HISTORIA PRASY W WYBRANYCH KRAJACH EUROPY

NAJWAŻNIEJSZE TYTUŁY PRASOWE

• Wlk. Brytania: “Weekle News…”, „The Daily Courant”, „London Gazett”,“The Observer”, “Times”, “The Sun”, “The Economist”

• Francja: „La Gazette”, “Le Figaro”, “La Presse”,

• Niemcy: “Einkomende Zaitung”, „Frankfurter Allgemeine Zeitung", „Sueddeutsche Zeitung"

• ZSSR/ Rosja: „Wiadomosti”, „Rossijskaja Gazieta"

• USA: „The Boston News- Letter”, “The New York Sun”, “New York Herold”,

• Polska: “Kurier Polski”, “Kurier Warszawski”, “Tygodnik Powszechny”, “Rzeczpospolita”,

3.PYT. Z WYKŁADU: 3 Główne ośrodki prasy amerykańskiej. - Boston, Filadelfia, Nowy Jork. (+Yellow Press- nurt taniej prasy)

Początki prasy światowej.

• Acta Diurna - umieszczane w miastach, służyły jako dokumentacja senatu, później stały się biuletynem informacyjnym, Rzym, w 330r.n.e. zakończono ich wydawanie

• Tipao - do 1911r w Cesarstwie Chińskim

Na przełomie XV-XVI w. pojawia się szereg faktów, które zmuszają do pojawienia się prasy: konflikty, odkrycia geograficzne, ruchy reformacyjne, wojny

Pierwsze czasopisma (system RTD - rocznik, tygodnik, dziennik)

• Rocznik: „Relacje targowe", M. v. Aitzing, 1583r (powstawały w czasie targów handlowych w Bolonii)

• Tygodnik: „Nieuve Tijdinghe", A. Verheaven, 1605r (na dworze króla Albrehta)

• Dziennik: „Ein kommende Zeitungen" 1650r

• Anglia - „The weekly news from Italy" 1622r

• Francja - „La gazetce" 1631r

• Włochy - „Sincero" 1645r

• Literacko-naukowe:

• "Journal des savants"

• „Philosophical transactions"

• Ogłoszeniowe: „The city Mercury" 1675r, Dla kobiet: The ladies Mercury" 1682

Francja

Do Rewolucji Francuskiej trzy oficjalne periodyki wiodły spokojny żywot pod ochroną monopolu:

• „La gazette" - informacje polityczne, w 1762r przeszło w bezpośrednie zarządzanie agend państwowych (później zmiana nazwy na „La gazette de France"

• Journal de Savants" - wiadomości naukowe, w zarządzanie weszło w 1701r

• „Mercure Galant" - kronika literacka i dworska, w zarządzanie weszło w 1724r (później zmiana nazwy na „La Mercure de France")

• Wydawanie gazet za granicą (głównie Holandia)

• prasa pisana

• prasa mówiona - „giełdy plotkarskie", informacje za określoną opłatę, mówione „na ucho"

Po Rewolucji

• ogłoszenie wolności słowa, po wybuchu wydawano ok. 300 czasopism, najczęściej o charakterze politycznym, wzrósł nakład- Kolportaż uliczny (tzw. Gawroches)

• publicystyka polityczna przenikała systematycznie do wszystkich pism i znajdowała w nich coraz więcej miejsca, proces ten świetnie pokazała M. Varin d'Ainvelle, opierając się na artykułach w Journal de Savants"

• w pismach literackich powstaje nowy model działalności recenzenckiej, oparty na refleksji, formułowaniu własnych opinii, otwartym wypowiadaniu się

• w 1777r Paryż uzyskuje w końcu własny dziennik: Journal de Paris". Jest on jednak pismem wyłącznie informacyjnym, obok informacji literackich, czołowie miejsce zajmują sprawy bliskie mieszkańcom wielkiego miasta: kronika sądowa, wypadków, notowania giełdowe, ogłoszenia o rzeczach zagubionych, komunikaty meteorologiczne. Polityka nie istnieje w tym dzienniku.

