader, red. R.B. Goodman, New

York – London 1995 Rorty and Pragmatism. The Philosopher Responds to his Critics, red.

H.J. Saatkamp Jr., Nashville 1995 R.M. Calcaterra, Introduzione al pragmatismo america-
no, Roma – Bari 1997 H.O. Mounce, The Two Pragmatisms. From Peirce to Rorty, London

1997 L. Menand, The Metaphysical Club, New York 2001 A Companion to Pragmatism,

red. J.R. Shook, J. Margolis, Oxford 2006.

BIBLIOGR AFIA

Ferdinand Canning Scott Schiller

Bibliografia przedmiotowa

Bibliografi a przedmiotowa obcojęzyczna

S.S. White, A Comparison of the Philosophies of F.C.S. Schiller and John Dewey, Chicago

1940 R. Abel, The Pragmatic Humanism of F.C.S. Schiller, New York 1955 K. Winetrout,

F.C.S. Schiller and the Dimensions of Pragmatism, Ohio 1967 H.L. Searles, A. Shields,

A Bibliography of the Works of F.C.S. Schiller. With an Introduction to Pragmatic Humanism,

San Diego 1969.

2. PR AGMATYZM

Hans Vaihinger

Bibliografia przedmiotowa

Bibliografi a przedmiotowa obcojęzyczna

A. Lapp, Die Wahrheit. Ein erkenntnistheoretischer Versuch orientiert an Rickert, Husserl und

an Vaihingers „Philosophie des Als-Ob”, Stuttgart 1913 W. Liebmann, Nietzsche für und
gegen Vaihinger. Die Rolle der Fiktionen in der Erkenntnistheorie Friedrich Nietzsches, Mün-
chen 1923 M. Vlach, H. Vaihingers „Philosophie des Als Ob”. Geschichte und Darstellung
der Welt-Anschauung eines Idealistischen Positivismus, Berlin – Leipzig 1926 Die Philo-
sophie des Als Ob und das Leben. Festschrift zu Hans Vaihingers 80. Geburtstag, red. A. Sei-
del, Berlin 1932 S. Willrodt, Semiﬁ ktionen und Vollﬁ ktionen in Vaihingers Philosophie des

Als Ob, Leipzig 1934 K. Ceynowa, Zwischen Pragmatismus und Fiktionalismus. Hans Vai-

hingers „Philosophie des Als Ob”, Würzburg 1993 A. Wels, Die Fiktion des Begreifens und
das Begreifen der Fiktion. Dimensionen und Deﬁ zite der Theorie der Fiktionen in Hans Vai-
hingers Philosophie des Als Ob, Frankfurt am Main 1997.

BIBLIOGR AFIA

Charles Sanders Peirce

Bibliografia podmiotowa

Główne dzieła i dzieła zebrane

Chance, Love and Logic, red. M.R. Cohen, New York 1923 Collected Papers, t. 1–6, red.
Ch. Hartshorne, P. Weiss; t. 7–8, red. A.W. Burks, Cambridge, 1931–1958 The New Ele-
ments of Mathematics, t. 1: Arithmetic, t. 2: Algebra and Geometry, t. 3, 1–2: Mathematical
Miscellanea, t. 4: Mathematical Philosophy, red. C. Eisele, The Hague 1976 Writings of
Charles S. Peirce. A Chronological Edition, t. 1–6, red. M.H. Fisch [et al.], Bloomington 1982–
2000 The Essential Peirce. Selected philosophical writings, t. 1–2, red. N. Houser, Ch. Kloe-

sel, Bloomington 1992–1998.

Polskie przekłady dzieł i wyborów tekstów

Wybór pism semiotycznych, tłum. Z. Dyjas, R. Mirek, A.J. Nowak, Warszawa 1997 Zanie-

dbany Argument i inne pisma z lat 1907–1913, tłum. S. Wszołek, Kraków 2005.

Polskie przekłady fragmentów

Utrwalanie przekonań; Jak uczynić nasze myśli jasnymi; Czym jest pragmatyzm; Teoria prawdo-

podobieństwa i dalsze reﬂ eksje, tłum. Z. Dyjas, [w:] H. Buczyńska, Peirce, Warszawa 1965.

Bibliografie

A Comprehensive Bibliography and Index of the Published Works of Charles Sanders Peirce with

a Bibliography of Secondary Studies, red. K.L. Ketner [et al.], Greenwich 1977.

Bibliografia przedmiotowa

Bibliografi a przedmiotowa polskojęzyczna

P u b l i k a c j e z w a r t e

H. Buczyńska, Peirce, Warszawa 1965 M. Dobrosielski, Filozoﬁ czny pragmatyzm C.S. Peirce’a,

Warszawa 1967 H. Buczyńska-Garewicz, Semiotyka Peirce’a, Warszawa 1994 T. Ko-

mendziński, Znak i jego ciągłość. Semiotyka C.S. Peirce’a między percepcją a recepcją, To-
ruń 1996 T. Michaluk, Sem(e)iotyka Charlesa S. Peirce’a jako zwinięcie systemu ﬁ lozo-
ﬁ cznego, Wrocław 2006 A. Hensoldt, Idee Peirce’owskiego pragmatyzmu i ich renesans
w XX-wiecznej ﬁ lozoﬁ i języka, Opole 2007.

2. PR AGMATYZM

A r t y k u ł y

J. Kotarbińska, Pojęcie znaku, „Studia Logica” 1957, nr 6, s. 57–134 M. Dobrosielski,
O nowym wydaniu prac zebranych C.S. Peirce’a, „Studia Filozoﬁ czne” 1962, nr 3 M. Do-

brosielski, Źródła i geneza pragmatyzmu C.S. Peirce’a, „Studia Filozoﬁ czne” 1965, nr 3
M. Dobrosielski, C.S. Peirce’a negacja możliwości poznania intuicyjnego, [w:] Fragmenty ﬁ -
lozoﬁ czne. Seria III. Księga pamiątkowa ku czci Tadeusza Kotarbińskiego w 80-tą rocznicę
urodzin, Warszawa 1967 H. Buczyńska-Garewicz, Amerykański kwartalnik poświęcony
ﬁ lozoﬁ i Peirce’a, „Studia Filozoﬁ czne” 1972, nr 5 H. Buczyńska-Garewicz, Znak i rzeczy-
wistość, „Człowiek i Światopogląd” 1974, nr 1 H. Buczyńska-Garewicz, Aktualne badania
nad ﬁ lozoﬁ ą Peirce’a, „Studia Filozoﬁ czne” 1976, nr 5 H. Buczyńska-Garewicz, Między-
narodowy kongres poświęcony ﬁ lozoﬁ i Peirce’a, „Studia Filozoﬁ czne” 1976, nr 12 H. Bu-
czyńska-Garewicz, Transcendentalny a obiektywny charakter przedmiotu znaku, „Studia Filo-
zoﬁ czne” 1977, nr 8 W. Kalaga, Przedmiot poznania w epistemologii C.S. Peirce’a, „Studia
Filozoﬁ czne” 1990, nr 1, s. 169–181 T. Komendziński, Logika Charlesa Peirce’a. Wprowa-
dzenie oraz główne idee ujęcia niesemiotycznego, „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Logi-
ka” 1999, z. 1 H. Buczyńska-Garewicz, Peirce i semiotyczna koncepcja interpretacji, „Ruch
Filozoﬁ czny” 1993, nr 1 L. Koczanowicz, Koncepcja jaźni w ﬁ lozoﬁ i Ch.S. Peirce’a, „Prin-
cipia” 1993, t. 7 J. Réthore-Daillier, O semiotyce Charlesa Sandersa Peirce’a. (Fragmenty),

„Studia Semiotyczne” 1993, t. 18, s. 150–159 T. Komendziński, Znak i jego ciągłość w sy-

stemie ﬁ lozoﬁ i Ch.S. Peirce’a. Semiotyka między percepcją i recepcją, „Edukacja Filozoﬁ czna”

1995, nr 20, s. 159–161 H. Buczyńska-Garewicz, Neopragmatyzm a Peirce, „Przegląd Filo-

zoﬁ czny” 1997, nr 4, s. 37–48 H. Putnam, Pragmatyzm, tłum. A. Grzeliński, „Kwartalnik
Filozoﬁ czny” 1997, z. 2, s. 223–239 R. Mirek, Interpretacja zasady pragmatycznej w syste-
mie Charlesa Sandersa Peirce’a, „Kwartalnik Filozoﬁ czny” 1998, z. 1, s. 97–113 H. Buczyń-
ska-Garewicz, O ﬁ lozoﬁ i Peirce’a i nowego pragmatyzmu, „Toruński Przegląd Filozoﬁ czny”

1999, nr 2, s. 39–47 R. Mirek, Problem indukcji w systemie C.S. Pierce’a, „Toruński Prze-

gląd Filozoﬁ czny” 1999, nr 2, s. 87–102 R. Mirek, Peirce a problem kwantyﬁ kacji, „Kwar-
talnik Filozoﬁ czny” 1999, z. 4, s. 175–181 R. Mirek, Rozwój poglądów C.S. Peirce’a na
relację pomiędzy indukcją, dedukcją a abdukcją, „Prace Naukowe. Filozoﬁ a. WSP w Często-
chowie” 1999, z. 1, s. 15–21 F. Mihina, Peirce’owska próba rekonstrukcji ﬁ lozoﬁ i. Nauko-
wa metaﬁ zyka jako krytyka dziejów ﬁ lozoﬁ i, „Colloquia Communia” 2001, nr 4, s. 63–75
B. Świątczak, Trzy źródła wiedzy o przedmiocie w świetle koncepcji Charlesa Sandersa Peirce’a,

„Principia” 2002, t. 32–33, s. 225–243 M. Kilanowski, O teorii kategorii C.S. Peirce’a i o prze-

zwyciężeniu trudności klasycznej ﬁ lozoﬁ i – na podstawie współczesnych odczytań, [w:] O my-

śleniu procesualnym. Charles Hartshorne i Charles Sanders Peirce, red. T. Komendziński, To-

ruń 2003 D. Nesher, Nowa koncepcja języka. Rekonstrukcja Peirce’owskiej ﬁ lozoﬁ i języka
jako teorii poznania, [w:] O myśleniu procesualnym. Charles Hartshorne i Charles Sanders

Peirce, red. T. Komendziński, Toruń 2003 T. Michaluk, Dwa rodzaje realizmu C.S. Peirce’a.
Związki realizmu z pragmatycyzmem Peirce’a w perspektywie semiotycznej, [w:] O myśle-
niu procesualnym. Charles Hartshorne i Charles Sanders Peirce, red. T. Komendziński, Toruń
2003 R. Gruszczyński, Zarys systemu grafów egzystencjalnych Ch.S. Peirce’a, [w:] O myśle-
niu procesualnym. Charles Hartshorne i Charles Sanders Peirce, red. T. Komendziński, Toruń
2003 B. Świątczak, O możliwości bezpośredniego doznania przedmiotu w ﬁ lozoﬁ i Charlesa
Sandersa Peirce’a, [w:] O myśleniu procesualnym. Charles Hartshorne i Charles Sanders
Peirce, red. T. Komendziński, Toruń 2003 R. Almeder, Trzynaście teorii prawdy Peirce’a, [w:]
O myśleniu procesualnym. Charles Hartshorne i Charles Sanders Peirce, red. T. Komendziń-

ski, Toruń 2003 V.G. Potter, Peirce o „substancji” i „fundamentach”, „Forum Philosophi-
cum” 2006, t. 11, s. 107–118.

BIBLIOGR AFIA

Bibliografi a przedmiotowa obcojęzyczna

E. Freeman, The Categories of Charles Peirce, Chicago – London 1934 J. Buchler, Char-
les Peirce’s Empiricism, London 1939 J.K. Feibleman, An Introduction to the Philosophy
of Charles S. Peirce. Interpreted as a System, Cambridge – London 1946 T.A. Goudge, The

Thought of C.S. Peirce, Toronto 1950 W.B. Gallie, Peirce and Pragmatism, Harmondsworth
1952 J. von Kempski, Charles S. Peirce und der Pragmatismus, Stuttgart – Köln 1952

M. Thompson, The Pragmatic Philosophy of C.S. Peirce, Chicago 1953 J.K. Feibleman, An
Introduction to Peirce’s Philosophy, New York 1956 A. Guccione Monroy, Peirce e il prag-
matismo americano, Palermo 1957 N. Bosco, La ﬁ losoﬁ a pragmatica di C.S. Peirce, Torino

1959 M.G. Murphey, The Development of Peirce’s Philosophy, Cambridge 1961 H. Wenner-

berg, The Pragmatism of C.S. Peirce. An Analytical Study, Lund – Copenhagen 1962 J.F. Bo-
ler, Charles Peirce and Scholastic Realism. A Study of Peirce’s Relation to John Duns Scotus,
Seattle 1963 M.H. Thompson, The Pragmatic Philosophy of Ch.S. Peirce, Chicago 1963

W.P. Haas, The Conception of Law and the Unity of Peirce’s Philosophy, Fribourg [etc.] 1964
W.B. Gallie, Introduzione a C.S. Peirce e il pragmatismo, Firenze 1965 T.S. Knight, Charles

Peirce, New York 1965 J. Buchler, Charles Peirce’s Empiricism, New York 1966 V.G. Potter,
Charles S. Peirce on Norms and Ideals, Amherst 1967 T.A. Goudge, The Thought of C.S. Peirce,
New York 1969 K.-O. Apel, Der Denkweg von Charles S. Peirce, Frankfurt am Main 1970

K.T. Fann, Peirce’s Theory of Abduction, The Hague 1970 F.E. Reilly, Charles Peirce’s

Theory of Scientiﬁ c Method, New York 1970 W.H. Davis, Peirce’s Epistemology, The Hague
1972 D.D. Roberts, The Existential Graphs of Charles S. Peirce, The Hague – Paris 1973
W.L. Rosensohn, The Phenomenology of Charles S. Peirce. From the Doctrine of Cate gories to

Phaneroscopy, Amsterdam 1974 K.-O. Apel, Der Denkweg von Charles Sanders Peirce. Eine
Einführung in den amerikanischen Pragmatismus, Frankfurt am Main 1975 W.B. Gallie,
Peirce and Pragmatism, Westport 1975 P. Thibaud, La logique de Charles Sanders Peirce.
De l’algèbre aux graphes, Aix-en-Provence 1975 N. Rescher, Peirce’s Philosophy of Science.
Critical Studies in his Theory of Induction and Scientiﬁ c Method, Notre Dame 1978 R.F. Al-
meder, The Philosophy of Charles Peirce. A Critical Introduction, Oxford 1980 J.L. Esposito,
Evolutionary Metaphysics. The Development of Peirce’s Theory of Categories, Athens – Ohio

1980 Perspectives on Peirce. Critical Essays on Charles Sanders Peirce, red. R.J. Bernstein,
Westport 1980 P. Skagestad, The Road of Inquiry. Charles Peirce’s Pragmatic Realism, New
York 1981 E. Arroyabe, Peirce. Eine Einführung in sein Denken, Königstein 1982 E. Free-

man, The Relevance of Charles Peirce, La Salle 1983 Ch. Hookway, Peirce, London 1985
R. Fabbrichesi Leo, Sulle tracce del segno. Semiotica, faneroscopia e cosmologia nel pensiero
di Charles S. Peirce, Firenze 1986 H.M. Fisch, Peirce, Semiotic and Pragmatism, Blooming-
ton 1986 D.R. Anderson, Creativity and the Philosophy of C.S. Peirce, Dordrecht 1987
G. Deledalle, Charles S. Peirce. Phénoménologue et sémioticien, Amsterdam – Philadelphia

1987 R. Kevelson, Charles S. Peirce’s Method of Methods, Amsterdam 1987 M.L. Raposa,

Peirce’s Philosophy of Religion, Bloomington 1989 G. Deledalle, Charles S. Peirce. An Intel-
lectual Biography, Amsterdam 1990 G. Deledalle, Lire Peirce aujourd’hui, Paris – Bruxelles

1990 G. Proni, Introduzione a Peirce, Milano 1990 The Essential Peirce. Selected Philo-

sophical Writings, red. N. Houser, Ch. Kloesel, Bloomington 1992 J. Brent, Charles Sanders
Peirce. A Life, Bloomington 1993 H. Deuser, Gott. Geist und Natur. Theolo gische Konsequen -
zen aus Charles S. Peirce’ Religionsphilosophie, Berlin – New York 1993 C.R. Hausman,
Charles S. Peirce’s Evolutionary Philosophy, Cambridge 1993 R. Fabbrichesi Leo, Introdu-
zione a Peirce, Roma – Bari 1993 C. Tiercelin, C.S. Peirce et le pragmatisme, Paris 1993

Charles S. Peirce and the Philosophy of Science. Papers from the Harvard Sesquicentennial

Congress, red. E.C. Moore, Tuscaloosa – London 1993 Peirce in Italia. Atti del Convegno

internazionale „Peirce in Italia”, organizzato dall’Istituto italiano per gli studi ﬁ losoﬁ ci, dal

2. PR AGMATYZM

Dipartimento di ﬁ losoﬁ a e politica dell’Istituto universitario orientale, e dal Centro napoleta-
no di semiotica: Napoli, Palazzo Serra di Cassano, 5–7 dicembre 1990, red. M.A. Bonfanti-
ni, A. Martone, Napoli 1993 The Peirce Seminar Papers. The Annual of Semiotic Analysis,

red. M. Shapiro, t. 1, New York [etc.] 1993; t. 2, New York [etc.] 1994; t. 3, New York [etc.]

1998; t. 4, New York [etc.] 1999 S.B. Rosenthal, Charles Peirce’s Pragmatic Pluralism, Alba-

ny 1994 J.K. Sheriff, Charles Peirce’s Guess at the Riddle. Grounds for Human Signiﬁ cance,
Bloomington 1994 Living Doubt. Essays Concerning the Epistemology of Charles Sanders
Peirce, red. G. Debrock, M. Hulswit, Dordrecht – Boston – London 1994 Ch. Chauviré,
Peirce et la signiﬁ cation. Introduction à la logique du vague, Paris 1995 Peirce and Contem-
porary Thought. Philosophical Inquiries, red. K.L. Ketner, New York 1995 Peirce’s Doctrine
of Signs. Theory, Applications and Connections, red. V.M. Colapietro, T.M. Olshewsky, Ber-
lin – New York 1996 R. Schumacher, Realität, syntetisches Schliessen und Pragmatismus.
Inhalt, Begründung und Funktion des Realitätsbegriff in den Theorien von Charles S. Peirce
in der Zeit von 1865 bis 1878, Weinheim 1996 K.L. Ketner, His Glassy Essence. An Auto-
biography of Charles Sanders Peirce, Nashville 1998 C.S. Peirce. Categories to Constantino-
ple. Proceedings of the International Symposium on Peirce, Leuven, 1997, red. J. van Brakel,
M. van Heerden, Leuven 1998 The Cambridge Companion to Peirce, red. Ch. Misak, Cam-
bridge 2004 N. Erny, Konkrete Vernünftigkeit. Zur Konzeption einer pragmatischen Ethik bei

Charles S. Peirce, Tübingen 2005 F. Lighvani, Die Bedeutung von Charles Sanders Peirce für

den amerikanischen Pragmatismus, Hamburg 2007 D.H. Dellstab, Charles S. Peirce’ The-
orie natürlicher Sprache und ihre Relevanz für die Linguistik, Tübingen 2007 Th.L. Short,

Peirce’s Theory of Signs, Cambridge 2007.

