10

www.gazetapodatkowa.pl

Gazeta Podatkowa nr 43 • 31.05.2010 r.

RACHUNKOWOŚĆ DLA KAŻDEGO

Każda jednostka obowiązana jest posiadać dokumentację opisującą w języku polskim

przyjęte przez nią zasady (politykę) rachunkowości. Definicję tej dokumentacji określa

art. 3 ust. 1 pkt 11 ustawy o rachunkowości. Zgodnie z tym przepisem przez przyjęte

zasady (politykę) rachunkowości rozumie się wybrane i stosowane przez jednostkę roz-

wiązania dopuszczone ustawą, w tym także określone w Międzynarodowych Standardach

Rachunkowości, zapewniające wymaganą jakość sprawozdań finansowych. Dokumentacja

ta powinna zawierać elementy wymienione w art. 10 ust. 1 ustawy o rachunkowości, w tym

w szczególności:

1) określenie roku obrotowego i wchodzących w jego skład okresów sprawozdawczych,

2) metody wyceny aktywów i pasywów oraz ustalania wyniku finansowego,

3) sposób prowadzenia ksiąg rachunkowych, w tym co najmniej

zakładowy plan kont,

wykaz ksiąg rachunkowych, opis systemu przetwarzania danych,

4) system służący ochronie danych i ich zbiorów.

Dokumentację opisującą przyjęte zasady (politykę) rachunkowości ustala w formie pi-

semnej i aktualizuje kierownik jednostki (art. 10 ust. 2 ustawy o rachunkowości). Powinna

ona uwzględniać specyfikę, rodzaj i wielkość danej jednostki.

Zakładowy plan kont należy do bardzo ważnych dokumentów w każdej jednostce.

Ustala on wykaz kont księgi głównej, przyjęte zasady klasyfikacji zdarzeń, zasady pro-

wadzenia kont ksiąg pomocniczych oraz ich powiązania z kontami księgi głównej.

Opracowanie zakładowego planu kont jest bardzo pracochłonne. Dlatego też w ustawie

o rachunkowości wskazano, że w celu ujednolicenia zasad grupowania operacji gospodar-

czych i ograniczenia nakładu pracy związanego z ustalaniem zakładowych planów kont,

mogą być stosowane wzorcowe plany kont (art. 83 ust. 1 ustawy o rachunkowości). Z ustawy

wynika też, że minister właściwy do spraw finansów publicznych może określić, w drodze

rozporządzenia, wzorcowe plany kont m.in. dla pozostałych jednostek (art. 83 ust. 2 pkt 6

wymienionej ustawy), tj. innych niż banki, zakłady ubezpieczeń, zakłady reasekuracji

lub fundusze emerytalne. Dotychczas Minister Finansów ustalił wzorcowy plan kont dla

banków. Pozostałe jednostki mogą opracować własny zakładowy plan kont w oparciu o do-

stępne wzorcowe plany kont publikowane w literaturze fachowej, w tym m.in. Zakładowy

plan kont wydany przez nasze Wydawnictwo w 2008 r. (jako dodatek nr 8 i 9 do Zeszytów

Metodycznych Rachunkowości).

Opracowany przez jednostkę zakładowy plan kont stanowić będzie załącznik do doku-

mentacji opisującej przyjęte zasady (politykę) rachunkowości.

Wykaz kont księgi głównej

Wykaz kont księgi głównej (kont syntetycznych) można przedstawić w formie tabe-

larycznej. Przykładowy wykaz tych kont obejmujących zespół 0, 1 i 2 w małej jednostce

usługowej przedstawia poniższa tabela.

Wykaz kont księgi

głównej

Nazwa konta

minimalny rozszerzony
Zespół 0 – Aktywa trwałe

01

Środki trwałe

02

Wartości niematerialne i prawne

07

Odpisy umorzeniowe środków trwałych i wartości niematerialnych

i prawnych

07-1

Odpisy umorzeniowe środków trwałych

07-2

Odpisy umorzeniowe wartości niematerialnych i prawnych

08

Środki trwałe w budowie

09

Ewidencja pozabilansowa

Zespół 1– Środki pieniężne i rachunki bankowe oraz inne krótkoterminowe aktywa finansowe