• po ukazaniu się pierwszego dziennika, pojawiają się inne pisma, przeważnie efemerydy - pisma wydawane przez parę tygodni lub miesięcy, wydawnictwa, których zdążyło się nieraz ukazać zaledwie kilka numerów. W miejsce likwidowanych powstawały inne.

• w 1800r zlikwidowano w Paryżu 52 pisma polityczne, pozostawiając tylko 13. W 1807r pisma prowincjonalne mogły drukować tylko te artykuły, które ukazywały się w oficjalnym piśmie. W 1809 jedna gazeta na departament.

Dopiero w latach 30tych nastąpił rozkwit prasy (wiek XVIII i XIX to czas wielu przemian politycznych we Francji)

• „Biuletyny Wielkiej Armii" - czasopisma ukazujące się przy okazji różnych kampanii Napoleona (stosowano propagandę)

• Do lat 30tych funkcjonował stary model prasy. Wpływy ze sprzedaży bezpośredniej były małe, dochody pochodziły głównie ze prenumerat. Jednostkowa cena prasy była wysoka (z powodu występowania opłat stemplowych). Była wąska grupa czytelników. Artykuły o tematyce politycznej zawężały krąg odbiorców do zwolenników danych poglądów.

• „Le Constitutionel" - opozycja

• Journal de Debats" - dworski

• Emil de Girardin był twórcą reformy prasy francuskiej (I generacja). Postulował o wprowadzenie prasy nowego modelu:

• Powinna przynosić zyski (obniżyć cenę jednostkową, czasopismo powinno utrzymywać się z ogłoszeń, reklam)

• Rezygnacja z zaangażowania politycznego w prasie

• 1836r - pierwsze czasopismo nowego typu: „La presse" - o połowę tańsze od wcześniejszych, usystematyzowane podziały rubryk

• 1946r - „La Siecle" Armand Dutacq, 40tys egzemplarzy (rywalizacja z „La presse")

• poziom artykułów się nie zmienia (bezpośrednim adresatem inteligencja)

• wprowadzenie prasy dla mas -> II generacja prasy

• 1863r - „Le petit Journal" Pollydor Milland, pojawienie się artykułów o tematyce przeznaczonej dla niewyrobionego czytelnika, mające charakter sensacyjny; po 2 latach osiąga nakład 250tys egzemplarzy, po 6 latach 350tys egzemplarzy.

Austria

Dzięki liberalizacja prawa w Austrii, były oficer austriacki August Zang mógł założyć w 1848 roku „Die Presse”, które korzystało z doświadczenia „La Presse”. Zang nie znając się na wydawaniu prasy zatrudnił jako szefa dziennika Leopolda Landsteinera. Gazeta ta cieszyła się tak dużą sprzedażą, że wkrótce uczyniła jej twórcę bardzo bogatym.

31 września 1864 roku dwóch byłych już wydawców „Die Presse”, poróżnionych z założycielem, wprowadziło na rynek „Neue Freie Prasse”. Dokładniej rzecz ujmując osobami tymi byli Michael Etienne i Max Friedlaender. Dziennik natomiast poszedł kursem liberalno-burżuazyjnym, a wydawcy wprowadzili nowoczesne metody pracy dziennikarskiej i postawili mocno na unowocześnienie druku. Periodyk ten stał się jednym z najlepszych w Europie, duża w tym zasługa jego głównemu publicyście, a później redaktorowi naczelnemu Maurycemu Benedikt’owi.

Na austriackim runku prasowym jest pewna warta wzmianki gazeta założona w 1703 roku o tytule „Wiener Zeitung”, czyli jedno z najdłużej ukazujących się pism na świecie.