Bibliografi a porównawcza

A.J. Ayer, The Origins of Pragmatism. Studies in the Philosophy of Charles Sanders Peirce and
William James, London 1968 G. Wartenberg, Logischer Sozialismus. Die Transformation der

Kantschen Transzendentalphilosophie durch Ch.S. Peirce, Frankfurt am Main 1971 E. Free-
man, H. Skolimowski, The Search for Objectivity in Peirce and Popper, [w:] The Philosophy of
Karl Popper, red. P.A. Schilpp, La Salle 1974 C. Sini, Semiotica e ﬁ losoﬁ a. Segno e linguag-
gio in Peirce, Nietzsche, Heidegger e Foucault, Bologna 1978 H. Spiegelberg, Husserl’s and
Peirce’s Phenomenologies. Coincidence or Interaction, [w:] tenże, The Context of the Phenome-
nological Movement, The Hague 1981 H. Buczyńska-Garewicz, Znak i interpretacja. Semio-

tyka Peirce’a i hermeneutyka Heideggera, „Studia Filozoﬁ czne” 1985, nr 8–9, s. 33–46 L. La-

vore, Motivi kantiani nel pensiero di Peirce, Palermo 1986 R. Fabbrichesi Leo, L’immagine

logica in Peirce e in Wittgenstein, [w:] Peirce in Italia. Atti del Convegno internazionale „Peirce
in Italia“, organizzato dall’Istituto italiano per gli studi ﬁ losoﬁ ci, dal Dipartimento di ﬁ lo-
soﬁ a e politica dell’Istituto universitario orientale, e dal Centro napoletano di semiotica: Na-
poli, Palazzo Serra di Cassano, 5–7 dicembre 1990, red. M.A. Bonfantini, A. Martone, Napoli

1993 A. Ponzio, L’uso delle kategorie di Peirce e Morris per una teoria dell’ideologia, [w:]

Peirce in Italia. Atti del Convegno internazionale „Peirce in Italia“, organizzato dall’Istituto
italiano per gli studi ﬁ losoﬁ ci, dal Dipartimento di ﬁ losoﬁ a e politica dell’Istituto universita-
rio orientale, e dal Centro napoletano di semiotica: Napoli, Palazzo Serra di Cassano, 5–7 di-

cembre 1990, red. M.A. Bonfantini, A. Martone, Napoli 1993 G. Raio, Peirce e Cassirer, [w:]

cembre 1990, red. M.A. Bonfantini, A. Martone, Napoli 1993 S. Veca, Caso, amore e logica.

Osservazioni su due puzzle di Peirce e di Wittgenstein, [w:] Peirce in Italia. Atti del Convegno

BIBLIOGR AFIA

internazionale „Peirce in Italia”, organizzato dall’Istituto italiano per gli studi ﬁ losoﬁ ci, dal
Dipartimento di ﬁ losoﬁ a e politica dell’Istituto universitario orientale, e dal Centro napoleta-
no di semiotica: Napoli, Palazzo Serra di Cassano, 5–7 dicembre 1990, red. M.A. Bonfantini,

A. Martone, Napoli 1993 H. Buczyńska-Garewicz, Peirce and Descartes, [w:] Living Doubt.

Essays Concerning the Epistemology of Charles Sanders Peirce, red. G. Debrock, M. Hulswit,
Dordrecht – Boston – London 1994 L. Koczanowicz, Thinking as a Moment of Action and

the Ideal of Universal Rationality. Programatic Philosophy of Ch.S. Peirce and G.H. Mead, „Acta
Universitatis Wratislaviensis. Filozoﬁ a” 1995, nr 26, s. 41–48 D. Freundlieb, Peirce’s Prag-
matic Maxim and K.-O. Apel’s Idea of Contemplementary Hermeneutical Science, [w:] Peirce’s

Doctrine of Signs. Theory, Applications and Connections, red. V.M. Colapietro, T.M. Olshew-

sky, Berlin – New York 1996 J.D. Johansens, Sign Structure and Sign Event in Saussure,

Hjelmslev, and Peirce, [w:] Peirce’s Doctrine of Signs. Theory, Applications and Connections,

red. V.M. Colapietro, T.M. Olshewsky, Berlin – New York 1996 D.E. Pettigrew, Peirce and

Derrida, [w:] Peirce’s Doctrine of Signs. Theory, Applications and Connections, red. V.M. Cola-
pietro, T.M. Olshewsky, Berlin – New York 1996 R. Mirek, Problem uzasadnienia abdukcji
u Charlesa S. Peirce’a w świetle poglądów Tadeusza Czeżowskiego, „Kwartalnik Filozoﬁ czny”

1996, z. 4, s. 85–95 H. Buczyńska-Garewicz, Interpretacje interpretacji. Semiotyka a de-

konstrukcja, „Toruński Przegląd Filozoﬁ czny” 1997, nr 1, s. 7–28 H. Buczyńska-Garewicz,
Pragmatyzm Peirce’a, Rorty’ego i Putnama, [w:] Filozoﬁ a amerykańska dziś, red. A. Szahaj,
T. Komendziński, Toruń 1999 H. Buczyńska-Garewicz, O ﬁ lozoﬁ i Peirce’a i nowego prag-
matyzmu, „Toruński Przegląd Filozoﬁ czny” 1999, nr 2, s. 39–47 R. Mirek, Problem induk-
cji w systemie C.S. Peirce’a, „Toruński Przegląd Filozoﬁ czny” 1999, nr 2, s. 87–102 J. Rans-

dell, Peirce and The Socratic Tradition, „Transactions of the Charles S. Peirce Society” 2000,
t. 36, nr 3, s. 341–356 T. Michaluk, Triada znakowa i dziesięć klas znaków w formalizacji
wybranych aspektów semiotyki C.S. Peirce’a dokonanej przez Maxa Bensego, „Toruński Prze-
gląd Filozoﬁ czny” 2001, nr 3–4, s. 187–203 A. Nowak, Peirce’s Phaneroscopy and Husserl’s

Phenomenology, „Reports on Philosophy” 2003, nr 21, s. 139–148 J.R. Shook, Dewey i Peirce
na temat przedmiotu wiedzy naukowej, [w:] O myśleniu procesualnym. Charles Hartshorne
i Charles Sanders Peirce, red. T. Komendziński, Toruń 2003 P. Gutowski, Charlesa S. Peirce’a
krytyka epistemologii kartezjańskiej. U źródeł ﬁ lozoﬁ i współczesnej, „Roczniki Filozoﬁ czne”
2004, t. 52, nr 2, s. 171–188 W. Heﬂ ik, Kant a Peirce – transformacja ﬁ lozoﬁ i transcenden-

talnej, „Kwartalnik Filozoﬁ czny” 2006, z. 2, s. 117–131 A. Andermatt, Semiotik und das

Erbe der Transzendentalphilosophie. Die semiotischen Theorien von Ernst Cassirer und Charles
Sanders Peirce im Vergleich, Würzburg 2007.

2. PR AGMATYZM

William James

Bibliografia podmiotowa

Główne dzieła i dzieła zebrane

The Principles of Psychology, t. 1–2, New York 1890 Psychology. Briefer Course, New York
1892 The Will to Believe and Other Essays in Popular Philosophy, New York 1897 Talks

to Teachers on Psychology. And to Students on Some of Life’s Ideals, New York 1899 The

Varieties of Religious Experience. A Study in Human Nature, New York 1902 Pragmatism.

A New Name for Some Old Ways of Thinking. Popular Lectures of Philosophy, London – New

York 1907 The Meaning of Truth. A Sequel to „Pragmatism”, London – New York 1909

A Pluralistic Universe. Hibbert Lectures at Manchester College on the Present Situation in Phi-

losophy, London – New York 1909 Some Problems of Philosophy. A Beginning of an Intro-
duction to Philosophy, London – New York 1911 Memories and Studies, London – New York

1911 Essays in Radical Empiricism, London – New York 1912 Collected Essays and Re-

views, New York 1920 The Letters of William James, t. 1–2, red. H. James, London – Boston

1920 Essays in Philosophy, Cambridge – London 1978 Essays in Psychical Research, Lon-

don [etc.] 1986 Essays, Comments, and Reviews, London [etc.] 1987 Manuscript Essays
and Notes, London [etc.] 1988 Manuscript Lectures, London [etc.] 1988.

The Works of William James, red. F.H. Burkhardt, t. 1–19, Cambridge – London 1975–1988

The Correspondence of William James, red. I.K. Skrupskelis, E.M. Berkeley, t. 1–12, Char-

lotesville – London 1992–2004.

Polskie przekłady dzieł i wyborów tekstów

Czy warto żyć, tłum. W. Kosiakiewicz, Warszawa 1901 Nałóg. Szkic psychologiczny, tłum.
R. Radziwiłłowicz, Warszawa 1901 W obronie wiary, tłum. W. Kosiakiewicz, Warszawa 1901;
Prawo do wiary, tłum. A. Grobler, Kraków 1996 Pogadanki psychologiczne dla nauczycieli,

tłum. I. Moszczeńska, Warszawa 1902 Filozoﬁ a wszechświata, tłum. W. Witwicki, Lwów 1911

Pragmatyzm, tłum. W.M. Kozłowski, Warszawa 1911; Pragmatyzm. Nowe imię paru starych

stylów myślenia, tłum. M. Szczubiałka, Warszawa 1998; Pragmatyzm. Nowa nazwa kilku sta-
rych metod myślenia. Popularne wykłady z ﬁ lozoﬁ i, tłum. M. Filipczuk, Kraków 2004 Probierz
prawdy, tłum. W. Kosiakiewicz, Warszawa 1911 Doświadczenia religijne, tłum. J. Hempel,

Warszawa 1918 Znaczenie prawdy. Ciąg dalszy „Pragmatyzmu”, tłum. M. Szczubiałka, War-

szawa 2000 Psychologia. Kurs skrócony, tłum. M. Zagrodzki, Warszawa 2002 Z wybranych
problemów ﬁ lozoﬁ i. Początek wprowadzenia do ﬁ lozoﬁ i, tłum. M. Filipczuk, Kraków 2004.

Polskie przekłady fragmentów

Myśli i rzeczy, tłum. H. Krahelska, [w:] Filozoﬁ a i socjologia XX wieku, red. B. Baczko, cz. 1,

Warszawa 1965 Potok świadomości; Pojęcie świadomości; Jedność i wielość; Istota huma-

nizmu; Filozof i życie moralne; Pojęcie ﬁ lozoﬁ czne a praktyczne wyniki, tłum. H. Buczyńska-

-Garewicz, [w:] H. Buczyńska-Garewicz, James, Warszawa 1973 Co to jest emocja, „Prze-

gląd Psychologiczny” 1984, nr 4.

BIBLIOGR AFIA

Bibliografie

R.B. Perry, Annotated Bibliography of the Writings of William James, New York 1920
C.H. Seigfried, Bibliography of Writings by and about William James, [w:] The Philosophy of

William James, red. W.R. Corti, Hamburg 1976.

Bibliografia przedmiotowa

Bibliografi a przedmiotowa polskojęzyczna

P u b l i k a c j e z w a r t e

Th. Flournoy, Filozoﬁ a Williama James’a, Warszawa 1923 H. Buczyńska-Garewicz,

James, Warszawa 1973 Ch. Taylor, Oblicza religii dzisiaj, tłum. Ł. Tischner, Kraków 2002

B. Krawcowicz, William James. Pragmatyzm i religia, Wrocław 2007.

A r t y k u ł y

I. Charszewski, Bankructwo rozumu, „Przegląd Katolicki” 1901, nr 31 A. Pechnik, William

James o nieśmiertelności duszy, „Gazeta Kościelna” 1907, nr 48 K. Kantak, Pragmatyzm,

„Literatura i Sztuka” 1909, nr 3 (dod. „Dziennika Poznańskiego”) M. Sobeski, Pragmatyzm,
„Nauka i Życie” 1909, nr 6 F. Chłapowski, William James, „Nowiny Lekarskie” 1910, z. 12

F. Kierski, Pragmatyzm, „Kurier Warszawski” 1910, nr 153 J. Kodisowa, W. James i prag-

matyzm, „Prawda” 1910, nr 27; nr 28 S. Leśniewski, William James (1842–1910), „Społe-
czeństwo” 1910, nr 40 W. Lutosławski, William James, „Gazeta Warszawska” 1910, nr 283

R. Radziwiłłowicz, William James, „Sﬁ nks” 1910, t. 12 H. Bergson, Prawda a rzeczywi-

stość, „Prawda” 1911, nr 27; nr 28 É. Boutroux, William James, twórca pragmatyzmu, „Wid-
nokręgi” 1911, z. 1; z. 2 W.M. Kozłowski, Pragmatyzm, „Przegląd Filozoﬁ czny” 1911, z. 1

K. Okuszko, Stan obecny zagadnienia wzruszeń, „Wszechświat” 1911, nr 1; nr 2 R. Ra-

dziwiłłowicz, Pragmatyzm, „Sﬁ nks” 1911, t. 13; t. 14 I. Wassberg, Irracjonalizm w ﬁ lozo-

ﬁ i współczesnej, „Ruch Filozoﬁ czny” 1911, nr 7 J. Hempel, Doświadczenie religijne. Nowa
dziedzina badań, „Krytyka” 1912, z. 1; z. 2; z. 4 W.M. Kozłowski, Filozoﬁ a żywa i ﬁ lozo-
ﬁ a martwa, „Myśl i Życie” 1912, nr 1 J. Abramsonówna, Współczesna psychologia religii
w Ameryce, „Przegląd Filozoﬁ czny” 1913, z. 4 W. Witwicki, William James jako psycholog,

„Przegląd Filozoﬁ czny” 1913, z. 1 R. Kierski, Pragmatyzm współczesny, „Kurier Warszaw-

ski” 1914, nr 133 J. Hempel, Przedmowa, [w:] W. James, Doświadczenia religijne, tłum.

J. Hempel, Warszawa 1918 S.J. Agatstein, W. James jako psycholog i ﬁ lozof religii, „Kwar-

talnik Filozoﬁ czny” 1938, nr 15 A. Sikora, James i pragmatyzm, [w:] Filozoﬁ a i socjolo-
gia XX wieku, red. B. Baczko, cz. 1, Warszawa 1965 J. Adelson, William James ciągle
popularny, „Nowiny Psychologiczne” 1984 A. Papuziński, W. Jamesa koncepcja religii.
Między Pascalem a Kantem, „Studia Filozoﬁ czne” 1987, nr 2 W. Galewicz, Williama

Jamesa spór z agnostycyzmem, [w:] W. James, Prawo do wiary, tłum. A. Grobler, Kraków
1996 W.R. Jacórzyński, Pragmatism, [w:] Przewodnik po literaturze ﬁ lozoﬁ cznej XX wieku,

red. B. Skarga, przy współpr. S. Borzyma, H. Floryńskiej-Lalewicz, t. 4, Warszawa 1996

A.J. Ayer, William James, [w:] tenże, Filozoﬁ a w XX wieku, tłum. T. Baszniak, Warszawa 1997
A.J. Ayer, Wprowadzenie, [w:] W. James, Pragmatyzm. Nowe imię paru starych stylów myśle-

nia, tłum. M. Szczubiałka, Warszawa 1998 H. Putnam, William James ciągle żywy, [w:]
tenże, Pragmatyzm. Pytania otwarte, tłum. B. Chwedeńczuk, Warszawa 1999 J. Alechno-

wicz, Skłonności i nawyki w koncepcji Williama Jamesa, „Zeszyty Naukowe Akademii Rol-

2. PR AGMATYZM

niczej we Wrocławiu. Nauki Humanistyczne” 2000, nr 4, s. 7–13 P.M. Socha, Doświadcze-
nie religijne po 100 latach, [w:] W. James, Doświadczenia religijne, tłum. J. Hempel, Kraków

2001 R. Stachowski, Impresjonizm psychologii Jamesa, [w:] W. James, Psychologia. Kurs

skrócony, tłum. M. Zagrodzki, Warszawa 2002 K. Mudyń, Subiektywność i wielość „subrze-
czywistości” w ujęciu Williama Jamesa, „Roczniki Psychologiczne” 2003, t. 6, s. 27–40
P. Gutowski, Posłowie. Williama Jamesa metaﬁ zyka kreatywności i wolności, [w:] W. James,

Z wybranych problemów ﬁ lozoﬁ i. Początek wprowadzenia do ﬁ lozoﬁ i, tłum. M. Filipczuk, Kra-

ków 2004 P. Gutowski, William James i pragmatyzm, [w:] W. James, Pragmatyzm. Nowa
nazwa kilku starych metod myślenia. Popularne wykłady z ﬁ lozoﬁ i, tłum. M. Filipczuk, Kra-
ków 2004 A. Stępnik, William James a klasyczna koncepcja prawdy, „Edukacja Filozoﬁ cz-
na” 2006, nr 42, s. 185–200.

Bibliografi a przedmiotowa obcojęzyczna

G. Jacoby, Der Pragmatismus. Neue Bahnen in der Wissenschaftslehre des Auslands, Leipzig

1909 É. Boutroux, William James, Paris 1911 K.V. Knox, The Philosophy of William James;

Responses and Reviews, London 1914 J.S. Bixler, Religion in the Philosophy of William

James, New York 1926 T. Flournoy, Die Philosophie von William James, Tübingen 1930

R.B. Perry, The Thought and Character of William James. As Revealed in Unpublished Corre-
spondence and Notes, Together with His Published Writings, t. 1–2, Boston 1935 R.B. Perry,
In the Spirit of William James, New Haven – London 1938 L. Morris, William James. The
Message of Modern Mind, New York 1950 B.P. Brennan, The Ethics of William James, New

York 1961 J. Linschoten, Auf dem Wege zu einer phänomenologischen Psychologie. Die Psy-

chologie von William James, Berlin 1961 G. Riconda, La ﬁ losoﬁ a di William James, Tori-
no 1962 E.C. Moore, William James, New York 1965 G.W. Allen, William James. A Bio-
graphy, New York 1967 G.A. Roggerone, James e la crisi della coscienza contemporanea,
Milano 1967 B. Wilshire, William James and Phenomenology. A Study of „The Principles of

Psychology”, Bloomington 1968 J.K. Roth, Freedom and the Moral Life. The Ethics of Wil-
liam James, Philadelphia 1969 G.W. Allen, William James, Minneapolis 1970 J. Wild,

The Radical Empiricism of William James, New York 1970 P.K. Dooley, Pragmatism as Hu-

manism. The Philosophy of William James, Chicago 1974 The Philosophy of William James,
red. W.R. Corti, Hamburg 1976 Ch.H. Seigfried, Chaos and Context. A Study in William

James, Athens – Ohio 1978 H.S. Levinson, The Religious Investigations of William James,

Chapel Hill 1981 R.J. Vanden Burgt, The Religious Philosophy of William James, Chicago

1981 M.P. Ford, William James’s Philosophy. A New Perspective, Amherst 1982 E.K. Suc -

kiel, The Pragmatic Philosophy of William James, Notre Dame – London 1982 J. Barzun,

A Stroll with William James, London 1983 D.W. Bjork, The Compromised Scientist. Wil-

liam James in the Development of American Psychology, New York 1983 H.M. Feinstein,
Becoming William James, Ithaca [etc.] 1984 P. Guarnieri, Introduzione a James, Roma –
Bari 1985 G.E. Myers, William James. His Life and Thought, New Haven – London 1986

The Philosophical Psychology of William James, red. M.H. DeArmey, Washington 1986

G. Bird, William James, New York 1987 J.J.Shea, Religious Experiencing. William James
and Eugene Gendlin, Lanham 1987 D.W. Bjork, William James. The Center of His Vision,
New York 1988 Ch.H. Siegfried, William James. Radical Reconstruction of Philosophy, Al-
bany 1990 William James Remembered, red. L. Simon, Lincoln – London 1996 D. La-
poujade, William James. Empirisme et pragmatisme, Paris 1997 The Cambridge Compa-
nion to William James, red. R.A. Putnam, Cambridge 1997 R.M. Gale, The Divided Self of

William James, Cambridge 1999 E. Fontinell, Self, God and Immortality. A Jamesian Inve-

stigation, New York 2000 H. Brown, William James on Radical Empiricism and Religion,

BIBLIOGR AFIA

Toronto 2000 Ph. Oliver, William James’s „Springs of Delight”. The Return to Life, Nashville
2001 W. Cooper, The Unity of William James’s Thought, Nashville 2002 William James

and Education, red. J. Garrison, New York [etc.] 2002 G. Luh-Hardegg, William James’
Philosophie und Psychologie der Religion. Eine Auseinandersetzung, Frankfurt am Main [etc.]

