20 Prowadzenie gospodarstwa les Nieznany (2)

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Ewa Beata Piekarska
Maria śukowska

Prowadzenie gospodarstwa leśnego 321[02].Z5.01

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji

–

Państwowy Instytut Badawczy

Radom 2007

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr inż. Leszek Jaszczyk
mgr inż. Edwin Drobkiewicz

Opracowanie redakcyjne:
dr Ewa Beata Piekarska
mgr Maria śukowska

Konsultacja:
dr inż. Janusz Figurski
mgr Czesław Nowak

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 321[02].Z5.01
„Prowadzenie gospodarstwa leśnego”, zawartego w modułowym programie nauczania dla
zawodu technik leśnik.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie

Wymagania wstępne

Cele kształcenia

Materiał nauczania

4.1.

Zarządzanie personelem

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2.

Struktura i strategia Państwowego Gospodarstwa Leśnego ,,Lasy
Państwowe”

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3.

Zakładanie i prowadzenie działalności gospodarczej

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4.

Rachunkowość działalności gospodarczej

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5.

Opodatkowanie działalności gospodarczej

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

Sprawdzian osiągnięć

Literatura

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy i nabywaniu umiejętności

z zakresu prowadzenia gospodarstwa leśnego.

W Poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne – wykaz wiedzy i niezbędnych umiejętności, które powinieneś mieć
opanowane, abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia – wykaz wiedzy i umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy
z poradnikiem,

−

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do zrealizowania założonych
celów kształcenia,

−

pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonywania ćwiczeń,

−

ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,

−

sprawdzian postępów – zestaw pytań sprawdzających Twoje opanowanie wiedzy
i umiejętności po wykonywaniu ćwiczeń,

−

sprawdzian osiągnięć – przykładowy zestaw pytań sprawdzających opanowanie przez
Ciebie wiedzy i umiejętności z zakresu całej jednostki modułowej,

−

wykaz literatury uzupełniającej.
Jeśli jakieś zagadnienia w trakcie analizowania materiału będą dla Ciebie niezrozumiałe,

to poproś o pomoc nauczyciela.

Po przerobieniu materiału spróbuj sprawdzić swoją wiedzę przystępując do sprawdzianu

z zakresu jednostki modułowej.

Jednostka modułowa „Prowadzenie gospodarstwa leśnego”, której treść teraz poznasz

jest jednym z modułów koniecznych do zdobycia wiedzy z zakresu technika leśnika,
a w szczególności wiedzy dotyczącej zarządzania przedsiębiorstwem.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni szkolnej, jak i w placówce opieki zdrowotnej musisz

przestrzegać regulaminów, przepisów bhp oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających
z rodzaju wykonywanych ćwiczeń. Przepisy te dokładnie zostaną omówione w jednostce
modułowej: „Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony
przeciwpożarowej

”

321[02].O1.01.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

uczestniczyć w dyskusji, prezentacji,

−

korzystać z doświadczeń innych,

−

korzystać z możliwie różnych źródeł informacji,

−

korzystać z wiadomości teoretycznych i praktycznych z zakresu zagospodarowania lasu,
użytkowania zasobów leśnych, techniki prac leśnych,

−

stosować poznane technologie ochrony środowiska oraz ochrony p.poż w każdych
okolicznościach,

−

współpracować w grupie i zespołowo rozwiązywać problemy.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych w module

321[02].Z5

Podstawy ekonomiczne gospodarki leśnej

321 [02].Z5.01

Prowadzenie gospodarstwa

leśnego

321 [02].Z5.02

Prowadzenie marketingu

produktów leśnych

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−−−−

określić cele i funkcje podmiotów gospodarczych,

−−−−

scharakteryzować strukturę organizacyjną Lasów Państwowych,

−−−−

scharakteryzować działalność gospodarczą Lasów Państwowych,

−−−−

określić zalety i wady małych przedsiębiorstw,

−−−−

posłużyć się przepisami prawa cywilnego i handlowego,

−−−−

zaplanować działalność gospodarczą,

−−−−

sporządzić dokumentację związaną z zakładaniem i prowadzeniem działalności
gospodarczej,

−−−−

dokonać wyboru dostawców,

−−−−

określić strategie przedsiębiorstwa,

−−−−

opracować strategie przedsiębiorstwa w zakresie obsługi handlowej, wytwórczej oraz
zaopatrzeniowej,

−−−−

zastosować zasady komunikowania się ze współpracownikami,

−−−−

przeprowadzić negocjacje z kontrahentami i klientami,

−−−−

określić role i funkcje kierownika przedsiębiorstwa,

−−−−

scharakteryzować style kierowania,

−−−−

określić stan i strukturę zatrudnienia,

−−−−

sporządzić dokumenty związane z zatrudnieniem pracownika,

−−−−

przeprowadzić rozmowę kwalifikacyjną,

−−−−

scharakteryzować bodźce motywujące do efektywniejszego wykonywania zadań,

−−−−

określić cele i zadania rachunkowości,

−−−−

zastosować zasady rachunkowości,

−−−−

scharakteryzować majątek trwały i obrotowy,

−−−−

określić źródła pochodzenia majątku przedsiębiorstwa,

−−−−

scharakteryzować formy opodatkowania,

−−−−

zarejestrować przychody w ewidencji przychodów,

−−−−

dokonać ewidencji przychodów i rozchodów w książce przychodów i rozchodów,

−−−−

sporządzić ewidencje podatkowe,

−−−−

obliczyć dochód osiągany z działalności gospodarczej na podstawie ewidencji
rachunkowej,

−−−−

wypełnić deklaracje podatkowe w zależności od form opodatkowania,

−−−−

wyjaśnić istotę rachunkowości zarządczej,

−−−−

dokonać klasyfikacji kosztów,

−−−−

sporządzić rachunek kosztów stałych i zmiennych,

−−−−

obliczyć próg rentowności,

−−−−

sporządzić zestawienie przepływów pieniężnych.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Zarządzanie personelem

4.1.1. Materiał nauczania

W tym rozdziale zostaną omówione lub zasygnalizowane ważne elementy zarządzania

personelem: style kierowania w ujęciu tradycyjnym i współczesnym, komunikacja
interpersonalna, negocjacje i mediacje oraz polityka kadrowa firmy.

Współczesna firma stoi przed wieloma wyzwaniami. W zawrotnym tempie zmieniają się

technologie, wdrażanie innowacji odbywa się na każdym etapie działalności firmy, trwa
walka o pozyskanie nabywcy a marketing jest jednym z ważniejszych elementów jej
działania. Aby sprostać tym wyzwaniom powinniśmy zdać sobie sprawę, że dobrze
zarządzana firma powinna mieć dobre kierownictwo, znające cel, misję firmy i dalekosiężne
priorytety. Skuteczne kierowanie firmą jest wtedy, gdy kierownik wie, że największym
kapitałem każdego przedsiębiorstwa są ludzie i właściwe postępowanie wobec nich
i pobudzanie do inwencji twórczej daje pożądane efekty. To umiejętność pozyskania
i utrzymania w firmie ludzi zdolnych i kreatywnych. Nowoczesne zarządzanie to przede
wszystkim umiejętność wydobywania z ludzi tego, co najlepsze. To także umiejętność
pozyskiwania i utrzymania pracowników innowacyjnych i lojalnych wobec firmy. Kierownik,
który sprosta tym wymaganiom jest dobrze wynagradzanym pracownikiem i należy odo elity
finansowej kraju.
Komunikacja interpersonalna, to dwustronny przepływ informacji pomiędzy jej uczestnikami,
to możliwość przesłania informacji i odczytywania informacji, to rozmowa osób biorących
udział (nadawcy i odbiorcy komunikatów) w określonych warunkach. Jest to zjawisko
złożone i dlatego mówimy o procesie komunikacji. Na proces komunikacji interpersonalnej
składają się:

−

wzajemna wymiana informacji składająca się ze słów, gestów, postaw, wygląd,

−

stany emocjonalne i zachowania występujące u nadawcy i odbiorcy komunikatów,

−

rozumienie przekazywanej informacji warunkujące dalszy jej przebieg.
Proces komunikacji między ludźmi może odbywać się w postaci:

komunikacji werbalnej (wymiana informacji za pomocą słów),

komunikacja niewerbalna to:

−

kontakt fizyczny z partnerem (np. uścisk ręki, czułe przywitanie, poklepanie po
ramieniu, …),

−

kontakt wzrokowy lub jego brak,

−

odległość między rozmówcami zwana ,,zachowaniem własnego terytorium”,

−

pozycja, jaką zajmują rozmówcy,

−

wygląd,

−

głos (barwa, natężenie, tempo mówienia, akcent),

−

wyraz twarzy, kontakt wzrokowy, spojrzenie, mimika,

−

ułożenie nóg i stóp, pozycja tułowia, postawa,

−

gestykulacja (ruchy głową, grymas, uśmiech,…).