10

Kasa

13

Rachunki i kredyty bankowe

13-0

Rachunek bieżący

13-4

Kredyty bankowe

13-9

Środki pieniężne w drodze

Zespół 2 – Rozrachunki i roszczenia

20

Rozrachunki z odbiorcami

21

Rozrachunki z dostawcami

22

Rozrachunki publicznoprawne

22-0

Rozrachunki z urzędem skarbowym z tytułu VAT

22-1

Rozrachunki z tytułu VAT należnego

22-2

VAT naliczony i jego rozliczenie

22-3

Rozrachunki z urzędem skarbowym z tytułu pdof

22-4

Rozrachunki z ZUS

23

Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń i innych świadczeń na rzecz pracow-

ników

23-0

Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń

23-4

Pozostałe rozrachunki z pracownikami

24

Pozostałe rozrachunki

24-1

Rozliczenie niedoborów i szkód

24-6

Należności dochodzone na drodze sądowej

28

Odpisy aktualizujące wartość należności

29

Ewidencja pozabilansowa

29-1

Zobowiązania warunkowe

Szczegółowe wyjaśnienia do wybranych kont

Zespół 0 „Aktywa trwałe”

Zadaniem kont zespołu 0 „Aktywa trwałe” jest przede wszystkim odzwierciedlenie war-

tości początkowej składników aktywów trwałych oraz wartości odpisów umorzeniowych

i odpisów z tytułu trwałej utraty wartości przez te składniki majątku.

Konto 01 „Środki trwałe”

Konto 01 służy do ewidencji stanu oraz zwiększeń i zmniejszeń wartości początkowej

składników majątku, spełniających warunki określone w art. 3 ust. 1 pkt 15 ustawy o ra-

chunkowości dla środków trwałych. Po stronie Wn tego konta księguje się zwiększenia

stanu i wartości początkowej środków trwałych. Natomiast po stronie Ma – zmniejszenia

wartości początkowej i stanu środków trwałych.

Konto 01 może wykazywać wyłącznie saldo Wn, które odzwierciedla wartość począt-

kową środków trwałych (ustaloną w cenie nabycia lub koszcie wytworzenia).

Nie zalicza się do środków trwałych składników majątku długotrwałego użytkowania

o wartości początkowej do 3.500 zł (kwota limitu określona w ustawach o podatku docho-

dowym).

Do konta 01 „Środki trwałe” prowadzi się ewidencję analityczną według poszczegól-

nych grup rodzajowych środków trwałych zgodnie z obowiązującą Klasyfikacją Środków

Trwałych (rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie Klasyfikacji Środków Trwałych

(KŚT) – Dz. U. z 1999 r. nr 112, poz. 1317 ze zm.).

Tworzenie zakładowego planu kont

(cz. I)

Przykładowe zapisy po stronie Wn konta 01 „Środki trwałe”

Lp. Treść operacji gospodarczej

Konto przeciwstawne

1. Przyjęcie środka trwałego, który wymaga poniesienia nakładów na

montaż, budowę i ulepszenie:

08

2. Przyjęcie środka trwałego bezpośrednio z zakupu, który nie

wymaga poniesienia nakładów na montaż:

30

Przykładowe zapisy po stronie Ma konta 01 „Środki trwałe”

Lp. Treść operacji gospodarczej

Konto przeciwstawne

1.

Sprzedaż środka trwałego:

a)

wartość początkowa do wysokości dotychczasowego umorzenia

b)

nadwyżka wartości początkowej nad umorzeniem (wartość netto)

07-1

76-1

2.

Likwidacja środka trwałego z przyczyn naturalnych – wywołana zdarze-

niem mieszczącym się w ogólnym ryzyku prowadzenia działalności:

a)

wartość początkowa do wysokości dotychczasowego umorzenia

b)

nadwyżka wartości początkowej nad umorzeniem (wartość netto)

07-1

76-1

3.

Likwidacja środka trwałego z przyczyn losowych – wywołana zdarze-

niem niemieszczącym się w ogólnym ryzyku prowadzenia działalności:

a)

wartość początkowa do wysokości dotychczasowego umorzenia

b)

nadwyżka wartości początkowej nad umorzeniem

(wartość netto)

07-1

77-1

Konto 02 „Wartości niematerialne i prawne”

Konto 02 służy do ewidencji stanu oraz zwiększeń i zmniejszeń wartości początkowej

składników majątku, spełniających warunki określone w art. 3 ust. 1 pkt 14 ustawy o ra-

chunkowości dla wartości niematerialnych i prawnych. Nie zalicza się do wartości niemate-

rialnych i prawnych składników majątku o wartości początkowej do 3.500 zł (kwota limitu

wynikająca z ustaw o podatku dochodowym).

Do konta 02 prowadzi się ewidencję analityczną według poszczególnych tytułów praw

majątkowych. Ewidencja ta powinna umożliwić ustalenie wartości początkowej poszcze-

gólnych tytułów wartości niematerialnych i prawnych.