2002 S.-S. Cho, Handlung, Sinnlichkeit und Sozialität. Die pädagogische Aktualität der Be-

wusstseinstheorie von William James, Göttingen 2003 William James in Russian Culture,
red. J.D. Grossman, R. Rischin, Lanham 2003 William James and a Science of Religions.
Reexperiencing „The Varieties of Religious Experience”, red. W. Proudfoot, New York 2004
R.M. Gale, The Philosophy of William James. An Introduction, Cambridge 2005 William

James and „The Varieties of Religious Experience”. A Centenary Celebration, red. J. Carrette,

London 2005 K. Ferguson, William James. Politics in the Pluriverse, Lanham 2007
J.O. Pawelski, The Dynamic Individualism of William James, Albany 2007.

Bibliografi a porównawcza

H.M. Kallen, William James and Henri Bergson, Chicago 1914 O.F. Kraushaar, Lotze’s In-
ﬂ uence on the Psychology of William James, „Psychological Review” 1936, nr 43, s. 455–

471 O.F. Kraushaar, What James’s Philosophical Orientation Owed to Lotze, „Psychologi-

cal Review” 1938, nr 47, s. 517–526 O.F. Kraushaar, Lotze as a Factor in the Development
of James’s Radical Empiricism and Pluralism, „Psychological Review” 1939, nr 48, s. 455–

471 O.F. Kraushaar, Lotze’s Inﬂ uence on the Pragmatism and Practical Philosophy of Wil-

liam James, „Journal of the History of Ideas” 1940, nr 1, s. 439–458 T.R. Martland, The
Metaphysics of William James and John Dewey. Process and Structure in Philosophy and Reli-
gion, New York 1963 A. Manterys, O pojęciu „mikroświata”. Analiza koncepcji W. Jamesa
i A. Schütza, „Studia Socjologiczne” 1989, nr 2 T.L.S. Sprigge, James and Bradley. Ameri-
can Truth and British Reality, Chicago [etc.] 1993 T. Carlson, James and the Kantian Tra-
dition, [w:] The Cambridge Companion to William James, red. R.A. Putnam, Cambridge

1997 J. Conant, James/Royce Dispute and the Development of Jame’s „Solution”, [w:] The

Cambrige Companion to William James, red. R.A. Putnam, Cambridge 1997 R.M. Gale,

John Dewey’s Naturalization of William James, [w:] The Cambridge Companion to William
James, red. R.A. Putnam, Cambridge 1997 D.A. Hollinger, James, Clifford, and the Scienti-

ﬁ c Conscience, [w:] The Cambridge Companion to William James, red. R.A. Putnam, Cam-
bridge 1997 Ch. Hookway, Logical Principles and Philosophical Attitudes. Peirce’s Response
to James’s Pragmatism, [w:] The Cambridge Companion to William James, red. R.A. Putnam,
Cambridge 1997 H. Heft, Ecological Psychology in Context. James Gibson, Roger Barker, and
the Legacy of William James’s Radical Empiricism, Mahwah 2001 R.B. Goodman, Wittgen-
stein and William James, Cambridge 2002 J.M. Kress, The Figure of Consciousness. Wil-
liam James, Henry James, and Edith Wharton, New York [etc.] 2002 H. Pape, Der drama-
tische Reichtum der konkreten Welt. Der Ursprung des Pragmatismus im Denken von Charles
S. Peirce und William James, Weilerswist 2002 M. Demmel, Der Begriff der reinen Erfah-
rung bei Nishida Kitarô und William James und sein Einﬂ uss auf Nishidas Verständnis von
religiöser Erfahrung, München 2004 J.A. Kłoczowski, Rozumieć religię – między psycholo-
gią a ﬁ lozoﬁ ą (James i Scheler), „Przegląd Religioznawczy” 2004, nr 2 H. Machoń, Reli-
giöse Erfahrung zwischen Emotion und Kognition. William James’, Karl Girgensohns, Rudolf
Ottos und Carl Gustav Jungs Psychologie des religiösen Erlebens, München 2005 F.M. Op-
penheim, Reverence for the Relations of Life. Re-Imagining Pragmatism via Josiah Royce’s In-
teractions with Peirce, James, and Dewey, Notre Dame 2005 R.P. Mullin, The Soul of Clas-
sical American Philosophy. The Ethical and Spiritual Insights of William James, Josiah Royce
and Charles Sanders Peirce, Albany 2007.

2. PR AGMATYZM

John Dewey

Bibliografia podmiotowa

Główne dzieła i dzieła zebrane

My Pedagogic Creed, New York 1897 The School and Society, Chicago 1899 The Child and
the Curriculum, Chicago 1902 The Educational Situation, Chicago 1902 Moral Principles
in Education, Boston 1909 Democracy and Education, New York 1916 Human Nature
and Conduct. An Introduction to Social Psychology, New York 1922 The Sources of a Scien-
ce of Education, New York 1929 Art as Experience, New York 1934 Logic. The Theory of
Inquiry, New York 1938 Education Today, New York 1940.

The Early Works, 1882–1898, red. J.A. Boydston, t. 1: 1882–1888; t. 2: 1887; t. 3: 1889–1892;

t. 4: 1893–1894; t. 5: 1895–1898, Carbondale [etc.] 1969–1972 The Middle Works, 1899–1924,
red. J.A. Boydston, t. 1: 1899–1901; t. 2: 1902–1903; t. 3: 1903–1906; t. 4: 1907–1909; t. 5:

1908; t. 6: 1910–1911; t. 7: 1912–1914; t. 8: 1915; t. 9: 1916; t. 10: 1916–1917; t. 11: 1918–1919;

t. 12: 1920; t. 13: 1921–1922; t. 14: 1922; t. 15: 1923–1924, Carbondale [etc.] 1976–1983

The Later Works, 1925–1953, red. J.A. Boydston, t. 1: 1925; t. 2: 1925–1927; t. 3: 1927–1928;

t. 4: 1929; t. 5: 1929–1930;

t. 6: 1931–1932; t. 7: 1932; t. 8: 1933; t. 9: 1933–1934; t. 10: 1934;

t. 11: 1935–1937; t. 12: 1938; t. 13: 1938–1939; t. 14: 1939–1941; t. 15: 1942–1948; t. 16: 1949–

1952; t. 17: 1885–1953, Carbondale [etc.] 1981–1990 The Collected Works of John Dewey,
1882–1953. The Electronic Edition, red. L.A. Hickman, Charlottesville 1996 The Correspon-

dence of John Dewey. The Electronic Edition, t. 1–3, Carbondale 1999–2004.

Polskie przekłady dzieł i wyborów tekstów

Szkoła i dziecko, tłum. H. Błeszyńska, Warszawa 1913 Zasady moralne w wychowaniu,
tłum. W. Hofman, Lwów 1921 Szkoła a społeczeństwo, tłum. M. Lisowska, Lwów 1924;
Szkoła a społeczeństwo, tłum. R. Czaplińska-Muternilchowa, Warszawa 2005 Moje pedago-
giczne credo, tłum. J. Pieter, Lwów 1934 Filozofja a cywilizacja, tłum. S. Purman, Warsza-
wa 1938 Jak myślimy?, tłum. Z. Bastgenówna, Warszawa 1957 Demokracja i wychowa-
nie. Wprowadzenie do ﬁ lozoﬁ i wychowania, tłum. Z. Bastgen, Warszawa 1963; Demokracja
i wychowanie. Wprowadzenie do ﬁ lozoﬁ i wychowania, tłum. Z. Doroszowa, Wrocław 1972

Wybór pism pedagogicznych, red. J. Pieter, Wrocław – Warszawa – Kraków 1967 Sztu-

ka jako doświadczenie, tłum. A. Potocki, Wrocław 1975.

Polskie przekłady fragmentów

Filozoﬁ a w poszukiwaniu niezmiennego, tłum. T. Hołówka, [w:] Filozoﬁ a współczesna, red.
Z. Kuderowicz, t. 2, Warszawa 1983 Zaprawienie do moralności w społeczności szkolnej,

„Nowa Szkoła” 1991, nr 1–2.

BIBLIOGR AFIA

Bibliografie

Works about John Dewey, 1886–1995, red. B. Levine, Carbondale [etc.] 1995.

Bibliografia przedmiotowa

Bibliografi a przedmiotowa polskojęzyczna

P u b l i k a c j e z w a r t e

J. Pieter, System pedagogiczny Johna Dewey’a, Katowice 1946 K. Wilkoszewska, Sztuka
jako rytm życia. Rekonstrukcja ﬁ lozoﬁ i sztuki Johna Deweya, Kraków 1988 P. Gutowski,
Między monizmem a pluralizmem. Studium genezy i podstaw ﬁ lozoﬁ i Johna Deweya, Lub-

lin 2002.

A r t y k u ł y

M. Lipska-Librachowa, Pedagogika pragmatyczna, „Nauka i Życie” 1914, nr 9; nr 10 J. Pie-
ter, Analiza i krytyka teorii doświadczenia Johna Dewey’a, „Kwartalnik Filozoﬁ czny” 1931,
nr 1–2, s. 124–141, 151–196 H.K. Welles, Instrumentalizm Johna Deweya, „Zeszyty Teo-
retyczno-Polityczne” 1955, z. 6 J. Pieter, Johna Deweya myśli przewodnie o wychowaniu,

„Chowanna” 1958, nr 5–6 B. Suchodolski, Wstęp, [w:] J. Dewey, Demokracja i wychowanie.

Wprowadzenie do ﬁ lozoﬁ i wychowania, tłum. Z. Bastgen, Warszawa 1963 J. Pieter, My-

śli przewodnie ﬁ lozoﬁ i i pedagogiki Johna Dewey’a, [w:] J. Dewey, Wybór pism pedagogicz-

nych, red. J. Pieter, Wrocław – Warszawa – Kraków 1967 M.I. Łojewska, Filozoﬁ a religii

J. Deweya, „Euhemer” 1974, nr 1 I. Wojnar, Dewey a koncepcja wychowania przez sztukę,

„Plastyka w Szkole” 1974, nr 10 M.I. Łojewska, Źródła przeciwstawienia poznania i dzia-

łania w ujęciu Johna Deweya, „Prace Instytutu Nauk Ekonomiczno-Społecznych. Politech-
nika Warszawska” 1975, nr 8 M.I. Łojewska, Dewey a marksizm, „Studia Filozoﬁ czne”

1977, nr 4 T. Buksiński, Johna Deweya teoria badań, „Studia Metodologiczne” 1981, z. 21,

s. 15–37 H. Buczyńska-Garewicz, Instrumentalizm Johna Deweya, [w:] Filozoﬁ a współczes-
na, red. Z. Kuderowicz, t. 2, Warszawa 1983 W. Kaczocha, Prawda – znaczenie, kultura,

„Studia Filozoﬁ czne” 1987, nr 8 W. Kaczocha, Koncepcja ﬁ lozoﬁ i kultury Johna Deweya,
„Przegląd Humanistyczny” 1987, nr 10 W. Kaczocha, Panestetyzm Johna Deweya, „Sztuka

i Filozoﬁ a” 1990, t. 3 W. Kaczocha, Estetyka Johna Deweya, „Człowiek i Społeczeństwo”

1992, t. 9 A. Grimot, Ideał moralny w teorii pedagogicznej Deweya, „Annales Universita-

tis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio AAA Physica” 1995/1996, t. 50/51, s. 33–34 R. Ror-
ty, Metaﬁ zyka Deweya, [w:] tenże, Konsekwencje pragmatyzmu. Eseje z lat 1972–1980, tłum.
Cz. Karkowski, Warszawa 1998 R. Parzęcki, Spór o pedagogikę Deweya, „Pedagogika Pra-
cy” 2001, nr 3, s. 7–12 A. Mieczkowska, Edukacja, demokracja, tożsamość. Echa myśli De-
weyowskiej we współczesnej amerykańskiej reﬂ eksji kulturowo-edukacyjnej, „Teraźniejszość.
Człowiek. Edukacja” 2002, nr 1, s. 69–82 P. Jaworski, John Dewey – amerykański pionier
globalnej edukacji, „Cywilizacja” 2003, nr 7, s. 92–102 M. Kilanowski, Liberalizm Johna
Deweya – pomiędzy dawnym i nowym indywidualizmem, „Filo-Soﬁ ja” 2003, nr 1, s. 167–181

M. Kilanowski, Pomiędzy jednostką a wspólnotą – o pragmatycznej perspektywie Johna De-

weya, „Ruch Filozoﬁ czny” 2004, nr 4, s. 619–635 A. Schetz, John Dewey i uniﬁ kacja kate-
gorii opozycyjnych, „Kwartalnik Filozoﬁ czny” 2004, z. 3, s. 149–154 D. Frąckiewicz, War-
tości a doświadczenie estetyczne w koncepcji ﬁ lozoﬁ cznej Johna Deweya, „Acta Universitatis

Wratislaviensis. Prace Kulturoznawcze” 2005, nr 9, s. 284–296 Ł. Nysler, Demokracja i ab-

2. PR AGMATYZM

solutny idealizm we wczesnej ﬁ lozoﬁ i Johna Deweya, „Edukacja Filozoﬁ czna” 2005, nr 39,
s. 235–249 Ł. Nysler, Johna Deweya pragmatyczna koncepcja prawdy, „Acta Universitatis

Wratislaviensis. Filozoﬁ a” 2006, nr 44, s. 163–173.

Bibliografi a przedmiotowa obcojęzyczna

Essays in Honor of John Dewey, on the Occasion of His Seventieth Birthday, October 20, 1929,
New York 1929 John Dewey. The Man and His Philosophy. Addresses Delivered in New

York in Celebration of His Seventieth Birthday, Cambridge 1930 M.T. Gillo-Tos, Il pensiero

di Giovanni Dewey, Napoli 1938 S. Hook, John Dewey. An Intellectual Portrait, New York

1939 The Philosophy of John Dewey, red. P.A. Schilpp, Evanston – Chicago 1939 The

Philosopher of the Common Man. Essays in Honor of John Dewey to Celebrate his Eightieth
Birthday, New York 1940 G. Pottino, La psicologia della practica nel pensiero di G. Dewey,
Palermo 1941 M.G. White, The Origin of Dewey’s Instrumentalism, New York 1943 G. Co-

rallo, La pedagogia di Giovanni Dewey, Torino 1950 V. Verra, Naturalismo umanistico
e sperimentale in John Dewey, Torino 1950 Essays for John Dewey’s Ninetieth Birthday. Re-
port of a Conference of Education and Philosophy at the University of Illinois, red. K.D. Ben-
ne, Urbana 1950 John Dewey. Philosopher of Science and Freedom, red. S. Hook, New

York 1950 L. Borghi, John Dewey e il pensiero pedagogico contemporaneo negli Stati Uni-

ti, Firenze 1951 J. Nathanson, John Dewey, New York 1951 A. Visalberghi, John Dewey,
Firenze 1951 F. Brancatisano, La posizione di J. Dewey nella ﬁ losoﬁ a moderna, Padova 1952

M.C. Baker, Foundations of John Dewey’s Educational Theory, New York 1955 P.K. Cros-

ser, The Nihilism of John Dewey, New York 1955 G. Grana, John Dewey e la metodologia

Americana, Roma 1955 John Dewey. His Contribution to the American Tradition, red. J. Ed-

man, New York 1955 G. Corallo, John Dewey, Brescia 1957 C.M. Di Lallo, La dinamica
dell’esperienza nel pensiero di John Dewey, Liviana – Padova 1958 A. Pala, La logica John
Dewey, Cagliari 1957 G. Geiger, Dewey in Prospective, New York 1958 L. Borghi, J. De-
wey e l’educazione americana, Firenze 1960 R.J. Roth, John Dewey and Self-Realization,
New York 1962 T. Manfredini, L’io e l’esperienza religiosa in John Dewey, Bologna 1963
R.J. Bernstein, John Dewey, New York 1966 A. Granese, Il giovane Dewey, Firenze 1966
L.A. Nissen, John Dewey’s Theory of Inquiry and Truth, The Hague 1966 A.G. Wirth, John

Dewey as Educator. His Design for Work in Education, 1894–1904, New York 1966 G. Dele-

dalle, L’idée d’expérience dans la philosophie de John Dewey, Paris 1967 N. Filograsso, Me-
ditazioni deweyane, Urbino 1968 A.H. Somjee, The Political Theory of John Dewey, New

York 1968 B. Götz, John Deweys Philosophie der Erfahrung, Stuttgart 1969 M. Alcaro, La

logica sperimentale di John Dewey, Messina 1972 J. Gouinlock, John Dewey’s Philosophy
of Value, New York 1972 G. Dykhuizen, The Life and Mind of John Dewey, Carbondale

[etc.] 1973 A. Granese, Introduzione a Dewey, Roma – Bari 1973 Dewey and His Inﬂ u-

ence. Essays in Honour of George Ester Barton, red. R.C. Whittemore, New Orleans 1973
N. Coughlan, Young John Dewey. An Essay in American Intellectual History, Chicago 1975
P.M. Zeltner, John Dewey’s Aesthetic Philosophy, Amsterdam 1975 L. Borghi, L’ideale edu-
cativo di John Dewey, Firenze 1976 R.E. Dewey, The Philosophy of John Dewey. A Critical
Exposition of his Method, Metaphysics and Theory of Knowledge, The Hague 1977 Dewey
and his Critics. Essays from the Journal of Philosophy, red. S. Morgenbesser, New York 1977

J.S. Bruner, Dopo Dewey. Il processo di apprendimento nelle due culture, Roma 1978

