Model socjologii pozytywnej E. Durkheima:
- opiera się na założeniu istnienia specyficznego rodzaju rzeczywistości  rzeczywistości
społecznej, która jest rzeczywistością samotworzącą się, zewnętrzną wobec jednostek i zastaną 
rzeczywistość sui generis
-  Społeczeństwo, (& ) przerastając nas, znajduje się zarazem wewnątrz nas, ponieważ może istnieć
tylko w nas i poprzez nas
- zjawiska społeczne są refleksją społeczeństwa w każdym, nawet najmniej znaczącym fenomenie
życia zbiorowego odbija się jak w zwierciadle struktura danego społeczeństwa
-  (& ) zjawiska, którego swoistą przyczyną jest właśnie (& ) społeczeństwo  zjawiska, których nie
byłoby, gdyby ono nie istniało i które są takimi jakimi są wyłącznie dlatego, że takie a nie inne jest
dane społeczeństwo
- socjolog powinien badać zatem określone fragmenty rzeczywistości społecznej, czyniąc to w
sposób maksymalnie obiektywny i naukowy tak, aby uchwycić specyfikę tych zjawisk i wyjaśnić
ich wpływy na inne zjawiska społeczne  socjolog powinien badać  fakty społeczne
Czym jest  fakt społeczny ?
- faktem społecznym nazywamy wszelkiego rodzaju elementy życia grup ludzkich, w których
zawarto normy, wartości i zasady postępowania oraz elementy światopoglądu dotyczące życia
społecznego tej grupy
- fakty społeczne są powszechne, zewnętrzne i wymuszają na jednostkach jakiś rodzaj
ustosunkowania się do nich; są czymś swoistym, co możemy wydzielić z rzeczywistości społecznej
i czymś, co jest powtarzalne i istotne dla naszego społeczeństwa  postulat realizmu
socjologicznego
- fakty społeczne mogą zawierać się np. w sferze religii, prawa, zestawu dyrektyw obyczajowych,
moralności danej grupy; są one czymś namacalnym i empirycznym  możemy je opisać
socjologicznie
-  Jest faktem społecznym wszelki sposób postępowania, utrwalony lub nie, zdolny do wywierania
na jednostkę zewnętrznego przymusu (& ) taki, który jest w danym społeczeństwie powszechny,
mający jednak własną egzystencję, niezależną od jego jednostkowych manifestacji
" Emil Zola i sprawa Alfreda Dreyfussa  J'accuse ( Oskarżam )
" Kuba Rozpruwacz i przemiany obyczajowości burżuazyjnej
Co sprawia, że społeczeństwa trwają?
- podstawowym mechanizmem trwania społeczeństw jest solidarność społeczna  jest rodzajem
więzi grupowej, czymś, co spaja jednostki w grupie
- podlega ona różnorodności i zmienności swych form
-  Tym, co istnieje naprawdę są poszczególne formy solidarności: rodzinna, zawodowa, wczorajsza,
dzisiejsza itd. Każda z nich ma swój własny charakter, dlatego też uogólnienia dają w każdym
przypadku tylko niepełne wytłumaczenie zjawiska, odrzucają bowiem to, co konkretne i żywe
- istnieją 2 podstawowe typy solidarności społecznej:
" mechaniczna  typowa dla społeczeństw prostych, o niewielkiej liczbie członków, gdzie
dominują relacje bezpośrednie, ludzie nie różnią się zbytnio od siebie, wspólnota stara się
wówczas narzucić jednostkom swoje racje; ważną instytucją zachowania więzi staje się tu
religia
" organiczna  typowa dla nowoczesnych społeczeństw zachodnich, gdzie zmuszeni jesteśmy
ze sobą współpracować, nie jesteśmy jednak tak bardzo poddani presji społecznej, jak w
społeczeństwach prostych; rośnie w siłę postawa indywidualizmu i refleksyjności
Co jednak, gdy solidarność społeczna nie działa tak, jak powinna?