Konto 02 może wykazywać wyłącznie saldo Wn, które wyraża wartość początkową

wartości niematerialnych i prawnych.

Konto 07 „Odpisy umorzeniowe środków trwałych i wartości niematerialnych

i prawnych”

Po stronie Ma konta 07 księguje się zwiększenia dotychczasowego umorzenia w szcze-

gólności z tytułu:

– planowych (systematycznych lub jednorazowych) odpisów amortyzacyjnych

– odpisy aktualizujące dokonywane w związku z trwałą utratą wartości środków trwałych

i wartości niematerialnych i prawnych.

Natomiast po jego stronie Wn ujmuje się w szczególności:

– wyksięgowanie dotychczasowych odpisów amortyzacyjnych środków trwałych oraz war-

tości niematerialnych i prawnych wycofanych z używania w związku np. z ich sprze-

dażą,

– zmniejszenia odpisów aktualizujących wartość środków trwałych oraz wartości niema-

terialnych i prawnych na skutek ustania przyczyny powodującej trwałą utratę wartości

tych składników.

Ewidencję analityczną do konta 07 prowadzi się w układzie zgodnym z ewidencją

szczegółową do konta 01 i 02.

Konto 07 może wykazywać wyłącznie saldo Ma, które wyraża stan dotychczasowego

umorzenia.

W bilansie odpisy umorzeniowe ujęte na koncie 07 pomniejszają wartość początkową

środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych zaksięgowaną na koncie 01 i 02

(w aktywach bilansu wykazywana jest ich wartość netto).

Zespół 1 „Środki pieniężne i rachunki bankowe oraz inne krótkoterminowe ak-

tywa finansowe”

Konta zespołu 1 przeznaczone są do ewidencji:

– aktywów pieniężnych w formie krajowych środków płatniczych, walut obcych i dewiz

przechowywanych w kasie jednostki,

– aktywów pieniężnych znajdujących się na rachunkach bankowych jednostki,

– środków pieniężnych w drodze,

– aktywów finansowych przeznaczonych do obrotu.

Konto 10 „Kasa”

Konto 10 przeznaczone jest do ewidencji środków pieniężnych znajdujących się w kasie

jednostki. Po stronie Wn tego konta ujmuje się:

– wpłaty gotówki do kasy w wartości nominalnej,

– nadwyżki kasowe ujawnione w trakcie inwentaryzacji.

Z kolei po jego stronie Ma księguje się:

– rozchody gotówki z kasy w wartości nominalnej,

– niedobory kasy stwierdzone w trakcie inwentaryzacji kasy.

Konto 10 wykazuje wyłącznie saldo Wn, które wyraża stan gotówki w kasie. Na każdy

dzień bilansowy stan ten powinien być potwierdzony inwentaryzacją przeprowadzaną

w drodze spisu z natury.

Konto 13-0 „Rachunek bieżący”

Po stronie Wn konta 13-0 ujmuje się – na podstawie dokumentów bankowych – wszel-

kie wpływy, w tym w szczególności wpłaty należności od kontrahentów, wpłaty gotówki

z kasy jednostki. Z kolei po stronie Ma tego konta księguje się wszelkie rozchody środków

pieniężnych.

Konto 13-0 może wykazywać dwa salda:

– saldo Wn – odzwierciedlające stan środków pieniężnych na rachunku bankowym,

– saldo Ma – oznaczające stan zadłużenia z tytułu zaciągniętego kredytu w rachunku

bieżącym.

Zespół 2 „Rozrachunki i roszczenia”

Konta zespołu 2 służą do ewidencji wszelkich krajowych i zagranicznych rozrachunków

oraz roszczeń. Ujmuje się na tych kontach m.in.:

– należności i zobowiązania z tytułu dostaw towarów i usług (konta 20, 21),

– rozrachunki z tytułu dostaw środków trwałych, środków trwałych w budowie (konto 24),

– należności i zobowiązania publicznoprawne (konto 22),

– należności i zobowiązania z tytułu rozrachunków z pracownikami (23),

– odpisy aktualizujące wartość należności (28).

Ewidencja analityczna prowadzona do kont zespołu 2 powinna zapewnić w szczegól-

ności:

– wyodrębnienie poszczególnych rodzajów należności, zobowiązań i roszczeń,

– ustalenie stanu rozrachunków i roszczeń według poszczególnych kontrahentów,

– wielkość odpisów aktualizujących wartość należności.

Podstawa prawna: ustawa z dnia 29.09.1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2009 r. nr 152, poz. 1223 ze zm.).

Ewa Kowalska