F. Coppola, Esperienza e valore nel pensiero di John Dewey, Napoli 1978 I. Verda, Attualità
di John Dewey, Roma 1979 A. Gallitto, Etica e pedagogia nel pensiero di John Dewey, Mes-
sina 1981 A. Armando, Filosoﬁ a e politica nel primo Dewey, Firenze 1984 R. Sleeper,

The Necessity of Pragmatism. John Dewey’s Conception of Philosophy, New Haven 1986

BIBLIOGR AFIA

R.D. Boisvert, Dewey’s Metaphysics, New York 1988 J.E. Tiles, Dewey, London – New York

1988 L.A. Hickman, John Dewey’s Pragmatic Technology, Bloomington 1990 J.E. Tiles,

Dewey, London 1990 H.M. Eze, A Critical Examination of Instrumentalism in John Dewey’s
Pragmatism, Roma 1991 S.C. Rockefeller, John Dewey. Religious Faith and Democratic Hu-
manism, New York 1991 R.B. Westbrook, John Dewey and American Democracy, Ithaca
[etc.] 1991 John Dewey. Critical Assessments, red. J.E. Tiles, t. 1–4, London – New York

1992 J.P. Soneson, Pragmatism and Pluralism. John Dewey’s Signiﬁ cance for Theology, Min-

neapolis 1993 The New Scholarship on Dewey, red. J. Garrison, Dordrecht 1995 P. Be-
raldi, John Dewey. Logica della responsabilità e progetto dell’uomo, Bari 1996 J. Camp-
bell, Understanding John Dewey. Nature and Cooperative Intelligence, Chicago [etc.] 1996
M. Alcaro, John Dewey. Scienza, prassi, democrazia, Roma – Bari 1997 A. Ryan, John De-
wey and the High Tide of American Liberalism, New York [etc.] 1997 Reading Dewey. In-
terpretations for a Postmodern Generation, red. L.A. Hickman, Bloomington 1998 Dewey
Reconﬁ gured. Essays on Deweyan Pragmatism, red. C. Haskins, D.I. Seiple, Albany 1999

J.R. Shook, Dewey’s Empirical Theory of Knowledge and Reality, Nashville 2000 A. Gra-

nese, Introduzione a Dewey, Bari 2001 Dewey’s Logical Theory. New Studies and Interpre-
tations, red. F.T. Burke, D.M. Hester, R.B. Talisse, Nashville 2002 S. Fesmire, John Dewey
and Moral Imagination. Pragmatism in Ethics, Bloomington 2003 B. Sferza, Rileggendo
Dewey. In tempi di autonomia scolastica, Anicia 2003 F. Bohnsack, John Dewey. Ein päda-
gogisches Porträt, Weinheim 2005 D.J. Simpson, John Dewey and the Art of Teaching. To-
ward Reﬂ ective and Imaginative Practice, Thousand Oaks 2005 H.T. Edmondson, John De-
wey and the Decline of American Education, Wilmington 2006 R. Frega, John Dewey et la
philosophie comme épistémologie de la pratique, Paris 2006 J.S. Johnston, Inquiry and Edu-
cation. John Dewey and the Quest for Democracy, Albany 2006 L. Benson, Dewey’s Dream.

Universities and Democracies in an Age of Education Reform, Civil Society, Public Schools,

and Democratic Citizenship, Philadelphia 2007 N.W. Browne, The World in which we Oc-
cur. John Dewey, Pragmatist Ecology and American Ecological Writing in the Twentieth Cen-
tury, Tuscaloosa 2007 S.M. Fishman, John Dewey and the Philosophy and Practice of Hope,
Urbana 2007 L.A. Hickman, Pragmatism as post-postmodernism. Lessons from John Dewey,
New York 2007 A. Kadlec, Dewey’s critical pragmatism, Lanham 2007 P. Oehler, Pragma-
tismus und Gemeinwesenarbeit. Die pragmatische Methode von John Dewey und ihr Beitrag
zur Theorie und Praxis der Gemeinwesenarbeit, Neu-Ulm 2007 J.A. Popp, Evolution’s ﬁ rst
philosopher. John Dewey and the Continuity of Nature, Albany 2007 R. Pring, John Dewey.

A Philosopher of Education for our Time?, London 2007 R. Wentz, Lassen sich Werte eva-

luieren? Grundzüge einer empirischen Werttheorie nach John Dewey, Berlin 2007 G.F. Pap-
pas, John Dewey’s Ethics. Democracy as Experience, Bloomington 2008.

Bibliografi a porównawcza

H.S. Thayer, Two Theories of Truth. The Relation between the Theories of J. Dewey and
B. Russell, „The Journal of Philosophy” 1947, t. 44, s. 516–527 D. Pesce, Il concetto
dell’arte in Dewey e in Berenson. Saggi sull’estetica americana contemporanea, Firenze 1956

J.L. McKenney, Dewey and Russell. Fraternal Twins in Philosophy, „Eduaction Theory” 1959,

t. 9, s. 24–30 M. Levitt, Freud and Dewey on the Nature of Man, New York 1960 M. Dal
Pra, Dewey e il pensiero del giovane Marx, „Rivista di Filosoﬁ a” 1960, t. 51, s. 279–292
F. De Aloysio, Da Dewey a James, Roma 1972 H. Rotkiewicz, Cywilizacja współczesna i wy-
chowanie. Poglądy Marshalla McLuhana a myśl pedagogiczna Johna Deweya, „Kwartalnik Pe-
dagogiczny” 1979, nr 4 Dewey and Russell. An Exchange, red. S. Meyer, New York 1985
M. Alcaro, Filosoﬁ e democratiche. Scienza e potere nel pensiero di J. Dewey, B. Russell, K. Po-

2. PR AGMATYZM

pper, Bari 1986 W.J. Gawin, Context over Foundation. Dewey and Marx, Dordrecht 1988

C.J. Carier, The Rebel and the Revolutionary. Sigmund Freud and John Dewey, [w:] John

Dewey. Critical Assessments, red. J.E. Tiles, t. 1: Human Nature and Human Nurture, Lon-

don – New York 1992 L.F. Troutner, The Dewey – Heidegger Comparison Revisited. A Per-
spectival Parthnership for Education, [w:] John Dewey. Critical Assessments, red. J.E. Tiles,
t. 1: Human Nature and Human Nurture, London – New York 1992 J. Featherstone, John

Dewey and David Riesman. From the Lost Individual to the Lonely Crowd, [w:] John Dewey.
Critical Assessments, red. J.E. Tiles, t. 2: Political Theory and Social Practice, London – New

York 1992 I. Horowitz, James and Dewey. The Pragmatic Acquiescence, [w:] John Dewey.

Critical Assessments, red. J.E. Tiles, t. 2: Political Theory and Social Practice, London – New

York 1992 A.J. Damico, Dewey and Marx. On Partisanship and the Reconstruction of So-

ciety, [w:] John Dewey. Critical Assessments, red. J.E. Tiles, t. 2: Political Theory and Social

Practice, London – New York 1992 R.D. Boisvert, Rorty, Dewey and Post-Modern Metaphy-
sics, [w:] John Dewey. Critical Assessments, red. J.E. Tiles, t. 4, London – New York 1992
D.F. Rice, Reinhold Niebuhr and John Dewey. An American Odyssey, Albany 1993 T. Bur-
ke, Dewey’s New Logic. A Reply to Russell, Chicago 1994 J. Gouinlock, What is the Legacy

of Instrumentalism? Rorty’s Interpretation of Dewey, [w:] Rorty and Pragmatism. The Philo-
sopher Responds to his Critics, red. H.J. Saatkamp Jr., Nashville 1995 T.Z. Lavine, Ame-
rica and the Contestations of Modernity. Bentley, Dewey, Rorty, [w:] Rorty and Pragmatism.

The Philosopher Responds to his Critics, red. H.J. Saatkamp Jr., Nashville 1995 R. Rorty,

Dewey Between Hegel and Darwin, [w:] Rorty and Pragmatism. The Philosopher Responds

to his Critics, red. H.J. Saatkamp Jr., Nashville 1995 R.M. Gale, John Dewey’s Naturaliza-
tion of William James, [w:] The Cambridge Companion to William James, red. R.A. Putnam,
Cambridge 1997 R. Rorty, Przezwyciężenie tradycji. Heidegger i Dewey, [w:] tenże, Konse-

kwencje pragmatyzmu. Eseje z lat 1972–1980, tłum. Cz. Karkowski, Warszawa 1998 P. Gu-
towski, John Dewey and Richard Rorty on Theism and Religion, „Rocznik Filozoﬁ czny” 1999,
z. 2, s. 121–135 J.R. Shook, Dewey and Quine on the Logic of what there is, [w:] Dewey’s
Logical Theory. New Studies and Interpretations, red. F.T. Burke, D.M. Hester, R.B. Talisse,
Nashville 2002 J.A. Good, A Search for Unity in Diversity. The „Permanent Hegelian De-
posit” in the Philosophy of John Dewey, Lanham 2006 B. Zug, Kunst als Handeln. Aspek-

te einer Theorie der schönen Künste im Anschluss an John Dewey und Arnold Gehlen, Tübin-
gen 2007 J. Kirkpatrick, Montessori, Dewey, and Capitalism. Educational Theory for a Free
Market in Education, Claremont 2008.

BIBLIOGR AFIA

George Herbert Mead

Bibliografia podmiotowa

Główne dzieła i dzieła zebrane

The Philosophy of the Present, red. A.E. Murphy, Chicago [etc.] 1932 Mind, Self, and So-

ciety. From the Standpoint of a Social Behaviorist, red. Ch.W. Morris, Chicago 1934 Move-
ments of Thought in the Nineteenth Century, red. M.H. Moore, Chicago 1936 The Philo-
sophy of the Act, red. Ch.W. Morris [et al.], Chicago 1938 The Individual and the Social
Self. Unpublished Work, red. D.L. Miller, Chicago – London 1982 Play, School, and Socie-
ty, red. M.J. Deegan, New York [etc.] 1999 Essays in Social Psychology, red. M.J. Deegan,
New Brunswick – London 2001.

Selected Writings, red. A.J. Reck, New York 1964.

Polskie przekłady dzieł i wyborów tekstów

Umysł, osobowość i społeczeństwo, tłum. Z. Wolińska, Warszawa 1975 Prawo naturalne

a teoria instytucji politycznej, tłum. E. Hałas, [w:] E. Hałas, Obywatelska socjologia szkoły chi-
cagowskiej. Charles H. Cooley, George H. Mead, Herbert Blumer, Lublin 1994.

Polskie przekłady fragmentów

Behawiorystyczne ujęcie symbolu znaczącego, tłum. M. Ignaczak, [w:] L. Koczanowicz,
G.H. Mead, Wrocław 1992 Ewolucja staje się ogólną ideą, tłum. L. Koczanowicz, [w:]
L. Koczanowicz, G.H. Mead, Wrocław 1992 Natura poznania naukowego, tłum. L. Kocza-
nowicz, [w:] L. Koczanowicz, G.H. Mead, Wrocław 1992 Społeczna natura teraźniejszości,
tłum. M. Ignaczak, [w:] L. Koczanowicz, G.H. Mead, Wrocław 1992.

Bibliografia przedmiotowa

Bibliografi a przedmiotowa polskojęzyczna

P u b l i k a c j e z w a r t e

I. Krzemiński, Symboliczny interakcjonizm i socjologia, Warszawa 1986 M. Hetmański,
Umysł a środowisko. Wokół ﬁ lozoﬁ i Meada George’a Herberta, Lublin 1998 L. Koczanowicz,
G.H. Mead, Wrocław 1992 E. Hałas, Obywatelska socjologia szkoły chicagowskiej. Charles
H. Cooley, George H. Mead, Herbert Blumer, Lublin 1994.

2. PR AGMATYZM

A r t y k u ł y

A. Kłoskowska, Behawioryzm społeczny G.H. Meada, [w:] G.H. Mead, Umysł, osobowość i spo-

łeczeństwo, tłum. Z. Wolińska, Warszawa 1975 J. Szacki, Społeczny pragmatyzm G.H. Mea-
da, „Archiwum Historii Filozoﬁ i i Myśli Społecznej”, 1976, t. 22, s. 69–102 I. Krzemiń-

ski, Interakcjonistyczne interpretacje teorii George’a H. Meada, „Studia Socjologiczne” 1978,
nr 3 I. Krzemiński, Czym jest teoria? O dyskursie i przedstawianiu na przykładzie teorii

G.H. Meada, „Studia Socjologiczne” 1980, nr 1 M. Hetmański, Reﬂ eksja nad poznaniem
ludzkim w koncepcji G.H. Meada, „Studia Filozoﬁ czne” 1986, nr 4, s. 160–173 M. Het-

mański, Działanie, wiedza, wartość w koncepcji George’a Meada, „Annales Universitatis Ma-
riae Curie-Skłodowska” 1986, t. 11, s. 41–58 L. Koczanowicz, Filozoﬁ czne i psychologiczne
koncepcje Georga Herberta Meada, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Filozoﬁ a” 1990, t. 58

A. Giza-Poleszczuk, Działania i symbole – pragmatyzm społeczny G.H. Meada, „Prakseo-

logia” 1991, nr 1–2 E. Hałas, Mind, Self and Society from the Standpoint of a Social Beha-
viorist, [w:] Przewodnik po literaturze ﬁ lozoﬁ cznej XX wieku, red. B. Skarga, przy współpr.
S. Borzyma, H. Floryńskiej-Lalewicz, t. 2, Warszawa 1994 M. Zemło, Społeczne uwarun-
kowania umysłu w teorii George’a Herberta Meada, „Zeszyty Naukowe WSZiP Łomża” 2000,
nr 4, s. 79–101 M. Zemło, Kategoria wiedzy w pismach George’a Herberta Meada, „Zeszyty
Naukowe WSZiP Łomża” 2001, nr 6, s. 121–138 M. Zemło, Koncepcja znaczenia u George’a
Herberta Meada, „Zeszyty Naukowe WSZiP Łomża” 2001, nr 8, s. 113–139.

Bibliografi a przedmiotowa obcojęzyczna

G.Ch. Lee, George Herbert Mead. Philosopher of Social Individual, New York 1945 D. Vic-
toroff, G.H. Mead. Sociologue et Philosophe, Paris 1953 B.N. Meltzer, The Social Psycho-
logy of George Herbert Mead, Kalamazoo 1964 George Herbert Mead. Essays on His Social
Philosophy, red. J.W. Petras, New York 1968 K. Raiser, Identität und Sozialität. George
Herbert Meads Theorie der Interaktion und ihre Bedeutung für die theologische Anthropolo-
gie, München 1971 D.L. Miller, George Herbert Mead. Self, Language and the World, Aus -
tin [etc.] 1973 The Philosophy of George Herbert Mead, red. W.R. Corti, Winterthur 1973

W.J. Kang, G.H. Mead’s Concept of Rationality. A Study of the Use of Symbols and Other Im-

plements, The Hague 1976 A.M. Nieddu, George Herbert Mead, Sassari 1978 H. Joas,

G.H. Mead. A Contemporary Re-Examination of His Thought, Cambridge 1985 J.D. Baldwin,
George Herbert Mead. A Unifying Theory for Sociology, Newbury Park 1986 G. Cronk, The
Philosophical Anthropology of George Herbert Mead, New York 1987 Creativity in George
Herbert Mead, red. P.A.Y. Gunter, Lanham 1990 Philosophy, Social Theory, and the Thought

of George Herbert Mead, red. M. Aboulaﬁ a, Albany 1991 George Herbert Mead. Critical

Assessments, red. P. Hamilton, t. 1–4, London [etc.] 1992 G.A. Cook, George Herbert Mead.

The Making of a Social Pragmatist, Urbana 1993 M.A. La Torre, L’io comunitario nel pen-

siero di G.H. Mead, Napoli 1994 B. Konrad, Die partizipative Interaktion nach George Her-
bert Mead und ihre theologische Signiﬁ kanz, Frankfurt am Main [etc.] 1995 F.M. Kasozi,
Self and Social Reality in a Philosophical Anthropology. Inquiring into George Herbert Mead’s
Socio-Philosophical Anthropology, Frankfurt am Main [etc.] 1998 H.-J. Wagner, Rekonstruk-
tive Methodologie. George Herbert Mead und die qualitative Sozialforschung, Opladen 1999
H. Joas, Praktische Intersubjektivität. Die Entwicklung des Werkes von George Herbert Mead,
Frankfurt am Main 2000 M. Aboulaﬁ a, The Cosmopolitan Self. George Herbert Mead and
Continental Philosophy, Urbana [etc.] 2001 C. De Waal, On Mead, Belmont 2002 H. Blu-
mer, George Herbert Mead and Human Conduct, Walnut Creek 2004.

BIBLIOGR AFIA

Bibliografi a porównawcza

M. van Ames, Mead and Husserl on the Self, „Philosophy and Phenomenological Research”

1955, nr 15, s. 320–331 M. van Ames, Mead and Sartre on Man, „Journal of Philosophy”
1956, nr 53, s. 205–219 M.A. Natanson, The Social Dynamics of George H. Mead, Washing-

ton 1956 M. van Ames, Zen to Mead, „Proceedings and Addresses of the American Philo-
sophical Association” 1959–1960, nr 33, s. 27–42 P.E. Pfuetze, Self, Society, Existence. Hu-
man Nature and Dialogue in the Thought of George Herbert Mead and Martin Buber, New

York 1961 G. Swanson, Mead and Freud. Their Relevance for Social Psychology, „Sociome-

try” 1961, nr 24, s. 319–339 M. van Ames, Buber and Mead, „Antioch Review” 1967, nr 27,
s. 181–191 B. Baumann, George H. Mead and Luigi Pirandello, „Social Research” 1967,
nr 34, s. 563–607 S.B. Rosenthal, Peirce, Mead and the Logic of Concepts, „Transactions
of the Charles S. Peirce Society” 1969, nr 5, s. 173–187 K. Raiser, Identität und Sozialität.

George Herbert Meads Theorie der Interaktion und ihre Bedeutung für die theologische Anthro-

pologie, München 1971 D.L. Miller, Josiah Royce and G.H. Mead on the Nature of the Self,

„Transactions of the Charles S. Peirce Society” 1975, nr 2, s. 67–89 P. Tibbetts, Peirce and

Mead on Perceptual Immediacy and Human. Action, „Philosophy and Phenomenological Re-

search” 1975, nr 36, s. 222–232 S. Rosenthal, Activity and the Structure of Perceptual Ex-
perience: Mead and Peirce revisited, „Southern Journal of Philosophy” 1977, nr 15, s. 207–

214 G.A. Cook, Whitehead’s Inﬂ uence on the Thought of G.H. Mead, „Transactions of the

Charles S. Peirce Society” 1979, nr 15, s. 107–131 T.W. Goff, Marx und Mead. Contribu-
tions to a Sociology of Knowledge, London 1980 M.E. Batiuk, H.L. Sacks, George Herbert
Mead and Karl Marx. Exploring Consciousness and Community, „Symbolic Interaction” 1981,
nr 4, s. 207–223 M. Aboulaﬁ a, The Mediating Self. Mead, Sartre and Self-Determination,
New Haven [etc.] 1986 E. Düsing, Intersubjektivität und Selbstbewusstsein. Behavioristi -
sche, phänomenologische und idealistische Begründungstheorien bei Mead, Schütz, Fichte und
Hegel, Köln 1986 L. Koczanowicz, Mead i Wygotski wobec behawioryzmu, „Acta Universita-
tis Wratislaviensis. Filozoﬁ a” 1988, t. 46 L. Koczanowicz, Komunikacja a geneza psychiki.