Najbardziej ekspresyjna jest twarz i oczy. Twarz uśmiechnięta zawsze oznacza radość
i szczęście, zainteresowanie drugą osobą. Twarz zapłakana – smutek i cierpienie. Grymas na
twarzy oznacza brak aprobaty dla osoby wypowiadającej kwestie, kiwnięcie głową – jej
aprobatę.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Komunikaty niewerbalne, które świadczą o braku zainteresowania partnerem,

zniechęceniu:

−−−−

brak kontaktu wzrokowego, patrzenie z przymrużonymi oczami, szczęki zaciśnięte,
rzucanie spojrzenia z ukosa,

−−−−

kiwanie się na krześle, pochylanie się do przodu lub do tyłu, wiercenie się,

−−−−

ręce skrzyżowane na piersi, dłonie zaciśnięte, zakrywana twarz dłońmi, drapanie się
w głowę, składanie dłoni w pięści,

−−−−

nogi skrzyżowane, stopy ustawione w kierunku wyjścia z pokoju,
Komunikaty niewerbalne, które odczytujemy z gestów i postawy noszą nazwę:

−−−−

języka ciała (wyraz twarzy, kontakt wzrokowy, spojrzenie),

−−−−

mowy ciała – gesty i ruchy (postawa, kontakt, sposób ustawienia się wobec partnera,)
W komunikacji werbalnej dużą rolę odgrywają takie czynniki, jak:

−−−−

zawartość (treść) wypowiedzi, na którą składa się zasób leksykalny i posługiwanie się
językiem literackim lub gwarą (regionalna, uczniowska, ..)

−−−−

akcent i modulowanie wypowiadanych kwestii (często ma większy wpływ na partnera niż
treść wypowiedzi),

−−−−

stopień płynności mowy (potoczystość, jąkanie się,..)
A oto kilka uwag, które powinni wykorzystać rozmówcy.
Najwłaściwsza odległość partnerów, jak podają Michael i Mimi Donaldsonowie, wynosi:

−−−−

dla oficjalnych kontaktów prywatnych 75−120cm,

−−−−

dla nieoficjalnych kontaktów towarzyskich 1,2−2m,

−−−−

dla nieoficjalnych kontaktów z nieznajomymi 3,6−7,6m,

−−−−

dla oficjalnych kontaktów z nieznajomymi ponad 7,6m.
Postawa wyprostowana. Rąk nie należy trzymać w kieszeniach.
W trakcie mówienia należy robić przerwy i starać się modulować głosem. Tempo

mówienia powinno być takie, by wypowiedź była wyrazista, a głos słyszalny (odpowiednia
artykulacja). Wypowiedzi należy akcentować.

Kontakt wzrokowy z rozmówcą jest wtedy, gdy patrzymy na rozmówcę. Unikać

przelotnego zerkania i czytania notatek

W komunikacji interpersonalnej należy pamiętać, że nie zawsze to, co chcemy przekazać

lub powiedzieć zostanie odebrane i zrozumiane w taki sam sposób. Przyczyn takiego stanu
rzeczy może być wiele. Mogą one być po stronie nadawcy, odbiorcy komunikatu oraz drogi
przekazu wybranego przez nadawcę. Komunikat słowny może też mieć różne znaczenie
i może być wypowiedziany w żargonie np. ,,małolatów” czy więźniów. Komunikat jest
kodowany za pomocą kodu, czyli słów, gestów, obrazu. Nasz rozmówca musi te znaki
dekodować. Często trzeba obserwować sygnały niewerbalne by dopasować słowa do
odpowiedniej definicji i zrozumieć treść przekazu. Barierę komunikacyjną tworzy brak
zaufania, brak wiarygodności czy klimat rozmowy. Barierę komunikacyjną stanowią również
bariery kulturowe.

Najpopularniejszym kanałem informacyjnym i najbardziej zrozumiałym jest komunikacja

bezpośrednia, czyli twarzą w twarz. Codziennie uczestniczymy w komunikacji przekazywanej
pocztą elektroniczną, za pomocą mediów, bilbordów, plakatów, prasy.

O efektywności komunikacji decydują następujące czynniki:

−−−−

osobiste zainteresowanie słuchającego tematem,

−−−−

osoba mówiącego,

−−−−

sposób przekazywania informacji.
Szczególnie ważna jest osoba mówiącego i pierwsze minuty wystąpienia. Ma on:

−−−−

wzbudzić zainteresowanie i ciekawość słuchaczy,

−−−−

stworzyć pozytywny kontakt i nastrój między sobą a słuchaczem lub słuchaczami.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Jeżeli komunikacja dotyczy większej grupy słuchaczy wskazane jest, by prezenter:

−−−−

potwierdził swoje umiejętności w poruszanym temacie,

−−−−

wyjaśnił korzyści, jakie wyniosą słuchacze z tej prezentacji.
Na pewno nie stworzy dobrego nastroju osoba sztywna, nadęta, pewna siebie czy

flegmatyczna. Trudno jest też słuchać fanatyka czy ,,bajeranta”.

Mówiąc o efektywności komunikowania się nie sposób nie wspomnieć o ekspresywnym

i receptywnym wywieraniu wpływu na słuchaczy podczas przekazywania informacji.
Ekspresywne wywieranie wpływu umożliwia dzielenie się naszymi przemyśleniami,
pomysłami z innymi i przekonaniu ich o naszej racji. W tym modelu występują 4 elementy :
1. mówienie:

−−−−

sugerowanie naszych pomysłów,

−−−−

wyrażanie potrzeb,

2. przekonywanie poprzez:

−−−−

uzasadnianie swoich pomysłów,

−−−−

wskazywanie, że nasz pomysł odnosi się do wspólnych celów i wartości,

3. negocjowanie poprzez:

−−−−

promowanie korzyści,

−−−−

wskazywanie strat, jeśli nie zaakceptujemy pomysłu,

4. zjednywanie poprzez:

−−−−

zachętę,

−−−−

inspirowanie do realizacji naszego pomysłu.

Ten model wywierania wpływu w małym stopniu aktywizuje słuchaczy. Częściej

stosowany jest model receptywny. W modelu receptywnym występują 4 elementy:
1. dociekanie:

−−−−

zadawaniu pytań w taki sposób, że nie narzuca on odpowiedzi, ale obciąża
słuchającego odpowiedzialnością.

−−−−

drążenie poprzez pogłębianie posiadanych informacji,

2. ukierunkowanie:

−−−−

wyjaśnianie (przekazywanie dokładnych informacji istotnych dla danej sprawy),

−−−−

stawianie prowokujących pytań np. ,,Czy możesz w pełni zrealizować wszystkie
postanowienia umowy, jeżeli nie wykonasz…?’’

3. słuchanie

−−−−

parafrazowanie,

−−−−

żądanie potwierdzenia wypowiedzi rozmówcy np. ,,Czy mógłbyś mi powtórzyć..?”,

4. dostrajanie:

−−−−

odsłanianie się poprzez udzielanie informacji o sobie,

−−−−

identyfikowanie się (wyrażenie zrozumienia sytuacji w jakiej znajduje się rozmówca
i przekazanie własnych doświadczeń w tym zakresie).