Anglia

• 1655r - „Licensing Act"

• Rewolucja przemysłowa

• XVII - XVIII w - system polityczny w Anglii przechodzi reformy, tworzą się dwie grupy: Torysi i Wigowie -polemiki na łamach prasy

• 1702r - w Londynie ukazuje się pierwszy numer „The Daily Courant"

• 1704r - „Revue" Daniel Defoe

• 1709r - „The Ratler" Joseph Addison, Richard Steele (początkowo ukazuje się 3 razy w tygodniu, później przekształca się w „Spectator"

• 1710r - „Examiner" Jonatan Shift

• 171Ir - „Spectator" Joseph Addison, Richard Steele (druki w 3tys egzemplarzy, na Spektatorze wzorują się czasopisma europejskie, numery specjalne w liczbie lOtys egzemplarzy)

• 1712r - rozporządzenie „Stemple Act"- opłata stemplowa od każdego egzemplarza wydrukowanego czasopisma (do 1855r)

• 1719r - „Przypadki Robinsona Cruzoe" - Daniel Defoe, pierwsza powieść w odcinkach

• 1771r - swobodne relacjonowanie obrad parlamentu

• 1788r - „The Times" - największy na rynku przez cały wiek (w tym czasie wydawane jest ok. 60 czasopism)

• rozwijają się czasopisma ogłoszeniowe

• 1796 - „prasa niedzielna" - „The weekly Messenger", skandale, sensacje, treści rozmów

• późne przejście od razu do II generacji

• najdłużej na świecie obowiązują opłaty stemplowe

• „czasopisma niedzielne" dosyć popularne

• dominacja pierwszego tytułu na rynku („Times")

• wrodzony flegmatyzm Anglików

czasopisma:

• „The Times" 1778r

• cały wiek właścicielem jedna rodzina

• nowinki techniczne - obniżało to cenę

• pisali dla niego najważniejsi dziennikarze, osobistości, politycy

• dysponowało bardzo rozbudowaną siatką korespondentów zagranicznych

• pierwszy korespondent wojenny (Rusell)

• drukowane w liczbie 55tys egzemplarzy

• „Daily Telegraph" - tuż po zniesieniu podatku stemplowego obniżył cenę do 1 pensa i usiłował wypracować sobie formułę charakteryzującą prasę popularną, stawiając na radykalizm polityczny i serwis informacji sensacyjnych.

• „Daily Mail" - od 1896r Alfred Harmsworth (Lord NorthCIiff), ok. 200tys egzemplarzy, do końca XX w ok. 600tys egzemplarzy

Niemcy

• bardzo ograniczona rola polityczna

• w małych państewkach cenzura bardzo rygorystyczna

• na czele hamburskie pismo „Staatund-Gelehrte Zeitung des Hamburgischen Unpartheyischen Correspondenten", założone w 1731r i wykorzystujące związki z Anglią.

• Fryderyk Wilhelm zlikwidował wszystkie istniejące w Prusach pisma, zachowując tylko dwa periodyki berlińskie

• Za panowania Fryderyka II, prasa zyskała swobodę w zakresie wystąpień wspomagających politykę zagraniczną króla

• Habsburgowie trwali w przekonaniu, że prasa jest mało ważna i zbyteczna.

• 1789r - wprowadzono podatek stemplowy, a rok później została przywrócona bardzo surowa cenzura.

W Niemczech natomiast na początku XIX wieku istniało kilkanaście gazet, z których najbardziej liberalną byłą „Vossische Zeitung”, która w 1824 zyskała miano dziennika. Jej obecność zaznaczyła się tym, że jako pierwsza posiadała stałe informacje giełdowe oraz bardzo dobrymi recenzjami teatralnymi Lessinga. Poza tym wraz z „Hamburgischer Correspondent” zainaugurowała w gazetach ogłoszenia urodzinowe, nekrologi, informacje o zaręczynach i ślubach oraz ogłoszenia matrymonialne. W 1934 roku, po dojściu Hitlera do władzy jej działalność została zniesiona.

Pionierem masowej prasy niemieckiej był „Berliner – Lokal Anzeiger” powstały z 1883 roku z inicjatywy Augusta Scherla. Na tych fundamentach, powstał kolejny „Berliner”, tym razem z członem „Morgepost”. W latach 30’ XX w. gazeta ta osiągnęła bardzo dobre wyniki sprzedaży, na poziomie 750 tys.