Teorie George’a H. Meada i Lwa Wygotskiego, „Przekazy i Opinie” 1988, nr 3–4 Ch. Bender,

Identität und Selbstreﬂ exion. Zur reﬂ exiven Konstruktion der sozialen Wirklichkeit in der Sy-
stemtheorie von N. Luhmann und im symbolischen Interaktionismus von G.H. Mead, Frank-
furt am Main [etc.] 1989 S.B. Rosenthal, Mead and Merleau-Ponty, „Southern Journal of
Philosophy” 1990, nr 28, s. 77–90 J. Bobryk, Niekartezjańska koncepcja samoświadomości.
Samoświadomość według Meada, Ryle’a i Wygotskiego, „Edukacja Filozoﬁ czna” 1992, nr 14

B. Baumann, George H. Mead and Luigi Pirandello. Some Parallels between the Theoretical

and Artistic Presentation of the Social Role Concept, [w:] George Herbert Mead. Critical Assess-
ments, red. P. Hamilton, t. 4, London [etc.] 1992 H.A. Farberman, Mannheim, Cooley, and
Mead. Toward a Social Theory of Mentality, [w:] George Herbert Mead. Critical Assessments,
red. P. Hamilton, t. 4, London [etc.] 1992 P. Tibbetts, Peirce an Mead on Perceptual Imme-
diacy and Human Action, [w:] George Herbert Mead. Critical Assessments, red. P. Hamilton,
t. 4, London [etc.] 1992 N. Wiley, The Complementarity of Durkheim and Mead, [w:] George
Herbert Mead. Critical Assessments, red. P. Hamilton, t. 4, London [etc.] 1992 M.C. Hoo-

ver, Adorno and Mead. Toward an Interactionist Critique of Negative Dialectics, [w:] George
Herbert Mead. Critical Assessments, red. P. Hamilton, t. 2, London 1992 J.D. Lewis, Peirce,
Mead and the Objectivity of Meaning, [w:] George Herbert Mead. Critical Assessments, red.
P. Hamilton, t. 2, London 1992 F.F. Seeburger, D.D. Franks, Husserl’s Phenomenology and
Meadian Theory. Comment on Lewis „The Classical American Pragmatists as Forerunners to
Symbolic Interactionism”, [w:] George Herbert Mead. Critical Assessments, red. P. Hamilton,

t. 2, London 1992 R.S. Perinbanayagam, The Signiﬁ cance of Others in the Thought of Al-
fred Schütz, G.H. Mead and C.H. Cooley, [w:] George Herbert Mead. Critical Assessments, red.

2. PR AGMATYZM

P. Hamilton t. 1, London 1992 F.W. Heuberger, Problemlösendes Handeln. Zur Handlungs-
und Erkenntnistheorie von George Herbert Mead, Alfred Schütz und Charles Sanders Peirce,
Frankfurt am Main – New York 1992 L. Koczanowicz, Meaning and Action in Wittgenstein’s
Lather Philosophy, G.H. Mead’s Social Pragmatism and L.S. Vygotsky’s Psychological Concepts,

„Ruch Filozoﬁ czny” 1993, nr 4 S.B. Rosenthal, Sign and Time. Mead’s Pathway beyond Der-

rida, „Lingua ac Communitas” 1994, nr 2 J. Wittpoth, Rahmungen und Spielräume des
Selbst. Ein Beitrag zur Theorie der Erwachsenensozialisation im Anschluss an George H. Mead
und Pierre Bourdieu, Frankfurt am Main 1994 M. Aboulaﬁ a, Habermas and Mead. On Uni-
versality and Individuality, „Constellations” 1995, nr 2, s. 94–113 L. Koczanowicz, Thin-
king as a Moment of Action and the Ideal of Universal Rationality in Pragmatic Philosophy
of Ch. S. Peirce and G.H. Mead, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Filozoﬁ a” 1995, nr 26,
s. 41–48 L. Koczanowicz, Dialog i odpowiedzialność. Koncepcja jaźni i odpowiedzialności
w pracach G.H. Meada i M.M. Bachtina, „Kwartalnik Pedagogiczny” 1997, nr 1–2, s. 45–68

T.-W. Kim, G. Simmel, G.H. Mead und der symbolische Interaktionismus. Geistesgeschicht-

liche Zusammenhänge, soziologische Systematik, Würzburg 1999 Sz. Wróbel, Indywidu-
acja przez socjalizację. Przypadek Georga Herberta Meada i Jürgena Habermasa, „Archiwum
Historii Filozoﬁ i i Myśli Społecznej” 2001, t. 46, s. 95–125 M. Lejzerowicz, Koncepcja jaź-
ni George’a Herberta Meada a teoria innego Alfreda Schütza, „Studiae Philosophiae Christia-
nae” 2003, nr 2, s. 303–328 I. Jungwirth, Zum Identitätsdiskurs in den Sozialwissenschaf-
ten. Eine postkolonial und queer informierte Kritik an George H. Mead, Erik H. Erikson und
Erving Goffman, Bielefeld 2007.

3. Filozofia ducha

Wprowadzenie

Bibliografia przedmiotowa

Bibliografi a przedmiotowa polskojęzyczna

P u b l i k a c j e z w a r t e

B. Skarga, Kłopoty intelektu, Warszawa 1975.

A r t y k u ł y

K. Tarnowski, Główne nurty współczesnej francuskiej ﬁ lozoﬁ i religii, [w:] Od ﬁ lozoﬁ i reﬂ eksji
do hermeneutyki. Francuska ﬁ lozoﬁ a religii, red. J. Barcik, Kraków 2007.

Bibliografi a przedmiotowa obcojęzyczna

Friedrich Ueberwegs Grundriss der Geschichte der Philosophie, t. 4: Die deutsche Philosophie

des 19. Jahrhunderts und der Gegenwart, red. T.K. Oesterreich, Berlin 1923; t. 5: Die Philo-
sophie des Auslandes vom Beginn des 19. Jahrhunderts bis auf die Gegenwart, red. T.K. Oes-
terreich, Berlin 1928 I. Benrubi, Les sources et les courants de la philosophie contemporaine
en France, t. 1–2, Paris 1933 F. Olgiati, A. Carlini, Neo-scolastica, idealismo, spiritualis-
mo, Milano 1933 D.A. Cardone, Spiritualismo e ﬁ losoﬁ a del divenire, Messina 1937
H.-L. Miéville, Vers une philosophie de l’esprit ou de la totalité. Réﬂ exions et recherches, Paris

1937 R. Fedi, Realismo spiritualistico, Milano 1939 L. Lavelle, La philosophie française

entre les deux guerres, Paris 1942 R. Le Senne, La philosophie de l’esprit, [w:] M. Far-
ber, L’activité philosophique contemporaine en France et aux États-Unis, t. 2, Paris 1950
G. Roggerone, La ﬁ losoﬁ a dello spirito, Torino 1951 N. Incardona, Problematica interna del-
lo spiritualismo cristiano, Milano 1952 F.P. Alessio, Studi sul neospiritualismo, Roma 1953

N. Licciardello, Teoria dello spiritualismo integrale, Padova 1955 G. Bastide, La conver-

sion spirituelle, [w:] Encyclopédie française, t. 19: Philosophie. Religion, Paris 1957 A. Fo-
rest, Signiﬁ cation du recueillement, [w:] Encyclopédie française, t. 19: Philosophie. Religion,
Paris 1957 É. Morot-Sir, Le Mouvement „Philosophie de l’esprit”, [w:] Encyclopédie française,
t. 19: Philosophie. Religion, Paris 1957 É. Morot-Sir, Être et valeur. Introduction critique
à une philosophie de l’Esprit, [w:] Encyclopédie française, t. 19: Philosophie. Religion, Paris

1957 G. Galli, Linee fondamentali d’una ﬁ losoﬁ a dello spirito, Torino 1961 M.F. Sciac-

ca, Dall’attualismo allo spiritualismo critico (1931–1938), Milano 1961 C. Dollo, Momenti
e problemi dello spiritualismo. Varisco, Carabellese, Carlini, Le Senne, Padova 1967 J. La-
croix, Panorama de la philosophie française contemporaine, Paris 1968 S. Damiens, Philo-
sophies de l’acte et de l’action aux XIX

siècle et XX

siècles, Toulouse 1993.

BIBLIOGR AFIA

Jules L achelier

Bibliografia podmiotowa

Polskie przekłady fragmentów

O celu jako racji rzeczy, tłum. J. Warchoł, [w:] Filozoﬁ a francuska XIX wieku, wyboru doko-

nała oraz wstępem, notami i komentarzem opatrzyła B. Skarga, Warszawa 1978.

Bibliografia przedmiotowa

Bibliografi a przedmiotowa obcojęzyczna

G. Séailles, La philosophie de Jules Lachelier, Paris 1920 L. Millet, Le symbolisme dans la
philosophie de Lachelier, Paris 1959 G. Mauchaussat, L’idealisme de Lachelier, Paris 1961.

3. FILOZOFIA DUCHA

Eduard von Hartmann

Bibliografia przedmiotowa

Bibliografi a przedmiotowa polskojęzyczna

A r t y k u ł y

N. Hirszband, Pesymizm i etyka, „Prawda” 1883, nr 5; nr 6; nr 7; nr 8 A. Lipnicki, Zada-
nie apologetyki w naszych czasach, „Przegląd Katolicki” 1890, nr 39; nr 40; nr 41.

Bibliografi a przedmiotowa obcojęzyczna

L. Ziegler, Das Weltbild von Hartmanns. Eine Beurteilung, Leipzig 1910 M. Schmitt, Die
Behandlung des erkenntnistheoretischen Idealismus bei Eduard von Hartmann, Berlin 1918

J. Hessen, Die Kategorienlehre Eduard von Hartmanns und ihre Bedeutung für die Philo-

sophie der Gegenwart, Leipzig 1924 K.O. Petraschek, Die Logik des Unbewussten. Eine Aus-
einandersetzung mit den Prinzipien und Grundbegriffen der Philosophie Eduards von Hart-
mann, t. 1–2, München 1926 H. Heinrichs, Die Theorie des Unbewussten in der Psychologie
Eduard von Hartmann, Bonn 1933 W. Rauschenberger, Eduard von Hartmann, Heidel-
berg 1942 M. Huber, Eduard von Hartmanns Metaphysik und Religionsphilosophie, Win-
terthur 1954 W. Hartmann, Die Philosophie Max Schelers in ihren Beziehungen zu Eduard
von Hartmann, Düsseldorf 1956 L. D’Avanzo, Il problema della storia e il problema esteti-
co nella ﬁ losoﬁ a dell’inconscio di E. von Hartmann, t. 1–2, Avella 1958–1959 D.N.K. Dar-
noi, The Unconscious and Eduard von Hartmann, The Hague 1967 G. Kuebart, Das Unbe-
wusste in der Menschenlehre Eduard von Hartmanns und Sigmund Freuds, München 1970

T. Kraus, Eduard Hartmann. Porträt eines grossen Österreichers, St. Pölten 1977 M. Weyem-

bergh, F. Nietzsche et E. von Hartmann, Brussel 1977 H.F. Ellenberger, Die Entdeckung des

Unbewussten. Geschichte und Entwicklung der dynamischen Psychiatrie von den Anfängen

bis zu Janet, Freud, Adler und Jung, Zürich 1985 A. Haas, Eduard Hartmann. Agrarpoliti-
ker, Landesvater, Staatsmann, St. Pölten [etc.] 2003.

BIBLIOGR AFIA

Rudolf Eucken

Bibliografia podmiotowa

Polskie przekłady dzieł

Wielcy myśliciele i ich poglądy na życie. Zagadnienia życia ludzkości w rozwoju dziejowym

od Platona do naszych czasów, tłum. A. Zieleńczyk, Warszawa 1914.

Bibliografia przedmiotowa

Bibliografi a przedmiotowa polskojęzyczna

P u b l i k a c j e z w a r t e

J. Agatstein, Filozoﬁ a religii Rudolfa Euckena, Kraków 1930.

A r t y k u ł y

M. Zdziechowski, Eucken a dzisiejsze zadanie apologetyki, „Przegląd Powszechny” 1903,
z. 7 H. Bergson, [przedmowa do: R. Eucken, Der Sinn und Wert des Lebens, 1912], „Nauka
i Życie” 1914, nr 1 L. Lipke, Filozoﬁ a życia Euckena, „Przegląd Powszechny” 1914, z. 1

S. Borzym, Mensch und Welt. Eine Philosophie des Lebens, [w:] Przewodnik po literaturze

ﬁ lozoﬁ cznej XX wieku, red. B. Skarga, przy współpr. S. Borzyma, H. Floryńskiej-Lalewicz,
t. 4, Warszawa 1996.

Bibliografi a przedmiotowa obcojęzyczna

W.R.B. Gibson, Rudolf Eucken’s Philosophy of Life, London 1906 O. Siebert, Rudolf Euckens
Welt- und Lebensanschauung und die Hauptprobleme der Gegenwart, Langensalza 1906

O. Braun, Rudolf Euckens Philosophie und das Bildungsproblem. Zwei Vorträge gehalten im
Lehrerverein zu Harburg, Leipzig 1909 J. Middendorff, Darstellung und kritische Erörterung
der Philosophie Rudolf Euckens. Unter vergleichender Heranziehung Trendelenburgs, Erlangen

1911 E. Herman, Eucken and Bergson. Their Signiﬁ cance for Christian Thought, London
1912 W.T. Jones, An Interpretation of Rudolf Eucken’s Philosophy, London 1912 R. Kade,

Rudolf Euckens noologische Methode in ihrer Bedeutung für die Religionsphilosophie, Leipzig

1912 M. Booth, Rudolf Eucken His Philosophy and Inﬂ uence, London 1913 W.S. Macgo-

wan, The Religious Philosophy of Rudolf Eucken, London 1914 J.B. Becker, Euckens Kritik

der Christologie, Mainz 1917 R.J. Haskamp, Spekulativer und phänomenologischer Perso-
nalismus. Einﬂ üsse J.G. Fichtes und Rudolf Euckens auf Max Schelers Philosophie der Person,
Freiburg – München 1966.

3. FILOZOFIA DUCHA

Octave Hamelin

Bibliografia przedmiotowa

Bibliografi a przedmiotowa obcojęzyczna

L.J. Beck, La méthode synthétique d’Hamelin, Paris 1935 A. Sesmat, Dialectique. Hamelin
et la philosophie chrétienne, Paris 1955 A. Deregibus, La metaﬁ sica critica di Octave Hame-
lin, Torino 1968 P. Heitkämper, Der Personalitätsbegriff bei Octave Hamelin, Meisenheim
am Glan 1971 F. Turlot, Idéalisme dialectique et personnalisme. Essai sur la philosophie
d’Hamelin, Paris 1976 R. Morresi, Introduzione a Hamelin, Napoli 1983.

BIBLIOGR AFIA

Léon Brunschvicg

Bibliografia podmiotowa

Polskie przekłady fragmentów

Stadia inteligencji, [w:] G. Picon, Panorama myśli współczesnej, Paris 1960.

Bibliografia przedmiotowa

Bibliografi a przedmiotowa obcojęzyczna

J. Messaut, La philosophie de Léon Brunschvicg, Paris 1938 M. Deschoux, La philosophie

de Léon Brunschvicg, Paris 1949 R. Boirel, Brunschvicg. Sa vie, son oeuvre avec un expo-
sé de sa philosophie, Paris 1964 M. Deschoux, Léon Brunschvicg ou l’idéalisme à hauteur
d’homme, Paris 1969 L. Carpineti, Filosoﬁ a e scienza nel pensiero francese contemporaneo.
Saggio su Léon Brunschvicg, Genova 1978 G. Bentivegna, Introduzione alla ﬁ losoﬁ a di Léon

Brunschvicg. Dall’idealismo critico alla ﬁ losoﬁ a della matematica, Catania 1999.

3. FILOZOFIA DUCHA

Émile Boutroux

Bibliografia podmiotowa

Główne dzieła

De la contingence des lois de la nature, Paris 1874 De veritatibus aeternis apud Cartesium,
Paris 1874 De l’idée de loi naturelle dans la science et la philosophie contemporaines, Paris

1895 Questions de morale et d’éducation, Paris 1895 Du rapport de la morale à la scien-

ce dans la philosophie de Descartes, Paris 1896 Études d’histoire de la philosophie, Paris

1897 La psychologie du mysticisme. Conférence faite à l’Institut psychologique internatio-

nal le 7 février, 1902, Paris 1902 Science et religion dans la philosophie contemporaine, Pa-
ris 1908 William James, Paris 1911 Pascal, Paris 1914 Morale et religion, Paris 1925
Études d’histoire de la philosophie allemande, Paris 1926 La nature et l’esprit, Paris 1926
La philosophie de Kant. Cours de 1896–1897, Paris 1926 La philosophie allemande au XVII
siècle. Les prédécesseurs de Leibniz: Bacon, Descartes, Hobbes, Spinoza, Malebranche, Locke
et la philosophie de Leibniz, Paris 1929.

Polskie przekłady dzieł

Pojęcie prawa przyrody w nauce i ﬁ lozoﬁ i spółczesnej, tłum. W. Spasowski, Warszawa 1902.

Polskie przekłady fragmentów

William James, twórca pragmatyzmu, „Widnokręgi” 1911, z. 1; z. 2 Kultura i ﬁ lozoﬁ ja

niemiecka, tłum. W. Kierst, „Zagadnienia Polityczne” 1915, nr 5 O kontyngencji; Pewność
i prawda, tłum. J. Lalewicz, [w:] Filozoﬁ a francuska XIX wieku, wyboru dokonała oraz wstę-
pem, notami i komentarzem opatrzyła B. Skarga, Warszawa 1978.

Bibliografia przedmiotowa

Bibliografi a przedmiotowa polskojęzyczna

A r t y k u ł y

A. Mahrburg, Przedmowa, [w:] E. Boutroux, Pojęcie prawa przyrody w nauce i ﬁ lozoﬁ i spół-

czesnej, tłum. W. Spasowski, Warszawa 1902 W. Kosiakiewicz, Teoria narodowości, „Świat”

1915, nr 25 B. Skarga, Emila Boutroux krytyka scjentyzmu, „Archiwum Historii Filozoﬁ i

i Myśli Społecznej” 1970, t. 16, s. 263–315 S. Gierowski, Moralność i religia w świetle ﬁ lo-
zoﬁ i Emila Boutroux, „Znak” 1973, nr 9, s. 1161–1173.