Receptywne wywieranie wpływu jest podstawą do tworzenia zaangażowania,

wyzwalania energii i zachętą do działania całego zespołu pracowniczego. Czym jest aktywne
słuchanie? Aktywne słuchanie jest złożoną funkcją percepcyjną, na którą składają się:

−−−−

odczytywanie komunikatów werbalnych i niewerbalnych przekazywanych przez
mówiącego,

−−−−

zapamiętywanie tego, co zostało powiedziane,

−−−−

informacja zwrotna o właściwym odbiorze komunikatów.
Bariery, które utrudniają aktywne słuchanie to:

−−−−

przerywanie, komentowanie, gwizdanie, wychodzenie w trakcie wypowiedzi,

−−−−

występujący jest ,,gawędziarzem’’ lub ,,fanatykiem”,

−−−−

negatywne nastawienie do przekazywanych treści i postawa „mam inne zdanie”,

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−−−−

ignorowanie, gdyż nasze stanowisko sprzeczne ze stanowiskiem mówiącego,

−−−−

stwierdzenie: „wiem więcej”.
Wykorzystując techniki aktywnego słuchania, upewniamy się, czy dobrze zrozumieliśmy

przekaz i dobrze odczytaliśmy intencje nadawcy, czy wiadomość przesłana jest tą, którą
otrzymał odbiorca. Należą do nich:

−−−−

parafrazowanie, czyli przedstawienie usłyszanego komunikatu własnymi słowami, np.
„O ile dobrze cię zrozumiałam to ...”, ,,Czy chodzi ci o to, że…”

−−−−

odzwierciedlanie, czyli poinformowanie nadawcy, że dobrze zrozumieliśmy jego słowa,
np. „A więc twoja decyzja będzie oparta głównie na ekspertyzie technicznej?”.
,,Wygląda, że jesteś zadowolony z tych planów”.

−−−−

klaryfikacja (dojaśnianie), czyli prośba o dokładne sprecyzowanie intencji nadawcy, np.
,,Pomóż mi zrozumieć twoje stanowisko”. ,,Co to dla Ciebie oznacza?”.

−−−−

dowartościowanie np. ,,Dziękuję Ci za to, że mi powiedziałeś .” ,,Doceniam to, co dla
mnie robisz.”

−−−−

potwierdzanie, w którym informujemy nadawcę komunikatu, że go zrozumieliśmy.
Aktywne słuchanie jest również umiejętnością obejmującą nasze zachowania, gesty

i słowa przybierane w trakcie słuchania oraz słowa wypowiadane po wysłuchaniu
wypowiedzi. Może to być zwykłe powiedzenie ,,Zgadzam się z tobą” ,,Podziwiam twój
spokój w trakcie wystąpienia.’’, ,, Mam odmienne zdanie w przedstawianej kwestii gdyż,…”.

Informacja zwrotna jest zatem mówieniem drugiej osobie o tym:

−−−−

jak przeżywam z nią kontakt,

−−−−

jakie odczucia wywołują we mnie jej słowa i zachowania

−−−−

oraz potwierdza fakt, że wnikliwie słuchaliśmy wypowiedzi i je akceptujemy bądź nie.
W trakcie przekazywania komunikatów istotne jest robienie pauz. Przerwa oznacza

początek albo koniec pewnego fragmentu wypowiedzi. Daje słuchaczom czas na
zastanowienie się i ośmielenie do wypowiedzi.

Zasady skutecznego komunikowania się, których należy przestrzegać:

−−−−

jeżeli to możliwe przygotuj się do rozmowy. opracuj argumenty, których możesz użyć,

−−−−

traktuj swojego rozmówcę jak partnera, nie jak wroga,

−−−−

nie przerywaj swojemu rozmówcy,

−−−−

utrzymuj z rozmówcą kontakt wzrokowy. stosuj w trakcie rozmowy komunikaty
niewerbalne (mowę i język ciała),

−−−−

wyrażając swoje opinie używaj komunikatu ,,ja”,

−−−−

zachęcaj do zadawania pytań,

−−−−

używaj języka zrozumiałego dla rozmówcy. mów w sposób bezpośredni,

−−−−

stosuj techniki aktywnego słuchania,

−−−−

okazuj empatię. (empatia jest umiejętnością spojrzenia na problem z punktu widzenia
innej osoby, wczucie się w jej położenie),

−−−−

bądź otwarty na inny niż twój punkt widzenia. wysłuchaj krytyki. sam nie krytykuj i nie
osądzaj,

−−−−

nie dawaj dobrych rad, jeżeli rozmówca cię o to nie prosi,

−−−−

stosuj samoocenę swoich wystąpień.

Umiejętność skutecznej komunikacji wykorzystywana jest również podczas dyskusji.
Dyskusja polega na wymianie poglądów na określony temat, często w większym zespole.

W skutecznej dyskusji istotne są między innymi umiejętności jednoznacznego

formułowania własnych poglądów czy pytań, operowania konkretnymi argumentami, obrony
własnych poglądów. Uczestnicząc w dyskusji, należy respektować następujące zasady
skutecznego komunikowania się, a ponadto:
1. dyskutowanie powinno prowadzić do znalezienia wspólnego rozwiązania,

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. uczestnicząc w dyskusji, należy wypowiadać się rzeczowo, jasno i precyzyjnie,
3. uczestnik dyskusji powinien być zdyscyplinowany, tj. trzymać się wyznaczonego czasu

na swoją wypowiedź,

4. uczestnik dyskusji nie powinien być złośliwy a jego wypowiedzi nie mogą prowadzić do

konfliktów.
W skutecznych kontaktach między ludźmi dużą rolę odgrywa umiejętność

asertywnegozachowania.

Asertywne zachowanie – to zespół zachowań interpersonalnych wyrażających uczucia,

postawy, życzenia, opinie lub prawa danej osoby w sposób bezpośredni, stanowczy i uczciwy,
a jednocześnie respektujący uczucia i zachowania innej osoby. Asertywność, to również
umiejętność dokonania oceny sytuacji w celu wyboru optymalnego sposobu komunikacji.

Człowiek asertywny:

ma silne poczucie rzeczywistości,

mówi o wszystkim jasno, uczciwie, bez kłamstw i wykrętów,

swoje opinie opiera na konkretach, a nie na złudzeniach.
Przykłady asertywnych zachowań:

−−−−

asertywna obrona własnych praw – umiejętność zdecydowanej, ale spokojnej reakcji,
w sytuacji, gdy ktoś sugeruje nam, że nie mamy racji.

−−−−

asertywna odmowa – umiejętność zdecydowanego odmawiania, w sytuacjach, gdy nie
chcemy zrobić tego, do czego namawia nas ktoś inny. (Można ją zapisać krótko: NIE
uzasadnienie odmowy wykonanie decyzji).
Anni Towned podaje następujące prawa asertywności:

Mam prawo wyrażać własne myśli i opinie, nawet jeśli różnią się znacznie od poglądów
innych ludzi,

Mam prawo wyrażać własne uczucia i być za nie odpowiedzialnym,

Mam prawo mówić ludziom TAK,

Mam prawo mówić ludziom NIE,

Mam prawo powiedzieć NIE WIEM,

Mam prawo powiedzieć ,,NIE ROZUMIEM’’,

Mam prawo zmieniać zdanie bez konieczności usprawiedliwiania się. A ponadto:

Mam prawo prosić o to, czego chcę, prawo do niezależności, prawo wysłuchania
i traktowania poważnie, prawo odniesienia sukcesu.
Bycie asertywnym wymaga samoobserwacji oraz treningu by nauczyć się wyrażania i

obrony własnego zdania. Do technik asertywnych należy:

