A. Załazińska, SCHEMATY MYŚLI WYRAŻANE W GESTACH. Teoretyczne podstawy badań nad
metaforą gestualną.


 gesty + słowa => całość!
Tylko wspólna analiza zdarzeń mowno-gestualnych pozwala odpowiedzieć na pytania dotyczące
systemu konceptualizacji pojęć (w konsekwencji: dot. natury i struktury myśli).
 Gesty – ich obecność świadczy o tym, że nawet najbardziej abstrakcyjne pojęcia otrzymują

reprezentację w świecie fizycznym, w cielesności;
- pozwalają dotrzeć do pierwotnych obrazów semantycznych znaczeń

Zarys dotychczasowego stanu badań nad gestami:
 Czy język wystarczy do komunikacji? Odp: NIE.
Nastąpiło przełamanie językoznawstwa strukturalistycznego i gramatyki generatywnej (Chomsky),
które sprowadzało skuteczną komunikację do zestawu reguł i składników, za pomocą których tworzy
się całościową językową wypowiedź.
 Semantyczność gestów! …jak i innych elementów komunikacji niewerbalnej
 Trochę liczb…

wg A. Mehrabiana =>

7% - słowa
38% - brzmienie głosu
55% - środki niewerbalne

Wg R. Birdwhistella =>

35% - słowa

65% - środki niewerbalne

Badania nad kom. niewerbalną - od zawsze: Kwintylian (starożytna retoryka), Darwin… ale rozkwit
studiów dopiero w XX wieku.

Klasyfikacja kom. niewerbalnej:
 M. Argyle: mimika, wzajemne spojrzenia, głos, gesty, pozycja ciała, dotyk, zachowania

przestrzenne, wygląd,

GESTY – najbardziej semantyczne narzędzia komunikacji niewerbalnej!
Nie funkcjonują na zasadzie odrębnych kodów, ale współtworzą komunikat razem ze słowem,
wzajemnie się uzupełniają.

Kognitywistyczne językoznawstwo zakłada możliwość dotarcia do procesów poznawczych człowieka,
do natury pojęć istniejących w umyśle. JAK? Aby dotrzeć do struktur umysłu, należy badać to, co jest
ich przejawem – język… ale nie tylko! Również to, co w komunikacji niewerbalne, a zwłaszcza gesty!
Bowiem i jedne i drugie są „narzędziami myśli”.

McNeil – założenia dot. gestów:

 Gesty są integralną częścią języka, jak słowa, frazy i zdania – współtworzą 1 system.
 Gesty, równie dobrze jak pojęcia, obrazują procesy myślowe człowieka.

 Ruchowa aktywność człowieka w toku mowy wynika z jego naturalnej słonności do

procesowania znaczeń w kategoriach mu najbliższych – cielesno-obrazowych.

 Myśl jest nierozerwalnie związana z ciałem.
 Myśl jest wyobrażeniowa, tzn. ma charakter obrazu. (Obrazowanie abstrakcyjne myśli –

uproszczona definicja metafory)

 Myśl ma własności gestaltów. Gestalt to pewna całość, nie ma struktury atomistycznej.

(np. „piękna pogoda” ;p)

Gesty – starsze niż słowa, związane są z pierwotnymi strukturami manipulacyjnymi. (pierwotne czyli
częściowo poza kontrolą!)
Struktury semantyczne mają charakter prekonceptualny.

Klasyfikacje gestów:

 Efron(1941):

o

gesty, które mają znaczenie niezależnie od treści werbalnej

o

gesty, które nabierają znaczenia w połączeniu z treścią werbalną

 Ekman i Friesen (1969):

o

Emblematy

o

Ilustratory

o

Wskaźniki emocji

o

Regulatory konwersacji

o

Adaptatory

o

Autoadaptatory

 Knapp (1978) <relacje zachodzące między kanałami werbalnym i niewerbalnym>

o

Powtarzanie

o

Zastąpienie

o

Akcentowanie tekstu mówionego

o

Regulatory konwersacji

o

Maskowanie

 McNeill (1992):

o

Gesty deiktyczne

o

Uderzenia (beats)

o

Gesty kohezywne (spajacze tekstu)

o

Gesty ikoniczne

o

Gesty metaforyczne

Spór o metaforę…

 Wg klasycznej teorii metafory (retoryka klasyczna) jest ona odstępstwem od normy, którą jest

język dosłowny, nie stanowi innowacji semantycznej, nie wnosi nowej informacji o
rzeczywistości.

 Romantycy (Herder) – u źródeł języka leży myślenie metaforyczne.
 Roman Jacobsen – metafora i metonimia jako procedury umysłowe, będące zasadami

funkcjonowania struktur językowych w umyśle

 Paul Grice – podkreślenie aspektu pragmatycznego metafory
 KOGNITYWIZM – metafora to centralne zagadnienie teorii języka i myślenia!

Gesty metaforyczne.