Zagadnienia na ćwiczenie nr 2.

Temat: Medycyna państw starożytnych na przykładzie Mezopotamii, Egiptu, Chin, Indii, Grecji i Rzymu.

1. Przekazy źródłowe informujące o medycynie państw starożytnych.

a.

Mezopotamia: tabliczka gliniana z Nippur, kodeks króla Hammurabiego, relacja greckiego
historyka Herodota z V w. p.n.e.

b. Egipt: mumie egipskie, papirusy (Smitha i Ebersa), relacje greckich historyków Herodota i

Diodora;

c.

Indie: księgi Wedy, księga praw Manu, poematy hinduskie Mahabharata i Ramayana, teksty
medyczne zawarte w pismach lekarzy: Charaka, Susruta i Vagbhata;

d. Chiny: traktat lekarski Pen – Szao, Kanon Żółtego Cesarza Hung – Ti;
e. Grecja: kult Asklepiosa, Iliada i Odyseja, dzieła Hipokratesa, Corpus Hippocraticum;
f.

Rzym: dzieła encyklopedystów, dzieła Galena;

2.

Teorie z zakresu patofizjologii:

a. Chiny - taoistyczna koncepcja równowagi sił yin – yang;
b. Grecja - teoria humoralna;
c. Rzym - teoria solidarna.

3. Sposoby diagnozowania i prognozowania chorób.

a.

Mezopotamia: wywiad z chorym, wróżenie (mantyka), hepatoskopia, onejroskopia;

b. Egipt: rola lekarzy – kapłanów;
c. Indie: obserwacja chorego, wykorzystywanie wszystkich zmysłów w badaniu, rokowania ze

znaków;

d. Chiny – badanie tętna, obserwacja chorego, uroskopia;

e.

Grecja: diagnozowanie chorób wg Hipokratesa – obserwacja, osłuchiwanie, badanie
palpacyjne, prowadzenie historii choroby; prognozowanie chorób w aforyzmach Hipokratesa;

f.

Rzym: metody diagnozy chorób wg Galena – badanie tętna i oglądanie moczu.

4. Rodzaje środków leczniczych.

a.

Mezopotamia: rodzaje środków leczniczych wg tabliczki z Nippur;

b. Egipt: rodzaje środków leczniczych wg papirusów egipskich, ich formy i sposoby podawania;
c. Indie: rodzaje środków leczniczych wg Susruty;
d. Rzym – preparaty galenowe.

5. Metody profilaktyczno – lecznicze (lecznictwo zachowawcze i operacyjne).

a. Mezopotamia: przepisy dotyczące higieny, rytuały i obrzędy magiczne, magia ochronna –

substytucyjna;

b. Egipt: rytualne przykazania zawierające przepisy dotyczące higieny i diety, zasady higieny

przy wielkich budowach, obrzezanie, filtrowanie wody, zabiegi chirurgiczne (ślady znalezione
na mumiach), opisy ówczesnych chorób w papirusach;

c. Indie: zabiegi chirurgiczne, zasady higieny i gimnastyka (joga), epidemie i szczepienia

przeciw ospie, szpitale;

d.

Chiny: rola higieny w starożytnych Chinach, metody lecznicze – przypieczki i akupunktura;

e. Grecja: leczenie według Hipokratesa, wykonywane zabiegi chirurgiczne oraz leczenie złamań i

zwichnięć, zasady higieny w greckich miastach;

f.

Rzym: zasady higieny, kanalizacja, akwedukty, wodolecznictwo.

Zagadnienia na ćwiczenia nr 3.

Temat: Medycyna w okresie średniowiecza w Europie Zachodniej i kalifatach arabskich.

1. Przyczyny upadku medycyny starożytnej w Europie Zachodniej:

a. przemiany społeczno – gospodarcze, polityczne, etniczne: wędrówki ludów, upadek miast,

rozwój feudalizmu;

b.

wpływ religii chrześcijańskiej na stan teorii, praktyki i profilaktyki w medycynie: pochodzenie
i leczenie chorób, uzdrowicielska misja Chrystusa, ruch monastyczny, kult obrazów i ikon,
kult świętych, relikwie, pomazaniec boży.

2. Medycyna w kalifatach arabskich.

a. źródła do medycyny arabskiej: Koran, „Kanon medycyny” Awicenny;
b. lecznictwo zachowawcze, zabiegowe i profilaktyka na przykładzie Razesa, Awicenny i

Abulcasisa;

c. szpitalnictwo i nauczanie medycyny.