−−−−

technika ,,zdartej płyty”. Stosujemy wtedy, gdy jednokrotne powiedzenie ,,nie” może
okazać się niewystarczające i dalej osoba będzie formułować argumenty by wpłynąć na
zmianę naszej decyzji. Wtedy zdanie ,,klucz’’ powtarzamy stanowczo wielokrotnie np.
Nie wykonam tego. Nie wykonam tego, bo inaczej to zaplanowałem. Nie wykonam tego,
bo wykonuję inne zadanie,

−−−−

technika ,,zamglania”. Stosowana w sytuacji, gdy ktoś kieruje do nas niezbyt pochlebne
uwagi. Np. Mama mówi do córki ,,Twój pokój wygląda jak pobojowisko. Wtedy
grzecznie odpowiadamy stosując zwrot ,,być może” ,,Być może, panuje tu nieporządek,
ale ja szybko znajduję to co jest mi potrzebne”,

−−−−

technika ,,zamiany oceny na opinię” (np. Odpowiedzią na stwierdzenie osoby, że jestem
osobą złośliwą możemy odpowiedzieć ,,Tak, ja też tak o sobie myślę” lub ,,Nie. Nie
zgadzam się. Inaczej siebie oceniam”),

−−−−

technika ,,demaskowania aluzji”. Stosowana wtedy, gdy aluzja nie ma konkretnego
adresata (np. po stwierdzeniu, że wszyscy urzędnicy to złośliwcy, mówimy: ,,Ja też
jestem urzędnikiem. Czy Pan miał mnie na myśli?”),

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−−−−

technika uprzedzania. np. Spóźniłem się do pracy. Zanim dyrektor zwróci mi uwagę,
mówię np. ,,Przez te remonty dróg nie udało mi się przyjechać punktualnie.
Przepraszam”,

−−−−

technika poszukiwania informacji. Występuje często w negocjacjach. np. Nasz klient
stwierdza, że nasza oferta nie zawiera konkretnych dat dostawy, wielkości produkcji. Nie
mówimy, że nie ma racji. Odpowiadamy: np. ,,Zainteresowanym naszą ofertą wysyłamy
pełniejsze informacje.”, ,,Terminy i wielkość dostaw ustalimy w następnej kolejności.”
Postawa asertywna pozwala na utrzymanie szczerych i otwartych relacji z innymi ludźmi,
daje poczucie satysfakcji oraz szacunek innych. Przeciwieństwem asertywnego stylu
zachowania jest styl bierny, agresywny lub manipulacyjny. Wszystkie są niekorzystne
z punktu widzenia zakładu pracy i codziennych sytuacji.
Osoba bierna charakteryzuje się brakiem wiary we własne siły, strachem przed ,,nowym”,

tradycyjnym stylem zarządzania. Jest ugodowcem. Nie potrafi zainspirować pracowników do
nowych przedsięwzięć.

Osoba agresywna narzuca swoje racje innym. Metoda, jaką to robi, nie jest akceptowana

przez innych.

Manipulanci, to osoby nieuczciwe. Cechuje ich brak szczerości i niekonsekwencja

w działaniu. Mają złe mniemanie o sobie i innych. Unikają odpowiedzialności.
Style kierowania

Ze względu na znaczenie, jakie ma realizacja założonych celów instytucji, oraz na wagę

mocnego i trwałego zaangażowania każdego pracownika – członka zorganizowanej
społeczności w realizację tych celów, szczególnie ważne – oprócz technik zarządzania – są
style kierowania. Funkcja motywowania w procesie kierowania także w określonym stopniu
determinuje styl kierowania.

Styl kierowania (przywództwa) to:

−−−−

sposób oddziaływania kierownika na podwładnych, by ich zachowanie prowadziło do
osiągnięcia z góry określonego celu.

−−−−

praktycznie ukształtowany i faktycznie stosowany zintegrowany system metod, technik
i innych narzędzi oddziaływania na podwładnych, dostosowany do założonych celów,
realizowanych zadań i konkretnych warunków działania.
Wybór stylu kierowania zależny jest od wielu czynników. Jednym z nich są cechy

osobowościowe kierownika, odpowiedzialność kierownika za pracę podległego mu zespołu,
doświadczenie, jego wiedza o zarządzaniu i kompetencje merytoryczne. Na wybór stylu
kierowania ma wpływ również zespołów pracowniczy, jego poziomu wiedzy,
odpowiedzialności i samodyscypliny, utożsamianie się pracowników z celami instytucji,
akceptacja autorytetu formalnego kierownika. Nie bez znaczenia są środki motywujące
pracowników, warunki materialne, techniczne i ergonomiczne pracy oraz system nagród i kar
stosowany przez kierownika.

Elementy stylu kierowania
Do podstawowych cech stylu kierowania należą:

−−−−

stopień zorientowania (nastawienia) kierownika na osiągnięcie celu lub na podwładnych,

−−−−

kontakt emocjonalny z podwładnymi,

−−−−

rodzaj sprawowanej kontroli.

−−−−

poziom udziału podwładnych w procesie decyzyjnym.
Inne elementy cech kierowania wyodrębnił Fred Fiedler. Według niego sprawne

kierowanie zależy od trzech elementów:

−−−−

kontakty emocjonalne w układzie pracownicy – kierownik,

−−−−

typ zadań – proste lub złożone,

−−−−

zakres władzy kierownika – szeroki lub wąski.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wymienione w powyższych klasyfikacjach elementy mogą mieć różny stopień nasilenia

i wzajemnej zależności. Różne są również miejsca i warunki pracy załogi oraz formacje
ustrojowe. Stąd różne klasyfikacje stylów zarządzania.

Styl kierowania według Kurta Lewina, Ronalda Lipitta i Ralpha K. White'a
Pierwsze klasyfikacje stylów kierowania na podstawie przeprowadzonych badań opisane

są w literaturze z zakresu organizacji i zarządzania przez Kurta Lewina, Ronalda Lipitta
i Ralpha K. White'a. Wyróżniają oni trzy główne style kierowania:
1.

autokratyczny,

demokratyczny,

nieingerujący.
Styl autokratyczny – kierownik sam ustala cele grupy i zadania prowadzące do ich

osiągnięcia oraz sam dokonuje podziału pracy między uczestników grupy.

Styl demokratyczny – kierownik – kształtuje właściwe stosunki międzyludzkie

w zespole, zachęca grupę do podejmowania decyzji w zakresie ustalenia celów jej działania,
zadań prowadzących do ich realizacji i podziału czynności. Jednocześnie sam bierze udział
w pracy wykonywanej przez grupę.

Styl nieingerujący – kierownik pozostawia członkom grupy maksimum swobody

w realizacji zadań. Sam nie podejmuje żadnych decyzji, nie uczestniczy w pracach grupy, nie
ocenia też pracy podwładnych.

Style kierowania według J.A. Browna
Podobną charakterystykę stylów prezentuje J.A. Brown. W swojej klasyfikacji dzieli

kierowników na:
1. autokratów,

−−−−

surowych,

−−−−

życzliwych,

−−−−

nieudolnych,

2. demokratów,
3. uchylających się od ingerencji.

Wyjaśnień wymaga więc charakterystyka autokraty. Autokrata surowy oczekuje

wiernego podporządkowania się. Sam podejmuje decyzje. Utrzymuje dystans, wzbudza
w pracownikach strach. Stosuje kary materialne. W żadnej sprawie nie słucha opinii i rad
pracowników. Polecenia wydaje w formie rozkazu.

Autokrata życzliwy oczekuje pełnego podporządkowania się pracowników w zamian za

określone przywileje. Najbardziej posłusznych nagradza za lojalność. Pracowników traktuje
życzliwie, ale rzadko korzysta z ich opinii. Decyzje podejmuje sam.

Autokrata nieudolny jest apodyktyczny, zmienny, nieobliczalny w podejmowaniu

decyzji. Wprowadza w zakładzie atmosferę podejrzliwości, zachowań egoistycznych i lęku.
W zespole brak współpracy.

