1
Aneta Malinowska
Kolegium Gospodarki Światowej
Szkoła Główna Handlowa w Warszawie
anetamalina@orange.pl
GOSPODARCZE ZNACZENIE RYNKU
KAPITAŁOWEGO W POLSCE I WYBRANYCH
KRAJACH EUROPY W LATACH 2000 – 2007
Abstrakt
W pracy zaprezentowano znaczenie rynku kapitałowego w Polsce w
latach 2000 – 2007 na tle wybranych krajów Europy. Mimo, iż w latach
2000 – 2007 nastąpiło zwiększenie gospodarczego znaczenia rynku
kapitałowego w Polsce, jest to nadal rynek rozwijający się. Wśród
badanych krajów Europy Środkowo-Wschodniej Polska znajduje się w
czołówce krajów o największym znaczeniu rynku kapitałowego w
gospodarce. Porównując Polskę z pozostałymi krajami o wysoko
rozwiniętym rynku kapitałowym wskaźnik kapitalizacja/PKB nadal
kwalifikuje rynek kapitałowy w Polsce do rynków rozwijających się, lecz
wyraźnie widać zwiększające się znaczenie rynku kapitałowego w
gospodarce Polski. Świadczy o tym również zwiększenie liczby debiutów
na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie S.A., a także fakt, że
obecnie na giełdzie reprezentowane są wszystkie sektory gospodarki, co
również świadczy o coraz większym znaczeniu rynku kapitałowego w
gospodarce.
Kluczowe słowa: kapitalizacja, giełda, produkt krajowy brutto, rozwój
gospodarczy.
Wprowadzenie
2
Celem opracowania jest dokonanie oceny gospodarczego znaczenia
rynku kapitałowego w Polsce w latach 2000 – 2007 na tle wybranych
krajów Europy.
Podstawowa teza brzmi: w latach 2000 – 2007 nastąpiło
zwiększenie gospodarczego znaczenia rynku kapitałowego Polsce.
Teza została zweryfikowana w oparciu o analizę wyników
wskaźnika kapitalizacji giełdy do produktu krajowego brutto. Analizy
dokonano za pomocą statystyki opisowej danych opublikowanych przez
Eurostat oraz Federation of European Securities Exchange (dalej: FESE).
W opracowaniu został krótko scharakteryzowany rynek kapitałowy
ze szczególnym uwzględnieniem jego roli w gospodarce, dokonano
analizy zmian kapitalizacji Giełdy Papierów Wartościowych w
Warszawie S.A. i wartości produktu krajowego brutto Polski w badanym
okresie, następnie dokonano analizy gospodarczego znaczenia rynku
kapitałowego w Polsce oraz analizy gospodarczego znaczenia rynku
kapitałowego w Polsce na tle wybranych krajów Europy, w tym w
podzbiorze krajów Europy Środkowo – Wschodniej.
Gospodarka a rynek kapitałowy
Gospodarka jest układem komplementarnych, wzajemnie ze sobą
powiązanych elementów, które można podzielić na rynek towarów i
usług, rynek środków produkcji, rynek pracy, rynek ziemi oraz rynek
kapitału. Jedną z najważniejszych funkcji rynku finansowego uznaje się
przepływ zasobów kapitałowych od podmiotów dysponujących kapitałem
w nadmiarze do uczestników rynku zgłaszających zapotrzebowanie na ten
kapitał.
1
1
Tarczyński W: Rynki kapitałowe metody ilościowe Vol. I, Agencja Wydawnicza „PLACET”,
Warszawa 2001, str. 11
3
Pomiędzy podmiotami uczestniczącymi w gospodarce (tj.
przedsiębiorstwami,
gospodarstwami
domowymi,
instytucjami
finansowymi i uczestnikami sektora publicznego) występują przepływy
kapitałów, które wspomagają prawidłowe funkcjonowanie gospodarki.
Podmioty posiadające nadwyżki kapitałów (tj. gospodarstwa domowe,
instytucje finansowe) dokonują inwestycji, przekazując w ten sposób
zgromadzone środki przedsiębiorstwom potrzebującym środków na
rozwój. Dzięki temu podmioty gospodarcze mogą rozwijać produkcję i
uzyskiwać większe dochody, które mogą być wypłacane choćby w
postaci dywidendy podmiotom finansującym.
