Gustaw Herling-Grudziński to pisarz znany młodzieży szkolnej przede wszystkim jako

autor utworu Inny Świat oraz opowiadań, m.in. Wieża. Urodził się w Kielcach 20 V 1919r. jako

czwarte dziecko Józefa i Doroty. Jego rodzina była pochodzenia żydowskiego, niesłychanie

patriotyczna. Drugi człon nazwiska pisarza - Grudziński, wg informacji jakie uzyskał on od rodziny,

nadano jego pradziadkowi, kiedy walczył w lasach kieleckich w czasie powstania styczniowego.

Wakacje spędzał w Suchedniowie, gdzie zamieszkał jego ojciec po odziedziczeniu części młyna

i domu. Uczęszczał do Gimnazjum Męskiego im. Mikołaja Reja (później im. Stefana Żeromskiego).

Skłonności pisarskie wykazywał już od najmłodszych lat. W szóstej klasie gimnazjum zadebiutował na

łamach „Kuźni Młodych”, czasopisma które skupiało najzdolniejszych uczniów z całej Polski, cyklem

reportaży: „Świętokrzyżczyzna”. Pisał również w szkolnym pisemku kieleckim o tytule "Młodzi idą”.

Po maturze (1937), wbrew woli ojca, który chciał żeby syn zapisał się do Szkoły Głównej

Gospodarstwa Wiejskiego, zaczął studiować polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim. Wtedy

stosunki Herlinga z ojcem znacznie się pogorszyły. Grudziński należał również do Warszawskiego Koła

Polonistów. Zajmował się wtedy przede wszystkim recenzją i eseistyką literacką. Interesował się

zwłaszcza twórczością Miłosza, Gombrowicza a także - ogólnie - przemianami kultury polskiej.

Niestety naukę przerwał mu jednak wybuch wojny. Po kampanii wrześniowej, w której nie brał

udziału, chociaż bardzo mu zależało na tym żeby dostać się do armii, zaangażował się w pracę

konspiracyjną. Był współzałożycielem Polskiej Ludowej Akcji Niepodległościowej (PLAN), w której

pełnił funkcję szefa sztabu i współredaktora podziemnego czasopisma „Biuletyn Polski”.

W listopadzie 1939 roku, jako emisariusz PLAN-u, wyruszył na Zachód przez Litwę, aby przyłączyć się

do wojska polskiego. We Lwowie, dzięki pomocy Marii Dąbrowskiej i Juliusza Kleinera, został przyjęty

do Związku Zawodowego Literatów Polskich i otrzymał zaświadczenie, które miało go chronić przed

władzami sowieckimi. W poszukiwaniu pracy i środków finansowych na dalszą podróż, dotarł do

Grodna, gdzie zatrudnił się jako pomocnik stolarza w Teatrze Kukiełek. W marcu 1940 roku, podczas

próby przekroczenia litewskiej granicy, został aresztowany przez NKWD. Po kilku tygodniach

przesłuchań i śledztwa, oskarżono go o szpiegostwo na rzecz wywiadu niemieckiego (z powodu

brzmienia nazwiska) i zamiar walki przeciwko Rosji, skazując go na pięć lat pobytu w sowieckich

łagrach. Grudziński, początkowo więziony w Witebsku, Leningradzie i Wołogdzie, trafił do obozu

pracy przymusowej w Jercewie. W obozie początkowo był tragarzem w bazie żywnościowej

(rozładowywanie wagonów). Praca była bardzo wyczerpująca, ale dawała możliwość zdobycia

(kradzież) dodatkowego pożywienia, o czym można przeczytać w książce Inny Świat. W lutym 1941 r.

przeziębiony pisarz przebywał przez dwa tygodnie w szpitalu.W 1942 roku otrzymał zwolnienie na

podstawie paktu Sikorski-Majski (amnestia dla Polaków więzionych w ZSRR), które wymusił

głodówką. Wtedy też udał się na tereny Kazachstanu, gdzie został wcielony do jednego z oddziałów

Armii Polskiej gen. Władysława Andersa, z którą też opuścił Związek Radziecki i dotarł do Włoch.

Grudziński walczył w szeregach Drugiego Korpusu jako radiotelegrafista 3 Dywizji Strzelców

Karpackich, między innymi pod Monte Cassino, za co został odznaczony krzyżem Virtuti Militari.

Po zakończeniu kampanii włoskiej Grudziński poświęcił się pracy literackiej, przeniósł się do Rzymu,

gdzie redagował „Orła Białego” (prasowego organu Drugiego Korpusu), skupiając się przede

wszystkim na krytyce literackiej. Pierwszą książką Herlinga-Grudzińskiego był wydany w 1945 roku w

Rzymie tom "Żywi i umarli", zbiór szkiców o wybitnych polskich pisarzach. Niedługo później powstały

wstępy do książek, m.in. do „Ksiąg pielgrzymstwa i narodu polskiego” A. Mickiewicza oraz antologii

opowiadań wojennych. Herling krytykował zarówno mesjanizm (fałsz i megalomania narodowa) jak

i radykalne stanowiska: faszyzm, komunizm. Był członkiem rzymskiej sekcji polskiego PEN Clubu

(międzynarodowe stowarzyszenie pisarzy, założone w celu promowania przyjaźni oraz intelektualnej

współpracy pomiędzy pisarzami z całego świata). Wraz z Jerzym Giedroyciem założył Instytut Literacki

i pismo (miesięcznik literacki) „Kultura”. Po przeniesieniu redakcji do Paryża Grudziński wyjechał do

Londynu, gdzie współpracował z londyńskim tygodnikiem „Wiadomości”. W 1949 roku rozpoczął

pracę nad książką, poświęconą wspomnieniom z okresu pobytu w obozie w Jercewie, pt. „Inny