Style kierowania według Blake'a-Moutona
Charakterystyka stylów kierowania Blake’a –Moutona opiera się na dwóch elementach:

nastawienia kierownika na zadania lub na ludzi. Robert Blake i Jane Mouton zbudowali siatkę
kierowniczą, w której jedna z osi obrazuje stopień zainteresowania kierownika ludźmi, druga
zaś – zadaniami. Badania empiryczne oraz analizy teoretyczne pozwoliły autorom siatki
kierowniczej wyróżnić w niej 5 obszarów pół, dotyczących 5 podstawowych stylów
kierowania:
1.

styl zadaniowy − w którym kierownik przejawia wyłączne i duże zainteresowanie
zadaniami;

styl osobowy − wyłączne i duże zainteresowanie ludźmi;

styl unikowy − brak zainteresowania ludźmi i zadaniami;

styl zachowawczy − średnie zainteresowanie zadaniami i ludźmi;

styl optymalny − duże zainteresowanie zadaniami i ludźmi.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Style kierowania według G.S Sergiego

G. S. Sergio charakteryzując style kierowania bierze pod uwagę głównie cechy

osobowościowe kierownika i podejmowanie przez niego decyzji. Autor wymienia następujące
style kierowania:
1.

osobisty,

osobisty impulsywny,

bezosobowy,

zbiorowy,

spokojny.
Styl osobisty – kierownik samodzielnie podejmuje decyzje w przeświadczeniu o swojej

nieomylności, jest wymagający, zmienny w nastrojach, żąda dyscypliny i posłuszeństwa,
zwiększa kontrolę i nadzór.

Styl osobisty impulsywny jest odmianą stylu osobistego. Kierownik jest osobą kreatywną

ale niezwykle impulsywną, nie potrafi konsekwentnie realizować swoich pomysłów.
Zaniedbuje podstawowe obowiązki organizacyjne, ludzi dobiera kierując się doraźnym
entuzjazmem. Wprowadza chaos organizacyjny.

Styl bezosobowy zdecydowanie różni się od stylu osobistego. Kierownik nie angażuje się

emocjonalnie. Jego postawę charakteryzuje powściągliwość i dystans.

Styl zbiorowy jest odpowiednikiem stylu demokratycznego. Kierownik jest członkiem

zespołu pracowniczego. Jest pełnym życzliwości, opanowany. Decyzje podejmowane są
przez zespół pracowniczy po wysłuchaniu opinii pracowników.

Styl spokojny wynika ze spokojnej natury kierownika. Podstawowymi cechami tego stylu

są ład i spokój. Decyzje podejmowane są ze spokojem i rozważnie.

Charakterystyka stylów kierowania Reddina
Ciekawa koncepcję stylów kierowania przedstawił William J. Reddin. Elementami

wyróżnionych przez niego stylów jest zorientowanie na ludzi i na zadania. Wyróżnił on cztery
podstawowe style:
1.

przyjazny (towarzyski),

kompleksowy (zintegrowany,

wyizolowany (separujący się),

gorliwy (poświęcający się) oraz style mniej efektywne i bardziej efektywne.
Przyjazny – kierownik koncentruje się głównie na sprawach pracowniczych,

w niewielkim stopniu na realizacji zadań. Jest przyjazny w kontaktach z podwładnymi.
Posiada zdolność rozwiązywania konfliktów. Styl mniej efektywny.

Kompleksowy – kierownik koncentruje się na aktualnie wykonywanych zadaniach ale

docenia pracowników. Okazuje im swoje zaufanie. Pracownicy oceniani są ze względu na ich
przydatność. Zadania ustalane są wspólnie z pracownikami. Kieruje ludźmi przez
wskazywanie im celów firmy i stawianie ambitnych zadań.

Wyizolowany – kierownik w niewielkim stopniu nastawiony i na zadania, i na ludzi.

Stosuje kary w postaci cofania uprawnień decyzyjnych. Jest asekurantem, unika innowacji,
preferuje metody znane i wypróbowane. Ma trudności w nawiązaniu kontaktów z ludźmi.

Gorliwy – kierownik skoncentrowany na zadaniach. Udziela podwładnym instrukcji

i wskazówek. Podwładnych ocenia z punktu widzenia ich przydatności do wykonywania
zadań. Głównym narzędziem kierowania są nagrody i kary.

Wśród wymienionych 4 stylów wyróżnił style mniej i bardziej efektywne. Do stylów:

mniej efektywnych należy:
Misjonarz – wkłada wiele wysiłku przede wszystkim w zapewnienie jak najlepszych

stosunków międzyludzkich. Jest miły w obyciu ale nieskuteczny w działaniu. Ma problemy ze
stawianiem zadań pracownikom i wyegzekwowania ich wykonania.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Kompromista – bardzo podatny na wpływ otoczenia. Zgadza się ze wszystkimi

opiniami, nie broni własnego zdania. Koncentruje się przede wszystkim na rozwiązywaniu
spraw bieżących, nie widzi celów perspektywicznie.

Dezerter – ucieka od kierowania. Problemy, które powinien rozwiązywać przeważnie

przekazuje do rozwiązania innym. Przez otoczenie jest oceniany jako niezaangażowany
w pracę.

Autokrata – dążący za wszelką cena do wykonania zadań. Wszelkie decyzje podejmuje

sam gdyż nie darzy podwładnych zaufaniem. Jest apodyktyczny i nieżyczliwy. Tworzy
niesprzyjający klimat do realizacji zadań przez zespół.
b) styl bardziej efektywny:

Rozwojowiec (otwarty) – ufny, otwarty na ludzi. Decyzje podejmuje po konsultacji lub

wspólnie z zespołem, często przekazuje uprawnienia podwładnym. Dba o rozwój
pracowników. Jego sukcesy są tym większe, im bardziej zintegrowany jest zespół.

Administrator (dyrektorski) – stawia wysokie wymagania sobie i podwładnym. Ceni

pracę zespołową, potrafi skutecznie dobierać ludzi do zadań, co zapewnia mu skuteczność
działania.

Biurokrata – przywiązuje wagę do formalnych procedur i kontroli podlegającego mu

personelu. Przez otoczenie ceniony jest jako sumienny i skrupulatny. Może osiągnąć niezły
wynik działania.

śyczliwy autokrata – stara się realizować zadania ale bez zrażanie sobie ludzi. Muszą

wykonywać zadania według określonych instrukcji, ale w miarę im ufa i pozostawia
samodzielność działania. Dzięki temu może mieć dobre wyniki nawet przy ambitnych
zadaniach.

Wśród polskich teoretyków zajmujących się problemami prakseologicznymi, organizacji

i zarządzania, zarządzania zespołami ludzkimi wymienić należy osoby, które
charakteryzowały style kierowania bądź zajmowały się tym problemem.

Według J. Zieleniewskiego miarą stylu kierowania powinny być trzy elementy:

−−−−

zlecenia (informacje przekazane podwładnym dotyczącego tego, czego od nich
oczekuje),

−−−−

bodźce (oddziaływanie na podwładnych),

−−−−

argumenty (składniki stylu kierowania, którymi posługuje się kierownik, a które
zmieniają osobowość podwładnych).
Polskie klasyfikacje stylów kierowania są proste, biorąc pod uwagę wybrane elementy

cech kierowania.

Style kierowania według S. Kwiatkowskiego

S. Kwiatkowski wybór stylu kierowania uzależnia od sposobu wydawania poleceń przez
kierownika oraz na sposób postępowania z podwładnymi. Te z kolei są uzależnione od
sposobu rozliczania kierownika z realizacji zadań przez jego przełożonych. W związku z tym
są style kierowania uzależnia od:
a) sposobu wydawania poleceń:

−−−−

zadaniowy,

−−−−

instruktażowy,

Styl zadaniowy uwzględnia cel końcowy dla pracownika, natomiast zadaniowy – kolejne

czynności, jakie ma wykonać.
b) sposobu postępowania z podwładnymi:

Stopień nastawienia kierownika na zadanie (stopień zainteresowania ich pracą,
nadzór,

Nad poprawnością wykonania zadania),

Stopień nastawienia kierowników na podwładnych (przewaga czynników
motywacyjnych nad kontrolnymi lub odwrotnie).