Jednym z segmentów rynku finansowego jest rynek kapitałowy,
który obok rynku pieniężnego, rynku walutowego i rynku instrumentów
pochodnych stanowi jedną z bardziej istotnych części gospodarki
rynkowej.
2
Przedmiotem obrotu na rynku kapitałowym jest kapitał o terminie
zwrotu dłuższym niż jeden rok, tzn. rynek średnio i długoterminowych
instrumentów finansowych (akcje, obligacje, certyfikaty inwestycyjne,
listy zastawne i derywaty).
Giełda papierów wartościowych jest jedną z najważniejszych
instytucji uczestniczących w rynku kapitałowym. Giełda organizuje obrót
papierami wartościowymi spółek, dzięki czemu dochodzi do spotkania
podmiotów posiadających nadwyżki finansowe z uczestnikami rynku
poszukującymi kapitału na rozwój. W Polsce regulowany rynek giełdowy
organizowany jest przez Giełdę Papierów Wartościowych w Warszawie
S.A. (GPW S.A.).
2
Jajuga K: Podstawy inwestowania na rynku papierów wartościowych, Giełda Papierów
Wartościowych w Warszawie S.A., Warszawa 2002, str. 11-12
4
W celu określenia znaczenia rynku kapitałowego w gospodarce
stosuje się m.in. stosunek kapitalizacji rynku papierów wartościowych do
wartości produktu krajowego brutto (PKB).
3
Produkt krajowy brutto Polski oraz kapitalizacja Giełdy Papierów
Wartościowych w Warszawie S.A. w latach 2000 – 2007
Analiza wartości PKB w latach 2000 – 2007 została
przeprowadzona na podstawie danych liczbowych nominowanych w Euro
w cenach z roku 2000. Takie przedstawienie PKB pozwala na rzetelną
analizę zmian nie obciążonych inflacją.
PKB w badanym okresie systematycznie rósł – porównując rok
2007 do roku 2000 PKB wzrósł prawie o 1/3 (z wartości 185.713,8 mln
Euro w 2000 r. do wartości 244.648,0 mln Euro w 2007 r.). Wzrost PKB
charakteryzował się jednak zróżnicowaną dynamiką. Do 2004 r.
obserwowano szybki wzrost dynamiki PKB. W 2001 r. wynosiła tylko
1,2%, a 2004 r. już 5,3%. W 2005 r. nastąpiło krótkotrwałe załamanie
dynamiki wzrostu PKB – w tym roku PKB wzrósł jedynie o 3,6% w
stosunku do roku 2004. W latach 2006 – 2007 dynamika PKB osiągnęła
wartości powyżej 6% - w tym okresie również giełda odnotowała
wzrosty, a indeks szerokiego rynku (WIG) notował kolejne szczyty.
3
Łon E: Makroekonomiczne uwarunkowania koniunktury na polskim rynku akcji w świetle
doświadczeń międzynarodowych, Prace habilitacyjne 23, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej
w Poznaniu, Poznań 2006, str. 26.
5
Wykres 1: PKB Polski w cenach z roku 2000 (mln Euro)
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Eurostat
Zmiany kapitalizacji spółek notowanych na GPW w latach 2000 –
2007 można podzielić na okres zmniejszania się wartości kapitalizacji w
okresie do 2002 i następujący po nim okres wzrostu od 2003 do 2007
roku. Największy spadek kapitalizacji nastąpił w roku 2001, w którym
wartość kapitalizacji spadła w stosunku do roku 2000 o 14,6%, natomiast
w roku następnym spadek kapitalizacji był mniejszy i wyniósł 6,2% w
roku 2002 w porównaniu do 2001 roku. Rok 2003 jest już rokiem, w
którym nastąpił wzrost wartości kapitalizacji i trwał do końca 2007 roku.
