Przegląd i znaczenie protistów

1. Koniugacja u orzęsków

Koniugacja jest to proces płciowy orzęsków polegający na wymianie i rekombinacji
materiału genetycznego.
Ma – makronukleus (poliploidalny – wiele zestawów chromosomów)
Mi – mikronukleus (diploidalny – 2n)

2. Cykl rozwojowy zarodźca malarii:

Żywicielem pośrednim jest człowiek, w którym zarodziec rozmnaża się bezpłciowo
(schizogonia), natomiast żywicielem ostatecznym jest komar, w którym zarodziec
rozmnaża się płciowo.
Dokładny opis cyklu:

1) komar (samica) w czasie ukłucia wprowadza do krwi inwazyjne postacie

zarodźca – SPOROZOITY, które z krwią dostają się do komórek wątroby i
węzłów chłonnych, gdzie dojrzewają (przekształcają się w SCHIZONTY) o
dzielą się schizogenicznie na liczne drobne MEROZOITY;

2) merozoity atakują czerwone krwinki, w których znów przekształcają się w

schizonty, produkujące kolejne merozoity, które po rozerwaniu krwinki
atakują następne erytrocyty itd.

3) rozrywanie wszystkich zaatakowanych krwinek odbywa się w tym samym

czasie i powoduje silne zatrucie organizmu szczątkami erytrocytów i
uwolnionymi produktami metabolizmu pasożyta – jest to tzw. atak malarii
objawiający się wysoką gorączką i dreszczami; ataki takie powtarzają się co 3-
4 dni;

4) po kilku cyklach rozmnażania bezpłciowego część merozoitów przekształca

się w gametocyty (komórki macierzyste gamet);

(stopniowy
zanik Ma)

mejoza
Mi

2n

2n

(zanik trzech z czterech jąder
w każdym z orzęsków)

(rekombinacja materiału
genetycznego, wymiana – czyli
wędrówka ruchliwych jąder)

mikronukleusy
migracyjne

mikronukleusy
stacjonarne

połączenie
jąder

mitoza

wielokrotna
replikacja –

zwiększenie
ilości DNA
w jednym z
jąder
(powstaje
Ma)

5) gametocyty zostają wessane z krwią przez następnego komara i przekształcają

się w jego przewodzie pokarmowym w gamety (małe mikrogamety lub
większe makrogamety);

6) z połączenia gamet tworzy się ruchliwa zygota zwana ookinetą;
7) ookineta po mejozie i dalszych podziałach mitotycznych daje następne

pokolenia sporozoitów, które przedostają się do gruczołów ślinowych komara i
przy kolejnym ukłuciu mogą zostać wprowadzone do krwi następnego
człowieka, gdzie znów zaczną się rozmnażać bezpłciowo, wywołując chorobę.

3. Proces płciowy a rozmnażanie płciowe:

Procesy płciowe nie prowadzą do zwiększenia liczby osobników, a w rozmnażaniu
tak. Procesem płciowym jest np. koniugacja, a rozmnażaniem płciowym – połączenie
dwóch gamet prowadzące do powstania zygoty. Podobieństwem jest to, że i w
procesie płciowym, i w rozmnażaniu występuje rekombinacja materiały genetycznego.

4. Charakterystyka pasożytniczych protistów jednokomórkowych:

Cecha

Świdrowiec
gambijski

Świdrowiec
nagany

Lamblia
jelitowa

Rzęsistek
pochwowy

Zarodziec
malarii

Toxoplasma
Gondii

Pełzak
czerwonki

Szparkosz
okrężnicy

Kulorzęsek

Przynależność
systematyczna

świdrowce

świdrowce

eugleniny
wiciowce

eugleniny
wiciowce

sporowce

sporowce

ameby

orzęski

orzęski

Nazwa
jednostki
chorobowej

śpiączka
afrykańska

nagana

lamblioza

rzęsistkowica

malaria

toksoplazmoza

czerwonka
pełzakowata

balantidioza

Ospa rybia
(ichtioftirioza,
choroba
grysikowa)

Sposób
przenoszenia
się

przez muchę
tse-tse,
zarażenie
przez skórę,
pasożytuje

przez muchę
tse-tse,
pasożytuje w
osoczu krwi i
płynie

przyczepia
się w jelicie
za pomocą
dysku
czepnego,

drogą
płciową

przez komara
(np.
widliszka),
żyje w
czerwonych

występuje u
ptaków i
ssaków, w
przewodzie
pokarmowym

połknięcie
jego cyst z
pożywieniem

trofozoity
wydostają się
z cyst i
przechodzą
do jelita

pasożytuje na
naskórku lub w
skrzelach.
Rozmnaża się w
cystach w

sporozoity

schizonty

merozoity

schizonty

merozoity

gametocyty

gamety

zygota
(ookineta)

oocysta

sporozoity

we krwi i
płynie
mózgowo –
rdzeniowym.