BIBLIOGR AFIA

Bibliografi a przedmiotowa obcojęzyczna

O. Boelitz, Die Lehre vom Zufall bei Émile Boutroux. Ein Beitrag zur Geschichte der neuesten
französischen Philosophie, Leipzig 1907 P. Gonelle, Émile Boutroux, Paris 1908 P. Ar-
chambault, Émile Boutroux. Choix de textes avec une étude sur l’oeuvre, Paris 1910 A.P. La
Fontaine, La philosophie d’É. Boutroux, Paris 1920 D. Parodi, Émile Boutroux, Paris 1923

L.S. Crawford, The Philosophy of Émile Boutroux as Representative of French Idealism in

the Nineteenth Century, New York 1924 C. Ranzoli, Boutroux. La vita, il pensiero ﬁ losoﬁ co,
Milano 1924 M. Schyns, La philosophie d’Émile Boutroux, Paris 1924 R. Thamin, Notice
sur la vie et les travaux de M. Émile Boutroux (1845–1921), par M. Raymond Thamion lue
dans la séance du 25 avril 1925, Paris 1925 E. Liguori-Barbieri, La ﬁ losoﬁ a di Émile Bou-
troux e la reazione all’intellettualismo nella ﬁ losoﬁ a francese contemporanea, Pisa 1926

A. Baillot, Émile Boutroux et la pensée religieuse, Paris 1957 S. Colonna, Educazione e mo-

rale secondo É. Boutroux, Lecce 1968.

3. FILOZOFIA DUCHA

Pierre Teilhard de Chardin

Bibliografia podmiotowa

Główne dzieła i dzieła zebrane

Genèse d’une pensée. Lettres (1914–1919), Paris 1961 Hymne de l’univers. La messe sur
le monde, Trois histoires comme Benson, La Puissance spirituelle de la matière, Paris 1961
Lettres de voyage. 1923–1955, Paris 1962 Lettres d’Égypte. 1905–1908, Paris 1963 Blon-

del et Teilhard de Chardin. Correspondance, red. H. de Lubac, Paris 1965 La messe sur le
monde, Paris 1965 Lettres d’Hastings et de Paris. 1908–1914, Paris 1965 Lettres à Léon-
tine Zanta 1923–1939, Paris 1965 Je m’explique, Paris 1966 Sur le bonheur, Paris 1966

Sur l’amour, Paris 1967 Accomplir l’homme. Lettres inédites 1926–1952, Paris 1968

Être plus. Directives extraites des écrits publiés ou inédits du père, de sa correspondance et de
ses notes, Paris 1968 Lettres intimes à Auguste Valensin, Bruno de Solages, Henri de Lubac

1919–1955, red. H. de Lubac, Paris 1972 Journal, Paris 1975 Lettres familières de Pierre

Teilhard de Chardin, mon ami. Les dernières années 1948–1955, Paris 1976.

Oeuvres, t. 1: Le phénomène humain, Paris 1955; t. 2: L’apparition de l’homme, Paris 1956;

t. 3: La vision du passé, Paris 1957; t. 4: Le milieu divin, Paris 1957; t. 5: L’avenir de l’homme,
Paris 1959; t. 6: L’énergie humaine, Paris 1962; t. 7: L’activation de l’énergie, Paris 1963; t. 8:
La place de l’homme dans la nature, Paris 1963; t. 9: Science et Christ, Paris 1965; t. 10: Com-
ment je crois, Paris 1969; t. 11: Les directions de l’avenir, Paris 1973; t. 12: Écrits du temps de
la guerre (1916–1919), Paris 1976; t. 13: Le coeur de la Matière, Paris 1976 L’oeuvre scien-
tiﬁ que, t. 1–11, Olten – Freiburg im Breisgau 1971.

Polskie przekłady dzieł i wyborów tekstów

Człowiek. Struktura i kierunki ewolucji grupy zoologicznej ludzkiej, tłum. J. i G. Fedorowscy,

Warszawa 1962 Wybór pism, tłum. W. Sukiennicka, M. Tazbir, Warszawa 1967 Kapłan,

tłum. J. Trznadel, Warszawa 1971 O szczęściu, cierpieniu, miłości, tłum. W. Sukiennicka,
M. Tazbir, Warszawa 1981 Człowiek i inne pisma, tłum. J. i G. Fedorowscy, W. Sukiennic-
ka, M. Tazbir, Warszawa 1984 Zarys wszechświata personalistycznego i inne pisma, tłum.
M. Tazbir, K. Waloszczyk, Warszawa 1985 Moja wizja świata i inne pisma, tłum. M. Ta-
zbir, Warszawa 1987 Fenomen człowieka, tłum. K. Waloszczyk, Warszawa 1993 Rozum
i wiara, tłum. M. Tazbir, K. Waloszczyk, Warszawa 2003.

Polskie przekłady fragmentów

Myśli o szczęściu, tłum. M. Garnysz, „Znak” 1962, nr 2–3, s. 250–264 Monstrancja, tłum.
J. Sokołowska, „Znak” 1964, nr 6, s. 686–687 Msza na ołtarzu świata, tłum. J. Chłopek,

„Znak” 1969, nr 7–8, s. 1021–1034 Wiara potrzebuje całej prawdy, tłum. H. Malewska,
„Znak” 1970, nr 5, s. 664–667 Miłość, tłum. S. Grygiel, „Znak” 1974, nr 12, s. 1682–1685

Moja wiara, tłum. M. Głódź, „Znak” 1982, nr 11, s. 1422–1438.

BIBLIOGR AFIA

Bibliografie

L. Polgar, Internationale Teilhard-Bibliographie 1955–1965, Freiburg 1965 [dalszy jej ciąg uka-
zuje się co roku w „Archivum Historicum Societatis Iesu”] J.E. Jarque, Bibliographie géné-
rale des oeuvres et articles sur Pierre Teilhard de Chardin parus jusqu’à ﬁ n décembre 1969,
Fribourg 1970 G.-H. Baudry, Pierre Teilhard de Chardin. Bibliographie (1881–1972), Lille

1972 G.-H. Baudry, Bibliographie française de et sur Pierre Teilhard de Chardin, „Cahiers

Teilhardiens” 1991, nr 11.

Bibliografia przedmiotowa

Bibliografi a przedmiotowa polskojęzyczna

P u b l i k a c j e z w a r t e

T. Płużański, Teilhard de Chardin, Warszawa 1963 T. Płużański, Marksizm a fenomen

Teilharda, Warszawa 1967 N. Łubnicki, Filozoﬁ a uniwersalna Teilharda de Chardin, War-

szawa 1969 Dialog i współdziałanie, red. M. Tazbir, Warszawa 1970 Cz.S. Bartnik,

Problem historii uniwersalnej w teilhardyzmie, Lublin 1972 L. Wciórka, Szkice o Teilhar-

dzie, Poznań 1973 Myśl Teilharda de Chardin w Polsce, red. M. Tazbir, Warszawa 1973

A. Polkowski, Świadectwo Teilharda, Warszawa 1974 Cz.S. Bartnik, Teilhardowska wi-

zja dziejów, Lublin 1975 J. Kulisz, Teilhardowskie rozumienie grzechu, Warszawa 1986

G.A. Maloney, Chrystus kosmiczny. Od Pawła do Teilharda, Warszawa 1986 D. Minta-

-Tworzowska, Elementy metodologii prahistorii w historiozoﬁ i P. Teilharda de Chardin, War-

szawa 1986 K. Waloszczyk, Wola życia. Myśl Pierre’a Teilharda de Chardin, Warszawa

1986 R. Mordarski, Wszechświat personalistyczny według P. Teilharda de Chardin, Lub-

lin 1989 Cz.S. Bartnik, Pokój w świetle teilhardyzmu, Lublin 1990 G. Strug, Związek
antropogenezy z kosmogenezą w teilhardyzmie, Lublin 1993 D. Bondyra, Wszechświat
personalistyczny według Piotra Teilharda de Chardin, Lublin 1994 J. Kulisz, Tajemnica

Jezusa Chrystusa w rozumieniu Teil harda de Chardin, Warszawa 1995 Z. Łotys, Teilhar-

dowska koncepcja postępu, Olsztyn 1998 B. Pasamonik, Tożsamość osobowa. Paradoksy
antropologii ﬁ lozoﬁ cznej Teilharda de Chardin, Kraków 1999 W.M. Fac, Antropologia spo-
łeczna Piotra Teilharda de Chardin, Lublin 2000 L. Wciórka, Filozoﬁ a i przyroda. Studia
nad myślą Pierre Teilharda de Chardin, Poznań 2002 Cz.S. Bartnik, Teilhardyzm jako hi-
storia uniwersalna, Lublin 2003.

A r t y k u ł y

S.J. Góra, Spotkanie z Teilhardem de Chardin, „Znak” 1960, nr 4, s. 445–471 Ch. Journet,

Wizja świata Teilharda de Chardin, „Znak” 1960, nr 2–3, s. 269–280 K. Kłósak, O właści-

wą interpretację dzieła Teilharda de Chardin, „Znak” 1960, nr 6, s. 823–841 K. Kłósak, Na-
tura człowieka w „fenomenologicznym” ujęciu ks. Teilharda de Chardin, „Znak” 1960, nr 11,
s. 1464–1483 Głosy o Teilhardzie de Chardin, „Znak” 1962, nr 2–3, s. 224–250 K. Kłó-
sak, Antropogeneza w empiriologicznym ujęciu ks. Teilharda de Chardin, „Zeszyty Nauko-

we KUL” 1963, nr 69 A. Morawska, Rozmowy o Teilhardzie, „Znak” 1963, nr 7–8, s. 873–
881 W. Stróżewski, Na marginesie „Człowieka” Teilharda de Chardin, „Znak” 1963, nr 11,

s. 1314–1338 M. Tazbir, Aktualność Teilharda de Chardin, „Życie i Myśl” 1963, nr 113
K. Kłósak, Fenomenologia ks. P. Teilharda de Chardin w ramowej analizie epistemologicznej
i metodologicznej, „Roczniki Filozoﬁ czne KUL” 1964, nr 12 L. Kołakowski, Szanse Teilhar-

3. FILOZOFIA DUCHA

da – szanse chrześcijaństwa, „Argumenty” 1965, nr 10, s. 1, 6–7 T. Płużański, Humanizm
uplanetyzowany, „Zeszyty Argumentów” 1965, nr 3 T. Rylska, Teilhard i o Teilhardzie
w tłumaczeniu polskim, „Znak” 1965, nr 5, s. 660–669 Z. Żaba, Ewolucjonistyczny perso-
nalizm Teilharda de Chardin, „Życie i Myśl” 1965, nr 5 T. Rylska, Ewolucja ludzkości wg

Pierre Teilharda de Chardin, „Znak” 1968, nr 3, s. 287–297 J. Strojnowski, Geneza i roz-
wój psychizmu w ujęciu o. Teilharda de Chardin, „Znak” 1968, nr 3, s. 298–312 W. Ślaga,
Świadomość ludzka według Teilharda de Chardin, [w:] W nurcie zagadnień posoborowych,

red. B. Bejze, t. 2, Warszawa 1968 T. Rylska, Kierunkowość ewolucji kosmicznej w ujęciu
o. Pierre’a Teilharda de Chardin, „Zeszyty Naukowe KUL” 1969, nr 1 T.M. Jaroszewski,

Pierre Teilhard de Chardin a lewicowe eksplikacje personalizmu, [w:] Dialog i współdziała-
nie, Warszawa 1970 T. Płużański, Teilhardowski paradoks ukryty i przekroczony, [w:] ten-
że, Paradoks w nowożytnej myśli chrześcijańskiej, Warszawa 1970 T. Płużański, Teilhard

de Chardin i niektóre kontrowersje współczesnego humanizmu, [w:] Filozoﬁ czne problemy
współczesnego chrześcijaństwa, red. T.M. Jaroszewski, J. Kozłowski, J. Ładyka, Warszawa

1973 B.G. Bloch, Fenomenologiczne ujęcie antropogenezy u Teilharda de Chardin, „Śląskie

Studia Historyczno-Teologiczne” 1974, nr 7, s. 207–214 T. Płużański, Człowiek w wizji teil -
hardowskiej, [w:] tenże, Człowiek między ziemią a niebem, Warszawa 1977 M. Głódź,

W 100-lecie Teilharda, „Znak” 1982, nr 11, s. 1439-1442 J. Modrzejewski, „Pleroma” jako

kategoria eschatologiczna według Teilharda de Chardin, „Studia Pelplińskie” 1992, t. 23,

s. 253–264 L. Wciórka, Le phénomène humain, [w:] Przewodnik po literaturze ﬁ lozoﬁ cz-
nej XX wieku, red. B. Skarga, przy współpr. S. Borzyma, H. Floryńskiej-Lalewicz, t. 3, War-
szawa 1995 J. Bolewski, W naukach i w ujęciu Teilharda de Chardin (Kim jest Bóg? cz. 2),

„Przegląd Powszechny” 1996, nr 11, s. 139–148 J. Łapiński, Koncepcja materii w ujęciu Teil-

harda de Chardin, „Studia Sandomierskie” 1997–2000, t. 7, s. 147–160 B. Pasamonik, Ho-
listyczna wizja człowieka w antropologii ﬁ lozoﬁ cznej Teilharda de Chardin, „Społeczeństwo
Otwarte” 1997, nr 9, s. 8–14 Z. Łotys, Materia i duch w ﬁ lozoﬁ i Pierre’a Teilharda de Char-
din, „Zeszyty Naukowe WSP Olsztyn. Prace Filozoﬁ czne” 1998, z. 2, s. 152–160 G.W. Strug,

Wszechświat personalistyczny według teilhardyzmu, „Roczniki Teologiczne” 1998, z. 2, s. 69–

77 W.M. Pac, Biogeneza według teilhardyzmu, „Roczniki Teologiczne” 1999, z. 2, s. 65–74

J. Kulisz, Eucharystia sakramentem jedności w rozumieniu Teilharda de Chardin, „Studia

Theologica Varsaviensia” 2000, nr 2, s. 137–146 G. Pacewicz, Pierwsze określenia noosfe-

ry w pismach Pierre’a Teilharda de Chardin, „Szkice Humanistyczne” 2001, nr 1–2, s. 39–51

R.S. Czarnecki, Teilhardyzm a encykliki Jana XXIII, „Przegląd Religioznawczy” 2002, nr 4,

s. 73–81 J. Placha, Miejsce kategorii środowiska w koncepcji rozwoju Teilharda de Char-
din, „Zarządzanie i Edukacja” 2007, nr 50.

Bibliografi a przedmiotowa obcojęzyczna

L. Cognet, Le père Teilhard de Chardin et la pensée contemporaine, Paris 1952 C. Tresmon-
tant, Introduction à la pensée de Teilhard de Chardin, Paris 1956 F.A. Viallet, L’univers per-
sonnel de Teilhard de Chardin, Paris 1956 N. Corte, La vie et l’âme de Teilhard de Chardin,
Paris 1957 C. Cuénot, Pierre Teilhard de Chardin. Les grandes étapes de son évolution, Pa-
ris 1958 P. Leroy, Pierre Teilhard de Chardin, tel que je l’ai connu, Paris 1958 F. Chau-
chard, L’être humain selon Teilhard de Chardin, Paris 1959 J. Gleize, L’histoire naturelle de
l’humanité vue à travers les pensées du père Teilhard de Chardin, Lyon 1959 A. Portmann,
Der Pfeil des Humanen. Über P. Teilhard de Chardin, Freiburg – München 1959 L. Barjon,
Le Monde en expansion. Pierre Teilhard de Chardin, [w:] tenże, Mondes d’écrivains, destinées
d’hommes, Paris 1960 P. Grenet, Pierre Teilhard de Chardin. Ou le philosophe malgré lui,
Paris 1960 O.A. Rabut, Dialogue avec Teilhard de Chardin, Paris 1960 J.P. Blanchard,

BIBLIOGR AFIA

Méthode et principes du père Teilhard de Chardin, Paris 1961 G. Crespy, La pensée théolo-
gique de Teilhard de Chardin, Paris 1961 T.R. Francoeur, The World of Teilhard de Chardin,
Baltimore 1961 P. Grenet, Teilhard de Chardin. Un évolutionniste chrétien, Paris 1961
G. Magloire, H. Cuypers, Présence de Pierre Teilhard de Chardin. L’homme, la pensée, Paris

1961 N.M. Wildiers, Teilhard de Chardin, Paris 1961 P. Chauchard, Teilhard, témoin de

l’amour, Paris 1962 I. Lepp, Die neue Erde. Teilhard de Chardin und das Christentum in
der modernen Welt, Freiburg 1962 H. de Lubac, La pensée religieuse du père Pierre Teilhard
de Chardin, Paris 1962 A. Monestier [et al.], Pour comprendre Teilhard, Paris 1962
B. Charbonneau, Teilhard de Chardin prophète d’un âge totalitaire. Essai, Paris 1963 H. Cuy-
per, Pour ou contre Teilhard, Paris 1963 A. Devaux, Teilhard et la vocation de femme, Pa-
ris 1963 A. Guggenberger, Teilhard de Chardin. Versuch einer Weltsumme, Mainz 1963
M. Perigrod, Évolution et temporalité chez Teilhard, Paris 1963 G.C. Vigorelli, Il gesuita pro-
ibito. Vita e opere di P. Teilhard de Chardin, Milano 1963 L. Barjon, P. Leroy, La carrière
scientiﬁ que de Pierre Teilhard de Chardin, Monaco 1964 B. Delfgaauw, Teilhard de Char-
din und das Evolutionsproblem, München 1964 P. Duroux, L’histoire naturelle de l’humanité
selon Teilhard, Paris 1964 H. de Lubac, La prière du père Teilhard de Chardin, Paris 1964

J. Pivetau, Le père Teilhard de Chardin savant, Paris 1964 A. Thys, Conscience, réﬂ exion,

collectivisation chez Teilhard, Paris 1964 Ch. Bordet, Teilhard de Chardin. L’actualité de son
message, Paris 1965 K. Canevaro, A. Marchese, Teilhard de Chardin ﬁ glio d’obbedienza,
Roma 1965 P. Chauchard, La pensée scientiﬁ que de Teilhard, Paris 1965 N.A. Luyten,

Teilhard de Chardin. Nouvelles perspectives du savoir?, Fribourg 1965 M. Périgord,

L’esthétique de Teilhard, Paris 1965 É. Rideau, La pensée de père Teilhard de Chardin, Pa-

ris 1965 P.F. Smulders, La vision de Teilhard de Chardin. Essai de réﬂ exion théologique, Pa-
ris 1965 G.M. Allegra, Il primato di Cristo in S. Paolo e in Duns Scoto. Dialogo con P. Teil-
hard de Chardin, Palermo 1966 R. Coffy, Teilhard de Chardin et le socialisme, Lyon 1966

H. de Lubac, Teilhard, missionnaire et apologiste, Toulouse 1966 Ch.F. Mooney, Teilhard

de Chardin and the Mystery of Christ, London 1966 K. Schmitz-Moorman, Das Weltbild

Teilhard de Chardins, t. 1: Physic, Ultraphysic, Metaphysic, Köln – Opladen 1966 G. von Wah-

lert, Teilhard de Chardin und die moderne Theorie der Evolution der Organismes, Stuttgart

1966 M. Barthélemy-Madaule, La personne et le drame humain chez Teilhard de Chardin,

Paris 1967 Ph. Bergeron, L’action humaine dans l’oeuvre de Teilhard de Chardin, Paris 1967

E. Colomer, Mundo y Dios al encuentro. El evolucionismo cristiano de Teilhard de Chardin,

Paris 1967 C. Cuénot, Science and Faith in Teilhard de Chardin, London 1967 S.M.
Daecke, Teilhard de Chardin und die evangelische Theologie. Die Weltlichkeit Gottes und die