Największy wzrost do roku poprzedniego nastąpił w 2004 roku, w którym
kapitalizacja wzrosła aż o 76,8% w stosunku do 2003 roku i był to
największy wzrost wartości kapitalizacji w badanym okresie. Kolejne lata
również wykazują wzrost, lecz o malejącej dynamice.
6
Wykres 2: Kapitalizacja GPW w Warszawie (mln Euro)
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych FESE
Kapitalizacja GPW w Warszawie S.A. a PKB Polski
Jak wspomniano na wstępie niniejszego artykułu, w celu określenia
znaczenia rynku kapitałowego w gospodarce stosuje się m.in. wskaźnik:
kapitalizacja rynku papierów wartościowych do wartości produktu
krajowego brutto. Celem zachowania porównywalności danych
dotyczących kapitalizacji i PKB wykorzystano dane nominowane w Euro.
Wykorzystane dane przedstawiono w cenach bieżących.
Wykres 3: Kapitalizacja GPW S.A. do PKB Polski w latach 2000 - 2007
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Eurostat i FESE
W Polsce wskaźnik ten rósł systematycznie od 2003 r. osiągając w
2007 r. wartość 47,0%. Należy jednak mieć na uwadze, że jego wzrost
7
jest silnie skorelowany z koniunkturą na giełdzie, której przebieg
wyraźnie widać na poniższym wykresie.
Wykres 4: Indeks WIG w latach 2000-2007
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych www.bossa.pl
Poprawa koniunktury wpływa z jednej strony na wzrost
kapitalizacji notowanych już na giełdzie podmiotów, z drugiej zwiększa
zainteresowanie zarządów i właścicieli spółek prywatnych debiutem na
giełdzie. Wzrost zainteresowania może wynikać zarówno z możliwości
pozyskania znacznych pieniędzy (z uwagi na wysokie wyceny wartości
spółek) jak również z łatwości uplasowania emisji (dobry nastroje
inwestorów zarówno instytucjonalnych, jak i indywidualnych). Powyższe
przekłada się na liczbę debiutów na GPW: 2005 r. – 35, w 2006 r. – 38, w
2007 r. – 81.
Kapitalizacja giełdy do PKB w Polsce na tle wybranych krajów
Europy
Analizę kapitalizacji giełd przeprowadzono opierając się na danych
prezentowanych: odnośnie PKB na stronie internetowej Eurostat
4
,
natomiast odnośnie kapitalizacji giełd na koniec danego roku na stronie
4
ec.europa.eu/eurostat
8
internetowej FESE
5
. Zaprezentowane dane nominowane są w Euro,
natomiast produkt krajowy brutto podano w cenach bieżących.
Wykres 5. Kapitalizacja GPW S.A. na tle wszystkich giełd Europy
6
(w mld Euro)
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych FESE
Z analizy danych liczbowych wynika, iż w okresie od 2000 r. do
2002 r. następował spadek wartości kapitalizacji, natomiast w latach 2002
– 2007 nastąpił wyraźny wzrost wartości kapitalizacji giełd. W 2007 roku
(maksymalna wartość w badanym okresie) wartość kapitalizacji
wszystkich giełd w Europie zwiększyła się o 112 % w porównaniu do
wartości kapitalizacji giełd w 2002 roku (minimalna wartość w badanym
okresie). Z analizy udziału GPW S.A. w ogólnej wartości kapitalizacji
wszystkich giełd wynika, że w 2007 r. oraz w 2000 r. giełda w Warszawie
zajęła 10 miejsce wśród 20 giełd, których wartość kapitalizacji została
uwzględniona w analizie. W okresie 2001 - 2006 GPW S.A. była na 11
5
www.fese.be
6
Wszystkie giełdy – suma kapitalizacji giełd: Euronext, London Stock Exchange, Deutsche Börse,
Spanish Exchanges (BME), SWX Swiss Exchange, Borsa Italiana, Oslo Børs, Athens Exchange,
Wiener Börse, Warsaw Stock Exchange, Luxembourg Stock Exchange, Irish Stock Exchange,
Prague Stock Exchange, Budapest Stock Exchange, Bucharest Stock Exchange, Cyprus Stock
Exchange, Ljubljana Stock Exchange, Bulgarian Stock Exchange, Bratislava Stock Exchange,
Malta Stock Exchange
9
miejscu wśród wszystkich giełd pod względem wartości kapitalizacji, z
wyjątkiem 2003 r. w którym była na 12 miejscu.
