PRĄDY/UGRUPOWANIA ARTYSTYCZNE




PRĄDY/UGRUPOWANIA
ARTYSTYCZNE

 

KONTRREFORMACJA

 

Kontrreformacja
to prąd powstały w Kościele katolickim wobec zagrożenia
reformacją. Zwołany w celu przeciwstawienia się postępom
różnowierstwa sobór trydencki (1545 - 1563) wydał szereg
dekretów, a Kościół uformował się wówczas jako organizm
polityczny i wypracował na swój użytek ścisłą strategię
działania. Dbając o nieskażoność dogmatów, o
prawomyślność wiary, wyraźnie określił, co należy uznać
za katolickie w dziedzinie nauki, dyscypliny i zwyczajów
kościelnych; wytyczył też jasno zasady sztuki, zwłaszcza
sakralnej.

 

MARINIZM

 

Nazwa
ta pochodzi od nazwiska włoskiego pisarza Gimbattista Marino;
marinizm to inaczej kwiecisty barok; odrzucał renesansową
harmonię między treścią a formą i kładł nacisk na formę;
lubował się w olśniewających konceptach, wymyślnych
epitetach i metaforach; stosowano następujące środki
artystyczne:

-
inwersja czyli szyk przestawny;

-
paradoks - twierdzenie lub rozumowanie sprzeczne z przyjętym
ujęte w

błyskotliwą
wypowiedź;

-
alegoria - obrazowe przedstawienie pojęć oderwanych;

-
anafora - rodzaj powtórzenia polegający na rozpoczynaniu
kolejnych zdań

i
wersów od tych samych wyrazów;

-
gradacja - (stopniowanie) figura będąca odmianą wyliczenia,
polegająca

na
nagromadzeniu określeń, pojęć lub obrazów i uszeregowaniu
ich wg.

stopnia
nasilenia lub osłabienia jakiejś cechy;

-
hiperbola - przesadnia; metafora polegająca na wyolbrzymieniu i

przesadnym
uwypukleniu pewnych cech;

-
antyteza - przeciwstawienie; zestawienie pojęć i sądów
społecznych lub

kontrastowych;

-
koncept - wyszukane, niezwykłe i zaskakujące pomysły
kompozycyjne,

obrazowe
lub słowne;

-
oksymoron - związek frazeologiczny obejmujący dwa przeciwstawne

znaczeniowo
wyrazy;

-
parafraza - omówienie; zastępowanie zwykłych określeń i nazw

równoważnikami
znaczeniowymi;

-
pointa - nieoczekiwane i zaskakujące zakończenie.

 

SARMATYZM

 

Sarmatyzm
głosił, że Polacy pochodzą od słowiańskiego plemienia
Sarmatów. Ich potomkami miałaby być szlachta. Ideał
szlachcica-sarmaty to człowiek prawy, uczciwy, dobroduszny,
odważny, patriota. Powinien dbać o równość wewnętrzną
stanu, być chrześcijaninem. Nie musi być wszechstronnie
wykształcony, ale dbać o wolności szlacheckie, mówić o
szkolnictwie. Polska była na pograniczu chrześcijaństwa i
religii orientalnych. Polacy byli narodem wybranym do obrony
chrześcijaństwa, z tego rodziła się nietolerancja religijna.
Hasło obrony przed nawałnicą turecką - skutkiem tego była
izolacja kulturowa, pojawia się niechęć do wszystkiego co nie
było rdzennie polskie (przestano wysyłać młodzież na
zagraniczne uniwersytety). Z idealnego wzorca sarmacja stała
się pojęciem negatywnym, ze szlacheckiego umiłowania wolności
rodzi się anarchia, niechęć do pracy. Następnie obniżenie
kultury umysłowej i obyczajowej w wyniku przekonania szlachty o
jej rzekomej wyższości nad innymi narodami. Miejsce cnót
szlacheckich zajmują obojętność wobec losów ojczyzny,
warcholstwo, pijaństwo, rozluźnienie obyczajów, wyzysk
chłopa. To w dużym stopniu powoduje, że II połowa XVII w.
jest dla Polski okresem wielkiego kryzysu. Typowym przykładem
Sarmaty jest J.Ch. Pasek. Ten wzorzec opisał w
"Pamiętnikach". Ich bohater realizuje ten ideał
szlachcica, żołnierza, ziemianina. Wykształcenie bohater,
narrator i autor jednocześnie zdobył u jezuitów. Nie jest ono
więc zbyt gruntowne czy wielostronne. Takie wykształcenie
wywierało wpływ na konserwatyzm myślowy, który przejawiał
się w niechęci do wszystkiego co w jakikolwiek sposób mogłoby
zmienić istniejący stan rzeczy. Według Paska nie potrzeba
żadnych zmian ani reform, jedyne niebezpieczeństwo
zagrażające ojczyźnie to najazdy nieprzyjacielskie i przed
nimi należy się bronić. Walcząc w obronie kraju nigdy nie
zapominał o własnym interesie - wielu ludzi bogaciło się na
wojnie. W imię "złotej wolności" potępiał
senatorów, którzy domagali się dziedziczności tronu polskiego
i ukrócenia szlacheckiej anarchii. Nie dostrzegał nędzy ludu -
naród utożsamiał ze szlachtą. Pasek wysoko ceni odwagę,
męstwo i dzielność wyżej niż mądrość i rozwagę. Często
mówi o honorze rycerskim dopuszczając się czynów zupełnie
nierycerskich. Bicie czy torturowanie poddanych nie wykraczało
jego zdaniem poza ramy honoru. Pasek pochwala ideały
ziemiańskie, spokojne życie na wsi, bliskość natury - ale ich
nie realizuje. Podobnie ustosunkowuje się do ideałów
obywatelskich - dostosowuje je do własnych potrzeb. Wyśmiewa
inne narody chwaląc kraj rodzinny. Chwali w nim to co najmniej
zasługuje na poparcie - samowolę szlachecką, słabość
władzy królewskiej, bezrząd, pusty skarb, całkowitą
zależność poddanych od panów - to zgodnie z tym co pisze
miałoby świadczyć o przewadze Polski nad innymi państwami.
Mówi także o teorii, że Polska jest "przedmurzem
chrześcijanstwa". Idee mesjanistyczne głosiły wiarę w
opatrzność Boga, który Polaków obdarzył szczególną
miłoscią. Ideały katolickie uległy u Paska spłyceniu i
prymitywizacji. Bohater "Pamiętników" często chodzi
do kościoła, bierze udział w pielgrzymkach, a przy tym
dokonuje najazdów na cudze domy, katuje poddanych. Taki
katolicyzm usprawiedliwiał nietolerancję i przesądy, był
powierzchowny - jego źródeł można dopatrywać się w
jezuickim wychowaniu.