Weltlichkeit der Welt, Göttingen 1967 G. Dussault, L. Gendron, A. Haguette, Panthéisme,

action, oméga chez Teilhard de Chardin, Paris 1967 D. Mermod, La morale chez Teilhard,
Paris 1967 E. Rideau, Teilhard, oui ou non?, Paris 1967 B. de Solages, Teilhard de Char-
din. Témoignage et étude sur le développement de sa pensée, Toulouse 1967 C. Soucy, Pen-
sée logique et la pensée politique chez Teilhard de Chardin, Paris 1967 R. Speaight, Teilhard
de Chardin. A Biography, London 1967 C.D. Armagnac, P. Teilhard de Chardin témoin de
la foi, Paris 1968 C. Cuénot, Nouveaux lexique Teilhard de Chardin, Paris 1968 M.-Ch. Dec-
kers, Le vocabulaire Teilhard de Chardin. Les éléments grecs, Gembloux 1968 A. Goszto-
nyi, Der Mensch und die Evolution. Teilhard de Chardins philosophische Anthropologie, Mün-
chen 1968 P.L. Mathieu, Politique et économie dans l’oeuvre de Teilhard de Chardin, Paris

1968 F. Ormea, Teilhard de Chardin. Guida al pensiero scientiﬁ co e religioso, Firenze 1968

C. Cuénot, Le message spirituel de Teilhard de Chardin. Actes du Colloque sur le Mileau Di-

vin, Paris 1969 B. Dalfgaauw, Evolution. The Theory of Teilhard de Chardin, London 1969

G. Magloire, H. Cuypers, Présence de Pierre Teilhard de Chardin. L’homme, la pensée, Pa-

ris 1969 G. Straniero, L’ontologia fenomenologica di Teilhard de Chardin, Milano 1969

Le Christ cosmique et Teilhard de Chardin, red. A. Szekeres, Paris 1969 G.-R. Quince, Un

3. FILOZOFIA DUCHA

prophète en proces, Paris 1970 G.-H. Baudry, Ce que croyait Teilhard, Tours 1971 F.R. Cro-
nin, Complexity-Consciousness in Teilhard de Chardin, New York 1971 A. Haas, Teilhard-

-Lexikon. Grundbegriffe, Erläuterungen, Texte, t. 1–2, Freiburg 1971 A.L. Janeira, Réﬂ exion

philosophique sur l’énergétique dans la pensée de Pierre Teilhard de Chardin, Paris 1971
H. de Lubac, Teilhard et notre temps, Paris 1971 L.P. Ulrich, The Concept of Man in Teil-
hard de Chardin, Ottawa 1972 C. Cuénot, Ce que Teilhard a vraiment dit, Verviers 1973

J.J. Garkowski, The Problem of Human Action in the Mature Period of Teilhard de Chardin

(1930–1955), New York 1977 T. Jaroszewski, L’idée de l’homme et la société chez Teilhard

de Chardin, Wrocław 1978 U. King, Towards a New Mysticism. Teilhard de Chardin and

Eastern Religions, New York 1981 J.M. Mortier, Teilhard de Chardin. Penseur universel, Pa-

ris 1981 G. Schiwy, Teilhard de Chardin, t. 1–2, München 1981 T.M. Berry, Teilhard in
the Ecological Age, Chambersburg 1982 J.B. Fages, Teilhard de Chardin et le nouvel âge
scientiﬁ que, Toulouse 1985 O. Rabut, Teilhard de Chardin. A Critical Study, New York 1985

I. Bergson, A.-M. Ernst, Le Christ universel et l’évolution selon Teilhard de Chardin, Paris

1986 J. Maalouf, Le mystère du mal dans l’oeuvre de Teilhard de Chardin, Paris 1986
Teilhard de Chardin in der Diskussion, red. K. Schmitz-Moormann, Darmstadt 1986 N. Bon-

net, Immanence et transcendence chez Teilhard de Chardin, Paris 1987 C.J. Vale, Mystical

Consciousness/Transformation. An Examination of the Christian Tradition from a Teilhardian
Perspective, New York 1990 J. Carles, A. Dupleix, Teilhard de Chardin, Paris 1991 J. Oni-

mus, Teilhard de Chardin et le mystère de la terre, Paris 1991 K. Schmitz-Moormann, Pierre

Teilhard de Chardin. Evolution, die Schöpfung Gottes, Mainz 1996 K. Duffy, The Texture

of the Evolutionary Cosmos. Matter and Spirity in Teilhard de Chardin, Lewisburg 2001
G. Schiwy, Ein Gott im Wandel. Teilhard de Chardin und sein Bild der Evolution, Düsseldorf

2001 Teilhard in the 21

Century. The Emerging Spirit of Earth, red. A. Fabel, D.S. John, Ma-

ryknoll 2003 J. Arnould, Pierre Teilhard de Chardin, Paris 2005 G.-H. Baudry, Teilhard
de Chardin et l’appel de l’Orient. La convergence des religions, Saint-Etienne 2005 A. Dan-
zin, Teil hard de Chardin, visionnaire du monde nouveau, Monaco 2005 D. Grumett, Teil-
hard de Chardin. Theology, Humanity and Cosmos, Leuven 2005 Th. King, Teilhard’s Mass.

Approaches to the Mass on the World, New York 2005 G. Schiwy, Eine heimliche Liebe. Lu-

cile Swan und Teilhard de Chardin, Freiburg im Breisgau 2005 F. Mantovani, Dizionario
delle opere di Teilhard de Chardin, Negarine di S. Pietro in Cariano 2006 J.-S. Abbatucci,

L’homme et le mystère du cosmos. Sous le regard de Teilhard de Chardin, Paris 2007
G.-H. Baudry, Teilhard de Chardin ou le retour de Dieu, Saint-Etienne 2007 J.-P. Cartier, Teil-
hard de Chardin. Un pont entre deux rives, Paris 2007 B. Sesé, Petite vie de Pierre Teilhard

de Chardin, Paris 2007 P. Boudignon, Pierre Teilhard de Chardin. Sa vie, son oeuvre, sa
réﬂ exion, Paris 2008.

Bibliografi a porównawcza

M. Barthélemy-Madaule, Bergson et Teilhard de Chardin, Paris 1963 E. Borne, De Pascal
à Teilhard de Chardin. Précédé d’un hommage à Pascal, Clermont-Ferrand 1963 A. Mone-
stier, Teilhard et Sri Aurobindo, Paris 1963 W. Stróżewski, Ku metaﬁ zyce ewolucji. Arysto-
teles. Tomasz z Akwinu. Teilhard de Chardin, „Znak” 1966, nr 11, s. 1360–1384 Z. Żaba,
Hegel – Kierkegaard – Teilhard de Chardin. Trzy interpretacje opozycji: jednostka a zbioro-
wość, [w:] Myśl o. Teilharda de Chardin w Polsce, red. M. Tazbir, Warszawa 1973 J. Guitton,

Teilhard i Bergson, [w:] tenże, Proﬁ le, tłum. A. Borkowska-Szuba, S. Cichowicz, W. Sukien-

nicka, Warszawa 1973 H.J. Brix, Interpreting Evolution. Darwin and Teilhard de Chardin,
Buffalo 1991 M. Carriére, L’evolution biologique et psychique selon Charles Darwin et Pierre

Teilhard de Chardin, Ottawa 1994 J. Czarkowski, Oblicza personalizmów. Konfrontacja

BIBLIOGR AFIA

antropologii ﬁ lozoﬁ cznej E. Mouniera i P. Teilharda de Chardin, Toruń 1994 A de La Garan-
derie, Le sens de Dieu chez Spinoza et Teilhard de Chardin, Saint-Etienne 2005 Z. Plašienko-

vá, Hodnota jednoty ludstva. Solovjov a Teilhard ako inšpiračné výzvy doby, „Folia Philosophi-

ca” 2005, nr 23, s. 181–199 A. de La Garanderie, Le sens de l’ature de Lévinas à Teilhard
de Chardin, Saint-Etienne 2006 A. de La Garanderie, Le sens de l’évolution chez Jaurès et

Teilhard, Saint-Etienne 2007.

3. FILOZOFIA DUCHA

Jean Nabert

Bibliografia podmiotowa

Główne dzieła

L’expérience intérieure de la liberté, Paris 1924 Éléments pour une éthique, Paris 1943

Essai sur le mal, Paris 1955 Le désir de Dieu, Paris 1966 P. Levert, Jean Nabert ou

l’exigence absolue, Paris 1971 L’expérience interne chez Kant (1924); La philosophie réﬂ exive

(1957); Le divin et Dieu (1959), [w:] L’expérience intérieure de la liberté, Paris 1994 La con-

science peut-elle se comprendre? (1934), [w:] Le désir de Dieu, Paris 1996.

Polskie przekłady fragmentów

Zgłębienie samotności, tłum. J. Fenrychowa, „Znak” 1991, nr 4, s. 9–16 To, co nieuspra-

wiedliwione, tłum. M. Frankiewicz, „Znak” 2006, nr 9, s. 48–61.

Bibliografie

F. Rossi, Jean Nabert. Filosofo della religione, Perugia 1987 Bibliographie de Jean Nabert,

[w:] J. Nabert, L’expérience intérieure de la liberté et autres essais de philosophie morale, Pa-

ris 1994 C. Canullo, Nota bibliograﬁ ca, [w:] J. Nabert, Saggio sul male, Napoli 2001.

Bibliografia przedmiotowa

Bibliografi a przedmiotowa polskojęzyczna

A r t y k u ł y

K. Tarnowski, „Problematyka zła u Jeana Naberta”, [w:] „Wieczory ﬁ lozoﬁ czne (17–20 XI

1980)”, Kraków [maszynopis] F. Chirpaz, Essai sur le mal, [w:] Przewodnik po literaturze

ﬁ lozoﬁ cznej XX wieku, red. B. Skarga, przy współpr. S. Borzyma, H. Floryńskiej-Lalewicz, t. 3,

Warszawa 1995 E. Mukoid, Struktury świadomości i hermeneutyka absolutu, [w:] Współ-

czesna ﬁ lozoﬁ a religii. Myśl francuska, Kraków 2006.

Bibliografi a przedmiotowa obcojęzyczna

R. Franck, L’expérience du moi selon Jean Nabert, Louvain 1961 „Les Études Philoso-
phiques” 1962, nr 3 [numer specjalny poświęcony J. Nabertowi] P. Naulin, L’itinéraire de
la conscience. Étude de la philosophie de Jean Nabert, Paris 1963 J.-F. Thomas, Evolution
ethico-religieuse de Jean Nabert vers le Christ des Évangiles, Paris 1969 P. Levert, Jean

BIBLIOGR AFIA

Nabert ou l’exigence absolue, Paris 1971 J. Baufay, La philosophie religieuse de Jean
Nabert, Namur 1974 P. Naulin, Le problème de Dieu dans la philosophie de Jean Nabert,

1881–1960, Clermont-Ferrand 1980 G. Gioia, Desiderio di Dio e libertà in Nabert, Paler-

mo 1984 M. Manganelli, Motivazione e libertà in Jean Nabert, Settimo Milanese 1987
F. Rossi, Jean Nabert. Filosofo della religione, Perugia 1987 P. Capelle, Jean Nabert et la
question du divin, Paris 2003.

Bibliografi a porównawcza

M. Nédoncelle, Trois approches d’une philosophie de l’esprit: Lavelle (1883–1951), Le Sen-
ne (1882–1954), Nabert (1881–1960), [w:] tenże, Explorations personnalistes, Paris 1970
P. Watté, Nabert lecteur de Kant. À propos de la réédition de l’Essai sur le mal, „Revue Philo-
sophique de Louvain” 1971, nr 69, s. 537–556 J. Baufay, L’origine du mal. Nabert cri tique
de Kant, „Nouvelle Revue Théologique” 1973, nr 95, s. 279–300 R. Virgoulay, Réﬂ exion
philosophique et expérience religieuse d’après „L’action” de Maurice Blondel et „Le désir de
Dieu” de Jean Nabert, „Revue des Sciences Religieuses” 1975, nr 49, s. 319–351 R. Nebu-
loni, Nabert e Ricoeur. La ﬁ losoﬁ a riﬂ essiva dall’analisi coscienziale all’ermeneutica ﬁ loso-
ﬁ ca, „Rivista di Filosoﬁ a Neoscolastica” 1980, nr 72, s. 80–110 J.H. Bohigas, Pour une ap-
proche philosophique du problème de la Révélation. Karl Jaspers et Jean Nabert confrontés au
problème de la révélation, „Freiburger Zeitschrift für Philosophie und Theologie” 1982, nr 29,
s. 113–130 P. Levert, Louis Lavelle – Jean Nabert, „Archives de Philosophie” 1983, nr 46,
s. 43–58 R. Nebuloni, Certezza e azione. La ﬁ losoﬁ a riﬂ essiva in Lagneau e Nabert, Mila-
no 1984 M. Héraud, Le mal selon Simone Weil et Jean Nabert, „Cahiers Simone Weil” 1987,
nr 10, s. 309–319 E.A. Mukoid, Filozoﬁ a zła. Nabert, Marcel, Ricoeur, Kraków 1993
L. Tengelyi, Von Nabert zu Levinas, „Mesotes” 1994, nr 2, s. 213–223 S. Orth, Das verwun-
dete Cogito und die Offenbarung. Von Paul Ricoeur und Jean Nabert zu einem Modell funda-
mentaler Theologie, Freiburg – Basel – Wien 1999.

3. FILOZOFIA DUCHA

Louis L avelle

Bibliografia podmiotowa

Główne dzieła

La dialectique du monde sensible, Strasbourg 1921 La perception visuelle de la profondeur,
Strasbourg 1921 La dialectique de l’éternel présent, t. 1: De l’être, Paris 1928; t. 2: De l’acte,
Paris 1937; t. 3: Du temps et de l’éternité, Paris 1945; t. 4: De l’âme humaine, Paris 1951 La

conscience de soi, Paris 1933 La présence totale, Paris 1934 Le moi et son destin, Paris

1936 L’erreur de Narcisse, Paris 1939 Le mal et la souffrance, Paris 1940 La philosophie

française entre les deux guerres, Paris 1942 La parole et l’écriture, Paris 1942 Introduction
à l’ontologie, Paris 1947 La puissance du moi, Paris 1948 Quatre saints, Paris 1951 Traité
de valeurs, t. 1: Théorie générale de la valeur, Paris 1951; t. 2: Le système des différentes va-
leurs, Paris 1955 Grandeur réelle et grandeur apparente, Paris 1954 De l’intimité spirituelle,
Paris 1955 Conduite à l’égard d’autrui, Paris 1957 Morale et religion, Paris 1960 Manu-
el de méthodologie dialectique, Paris 1962 Panorama des doctrines philosophiques, Paris 1967

Psychologie et spiritualité, Paris 1967 Science, esthétique, métaphysique, Paris 1967 De

l’existence. Manuscrit de Limoges, Genova 1984 Carnets de guerre, 1915–1918, Paris 1985.

Polskie przekłady dzieł i wyborów tekstów

Przyjaciele Boga i ludzi, tłum. J. Kossakowska, Warszawa 1963.

Bibliografie

K. Albert, Zur Metaphysik Lavelles. Mit einer Bibliographie von Lucia Sziborsky, Bonn 1975.

Bibliografia przedmiotowa

Bibliografi a przedmiotowa polskojęzyczna

P u b l i k a c j e z w a r t e

K. Albert, O metaﬁ zyce Lavelle’a, [w:] tenże, Studia o historii ﬁ lozoﬁ i, tłum. B. Baran, J. Ma-
rzęcki, Warszawa 2006.

A r t y k u ł y

J. Migasiński, Louis Lavelle. Nowa ontologia i stara metaﬁ zyka, „Archiwum Historii Filozo-
ﬁ i i Myśli Społecznej” 1980, t. 26, s. 245–273 J. Migasiński, De l’être, [w:] Przewodnik

po literaturze ﬁ lozoﬁ cznej XX wieku, red. B. Skarga, przy współpr. S. Borzyma, H. Floryń-
skiej-Lalewicz, t. 1, Warszawa 1994 J. Migasiński, De l’acte, [w:] Przewodnik po literaturze

BIBLIOGR AFIA

ﬁ lozoﬁ cznej XX wieku, red. B. Skarga, przy współpr. S. Borzyma, H. Floryńskiej-Lalewicz,
t. 1, Warszawa 1994 J. Kiełbasa, Teoria partycypacji a ﬁ lozoﬁ a Louisa Lavelle’a, „Kwartal-
nik Filozoﬁ czny” 1995, z. 1 J. Migasiński, Metaﬁ zyka wiecznej obecności (Louis Lavelle),

[w:] tenże, W stronę metaﬁ zyki. Nowe tendencje w metaﬁ zyce w ﬁ lozoﬁ i francuskiej połowy

XX wieku, Wrocław 1997.

