24. Sejm szlachecki, rozwój i kompetencje (1493-1795).

Od końca XIV w. w Polsce zwoływano sejmiki

ziemskie, które były zjazdem całej szlachty z terenu danej
ziemi lub województwa. Sejmik ziemski wywodził się ze
zjazdu urzędników ziemi, na który zaczęła przybywać
szlachta. Obradom sejmiku przewodniczył Starosta (w
Wielkopolsce) Wojewoda (w Małopolsce) lub najwyższy
godnością urzędnik ziemski. Sejmik uchwalał lokalne podatki i
tworzył sąd sejmikowy. Sejmiki ziemskie były równoprawne z
sejmami prowincjonalnymi i sejmem walnym i król mógł
zwołać którykolwiek z nich dla zatwierdzenia swych pozycji.
Od połowy XV w. sejmiki zaczęły wysyłać swych
przedstawicieli – posłów na sejm walny. Z chwilą powstania
izby poselskiej sejmu walnego zmalała rola ustawodawcza
sejmików, zachowały one jednak pewne kompetencje.
Zależnie od funkcji sejmiki przybierały różne nazwy:



Przedsejmowy - wysłuchiwał legacji króla
zwołującego sejm walny, wybierał posłów i
sporządzał dla nich instrukcje



relacyjny – wysłuchiwał relacji posłów z
sejmu walnego i decydował o przyłączeniu się
do jego decyzji, a także ustalał sposób
rozdziału podatków uchwalonych na sejmie.
Sejmiki relacyjne odbywały się od 1589 r.



elekcyjny – wybierał w poczwórnej liczbie
kandydatów

na

wakujące

urzędy

podkomorzego,

sędziego

ziemskiego,

podsadka i pisarza ziemskiego a w Wielkim
Księstwie Litewskim również na urząd
marszałka sejmikowego



kapturowy – zwoływany na czas bezkrólewia
dla wybrania władz konfederacji i sądu
kapturowego



gospodarczy – w XVII w. w okresie „rządów
sejmikowych”

zajmował

się

sprawami

gospodarczymi i po 1677 wybierał deputatów
do Trybunału Skarbowego Radomskiego



deputacki – wybierał deputata do Trybunału
Koronnego i Litewskiego

Sejm instytucja trój stanowa. Interes państwa

reprezentował król, duchowieństwa senat, szlachtę izba

poselska. Sejm był dwuizbowy; Senat (izba wyższa) o izba
poselska.

Izba poselska – posłów wybierano na sejmikach w

województwach, reprezentowali region z którego pochodzili.
Poseł był związany instrukcjami udzielonymi na sejmiku.
Zdawał relację z tego czego dokonał na sejmie walnym. W
przypadku nie wywiązania się nie był ponownie wybierany.
Liczba posłów i senatorów była zmienna

Senat – rada królewska przekształciła się w senat.

Skład senatu to wojewodowie, kasztelanie, arcybiskupi i
biskupi. W późniejszym czasie dołączył do nich marszałek
wielki koronny. Król stał na czele izby senatorskiej.
Kompetencje senatu i izby poselskiej były wspólne. Zawarto
je w konstytucji nihil novi:

Radom - 1505r.:



uchwalanie ustaw dotyczących wydatków i
dochodów państwa, podatków, liczebności
wojska spraw wojna – pokój



wyrażanie zgody na pospolite ruszenie



prawo łaski i nobilitacji



zgoda sejmu na małżeństwo króla



sejm stał na czele administracji

Król zwoływał sejm raz na 2 lata na sesję zwyczajną

(trwała ona 6 tygodni, sejm nadzwyczajny trwał 2 tyg.)Ustawy
podejmowane były jednogłośnie.