świat”. Po samobójczej śmierci żony – Krystyny Dommańskiej (malarka), pod koniec 1952 roku

przeniósł się do Monachium, gdzie pracował w polskiej rozgłośni Radia „Wolna Europa”. W 1955 roku

na stałe zamieszkał w Neapolu, gdzie ożenił się z córką wybitnego włoskiego filozofa (Benedetta

Crocego), Lidią. Podejmował współpracę z licznymi włoskimi pismami, a od roku 1957 do 1996

pracował jako włoski korespondent i autor esejów, opowiadań oraz komentarzy politycznych dla

„Kultury”. Tłumaczył również literaturę włoską, angielską i rosyjską. Po raz pierwszy pisarz odwiedził

ojczyznę po 1989 roku. Zawsze witany z uznaniem, stanowił dla Polaków postać—symbol, kojarzył się

z męczeństwem rodaków w sowieckich łagrach i postawą człowieka, dla którego wartości

humanistyczne pozostaną zawsze podstawowe i warte obrony. Rok później włoska prasa szeroko

opisała spór pisarza z wielkim wydawnictwem Einaudi. Zrezygnowało ono z zamieszczenia we

włoskim wydaniu "Opowiadań kołymskich" Warłama Szałamowa przedmowy zamówionej wcześniej

u polskiego pisarza. Mówił on wówczas, że przyczyną decyzji wydawnictwa była niewygodna dla

Włochów prawda historyczna na temat komunizmu. Największe włoskie gazety stanęły po stronie

wybitnego Polaka uważając to, co się stało, za skandal. Odrzucony wówczas tekst ukazał się w Polsce,

a potem także w innym wydawnictwie we Włoszech.

Gustaw Herling-Grudziński od początku twórczości interesował się zagadnieniami społecznymi

i politycznymi, postrzeganymi jako narzędzia realizowania wartości w ustroju demokratycznym.

Tematykę utworów skupiał wokół zagadnienia podstaw i wyznaczników człowieczeństwa, analizując

problemy moralne, religijne, egzystencjalne i społeczne. W centrum uwagi pisarza znalazły się: zło,

cierpienie, namiętność i sprawiedliwość. Podstawowymi formami wypowiedzi Grudzińskiego stały się

esej, dziennik i opowiadanie. Od 1957 roku stałym elementem jego utworów były sztuka,

architektura, rzeźba i malarstwo portretowe, pejzażowe, a zwłaszcza o tematyce religijnej, relacje

między etyką a estetyką, zagadnienia metafizyczne i religijne oraz temat fatum, zła, losu, krzywdy

i namiętności. Czynnie wspierał opozycję demokratyczną w Polsce (KOR, PPN) i publikacje poza

cenzurą. Był także członkiem redakcji rosyjskiego pisma emigracyjnego „Kontynent”.

Do 1988 roku dzieła pisarza były zakazane w Polsce i ukazywały się jedynie w przedrukach, poza

cenzurą. Za oficjalny „polski” debiut należy uznać tom „Wieża i inne opowiadania”, wydany w 1988

roku. W latach dziewięćdziesiątych Grudziński rozpoczął współpracę z „Tygodnikiem Powszechnym”,

„Rzeczpospolitą” i „Więzią”. Pisarz nigdy nie był członkiem żadnej partii, choć deklarował sympatię

dla niepodległościowego i antykomunistycznego ruchu PPS. W maju 1991 roku przyjechał do Polski,

aby odebrać doktorat h.c. Uniwersytetu Adama Mickiewicza. Ponowne wizyty złożył w maju 1994

roku i w maju 1997 – otrzymał wówczas doktorat h.c. Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.

Gustaw Herling-Grudziński był laureatem licznych nagród, między innymi: paryskiej „Kultury” (1958),

Fundacji im. A. Jurzykowskiego (1965), Fundacji im. Kościelskich (1967), francuskiego Pen Clubu

(1985), polskiego Pen Clubu (1990), Premio Siracusa (1996). Odznaczony został również jako kawaler

Orła Białego (1998). Zmarł 4 czerwca 2000 roku w Neapolu, w wieku osiemdziesięciu jeden lat. Został

pochowany na tamtejszym cmentarzu Poggioreale w kaplicy rodziny Croce. Po jego śmierci włoska

prasa nazwała go wybitnym pisarzem i świadkiem stulecia, który jako jeden z pierwszych w Europie

opisał okrucieństwo sowieckich łagrów.

honorowego obywatelstwa Kielc W 1998 roku Gustaw Herling-Grudziński został odznaczony Orderem

Orła Białego.

Dziełem życia Grudzińskiego był "Dziennik pisany nocą", wydawany od lat 70. i przetłumaczony

m.in. na włoski. Włoscy intelektualiści pamiętają przede wszystkim opisane w "Dzienniku" zabiegi

Herlinga-Grudzińskiego, by dotrzeć do prawdy o zbrodni katyńskiej. Od roku 1955 zabiegał

o spotkanie z Vincenzo Mario Palmierim, profesorem medycyny sądowej, jednym z lekarzy, którzy

w kwietniu 1943 roku udali się w składzie Międzynarodowej Komisji do Katynia, by osobiście dokonać

sekcji zwłok zamordowanych polskich oficerów i ustalić czas popełnienia zbrodni. Przez wiele lat

Palmieri, atakowany przez włoskich komunistów, odmawiał rozmowy. Spotkali się dopiero w 1978

roku. Włoski profesor pokazał polskiemu pisarzowi dokumentację fotograficzną z Katynia

i opowiedział mu o swej wizycie w miejscu zbrodni.