- podstawową konsekwencją zaniku więzi społecznych jest anomia społeczna  rozpad
podstawowych relacji pomiędzy jednostkami, grupami lub instytucjami
- w przypadku zaniku więzi społecznych jednostki czują się wykluczone i odrzucone przez innych,
zanika świadomość zbiorowa
- konsekwencją takiego stanu rzeczy jest m.in. zjawisko zwiększającej się liczby samobójstw
- Durkheim wyróżnia następujące typy motywacji w przypadku samobójstw:
" samobójstwo anomiczne
" samobójstwo fatalistyczne
" samobójstwo egoistyczne
" samobójstwo altruistyczne
Materializm historyczny i koncepcja konfliktu klas społecznych
" Karol Marks (1818-1883)
" Fryderyk Engels (1820-1895)
Główne tezy marksizmu socjologicznego
- społeczeństwo skonstruowane jest w oparciu o różnice pomiędzy poszczególnymi podgrupami
(klasami)
- różnice te mają przede wszystkim charakter ekonomiczny, ale też ideologiczny  każda klasa
społeczna posiada specyficzny dla siebie rodzaj świadomości klasowej; dysproporcje pomiędzy
tymi, którzy posiadają wszystko, a tymi, którzy nie mają nic napędzają konflikt pomiędzy
poszczególnymi klasami  dialektyka społeczna
- konflikt ten wynika z różnicy interesów poszczególnych klas
- socjologia (jak i nauka w ogóle) może stanowić narzędzie mechanizmu budzenia świadomości
klasowej w klasach społecznych, w których tej świadomości brakuje (np. w wyniku braku dostępu
do edukacji)
- różnice klasowe obserwowane społecznie wynikają z przyjętego modelu społeczno 
gospodarczego zachodniego społeczeństwa kapitalistycznego
- socjologia ma za zadanie poddawać w wątpliwość ten model społeczny, ma być formą krytyki
społecznej w teorii i działaniu  propozycja inżynierii społecznej
Antypozytywizm i model socjologii rozumiejącej
" Max Weber (1864-1920)
Socjologia rozumiejąca Maxa Webera
- Weber krytycznie podchodził do entuzjazmu wobec pozytywistycznie rozumianego scjentyzmu,
gdyż jego zdaniem w tak uprawianej socjologii umyka nam właściwy przedmiot działań  drugi
człowiek, którego sposób myślenia i działania staramy się zrozumieć
- propozycja socjologii rozumiejącej (Verstehende Soziologie) ma wykazywać, że powinniśmy
zrozumieć światopogląd innych ludzi, który w dalszej kolejności wpływa na ludzkie działanie w
społeczeństwie
- Weberowska teoria działania społeczego zakładała, że z
ródło jednostkowych motywacji tkwi w
społeczeństwie i kulturze
- to kultura dyktuje nam, co jest racjonalne i co irracjonalne
- typy działania społecznego:
" działania celowo racjonalne
" działania wartościowo racjonalne
" działania tradycjonalne
" działania afektywne
- każde z tych działań odwołuje się do tzw.  typy idealnego
 Etyka protestancka i duch kapitalizmu (1905)  dzieło Webera
" Frank Hamilton Cushing i badania społeczności Indian Zuni
" Ferdynand T�nnies (1855-1936)
Koncepcja Gemeinschaft/Gesselschaft T�nniesa
- zdaniem T�nniesa możliwe są trzy rodzaje poglądów na życie społeczne: biologiczny,
psychologiczny, socjologiczny
- socjologia bada fakty społeczne, jak też to, na czym się ona opierają  na motywacjach
uczuciowych lub rozumowych
- na podstawie tych pól działania ludzkiego możemy wyróżnić dwa typy organizacji społecznej:
" Gemeinschaft to rodzaj stosunków społecznych oparty przede wszystkim na  woli
organicznej opartej głównie na emocjach. A
ączy jednostki rozumiane jako pełne
osobowości na podstawie bliskości emocjonalnej i ogarnia całe ich życie
" Gesselschaft to rodzaj stosunków społecznych o charakterze formalno  rzeczowym,
opartych na  woli arbitralnej , na racjonalnej kalkulacji, umowie i wymianie (regulowanych
przez formalne prawo). A
ączy jednostki jedynie w aspekcie wykonywania przez nie
określonych ról społecznych.