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Style kierowania według Z. Pietrasińskiego
Podział stylów Z. Pietrusiński uzależnia od wielu czynników. Wyróżnia tylko dwa

przeciwstawne style kierowania:
1.

demokratyczny,

autokratyczny.
Kierownik demokrata uzasadnia podwładnym swoje działania, informuje, wyjaśnia.

Dopuszcza podwładnych do wspólnego podejmowania decyzji, wysłuchuje ich opinii
i krytyki.

Kierownik autokrata nie liczy się z podwładnymi. Sam podejmuje decyzje. Wydaje

polecenia i żąda bezwzględnego ich wykonania. Jest bezkompromisowy.

Współczesne style kierowania. Kształtowanie stosunków międzyludzkich
Współczesna firma, by istnieć, musi mieć systemowe podejście do zarządzania. Musi

mieć na względzie zarówno środowisko wewnętrzne w firmie, ale też środowisko zewnętrzne.
Ważnym ogniwem firmy jest właściwie prowadzona polityka kadrowa i sposób kierowania
firmą. Współczesne style kierowania nie preferują władzy opartej na wymuszaniu pożądanych
zachowań i stosowania kar za ich nieprzestrzeganie. Dzisiejszy kierownik musi być:
1. ekspertem, czyli człowiekiem kompetentnym i specjalistą w danej dziedzinie,
2. przywódcą, któremu podwładni mogą zaufać,
3. partnerem, który umie współpracować w grupie, inspirować do działania, podejmować

wspólne decyzje i ponosić wspólnie za nie odpowiedzialność,

4. organizatorem, który potrafi:

–

stworzyć zespół zadaniowy z osób zaangażowanych i gotowych do innowacyjności
i kreatywności,

–

kształcić umiejętność samooceny pracownika i określenia jakości wykonanej pracy,

–

stworzyć warunki do wszechstronnego rozwoju zawodowego pracowników,

–

wprowadzić system bodźców zachęcających pracowników do wysokiej jakości
pracy, stworzyć warunki udziału pracowników w zyskach finansowych firmy,

5. sobą komunikatywną, przystępną i otwartą, która w każdej chwili może udzielić

wyczerpujących informacji.
Według Józefa Penca i S. Kurnala występują dwa style kierowania. Szczególnie

preferowany jest styl integratywny jako przeciwstawny stylowi autokratycznemu
(dyrektywnemu). Styl integratywny prowadzi do trwałego zaangażowania i pełnej akceptacji
celów instytucji przez pracowników. Charakterystyką tego stylu jest sposób nastawienia
kierownika na podwładnych, kontakt emocjonalny z podwładnymi i ich udział w procesie
decyzyjnym.

Kierownik integratywny:

−−−−

jasno określa podwładnym cele i priorytety firmy,

−−−−

pozytywnie motywuje do działania; wzbudza zainteresowanie pracą,

−−−−

zezwala na samodzielność i stosowanie własnych sposobów realizacji zadania, ale
pracownicy ponoszą w tym zakresie odpowiedzialność,

−−−−

nformacja dwustronna między kierownikiem a pracownikiem przed i w trakcie
wykonywania pracy; fachowa pomoc na każdym etapie,

−−−−

decyzje podejmowane za zgodą większości grupy, po wysłuchaniu opinii negatywnych
i pozytywnych.
W wielkich zakładach pracownicy podejmują decyzje w sposób pośredni, za

pośrednictwem rad nadzorczych, związków zawodowych i innych przedstawicielstw
pracowniczych. Taki styl kierowania podnosi efektywność pracy. Pracownik utożsamiający
się z firmą, aprobujący jej cele i traktujący je jako własne stara się pracę wykonywać
starannie, dokładniei dokładnie. Ma poczucie dumy, że w tej firmie pracuje.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przywódca charyzmatyczny
Pisząc o stylach kierowania nie sposób wymienić osoby, które były bądź są szczególnymi

przywódcami. Zajmowały kierownicze stanowiska w państwie, wojsku, były trybunami
ludowymi. Cieszyły się pełnym zaufaniem dużej grupy osób. Czasem to zaufanie wymuszali
siłą. Wymienić tu można wiele nazwisk: papież Jan Paweł II, Jasir Arafat, Napoleon
Bonaparte, Fidel Castro, Juliusz Cezar, Ruhollah Chomejni, sir Winston Leonard Spencer
Churchill, Szirin Ebadi, Mahatma Gandhi, Adolf Hitler, Nelson R. Mandela, Józef Piłsudski,
Józef W. Stalin, Margaret Thatcher, Lech Wałęsa, George Washington, Piotr Wielki i wielu
innych.

Literatura wymienia następujące typy przywódców:

−−−−

przywódca demokratyczny,

−−−−

przywódca autokratyczny,

−−−−

przywódca transformacyjny (lider obdarzony charyzmą),

−−−−

lider charyzmatyczny.
Osoby cieszące się charyzmą posiadały szczególne cechy osobowości lub pełniły pewne

role społeczne. Wielu z nich jest znanych tylko dlatego, że znalazły się w określonym miejscu
i czasie, miały wpływ na zmianę biegu historii.

Osoby charyzmatyczne wyróżnia:

−−−−

dążenie do przyjmowania odpowiedzialności na siebie,

−−−−

przyciągający uwagę styl bycia,

−−−−

mają przyszłościową wizję zmian,

−−−−

budzą nadzieję na zmiany i poprawę losu, szczególnie biednej warstwy społeczeństwa,

−−−−

posiadają umiejętności komunikacyjne, zdolności retoryczne,

−−−−

mają skłonność do dominacji,

−−−−

cechuje ich pewność siebie, ambicja, a czasami agresja, niezrównoważony sposób bycia.
Zaprezentowany przegląd stylów kierowania pozwala zauważyć, że opisane klasyfikacje

stylów kierowania nie są tak jednoznaczne. Styl kierowania tego samego kierownika z tą
samą załogą w jednym dniu zostanie określony jako zadaniowy, w innym dniu, przy realizacji
innego zadania – jako instruktażowy. Wielka jest również rozpiętość między stylem
demokratycznym i autokratycznym, gdy autor nie przewiduje stylów pośrednich. Jedno
natomiast można zauważyć, że styl zarządzania, by był efektywny, powinien być
dostosowany do rodzaju wykonywanego zadania, kompetencji zawodowych i ambicjonalnych
pracowników. Dobry kierownik zdaje sobie sprawę ze swoich mocnych, jak i słabych, stron
swojej osobowości. Aby osiągnąć sukces zawodowy, łatwo zmieni swoje zachowania i styl
kierowania ludźmi.
Negocjacje

Korzystne ,,załatwienie interesów” czy załatwienie transakcji przynoszącej zyski to efekt

negocjacji biznesowych. Ale negocjacją jest każdy rodzaj komunikacji, w której zyskujemy
czyjąś aprobatę, zgodę lub doprowadzamy inną osobę do wykonywania działań zgodnych
z naszymi celami. To rodzaj komunikacji jest sprzeczny z przekonaniem, że o wszystkim
decyduje przypadek. Negocjacje to codzienne pertraktacje z członkami rodziny, sąsiadami,
koleżanką, pracownikami, dyrektorem zakładu. Jest to proces złożony. Każdy przypadek jest
inny i należy stosować różne metody postępowania.

Negocjacje – to proces dwustronny (czasem wielostronny) komunikowania się stron,

w którym interesy są przynajmniej częściowo niezgodne, w celu osiągnięcia porozumienia.
Negocjacje – to wspólne znalezienie mądrego porozumienia. Mądrego, czyli takiego, które
umożliwia realizację interesów obu stron w maksymalnym stopniu, bierze pod uwagę interes
społeczny i jest trwałe.