3. Szkolnictwo medyczne w Europie Zachodniej.

a. szkoły medyczne w Salenro, Montpellier i Paryżu (św. Kosmy);
b. uniwersyteckie nauczanie medycyny;

4. Przejawy zmian w światopoglądzie lekarzy:

a. Arnold de Villanova;
b. Mondino de Luzzi (Mondinus);

5. Choroby epidemiczne i sposoby zapobiegania im (trąd i dżuma).

a.

przyczyny rozprzestrzeniania i rozmiary epidemii;

b. metody przeciwdziałania epidemiom;
c. lekarze w obliczu epidemii;

Zagadnienia na ćwiczenia nr 4.

Temat: Kształtowanie się podstaw nowożytnej medycyny w Europie w okresie Odrodzenia i w XVII wieku.

1. Czynniki warunkujące przemiany w okresie Odrodzenia (przełamanie zasad scholastyki, humanizm

Odrodzenia, odkrycia geograficzne, wynalezienie druku, wynalezienie termometru, mikroskopu, nowe
środki lecznicze).

2. Wybitni anatomowie Odrodzenia i ich ważniejsze odkrycia.

a.

rewolucja w ilustracjach anatomicznych i botanicznych;

b. Andreas Wesaliusz;
c. ważne odkrycia z zakresu anatomii i fizjologii.

3. W. Harvey – twórca teorii o fizjologii układy krążenia.
4. Metody lecznictwa chirurgicznego (na przykładzie A. Pare).

5.

Znaczenie jatrofizyki i jatrochemii dla medycyny.

a. przedstawiciele - S. Santorio, T.Paracelsus;
b. stan zdrowia i choroby;
c. metody leczenia.

6. Osiągnięcia G. Fracastoro i T. Sydenhama w zakresie epidemiologii.

a. epidemia kiły (dwie hipotezy dotyczące pochodzenia kiły);
b. G. Fracastoro (drogi szerzenia się chorób zakaźnych, źródła chorób zakaźnych - nasiona

chorobowe, opisy i różnicowanie jednostek chorobowych, podkreślanie roli profilaktyki);

c. T. Sydenham (opis gorączki reumatycznej, jej powikłania –pląsawicy mniejszej, teoria

„konstytucji epidemii”, Pojęcie miazmatów - wpływ tego pojęcia na utrzymanie czystości np.
w szpitalach).

Zagadnienia na ćwiczenie nr 5

Temat: Medyna europejska w okresie Oświecenia.

1. Ośrodki medycyny klinicznej w Leydzie i Wiedniu.

a. pojęcie medycyny klinicznej;
b. główni przedstawiciele: Herman Boerhaave (Lejda), Gerhard van Swieten i Anton de Haen

(Wiedeń);

c. poglądy na terapię chorych i nauczanie studentów.

2. Początki anatomii patologicznej.

a. Giovanni Battista Morgagni – teoria narządowa;
b. Marie Xavier Bichat – teoria tkankowa.

3. Nowe metody diagnostyczne.

a. opukiwanie klatki piersiowej (percussio) - Leopold Auenbrugger;
b. metoda osłuchiwania (auscultatio) - Rene Theophile Laennec.

4. Spekulatywne doktryny medyczne i ich zastosowanie w lecznictwie (witalizm, homeopatia,

mesmeryzm, brownizm, teoria podrażnienia).

5. Ważniejsze osiągnięcia w zakresie higieny nowożytnej.

a. Edward Jenner – metoda szczepienia przeciw ospie;
b. Higiena nowożytna – uwarunkowania i rozwój;
c. Poglądy Johanna Petera Franka (rola państwa) - pojęcie „policji medycynalnej”;
d. Poglądy Barnarda Ramazziniego jako przykład leczenia i zapobiegania chorobom

zawodowym.

6. Chirurgia i położnictwo jako nowe nauki kliniczne.

a. Chirurgia - powołanie akademii, katedr i klinik uniwersyteckich, które nauczały chirurgii;

tendencja do zrównania chirurgów I rzędu z lekarzami;

b. Położnictwo - rozpowszechnienie wskazań co do stosowanych narzędzi i metod położniczych

np. kleszczy porodowych; powstawanie szkół, klinik uniwersyteckich i szpitali położniczych.

7. Nowe zasady postępowania z psychicznie chorymi (Philipe Pinel, Jean Etienne Esquirol).

Zagadnienia na ćwiczenie nr 6

Temat: Ważniejsze osiągnięcia nauk lekarskich w XIX i I połowie XX wieku.