Jeśli dokonamy analizy biorąc pod uwagę giełdy z Europy
Środkowo – Wschodniej wyraźnie widać, iż giełda w Warszawie była
giełdą o najwyższej kapitalizacji.
Wykres 6: udział kapitalizacji giełd Europy Środkowo - Wschodniej w
kapitalizacji „wszystkich giełd” (w %)
0,00
0,20
0,40
0,60
0,80
1,00
1,20
1,40
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
Warsaw Stock Exchange
Prague Stock Exchange
Budapest Stock Exchange
Bucharest Stock
Exchange
Ljubljana Stock Exchange
Bulgarian Stock Exchange
Bratislava Stock Exchange
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych FESE
Udział kapitalizacji GPW S.A. do PKB w Polsce charakteryzuje się
trendem wzrostowym od 2002 roku i jest wynikiem zwiększającej się
wartości spółek już notowanych na GPW, a także zwiększającej się liczby
pierwszych ofert publicznych. Wzrost wskaźnika oznacza, iż rynek
kapitałowy jest coraz bardziej znaczącym elementem gospodarki Polski.
Porównując stosunek kapitalizacji do PKB w Polsce i innych krajach
można zauważyć, iż polski rynek kapitałowy nadal jest rynkiem
rozwijającym się. Zgodnie z literaturą do rynków rozwijających się
zalicza się rynki kapitałowe, dla których udział kapitalizacji w PKB
wynosi mniej niż 50%.
7
7
Daniluk M: Rynek kapitałowy, Warszawa 1998, Bellona s. 31
10
Z przedstawionych danych w tabeli wynika, iż pod względem
wartości wskaźnika kapitalizacja/PKB Polska znajdowała się w całym
analizowanym okresie poniżej mediany krajów objętych badaniem.
Należy jednak zwrócić uwagę, iż stosunek kapitalizacji do PKB z roku na
rok zwiększa się i sukcesywnie przybliża do mediany.
Tabela 1: Udział kapitalizacji do PKB w krajach Europy
Udział (kapitalizacja/PKB)
Giełda
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
Luksemburg
314,35%
178,13% 144,67%
134,44% 115,05%
98,23%
118,33%
164,68%
Szwajcaria
280,97%
297,43% 264,81%
208,61% 200,33% 176,19%
207,79%
312,22%
Wielka
Brytania
130,19%
150,42% 143,67%
118,72% 119,01% 101,74%
149,58%
174,45%
Cypr
129,56%
83,75%
40,85%
28,19%
32,31%
40,33%
60,84%
123,05%
Hiszpania
117,26%
102,28%
89,58%
82,29%
73,54%
60,76%
77,25%
85,21%
Norwegia
85,10%
79,02%
66,66%
49,96%
38,05%
31,98%
41,04%
38,60%
Grecja
79,16%
71,13%
61,95%
49,75%
49,37%
41,73%
66,29%
85,52%
Malta
71,39%
67,30%
72,93%
46,40%
33,18%
29,38%
35,53%
51,38%
Niemcy
59,41%
53,48%
45,41%
38,43%
37,07%
29,27%
56,96%
65,60%
Austria
59,31%
58,56%
43,63%
27,35%
19,81%
14,60%
13,11%
15,15%
Słowenia
58,72%
37,80%
23,70%
26,61%
22,35%
22,19%
17,12%
15,79%
Irlandia
53,03%
70,88%
59,89%
56,52%
48,38%
44,19%
72,32%
83,36%
Bułgaria
51,29%
31,02%
19,71%
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
Włochy
47,78%
52,60%
47,37%
41,74%
36,50%
35,36%
47,44%
68,71%
Polska
46,96%
41,46%
32,47%
25,41%
15,31%
12,91%
13,59%
18,18%
Czechy
37,45%
30,43%
30,96%
24,61%
15,18%
12,24%
13,03%
b.d.
