SŁOWO WSTĘPNE

Przetaczanie krwi w Portugalii


W Portugalii najważniejszą instytucją zajmującą się przetaczaniem krwi jest
Instituto Português do Sangue, IPS (Portugalski Instytut Krwi), któremu
pomagają Szpitalne Służby Przetaczania Krwi.
Wszyscy dawcy zgłaszają się dobrowolnie, nie są wynagradzani, a wielu z nich
jest stowarzyszonych w Towarzystwach Dawców Krwi.


Szpitalne Służby Przetaczania Krwi

W szpitalach i ośrodkach szpitalnych znajduje się 80 jednostek służb
przetoczeniowych. 27 z nich (4 zlokalizowane są na archipelagach
portugalskich) jest również zakładami krwiodawstwa, zgodnie z definicją
Dyrektywy 2002/98/EC parlamentu Europejskiego i Rady, ponieważ zbierają
one, badają, przetwarzają i przechowują krew i składniki krwi. Jednak
większość ośrodków służb przetoczeniowych nie jest samowystarczalnych.

Służby Przetoczeniowe w największych szpitalach rozpoczęły przetaczanie krwi
w Portugalii zaraz po zakończeniu I Wojny Światowej.


Instituto Português do Sangue

Instituto Português do Sangue – IPS (Portugalski Instytut Krwi), został założony
na podstawie ustawy z dnia 2 stycznia 1958 i nazwany Instituto Nacional de
Sangue - INS (Narodowy Instytut Krwi). Była to pierwsza instytucja
ogólnokrajowa zajmująca się przetoczeniami. Jego głównym zadaniem była
regulacja i koordynacja przetaczania krwi.
Jego znaczenie jako zakładu krwiodawstwa stało się minimalne, gdy Szpitalne
Służby Przetaczania Krwi zaczęły wykonywać działalność związaną z
przetoczeniami.

Pojawienie się wielu chorób zakaźnych, takich jak AIDS, pod koniec lat 70-tych i
na początku lat 80-tych, wykazało potrzebę rzeczywistej koordynacji i
skutecznej organizacji bankowania krwi na poziomie krajowym.

Co więcej, rozwój służby zdrowia oraz zróżnicowanie i podniesienie poziomu
technik medycznych i chirurgicznych zwiększyło zapotrzebowanie na składniki
krwi, którego nie pokrywał Narodowy Instytut Krwi. Spowodowało to pojawienie
się i rozsianie wielu szpitalnych ośrodków krwiodawstwa, które z dużą
trudnością usiłowały spełnić wymagania i zagwarantować wysoką jakość usług.

Jednocześnie rosnący stopień złożoności procesu przetaczania krwi oraz
związanych z nim wymagań naukowych, technicznych i dotyczących
bezpieczeństwa wymagał lepszego zdefiniowania zasad krwiodawstwa, od
pobrania krwi po jej terapeutyczne przetaczanie.

W 1990 roku INS przekształcono w IPS – Instituto Português do Sangue –
instytucję

publiczną

o

osobowości

prawnej,

autonomii

technicznej,

administracyjnej

i

finansowej,

o

określonych

kompetencjach

i

odpowiedzialności, działającą w ramach sieci ośrodków współpracujących z
Ministerstwem Zdrowia. Nowa struktura IPS została zatwierdzona w 2007 roku.
Misją instytutu stało się kierowanie działalnością przetoczeniową na poziomie
krajowym oraz zapewnienie dostępności do wysokiej jakości bezpiecznych i
wydajnych składników krwi.

Aby umożliwić prowadzenie misji, Portugalskiemu Instytutowi Krwi przydzielono
trzy Regionalne Centra Krwi, które posiadają kompetencje operacyjne
dotyczące zbierania, badania, przetwarzania, przechowywania i dystrybucji krwi
i jej składników do Szpitalnych Służb Przetaczania Krwi. Instytut tworzy i rozwija
programy edukacyjne i szkoleniowe dla osób zawodowo związanych z
przetaczaniem krwi.

Jako całkowicie publiczna i narodowa jednostka, Instituto Português do Sangue
jest nie tylko odpowiedzialny za jakość krwi, ale działa również jako katalizator
narodowej solidarności opartej na haśle bliskim sercom dawców krwi,
stanowiącym istotę dobrowolnego i niezarobkowego dawstwa krwi: „by ratować
ż

ycie ludzkie”.

IPS w liczbach

W Portugalii istnieje wiele Towarzystw Dawców Krwi rozsianych w całym kraju,
co widać na Ryc. 1.

Ryc. 1 – Rozmieszczenie Towarzystw Dawców Krwi
Dawcy z powyższych Towarzystw zapewniają około 85% krwi zbieranej przez
IPS.

W 2008 roku, IPS zebrał 60% całej krwi pobranej w kraju. Na ryc. 2 widać
zmiany ilości pobranej pełnej krwi od roku 2004.

Ryc. 2 – Liczba jednostek pełnej krwi zebranych przez IPS między rokiem 2004
i 2008.

Ś

redni wiek naszych dawców krwi waha się w granicach od 31 do 50 lat, ale jak

widać na Ryc. 3, liczba kobiet rośnie w młodszych grupach.

Ryc. 3 – Dawstwo krwi w 2008 roku, wg. wieku i płci.