Bibliografi a przedmiotowa obcojęzyczna

P. Comarnescu, Louis Lavelle si dialectica participarii, Bucureşti 1938 O.M. Nobile, La ﬁ lo-
soﬁ a di Louis Lavelle, Firenze 1943 E. Centineo, Il problema della persona nella ﬁ losoﬁ a di
Lavelle, Palermo 1944 G. Truc, De J.-P. Sartre à L. Lavelle ou désagrégation et réintégration,
Paris 1946 J. Collins, Louis Lavelle on Human Participation, St. Louis 1947 B. Delfgaauw,
Het spiritualistisch existentialisme van Louis Lavelle, Amsterdam 1947 G. Ajoux, L’attitude
existentialiste, Paris 1949 P.G. Grasso, Lavelle, Brescia 1949 A. Chabot, L’identiﬁ cation
de l’être et de l’acte dans la dialectique de l’éternel présent de Louis Lavelle, Bruxelles 1950

T.M. Padilha, A ontologia axiológica de Louis Lavelle, Rio de Janeiro 1955 M. Clairbois, La

métaphysique du temps et de l’éternité dans la philosophie de Louis Lavelle, Louvain 1956
N.I. Hussein, L’acte et les sources de la philosophie de Louis Lavelle, Paris 1956 A.M. Weze,

Van zijnsleer tot waardeleer. Het spiritualisme van Louis Lavelle, Leuven 1956 M. Andrés,

El problema del absoluto – relativo en la ﬁ losofía de L. Lavelle, Buenos Aires 1957 G. Davy,
Notice sur la vie et les travaux de Louis Lavelle, Paris 1957 J. École, La métaphysique de
l’être dans la philosophie de Louis Lavelle, Louvain – Paris 1957 C. Fiore, Il primo Lavelle,
Torino 1957 B. Sargi, La participation à l’être dans la philosophie de Louis Lavelle. Pre -
face de Paul Ricoeur, Paris 1957 W. Piersol, La valeur dans la philosophie de Louis Lavelle,
Paris 1959 P. Levert, L’être et le réel selon Louis Lavelle, Paris 1960 J.C. Opalek, The Ex-
perience of Being in the Philosophy of Louis Lavelle, Shelby 1962 C.J. Espinasa, Louis La-
velle y la metafísica de la intimidad espiritual, México 1963 J.R. Sanabria, El ser y el valor
en la ﬁ losofía de Louis Lavelle, México 1963 G. Beschin, Il tempo e la libertà in L. Lavelle,
Milano 1964 H. Mueller, La dialectique du „point sensible” dans la conscience secrete de
Louis Lavelle, Zürich 1964 G. de Grunt, Louis Lavelle. Een inleiding in zijn denken, Tielt

1965 Ch. D’Ainval, Une doctrine de la présence spirituelle. La philosophie de Louis Lavelle,

Louvain [etc.] 1967 G.G. Hardy, La vocation de la liberté chez Louis Lavelle, Paris 1968
E. Quito, La notion de la liberté participée dans la philosophie de Louis Lavelle, Fribourg 1969

R. de Costa Cunha, La méditation dialectique et l’experience personelle chez Louis Lavelle,

Louvain 1970 V. Spagna, Il problema morale in Louis Lavelle, Messina 1970 F. Polato,
Louis Lavelle. L’essere e il tempo, Ravenna 1972 Ch. Reymond, Autrui dans la dialectique
de l’éternel présent de Louis Lavelle, Paris 1972 A.A. Ramirez, La libertad personal en el
sistema de valores inserta en la ﬁ losoﬁ a de Louis Lavelle, Roma 1973 K. Albert, Zur Me-
taphysik Lavelles, Bonn 1975 A. de Maria, L’antropologia de Lavelle, Torino 1976 M. Pin-
ton, La persona umana. Soggetto storico in Louis Lavelle, Vicenza 1979 J.A. Freijo Calza-
da, La genesis temporal del yo en la ﬁ losofía de Louis Lavelle, Madrid 1981 G. Caffarena,
El Instante y el Tiempo en ﬁ losofía de Louis Lavelle, Rosario 1983 U. Parmegiani, Studio
sul concetto di anima nelle opere di Louis Lavelle, Roma 1985 G. Fontana, La philosophie
de Louis Lavelle, Toulouse 1986 G. Bretonneau, L’exigence des valeurs chez Louis Lavelle,
Paris 1987 J.-B. Randrianasolo, La méthode de réﬂ exion de Louis Lavelle dans le contexte
de la philosophie française, Roma 1987 Louis Lavelle. Actes du Colloque international or-
ganisé pour le centenaire de la naissance de Louis Lavelle, 27-28-29 septembre 1985, Agen

1987 S. Cavaciuti, Libertà e alterità nel pensiero di Louis Lavelle, Genova 1996 K. Albert,

Lavelle und Philosophie des 20. Jahrhunderts. Neun einführende Kapitel, Dettelbach 1997

3. FILOZOFIA DUCHA

J. École, Louis Lavelle et le renouveau de la métaphysique de l’être au XX

siècle, Hildesheim –

New York 1997 J. de Bourbon Busset, La raison ardente. Contes pour Laurence, Paris 2000

P.P. Ottonello, Ontologia e mistica, Venezia 2002 J. École, Louis Lavelle et l’histoire des

idées. Index des auteurs auxquels il se réfere, Hildesheim – New York 2004 S. Robert, Li-
berté et participation dans la philosophie de Louis Lavelle, Tours 2005 S. Robert, La philo-
sophie de Louis Lavelle. Liberté et participation, Paris 2007.

Bibliografi a porównawcza

A.-D. Sertillanges, Louis Lavelle ce Platon d’aujourd’hui, „Les Nouvelles Littéraires”, 19 lute-

go 1938 G. Truc, De J.-P. Sartre à L. Lavelle. Ou désagrégation et réintégration, Paris 1946

A. Smith, Lavelle and Le Senne, „Thought” 1948, t. 33 R.W. Sellars, Spiritualism of Le Sen-

ne and Lavelle, „Philosophy and Phenomenological Research” 1951, nr 11 J.I. Alcorta, La
ética esencialista-existencialista de Lavelle y Le Senne, „Espíritu” 1953, nr 2 J. Hanslmeier,
Philosophie de l’esprit von Louis Lavelle und René Le Senne, „Philosophisches Jahrbuch” 1953,
nr 62 M.L. Roure, Univocitá e analogia dell’essere in Rosmini e Lavelle, [w:] L’essere ideale
e morale in Antonio Rosmini, Domodossola 1954 T.M. Padilha, El platonismo en la ﬁ losofía
de Louis Lavelle, „Sapientia” (La Plata) 1956, nr 11 F.J. Thonnard, San Agustín y Luis Lavelle.
La actualidad de la ﬁ losofía de San Agustín, „Augustinus” 1956, nr 1, s. 23–32 A. Forest,
Lavelle et Malebranche, „Les Études Philosophiques” 1958, nr 13 Y. Pellé-Douel, Notes sur
l’idée du tout selon F.H. Bradley et Louis Lavelle, „Archives de Philosophie” 1959, nr 22, s. 250–

270 W. Rothkopf, Der Einﬂ uss Kants auf die Erkenntnismetaphysik Louis Lavelles, Köln 1959

J. École, Les conceptions sartrienne et lavellienne de la liberté, [w:] Atti del 12. Congresso in-

ternazionale di ﬁ losoﬁ a. Venezia, 12–18 settembre 1958, t. 12: Storia della ﬁ losoﬁ a moderna e
contemporanea, Firenze 1961 J. Jetté, L’interpretation de l’argument cartésien dans la philo-
sophie de Louis Lavelle, Montreal 1965 K. Albert, Der christliche Platonismus Louis Lavelles,

„Begegnung” 1967, nr 22 M.C. Ryan, The Concept of Participation in the Works of Saint-

-Exupéry with Reference to the Philosophy of Louis Lavelle, Belfast 1970 M. Nédoncelle, Trois

approches d’une philosophie de l’esprit: Lavelle (1883–1951), Le Senne (1882–1954), Nabert

(1881–1960), [w:] tenże, Explorations personnalistes, Paris 1970 G. Penati, Ontologia e cri-

tica del concreto. Lavelle e Merleau-Ponty, Milano 1970 S. Cavaciuti, Momenti dell’ontologia
contemporanea. M. Blondel, L. Lavelle, M.F. Sciacca, Genova 1976 E. Ponzalli, Il concetto di
santità e la spiritualità di S. Francesco in Louis Lavelle, Casale Monferrato 1986 De Christian

Wolff à Louis Lavelle. Métaphysique et histoire de la philosophie. Recueil en hommage à Jean

École à l’occasion de son 75

anniversaire, red. R. Theis, C. Weber, Hildesheim [etc.] 1995

J.-Ch. Goddard, Lavelle et Fichte, [w:] La philosophie de l’esprit, red. J.-L. Vieillard-Baron, Olms

1998 J.-L. Vieillard-Baron, L’éducation morale selon Bergson et Lavelle, „Impacts” 1999, nr 2–3,

s. 69–81 J.-L. Vieillard-Baron, La Philosophie de l’esprit. Blondel – Lavelle – Marcel, [w:] Actes
du colloque intermédiaire de l’Association des sociétés de philosophie de langue française,

21-22 octobre 1995, Hildesheim 1999 K. Albert, Zum Platonbild Lavelles, „Perspektiven der

Philosophie” 2000, t. 26 Th. Ekogha, Liberté et création chez Nicolas Berdiaev et Louis Lavelle,
Lille 2000 Ch. Bouton, Temps et esprit chez Hegel et Louis Lavelle, „Revue des Sciences
Philosophiques et Théologiques” 2001, t. 85, nr 1, s. 81–105 C. Canullo, Coscienza e libertà.
Itinerario tra Maine de Biran, Lavelle, Le Senne, Napoli 2001 J.-Ch. Goddard, Lavelle lecteur
de Bergson. Hommage et critique, „Filosoﬁ a Oggi” 2001, nr 24, s. 461–471 J.-L. Vieillard-Ba-
ron, L’esprit chez Lavelle et Sciacca, [w:] Sciacca e il pensiero francese. Atti dell’ottavo Corso del-
la „Cattedra Sciacca”. Genova, 25-26 settembre 2002, Firenze 2003 T. Gadacz, Między metaﬁ -
zyczną Obecnością a Nieobecnością. Louis Lavelle, René Le Senne, Jean Nabert, [w:] Od ﬁ lozoﬁ i
reﬂ eksji do hermeneutyki. Francuska ﬁ lozoﬁ a religii, red. J. Barcik, Kraków 2007.

BIBLIOGR AFIA

René Le Senne

Bibliografia podmiotowa

Główne dzieła

Esquisse d’une théorie de la conscience, Marseille 1922 Introduction à la philosophie, Pa-

ris 1925 Le devoir, Paris 1930 Le mensonge et le caractère, Paris 1930 Obstacle et
valeur, Paris 1934 Introduction à la philosophie, Paris 1939 [książka w pełni oryginalna

w stosunku do opublikowanej pod tym samym tytułem w 1925] Traité de morale géné-

rale, Paris 1942 Traité de caractériologie, Paris 1945 La destinée personelle, Paris 1951

La caractériologie, les valeurs et la diversité européenne, Nancy 1952 La découverte de

Dieu, Paris 1955.

Bibliografia przedmiotowa

Bibliografi a przedmiotowa obcojęzyczna

J.-M. Delor, Le problème de Dieu dans la philosophie de M. René Le Senne, Louvain-la-Neuve

1949 J. Paumen, Le spiritualisme existentiel de René Le Senne, Paris 1949 A. Guz-

zo [et al.], René Le Senne, Torino 1951 E. Centineo, René Le Senne. Idealismo persona-
listico e metaﬁ sica axiologia, Palermo 1952 P. Prini, Réne Le Senne e la metaﬁ sica della
coscienza totale, [w:] Relazioni e discussioni (1951–1952), Milano 1953 J. Pirlot, Des -
tinée et valeur. La philosophie de René Le Senne, Louvain – Paris 1954 E. Centineo, Ca-
ratterologia e vita morale. La caratterologia de Le Senne, Bologna 1955 R. Ceñal, René
Le Senne, Madrid 1955 „Giornale di Metaﬁ sica”, maj – czerwiec 1955 [numer poświęco-
ny R. Le Senne’owi] „Les Etudes Philosophiques” 1955, nr 3 [numer poświęcony R. Le
Senne’owi] G. Berger, Notice sur la vie et les travaux de René Le Senne, 1882–1954, Pa-
ris 1956 N.I. Hussein, La dialectique dans la philosophie de René Le Senne, Paris 1956
P.M. Ronchino, René Le Senne. Fisonomía de su pensamiento, Rosario 1959 A.A. Devaux,
Le Senne ou le combat pour la spiritualisation, Paris 1968 L. Rwabashi, Dieu dans la phi-
losophie de René Le Senne, Fribourg 1968 G. Magnani, Itinerario al valore in R. Le Senne,
Roma 1971 F. Lunetta, La caratterologia di René Le Senne, Padova 1972 M. Giordano,
Le Senne tra spiritualismo e caratterologia, Cassano 1975 A. Saliba, Dieu dans la pensée
de René Le Senne, Paris 1975.

Bibliografi a porównawcza

V.-E. Smith, Lavelle and Le Senne, „Thought” 1948, t. 33 J. Hanslmeier, „Philosophie

de l’esprit” von L. Lavelle et R. Le Senne, „Philosophisches Jahrbuch” 1953 H. Duméry,

Le Senne et Blondel, „Giornale di Metaﬁ sica”, maj – czerwiec 1955 A. Forest, Le biranisme

de Le Senne, „Les Etudes Philosophiques” 1955, nr 3 La ﬁ losoﬁ a dello spirito, red.
M.F. Sciacca, Torino 1955 É. Morot-Sir, René Le Senne et Gaston Berger, „Prospective” 1961,

3. FILOZOFIA DUCHA

nr 7, s. 9–16 N. Galli, La caratterologia di G. Heymans e di R. Le Senne. Rassegna stori-
ca. Esposizione sistematica. Applicazioni pedagogiche, Zürich 1965 M. Nédoncelle, Trois
approches d’une philosophie de l’esprit: Lavelle (1883–1951), Le Senne (1882–1954), Na-
bert (1881–1960), [w:] tenże, Explorations personnalistes, Paris 1970 A.A. Devaux, René
Le Senne et Gabriel Marcel. Deux partenaires au service de l’esprit, „Filosoﬁ a Oggi” 1997,
nr 1–2, s. 123–166 C. Canullo, Coscienza e libertà. Itinerario tra Maine de Biran, Lavelle,
Le Senne, Napoli 2001.

100

BIBLIOGR AFIA

Vladimir Jankélévitch

Bibliografia podmiotowa

Główne dzieła

Bergson, Paris 1931 La mauvaise conscience, Paris 1933 L’odyssée de la conscience dans
la dernière philosophie de Schelling, Paris 1933 Valeur et signiﬁ cation de la mauvaise con-
science, Paris 1933 L’ironie, Paris 1936 L’alternative, Paris 1938 Gabriel Fauré et ses
mélodie, Paris 1938 Ravel, Paris 1939 Du mensonge, Lyon 1942 Le nocturne, Lyon 1942

Le mal, Paris 1947 Debussy et le mystère, Neuchâtel 1949 Traité des vertus, t. 1–2, Paris

1949; Traité des vertus (wyd. 2 poszerzone), t. 1: Le sérieux de l’intention, Paris 1968; t. 2:

Les vertus et l’amour, Paris 1970; t. 3: L’innocence et la méchanceté, Paris 1972 Philosophie
première. Introduction à une philosophie du „presque”, Paris 1954 La rhapsodie. Verve et
l’improvisation musicale. Avec 70 exemples musicaux, Paris 1955 L’austérité et la vie morale,
Paris 1956 Le je-ne-sais-quoi et le presque-rien, Paris 1957; Le je-ne-sais-quoi et le presque-rien,
Paris 1980, t. 1: La manière et l’occasion, t. 2: La méconnaissance. Le malentendu, t. 3: La
volonté de vouloir

Le pur et l’impur, Paris 1960 La musique et l’ineffable, Paris 1961

L’aventure, l’ennui, le sérieux, Paris 1963 La mort, Paris 1966 Le pardon, Paris 1967
La vie et la mort dans la musique de Debussy, Neuchâtel 1968 Pardonner?, Paris 1971

Fauré et l’inexprimable, Paris 1974 L’irréversible et la nostalgie, Paris 1974 Debussy et
le mystère de l’instant. Avec 46 exemples musicaux, Paris 1976 B. Berlowitz, Quelque part

dans l’inachevé, Paris 1978 Liszt et la rhapsodie. Essai sur la virtuosité, Paris 1979 Le pa-
radoxe de la morale, Paris 1981 La présence lointaine. Albeniz, Séverac, Mompou, Paris 1983

Sources. Récueil, Paris 1984 L’imprescriptible. Pardonner? Dans l’honneur et la dignité,

Paris 1986 Penser la mort?, Paris 1994 Premières et dernières pages, Paris 1994.

Polskie przekłady dzieł

To, co nieuchronne, tłum. M. Kwaterko, Warszawa 2005.

Polskie przekłady fragmentów

Tajemnica śmierci i zjawisko śmierci, [w:] Antropologia śmierci. Myśl francuska, wybór i tłum.

S. Cichowicz, J.M. Godzimirski, Warszawa 1993.

Bibliografia przedmiotowa

Bibliografi a przedmiotowa polskojęzyczna

A r t y k u ł y

M. Kwaterko, Śmierć i ﬁ lozof, [w:] V. Jankélévitch, To, co nieuchronne, tłum. M. Kwaterko,

Warszawa 2005.

3. FILOZOFIA DUCHA

Bibliografi a przedmiotowa obcojęzyczna

D. Le Bon, Prolégomènes à la morale de Vladimir Jankélévitch, Louvain 1951 B. Clarinval,
Les procédés de composition et de dérivation dans la formation du vocabulaire philoso phique
de Vladimir Jankélévitch, Bruxelles 1960 G. Ottomano, La ﬁ losoﬁ a morale di Vladimir

Jankélévitch, Napoli 1965 R. Braun, La théorie de la vertu dans la philosophie de Vladi-

mir Jankélévitch, Louvain 1966 L. Jerphagnon, Vladimir Jankélévitch ou de l’effectivité,
Paris 1969 F. Pittau, Il volere umano nel pensiero di Vladimir Jankélévitch, Roma 1972
B. Fazio-Allmayer, L’uomo nella storia in Vladimir Jankélévitch, Palermo 1974 M. Basset

[et al.], Écrit pour Vladimir Jankélévitch, Paris 1978 M.L. Facco, Vladimir Jankélévitch e la

metaﬁ sica, Genova 1985 „Qritique” 1989, nr 500–501 [numer specjalny poświęcony V. Jan-
kélévitchowi] E. Lisciani-Petrini, L’apparenza e le forme. Filosoﬁ a e musica in Jankélévitch,
Napoli 1991 B.G. Vaccaro, Ontologia e etica in Vladimir Jankélévitch, Ravenna 1995
C. Migliaccio, L’odissea musicale nella ﬁ losoﬁ a di Vladimir Jankélévitch, Milano 2000
I. de Montmollin, La philosophie de Vladimir Jankélévitch. Sources, sens, enjeux, Paris 2000

G. Santucci, Jankélévitch. La musica tra charme e silenzio, Lecce 2001 S. Vizzardelli,

Battere il tempo. Estetica e metaﬁ sica in Vladimir Jankélévitch, Macerata 2003 S. Zacchi-
ni, L’altra voce del logos. Filosoﬁ a, musica e silenzio in Vladimir Jankélévitch, Torino 2003
L. Jerphaghon, Entrevoir et vouloir. Vladimir Jankélévitch, Chaton 2008 V. Lemcke, Der Be-
griff Verzeihen bei Vladimir Jankélévitch, Würzburg 2008.

Bibliografi a porównawcza

N. Queyroux, L’acte philosophique selon Vladimir Jankélévitch et Emmanuel Lévinas. Tenta-

tive de lectures croisées, Lille 2003.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
To co udalo sie zapamietac z egzaminu Historii Filozofii
Historia filozofii (1)
Historia filozofii nowożytnej ćwiczenia nr 5
notatek pl Historia Filozofii ( Nieznany
historia filozofii notatki
Historia Filozofii Materiały do egzaminu sciaga 74152
Historia Filozofii Tom III
Tatarkiewicz Historia Filozofii 1
Historia filozofii nowożytnej, 07. Descartes - discours de la methode, Rene Descartes - „Rozpr
Historia filozofii nowożytnej, 24. Friedrich Wilhelm Joseph von Schelling, Friedrich Wilhelm Joseph
Historia filozofii starożytnej, Ostatnie świadectwa zwolenników filozofii Ogrodu i przesłanie Epikur
Historia filozofii nowożytnej, 04. Luther - de libertate christiana, de servo arbitrio, Marcin Luter
Historia filozofii starożytnej, Położenie podwalin pod logikę; retoryka i poetyka, Położenie podwali
Historia filozofii, Anaksymander z Miletu, Historia filozofii
Historia filozofii nowożytnej, 16. David Hume, David Hume (1711-1776)
Historia filozofii starożytnej, Sokrates - odkrycie istoty człowieka, Sokrates - odkrycie istoty czł
Historia filozofii nowożytnej, 03. renesansowa filozofia przyrody, renesansowa filozofia przyrody -
Historia filozofii, Wolfgang Leibniz, Historia filozofii
Historia filozofii, św Augustyn, Historia filozofii

więcej podobnych podstron