mózgowo –
rdzeniowym.

potem jako
cysty jest
wydalana z
kałem, przez
połknięcie
cyst dochodzi
do zakażenia.

krwinkach
człowieka, a
także innych
ssaków,
ptaków,
gadów i
płazów.

kotowatych
rozmnaża się,
tworzy oocysty
wydalane z
kałem i zjadane
np. przez
gryzonie,
tworzy cysty
m.in. w ich
układzie
nerwowym, kot
zjada zakażone
zwierzę. Także
drogą
kropelkową i
przez
transplantację.

grubego, tam
się
rozmnażają
(przez
podział
poprzeczny) i
wnikają do
przestrzeni
międzyko-
mórkowych,
część
koniuguje i
może być
wydalona z
kałem.

wodzie
(rozmnażanie
przez podział,
powstają
pływki).
Osiedla się w
naskórku za
pomocą ostrego
wyrostka,
wykonując ruch
obrotowy.

Żywiciel

człowiek,
rzadziej
antylopy,
świnie,
bydło, owce,
kozy.
Żywiciel
pośredni –
mucha tse-
tse.

zwierzęta
(ssaki
domowe i
dzikie, np.
bydło, konie,
antylopy).
Żywiciel
pośredni –
mucha tse-
tse.

człowiek

człowiek;
bydło,
świnie,
gołębie i
kury.

komar,
żywiciel
pośredni –
człowiek.

kotowate.
Żywiciele
pośredni: wiele
gatunków
ptaków i
ssaków (w tym
człowiek).

człowiek

człowiek i
zwierzęta
(np. świnie)

ryby

Typowe
objawy
zakażenia

gorączka,
powiększenie
węzłów
chłonnych,
zapalenie
opon
mózgowo –
rdzeniowych
i rdzenia
kręgowego,
śpiączka,
wyniszczenie
organizmu,
śmierć.

gorączka,
sztywność
nóg, zmiany
w wątrobie i
rdzeniu
kręgowym,
śmierć.

zwykle bez
objawów (np.
nudności,
biegunka,
gazy,
wzdęcia, bóle
brzucha i
głowy,
zmęczenie,
bezsenność,
wysypka).

pieczenie,
ból w cewce
moczowej,
upławy,
częstomocz.

wysoka
gorączka,
dreszcze,
także ból
głowy,
nudności,
wymioty,
biegunka,
potem obfite
poty i
gwałtowne
obniżenie
temperatury.

u szczurów:
utrata strachu
przed
drapieżnikami;
u człowieka:
gorączka,
obrzęk węzłów
chłonnych,
dolegliwości
stawowe,
zapalenie
mózgu i opon
mózgowych.

biegunka,
bóle brzucha,
nudności,
wzdęcia,
nadwrażli-
wość jelit,
leukocytoza,
niedokrrwi-
stość,
powiększenie
wątroby.

biegunka,
czasem
krwawienie z
układu
pokarmowe-
go.

śluz i drobne
błoniaste
wykwity na
ciele, ryba jest
niespokojna,
ociera się, białe,
drobne cętki,
anoreksja,
duszność,
mgliste oczy,
ciemnoczerwo-
ne skrzela.

Podstawowe
działania
profilaktyczne

higiena
osobista,
zwalczenie
much tse-tse.

unikanie i
zwalczanie
owadów.

higiena
osobista

higiena
osobista

unikanie i
zwalczanie
komarów,
leki
antymalary-
czne.

nie jeść
niemytych
owoców,
niedogotowane-
go mięsa, nie
gotowanego
mleka.

badanie kału,
higiena
osobista,
gotowanie
wody pitnej,
ochrona
przed
owadami.

gotować
wodę, unikać
kontaktu z
osobami
zakażonymi.

podnoszenie
temperatury w
akwarium.

5. Przegląd protistów:

Linia
rozwojowa
lub Typ
Protistów

Środowisk
o i tryb
życia

Forma
morfologiczna

Barwniki
asymilacyjne

Materiał
zapasowy

Sposoby
rozmnażani
a

Przedstawiciele

Inne
specyficzne
cechy

Znaczenie
pozytywne

Znaczenie
negatywne

Krasnorosty

morza,
wolno
żyjące

od jedno- do
wielokomórko-
wych

chlorofil a, d,
karotenowce,
fikobiliny

skrobia
krasnorostow
a (podobna
do
glikogenu)

aplanospory,
oogamia

rurecznica,
widlik

brak wici, żyją
najgłębiej w
morzach
wykorzystując
światło krótkie

producenci,
pokarm dla
człowieka,
otrzymuje się
z nich agar-
agar (śluzy w
ścianie
komórkowej)