• po dojściu do władzy Hitlera ten sam stan (co włoski) osiągnięto znacznie szybciej i przy użyciu bardziej brutalnych_środków

• rozwiązanie partii opozycyjnych, komunistycznej i socjaldemokratycznej, oznaczało automatyczną likwidację ich prasy oraz przejęcie przez władze ich lokali i urządzeń

• szybko przystąpiono do „aryzacji" wydawnictw prywatnych, którą rozpoczęto od dwóch potęg prasowych: koncernów Ullsteina i Mossego (w 1933r likwidacji uległo ponad 1500 gazet)

• nowe prawo prasowe i powołanie lzby Prasowej Rzeszy (październik 1933) oraz cały system administrowania prasą na czele którego stanął jako minister propagandy Józef Goebels, doprowadziły nie tylko do wyeliminowania z redakcji wszystkich gazet, osób „niepożądanych" z racji ich przekonań lub przynależności rasowej, lecz także do uczynienia z całej prasy instrumentu propagandowego reżimu

• przesyłanie do wszystkich redakcji biuletynów informacyjnych oraz szczegółowych instrukcji dotyczących sposobu komentowania wiadomości (w celu uniformizacji)

• prasa lokalna, pomniejsze dzienniki i gazetki informacyjne stanowiły wciąż przeważający odsetek prasy i dopiero lata wojny przyniosły wielu z nich zagładę

Inne kraje Europy Zachodniej

Rozbicie polityczne Włoch nie sprzyjało rozwojowi prasy masowej, dopiero w latach 60’ XIX wieku Edoardo Sonzogno założył dziennik „Il Secolo”, pod redakcją Teodoro Moneta. Jego głównym konkurentem był „Corriere della Sera”, powstały z inicjatywy Eugenio Torrelli-Violliera.1 lipca 1861 roku pojawia się w Rzymie dziennik, zajmujący do dzisiaj szczególne miejsce w światowej prasie codziennej. Był to „Obserwator Rzymski”. Obecnie kontynuatorem tego periodyku jest „ORDomenica”.

• w ciągu czterech lat od zdobycia władzy przez Mussoliniego (1922r) nowy reżim doprowadził do całkowitej likwidacji niezależnej prasy

• prasa Rewolucji staje się jednym z najważniejszych instrumentów akcji mussolinistów

• przestępstwa prasowe nie zostały potraktowane jako odrębna kategoria przestępstw, ale podwyższone kary za nie jako za przestępstwa „dokonane publicznie"

• Krajowy Związek Dziennikarzy (l928r) opierał się na zasadach korporacyjnych, a warunkiem przyjęcia było m.in. uzyskanie dobrej opinii o przekonaniach politycznych kandydata od prefekta prowincji oraz wykazani się „pewnym wykształceniem ogólnym"

• Ministerstwo Prasy i Propagandy nadzorowało całość produkcji prasowo - wydawniczej, a specjalne agendy rządowe przekazywały zakazy i nakazy (dyrektywy) wszystkim pismo, które pozostawały w rękach prywatnych

• największe dzienniki ukazywały się nadal poza stolicą, w przemysłowych ośrodkach północy (Mediolan, Turyn) natomiast środkowe i południowe Włochy posiadały prasę nieliczną i niskonakładową

• gazety (na .czele z „Giornale d'Italia" i „Topolo d'Italia") posłusznie wykonywały polecenia ekipy rządzącej, a wielkie kampanie propagandowe rozpoczynały się i kończyły w całej prasie jednocześnie

Z kolei w Hiszpanii początki regularnej prasy sięgają już końca XVII w; w 1697 roku pojawił się bowiem tygodnik „Gaceta de Madrid”. Natomiast pierwszym dziennikiem Hiszpańskim było pismo, znane przede wszystkim, jako „Diario de Madrid”, ukazywane na przywileju króla Ferdynanda VI.

ROSJA/ZSRR

• Lenin „Iskra" (kolportaż w Rosji); Stalin „Bolszewik", „Proletariat"; Trocki „Prawda"

• czasopismo satyryczne „Krokodil" (lansowany model przeciwników kapitalistów)

• system prasy zakładowej, inspirowany przez władze partyjne

• zbiorowy odbiór mediów: głośniki, czasopisma dostępne w miejscach publicznych, wieszane na słupach, czytane na wiecach

• nie liczono się z kosztami wydawania czasopism

• mało reklam i ogłoszeń

• centralny urząd do spraw propagandy „Centropieczad"

• centralny ośrodek wydawniczy, koncern