Aby ten rodzaj komunikacji był efektywny, negocjator musi posiadać wiedzę i dobre

przygotowaniem oraz umiejętności:

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−−−−

słuchania,

−−−−

utrzymywania dystansu emocjonalnego,

−−−−

klarownego przekazywania myśli,

−−−−

wyznaczania granic i celów,

−−−−

wytrwałości prowadzeniu negocjacji aż do ich zakończenia.
Dobry negocjator musi opanować swoje ujemne cechy charakteru np. złośliwość, agresję,

wybuchowość, gadatliwość.

Pracę negocjatora oceniamy według następujących kryteriów:

−−−−

mądre porozumienie,

−−−−

efektywność,

−−−−

dobre stosunki między stronami.
Rozpoczynając negocjacje, powinniśmy zawsze mieć to na względzie. Analiza swojej

pozycji znacznie wzmacnia efekty negocjacji. Następnym krokiem przed rozpoczęciem
negocjacji jest staranne przygotowanie się do niej.

Przygotowanie do negocjacji powinno dotyczyć wiedzy o przedmiocie negocjacji oraz

partnerze negocjacji. Źródłem informacji o przedmiocie negocjacji może być Internet, raporty
sporządzane dla różnych instytucji, informacje z innych źródeł (np. wiedza o cenie, jakości
towaru i warunkach sprzedaży – informacje zebrane w innych hurtowniach, giełdach
towarowych, folderach reklamowych, ogłoszeniach w gazecie, itp.). Przeprowadzając
wywiad, czy zbierając informacje powinniśmy robić dokładne notatki.

Najczęściej nie mamy wpływu na wybór partnera do negocjacji. Dlatego wiadomości

o partnerze w negocjacjach powinny być tak samo ważne jak znajomość przeciwnika dla
sportowca rozpoczynającego z nim walkę. Jeżeli podejmujemy negocjacje zawodowe
z partnerem to ważna jest jego płeć, wykształcenie, staż pracy w firmie, zarobki, plany na
przyszłość. Ważne też, czy wynik transakcji wpłynie na jego premię lub prowizję. Nie mniej
ważna jest również samodzielność podejmowania ostatecznej decyzji (czy wynik negocjacji
musi jeszcze z kimś konsultować). Na efekt negocjacji ma wpływ również polityka zakładu
pracy w tego typu negocjacjach oraz ocena twego zakładu lub negocjatora postrzegana przez
partnera. Jeżeli negocjacje dotyczą partnerów zagranicznych nasze przygotowanie powinno
być poszerzone o znajomość przepisów prawa w tym zakresie, kultury kraju, z którym
zamierzamy prowadzić negocjacje.

Ważnym elementem w negocjacjach jest miejsce ich prowadzenia. Najlepiej, jeśli są one

prowadzone na ,,naszym” terenie. Powinno to być oddzielne pomieszczenie, blisko toalet,
zaplecza kuchennego, wyposażone w duże biurko, telefonem. Negocjatorzy powinni siedzieć
naprzeciwko siebie. Obok powinni znajdować się doradcy (specjaliści, księgowi,..) każdej ze
stron. W negocjacjach zagranicznych niezbędni są tłumacze. Nie powinno być takiej sytuacji,
że jest jeden tłumacz dla obu stron negocjacji. Liczba osób biorących udział w negocjacjach
powinna być minimalna. Większa liczba utrudnia prowadzenie negocjacji i kontrolowanie ich
przebiegu. Wskazane jest, by osoby udzielające wyjaśnień uczestniczyły w negocjacjach
tylko w czasie swojej prezentacji.

Przebieg negocjacji
Najważniejszymi elementami przy rozpoczęciu negocjacji jest wstęp i zakończenie.

Pierwsze minuty wstępnego wystąpienia to budowanie swojej wiarygodności, wzbudzenie
zainteresowania swoją osobą i obudzenie ciekawości słuchających. To przekonanie do siebie
i sprawienie wrażenia, że jesteś osobą kompetentną i kontaktową.

Podczas wystąpienia pamiętaj, że wrażenie na słuchaczach robią 3 czynniki:

−−−−

treść wypowiedzi,

−−−−

wrażenie wzrokowe,

−−−−

zmiany tonu głosu przemawiającego.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Według badań słowa odpowiadają jedynie za 7% wiarygodności mówcy i wpływu na
słuchaczy, głos odpowiada za 38%, wrażenie wzrokowe za 55%. Najważniejszym elementem
jest utrzymywania kontaktu wzrokowego z partnerem negocjacji. Jeżeli korzystamy z notatek,
to tylko w tedy, gdy chcemy przypomnieć pewne argumenty lub zainteresować nimi partnera.

Podstawowe zasady, którymi powinien kierować się dobry negocjator:

Dobre przygotowanie się do negocjacji,

Umiejętne wyznaczenie granic i celów,

Utrzymanie dystansu emocjonalnego,

Umiejętne słuchanie,

Klarowne przekazywanie myśli,

Wiedza, kiedy i jak sfinalizować negocjacje.

Dobre przygotowanie się do negocjacji to wiedza o przedmiocie negocjacji, o partnerze.

Negocjator powinien:

−−−−

posiadać znajomość rynku,

−−−−

wczuć się w sytuację drugiej strony,

−−−−

posiadać znajomość własnej oferty.
Wszystkie elementy są tak samo ważne. Znajomość rynku jest niezwykle ważna

w transakcjach handlowych. Dlatego niezbędne są informacje z różnych źródeł.

Wczuć się w sytuację drugiej strony, to nic innego, jak znaleźć warianty odpowiedzi na

pytanie ,,Dlaczego przystępują do negocjacji?. Jakie chcą mieć korzyści? Jakie są ich
możliwości (np. finansowe, lokalowe,…)?”

Znajomość własnej oferty to bardzo szczegółowa informacja o przedmiocie negocjacji

i dotyczy innych wariantów rozwiązania problemu, ofert innych partnerów do negocjacji.
Czasem potrzebne są ,,kryteria obiektywne”.

Wyznaczanie granic, to nic innego jak określenie z czego jesteśmy w stanie

zrezygnować, aby osiągnąć cel. Może to być najwyższa cena, jaką możesz zapłacić za
mieszkanie, najdalsza miejscowość, jaką jesteś w stanie co miesiąc kontrolować w ramach
wykonywania pracy.

Do utrzymania dystansu emocjonalnego bardzo potrzebny jest tzw. ,,przycisk pauzy”.

Może on wystąpić na każdym etapie negocjacji. Ma on służyć do zadania sobie pytania: np.
,,Czy już jestem przygotowany do pierwszego spotkania?”. W trakcie negocjacji, gdy
atmosfera jest mało sympatyczna przycisk pauzy może wyrażać się np. w słowach:
,,Potrzebuję przerwy.” ,,Zakończmy dzisiaj to spotkanie’’. ,,Czy do tego tematu możemy
wrócić jutro?”

Ponadto dobry negocjator powinien posiadać następujące cechy osobowościowe. Do nich

należy empatia, szacunek dla siebie i innych, odpowiedzialność, uczciwość, poczucie
sprawiedliwości, cierpliwość, wytrwałość, refleks, poczucie humoru. Osoby złośliwe,
wybuchowe mają mniejszą szansę na wybór w roli negocjatora. Każdą z tych cech można
poprawić, jeśli zechcemy nad sobą popracować.

Style negocjacji

a) Negocjacje pozycyjne:

−−−−

styl miękki

Negocjator utrzymuje przyjacielski klimat negocjacji. Stara się unikać konfliktów. Łatwo
ustępuje i dąży do szybkiego zawarcia porozumienia. Często odkrywa swoją dolną granicę
porozumienia. Nie chce konfrontacji. Chce problem załatwić polubownie. Często poddaje się
presji i pada ofiarą, szczególnie wtedy, gdy druga strona gra twardo. Korzyści są po stronie
drugiej.