Większość krwi zebrano w mobilnych punktach krwiodawstwa.

Ryc. 4 – Liczba sesji zbierania krwi w mobilnych punktach
krwiodawstwa.


Możemy porównać liczbę dawców zarejestrowanych w Centrach Krwiodawstwa
i Punktach Mobilnych od 2004 roku (Ryc. 5).

Ryc. 5 – Dawcy zarejestrowani.


IPS, poprzez swoje trzy Regionalne Centra Krwi, bada nie tylko swoje własne
jednostki krwi. Badaniom w kierunku chorób zakaźnych poddawane są również
jednostki krwi zebrane przez niektóre szpitale, szczególnie NAT. Na Ryc. 6
przedstawiono rosnącą liczbę badań.

Ryc. 6 – Liczba badań przeprowadzonych na jednostkach krwi.


Jako narodowy koordynator odpowiedzialny za dostępność składników krwi,
IPS posiada sieć informatyczną, która pozwala w czasie rzeczywistym śledzić
zasoby składników krwi w każdym szpitalnym ośrodku przetaczania krwi na
kontynencie. Dzięki sieci możliwe jest zarządzanie wszystkimi składnikami krwi,
pobieranie składników krwi ze szpitala, który ich nie potrzebuje i przekazanie do
innego szpitala, w którym zasoby danego składnika są na wyczerpaniu. Popyt w
Portugalii rośnie, szczególnie jeśli chodzi o erytrocyty (Ryc. 7).

Ryc. 7 – Erytrocyty wykorzystane w poszczególnych kwartałach 2008 roku.


Większość składników krwi IPS wysyłanych jest do szpitali publicznych. Inne
ośrodki, takie jak szpitale prywatne i kliniki otrzymują 27% naszych składników
krwi.

Ryc. 8 – Ośrodki otrzymujące składniki krwi z IPS.

Instituto Português do Sangue jest również zaangażowany w prowadzenie
systemu przezorności hematologicznej w ścisłej współpracy z Portugalskim
Instytutem ds. Zakładów Krwiodawstwa i Transplantacji (ASST)

Chociaż raportowanie działań niepożądanych u dawców krwi i biorców krwi jest
częste w Portugalii, do niedawna nie przekazywaliśmy tego typu informacji do
ż

adnej krajowej organizacji. Aby ułatwić zbiórkę tych informacji, stworzyliśmy

stronę internetową i zaczęliśmy zbierać raporty w zeszłym roku (najpierw
raporty z 2007 roku, a potem z 2008 roku, dotyczące działań niepożądanych u
biorców). W tym miesiącu zaczynamy zbierać informacje o działaniach
niepożądanych u dawców krwi. W czerwcu tego roku planujemy rozpoczęcie
raportowania zdarzeń niepożądanych.

Przedstawiamy dane liczbowe dotyczące działań niepożądanych u biorców.

Szpitale
publiczne

Szpitale prywatne

Kliniki dializy

Inne

Ryc. 8 – Odsetek różnego rodzaju działań niepożądanych u biorców w 2008
roku.

























Ryc. 9 – Różne rodzaje działań niepożądanych u pacjentów w 2007
(pomarańczowy) i 2008 (żółty) roku.

% of Transfusion Reactions in 2008

Dyspnoea

2%

Anaphylaxis

2%

TRALI

1%

Febrile non haemolytic reaction

41%

Allergic/urticaria reactions

33%

Outro

12%

ABO Incompatibility

3%

TACO

6%

Rh incompatibility

0,4%

Reakcje alergiczne/pokrzywka

TACO

Duszność

TRALI

Inna niezgodność grup krwi

Inf. bakteryjne

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Gorączkowa

reakcja

niehemolityczna

Outro

Niezgodność
ABO

Anafilaksja

Niezgodność
Rh

Opóźniona

hemolityczna

reakcja

Działania niepożądane u pacjentów

2008 l. zgłoszeń

2007 l. zgłoszeń

Ryc. 10 – Miejsce wystąpienia działań niepożądanych.























Ryc. 11 – Nasilenie reakcji i identyfikacja sytuacji z natychmiastowym
pojawieniem się stanu ciężkiego.

Gorączkowa

reakcja

niehemolityczna

8

Alergia/pokrzywka

8

Inne

5

TACO

6

Niezgodność ABO

4

Duszność

5

Anafilaksja

3

TRALI

2

%of adverse reactions/place

Emergency

18%

Others

17%

Medicine wards

15%

Surgery wards

14%

Day out Hospital

13%

Haematology

9%

Intensive Care Units

5%

Surgery Theatre

4%

Orthopedics

3%

Obstetrícs

2%

Severity

83%

0,4%

17%

0%

Without threat

Immediate Major morbidity

Delayed Major Morbidity

Mortality

Na ostatniej rycinie przedstawiamy, w jaki sposób wykorzystujemy nasz budżet
na prowadzenie tylu rodzajów działalności.
Rozpoczęliśmy naszą działalność jako członkowie zarządu pod koniec roku
2006. Od tamtej pory zintensyfikowaliśmy działania, szczególnie te związane z
krwiodawstwem, chociaż nasz budżet spadał, co widać na ostatniej rycinie
(Ryc. 12).

- Budżet w Euro

- Liczba zebranych jednostek krwi

Fátima Nascimento - 7 kwietnia 2009