Węgry
31,19%
35,19%
31,04%
25,56%
17,71%
17,67%
19,43%
24,62%
Rumunia
17,73%
19,30%
17,01%
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
Słowacja
8,31%
9,45%
9,69%
9,52%
7,48%
b.d.
b.d.
b.d.
Udział (kapitalizacja/PKB)
Giełda
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
Średnia
88,38%
77,35%
65,58%
58,48%
51,80%
48,05%
63,10% 88,44%
Min
8,31%
9,45%
9,69%
9,52%
7,48%
12,24%
13,03% 15,15%
Mediana
59,31%
58,56%
45,41%
41,74%
36,50%
33,67%
52,20% 68,71%
Max
314,35%
297,43%
264,81%
208,61
%
200,33%
176,19%
207,79
%
312,22
%
11
W latach 2000 – 2002 wskaźnik kapitalizacja/PKB Polski
oscylował wokół minimalnej wartości wskaźnika i dopiero w 2003 r.
rozpoczął się trend wzrostowy, który trwał do 2007 r.
Wykres 7: Kapitalizacja/PKB Polski na tle giełd Europy Środkowo -
Wschodniej (w %)
0,00%
5,00%
10,00%
15,00%
20,00%
25,00%
30,00%
35,00%
40,00%
45,00%
50,00%
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
Polska
Min
Mediana
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych FESE i Eurostat
Zestawiając wyniki wskaźnika dla Polski z wynikami krajów
Europy Środkowo-Wschodniej, wskaźnik dla Polski wykazuje od 2003 r.
do 2007 r. wartości powyżej mediany dla krajów Europy Środkowo –
Wschodniej i w 2007 roku Polska była trzecim krajem pod względem
wartości kapitalizacji do PKB za Słowenią i Bułgarią (wśród krajów
Europy Środkowo-Wschodniej: Polska, Węgry, Bułgaria, Słowacja,
Słowenia i Czechy).
Podsumowanie
W latach 2000 – 2007 nastąpiło zwiększenie gospodarczego
znaczenia rynku kapitałowego w Polsce, lecz nadal jest to rynek
rozwijający się. Należy podkreślić, iż od 2003 r. następowało sukcesywne
zwiększanie się udziału kapitalizacji GPW S.A. w PKB i w 2007 r. udział
ten wyniósł 46%, co przybliża polski rynek kapitałowy do rozwiniętego
12
rynku kapitałowego, dla którego stosunek kapitalizacji do PKB określa
się na ponad 50%.
Na tle krajów Europy wskaźnik kapitalizacja/PKB dla Polski (47%)
jest niewielki w porównaniu do wskaźnika np. Luksemburga (314%),
Szwajcarii (281%) oraz Wielkiej Brytanii (130%), należy jednak
podkreślić, że na tle regionu Europy Środkowo-Wschodniej Polska
znajduje się na trzecim miejscu za Słowenią (59%) i Bułgarią (51%).
Na koniec 2007 roku na giełdzie papierów wartościowych
notowanych było 366 spółek, które reprezentowały wszystkie sektory
gospodarki, co również świadczy o coraz większym znaczeniu rynku
kapitałowego w gospodarce Polski.
BIBLIOGRAFIA:
1. Daniluk M: Rynek kapitałowy. Bellona, Warszawa 1998.
2. Jajuga K: Podstawy inwestowania na rynku papierów wartościowych. Giełda
Papierów Wartościowych w Warszawie S.A., Warszawa 2002.
3. Łon E: Makroekonomiczne uwarunkowania koniunktury na polskim rynku akcji w
świetle doświadczeń międzynarodowych. Prace habilitacyjne 23, Wydawnictwo
Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań 2006.
4. Tarczyński W: Rynki kapitałowe metody ilościowe Vol. I. Agencja Wydawnicza
„PLACET”, Warszawa 2001.
Dane wykorzystane do analizy pochodzą z baz danych zamieszczonych na poniższych
stronach:
1. www.bossa.pl
2. Eurostat, ec.europa.eu/eurostat
3. Federation of European Securities Exchange, www.fese.be