1. Ogólne tendencje w medycynie (powstanie specjalizacji związane z rozwojem klinik).
2. Rozwój nauk podstawowych i ich związek z innymi dziedzinami nauk.

a. fizjologia eksperymentalna - szkoły fizjologiczne: francuska: F. Magendie, E. Du Bois –

Reymond (elektrofizjologia), E. Brown –Sequard (endokrynologia), C. Bernard; niemiecko –
austriacka: J. Muller, H. Helcholtz, J. E. Purkyne; rosyjska: I. Sieczenow, I. Pawłow.

b. anatomia patologiczna - teoria humoralna (K. Rokitansky), teoria komórkowa (R. Virchov).
c. mikrobiologia (przyczyny i uwarunkowania rozwoju mikrobiologii w XIX wieku, tworzenie

się dwóch głównych ośrodków mikrobiologicznych Paryżu (L. Pasteur, A. Yersin, E. Roux,
K.Richet) i Berlinie (R. Koch, E. Behring, F. Loeffler, P. Frosch).

3. Osiągnięcia medycyny klinicznej i ich uwarunkowania.

a. chirurgia - wprowadzenie środków anestezjologicznych, zastosowanie antyseptyki (I.

Semmelweis, J. Liester) i aseptyki (E. Bergmann), transfuzje krwi i płynów krwiozastępczych.

b. medycyna wewnętrzna – ftyzjatria (zapotrzebowanie społeczne, rozwój bakteriologii, metody

leczenia – klimatyczne, odmy, torakoplastyka, odczyny tuberkulinowe), pediatria (szczepienia
profilaktyczne, walka z chorobami zakaźnymi, rozwój opieki nad matką i dzieckiem),
endokrynologia.

4. Rola nowych metod – środków diagnostycznych i terapeutycznych w rozwoju medycyny klinicznej.

a. Metody diagnostyczne – instrumenty optyczne; promienie RTG; EEG i EKG; odczynniki

laboratoryjne (OB., odczyn Wassermana); aparat do mierzenia ciśnienia krwi; doskonalenie
sprzętu laboratoryjnego.

b. Metody terapeutyczne – chemioterapia (P. Ehrlich, G. Dogmak), antybiotykoterapia ( A.

Fleming); leczenie klimatyczne, hydroterapia, leczenie energią promieni słonecznych, rozwój
rehabilitacji.

Zagadnienia na ćwiczenie nr 7

Temat: Medycyna polska w okresie od XVI do XIII wieku.

5. Odrodzenie i XVII wiek.

a. Rola ośrodków: Krakowa i Gdańska w nauczaniu medycyny;
b. Przedstawiciele polskiej myśli medycznej i ich osiągnięcia: M. Miechowita, W. Oczko, J.

Struś, S. Petrycy;

c. Popularyzacja wiedzy medycznej (poradniki, zielniki, kalendarze).

6. Rozwój medycyny polskiej o okresie Oświecenia.

a. Reforma nauczania na wydziałach medycznych Uniwersytetu Krakowskiego (J. Badurski, R.

Czerwiakowski) i Uniwersytetu Wileńskiego (J. Śniadecki).

b. Konstytucja Szpitalna z 1775 roku jako przykład reform okresu Stanisławowskiego;
c. Kierunki zainteresowań lekarzy okresu Oświecenia: L. Lafontaine, M. Bergonzoni, L.

Perzyna.

Zagadnienia na ćwiczenie nr 8

Temat: Medycyna polska w okresie zaborów i w II Rzeczpospolitej.

1. Zabór pruski – przedstawiciele: K. Marcinkowski, L. Gąsiorowski, T. Kaczorowski.
2. Zabór austriacki:

a. Kraków i Lwów jako polskie ośrodki nauczania medycyny;
b. Przedstawiciele: L. Bierkowski, J. Dietl, J. Mikulicz – Radecki, L. Rydygier, N. Cybulski.

3. Zabór rosyjski:

a.

Uczelnia warszawska;

b. Towarzystwa lekarskie: Warszawskie Towarzystwo Lekarskie, Towarzystwo Higieniczne;
c. Przedstawiciele: T. Chałubiński, W. Biegański, E. Biernacki, A. Sokołowski.

4. Polscy lekarze na obczyźnie - na przykładzie J. Babińskiego.
5. II Rzeczpospolita:

a. Model organizacyjny lecznictwa;
b. Ośrodki szkolnictwa medycznego oraz ważniejsze instytuty naukowo – badawcze;
c. Przedstawiciele: O. Bujwid, L. Hirszfeld, M. Kacprzak, R. Weigl.