brak

Zielenice

wolno
żyjące,
symbionty,
środowiska
wodne i
lądowe, np.
gleba, kora
drzew

różnorodne

chlorofil a, b,
karotenowce

skrobia

różnorodne

taśma, zawłotnia,
pierwotek,
skrętnica, toczek,
gałęzatka, watka

przodkowie
roślin
lądowych

wchodzą w
skład
porostów,
producenci,
pokarm dla
człowieka

zakwity
wód

Stramenopi-
le

morza,
wolno
żyjące

od jedno- do
wielokomórko-
wych

chlorofil a, c,
karotenowce,
np.
fukoksantyna

laminaryna,
glikogen,
mannitol,
skrobia

różnorodne

Złotowiciowce;

dwie wici
różnej
długości

producenci,
pokarm dla
człowieka,
ściany
komórkowe
okrzemek
tworzą
ziemię
okrzemkową,

brak

Okrzemki
(jednokomór.);

SiO

2

w ścianie

komórkowej

Brunatnice (np.
listownica,
morszczyn)

wielokomór-
kowe

ze ścian
komórko-
wych
brunatnic
otrzymuje się
kwas
alginowy.

Tobołki =
bruzdnice

morza,
wolno
żyjące

wiciowce z
dwiema wiciami

chlorofil a, c,
karotenowce

skrobia

różnorodne

alweole –
pęcherzyki z
gazem,
pancerz z
dwiema
bruzdami

producenci

brak

Sporowce

pasożyty

jednokomór-
kowce

brak

glikogen

płciowe i
schizogonia

zarodziec
malarii;

żywiciel
ostateczny to
komar, a
pośredni
człowiek

brak

powodują
choroby,
np. malarię
trzeciaczkę
lub
czwartaczk
ę i
toksoplazm
ozę

Toxoplasma
gondii

żywiciel
ostateczny to
kot, a pośredni
wiele
gatunków
ptaków i
ssaków, w tym
człowiek.

Orzęski

środowiska
wodne,
wolno
żyjące i
symbionty

jednokomórko-
we z rzęskami

brak

glikogen

poprzeczny
podział
komórki (Ma
–amitaza, Mi
– mitoza)

pantofelek,
wirczyk, stentor
= trąbik

cytostom i
cytopyge, Ma i
Mi, koniugacja

pokarm,
symbionty
żyją w
żwaczu u
przeżuwaczy
i pomagają w
trawieniu
celulozy

brak

Eugleniny

słodkowod-
ne, wolno
żyjące

wiciowce

chlorofil a, c,
karotenowce

paramylon

podłużny
podział
komórki

klejnotka =
euglena zielona

fotoreceptor i
stigma,
miksotrofy

pokarm,
producenci

brak

Świdrowce

pasożyty
krwi
ssaków

jednokomórko-
wce, wić
przyczepiona do
ciała fałdem
błony
komórkowej

brak

glikogen

płciowo i
podział
podłużny
komórki

świdrowiec
gambijski i
nagany

mogą mieć
dwóch
żywicieli:
ostateczny to
kręgowiec, np.
człowiek (żyją
we krwi i
komórkach
ciała), a
pośredni to
bezkręgowiec
(żyją zwykle w
jelicie)

brak

świdro-
wiec
gambijski
powoduje
śpiączkę
afrykańską
u ludzi, a
świdro-
wiec
nagany
powoduje
naganę u
bydła i
koni. Oba
przenoszo-
ne są przez
muchy tse-
tse
(żywiciel
pośredni).

Ameby

wolno
żyjące,
komensale i
pasożyty

pełzak

brak

glikogen

płciowo i
podział
poprzeczny
komórki

pełzak
czerwonki
(pasożyt) i
pełzak okrężnicy
(komensal)

nibynóżki

pełzak
okrężnicy
żyje w jelicie
grubym, jest
komensalem

pełzak
czerwonki
powoduje
czerwonkę
pełzako-
watą =
amebową
(żyje w
jelicie
grubym i
wątrobie)

Otwornice

morza,
wolno
żyjące

pełzak

brak

glikogen

płciowo i
podział
poprzeczny
komórki

skorupki
wapienne

tworzą skały
osadowe

brak

Śluzorośla

środowisko
lądowe, np.
gleba,
gnijące pnie
drzew,
wolno
żyjące,
pasożyty

pełzak lub
śluźnia
(galaretowaty
komórczak)

brak

glikogen

podział
komórki,
zarodniki,
płciowo

wcześniej były
zaliczane do
grzybów

saprofity

Pasożyty
powodują
szkody
gospodar-
cze, np.
kiłę
kapuścianą

Promienio-
nóżki =
radiolarie

morza, wolno
żyjące

pełzak

brak

glikogen

podział
komórki

nibynóżki
wzmocnione
krzemionko-
wymi igłami

skały osadowe
– ziemia
okrzemkowa

brak

AL

W

E

O

L

A

T

Y

E

UGL

E

NO

Z

O

A

S

A

R

KO

DOW

E