−−−−

styl twardy

Negocjator traktuje drugą stronę jak przeciwnika. Zajmuje ekstremalne stanowisko, szuka
rozwiązania korzystnego dla siebie i żąda jednostronnych ustępstw. Często stosuje groźby,

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wprowadza w błąd drugą stronę. Stara się wygrać, nie ponosząc żadnych strat. Jego sposób
bycia powoduje napiętą atmosferę i często prowadzi do zerwania rokowań.

Negocjacje w stylu pozycyjnym są często prowadzone we wzajemnych stosunkach

rodzinnych, przyjacielskich. Mają one pewne wady. Spory wobec stanowisk nie dają mądrych
rozwiązań. Nie zawsze jest osiągana ich skuteczność. Na ogół wygrywa jedna ze stron.
Nawet, jeżeli obie strony ,,wygrały”, to wzajemne stosunki ulegają pogorszeniu.
Najkorzystniejszym stylem negocjacji są negocjacje wokół ,,meritum” (oparte na zasadach).

Metodę prowadzenia negocjacji w tym stylu została opracowana w Harwardzkim

Programie Negocjacyjnym. Główną cechą tych negocjacji jest wspólne rozwiązanie problemu
i osiągnięcie mądrego porozumienia w sposób polubowny.

Podstawowe reguły negocjacji nastawionych na współpracę – opartych na zasadach:

1. Oddziel ludzi od problemów. Negocjatorzy, to ludzie o różnych charakterach, poziomie

inteligencji, wiedzy i sposobie bycia. Łączy ich wspólny cel, którym jest mądre
rozwiązanie problemu. Na tym powinni skupić się negocjatorzy,

2. Koncentruj się na rozwiązaniu problemu, a nie na stanowiskach. Przygotowując się do

tego typu negocjacji należy postawić się też w sytuacji partnera. Należy przygotować
listę interesów moich i ich z uwzględnieniem interesów wspólnych, różnych
interesach sprzecznych. W trakcie negocjacji razem ustalić interesy wspólne i różne.
O interesach sprzecznych lepiej nie dyskutować,

3. Formułuj pytania przed odpowiedziami,
4. Myśl twórczo – poszukuj wielu możliwych rozwiązań, dających korzyści obu stronom.

Przygotowując się do tego typu negocjacji należy postawić się też w sytuacji partnera.
Należy przygotować listę interesów moich i ich z uwzględnieniem interesów wspólnych,
różnych i sprzecznych. W trakcie negocjacji należy razem ustalić interesy wspólne
i różne. O interesach sprzecznych lepiej nie dyskutować. Wspólnie tworzyć różne
możliwości rozwiązań,

5. Ustalaj obiektywne kryteria oceny osiągniętego porozumienia. Szukając rozwiązania

problemu korzystnego dla obu stron nie zmuszamy się do wzajemnych ustępstw.
Staramy się widzieć obiektywnie dany problem. Pomogą nam w tym normy prawne,
aktualne przepisy prawne, ekspertyzy, opinie rzeczoznawców. Są one sprawiedliwym
argumentem dla obu stron i pozwolą na stworzenie propozycji wspólnych rozwiązań
i podjęcie decyzji.,

6. Nazywaj osiągnięcia w negocjacjach.

Negocjator, który prowadzi negocjacje w stylu opartym na zasadach:

−−−−

jest konkretny,

−−−−

skupia się na problemach, nie na stanowiskach,

−−−−

jest przystępny dla ludzi, twardy dla problemu,

−−−−

proponuje wiele możliwych rozwiązań; argumentuje i słucha argumentów,

−−−−

poszukuje rozsądnego rozwiązania poprzez szukanie wspólnych korzyści,

−−−−

przyjmuje racjonalne kryteria oceny rozwiązania.
Etapy negocjacji opartych na zasadach:

1. Ustalenie reguł postępowania.
2. Nazwanie interesów:

−−−−

swoich,

−−−−

drugiej strony,

−−−−

wspólnych,

−−−−

sprzecznych.

3. Zdefiniowanie problemów.
4. Poszukiwanie rozwiązań.
5. Wybór optymalnego rozwiązania – satysfakcjonującego obie strony.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Strategie negocjacyjne. Do najbardziej znanych należą:

−−−−

wygrana – przegrana,

−−−−

przegrana – wygrana,

W obu przypadkach wygrywa jedna ze stron. Druga staje się ,,ofiarą” kompromis,

Każda ze stron negocjacji zajmuje jakieś stanowisko, przedkłada swoje argumenty

i ustępuje dla osiągnięcia porozumienia. Połowa wygranej należy do każdej ze stron.

W negocjacjach partnerskich podajemy swoje cele i interesy. Szukamy wspólnych

korzyści.

Do każdej z tych strategii stosujemy różne techniki negocjacji. A oto niektóre:
Techniki negocjacji

Reakcja „na atak – atak”. Zdarza się wtedy, gdy partner ostro wypowiada swoje zbyt
wygórowane żądania. Zdenerwowanie drugiej strony może skończyć się gwałtownym
wybuchem i dać upust złości. Negocjacje wtedy kończą się fiaskiem. Najlepszą reakcją
na twardy styl negocjacji jest powiedzenie partnerowi, że nas to denerwuje. Uczciwa
komunikacja między stronami poprawi klimat negocjacji.

Reakcja „na atak – obrona” Jedna ze stron podaje negatywne argumenty, które dotyczą
przedmiotu negocjacji. Strona druga stara się przekonać, że nie mają one nic wspólnego
z przedmiotem negocjacji.

Powoływanie się na kryteria obiektywne. W trakcie negocjacji posługujemy się
obiektywnymi ocenami o przedmiocie negocjacji.
Mogą to być przepisy prawne, precedensy prawne, opinie rzeczoznawców, ekspertyzy,
raporty konsumenckie,…
Zaletą tej techniki jest skuteczność, sprawiedliwe rozwiązanie problemu, dobre stosunki
z partnerami.

„Dobry – zły facet” (policjant). W trakcie negocjacji negocjator jednej ze stron (zły facet)
wnosi żądanie, które nie było przedmiotem wcześniejszych rozważań, przez co powoduje
w konsternację strony drugiej. Wychodzi. Drugi partner negocjacji (dobry facet) obniża
wymagania. Sugeruje, że jest to ich ostateczne stanowisko. Mamy do czynienia z
manipulacją psychologiczną, a zachowania obu partnerów negocjacji były ustaloną
wcześniej grą. W tym wypadku nie należy podejmować decyzji. Sytuacja wymaga
rozwagi. Należy zamknąć negocjacje na poprzednim etapie, spisać wspólne ustalenia i
ustalić nowy termin negocjacji. Ta technika jest stosowana w końcowej fazie negocjacji.

Technika ograniczonych kompetencji, czasem pod koniec negocjacji okazuje się, że nasz
partner nie może podjąć decyzji, a swoje stanowisko musi uzgodnić z szefem (innym
partnerem). Technika ta stosowana jest też w przypadku nieprzewidzianej eskalacji żądań
drugiej strony i zmuszająca nas do podjęcia decyzji.

Technika przełamywania oporów, stosuje się ją w przypadku, gdy nasz partner chce
odejść od stołu rokowań. Rozpraszanie negocjatora Sytuacja taka ma miejsce, gdy w
trakcie negocjacji prowadzimy rozmowę przez telefon, wstajemy i chodzimy po sali,
przeglądamy reklamy,…

Mediacje

Mediacje to forma rozwiązywania sporów przez same zainteresowane strony. Strony chcą

dobrowolnie rozwiązać swój spór. Aktywnie w nim uczestniczą. Strony biorące udział
w mediacjach powinny być upoważnione do zawarcia ugody. W mediacjach mogą również
brać udział doradcy każdej ze stron. W mediacjach uczestniczy osoba ,,trzecia”, neutralna
wobec stron konfliktu, zaakceptowana przez obie strony, zwana mediatorem. Powinna być to
osoba o szerokiej wiedzy z zakresu komunikacji i negocjacji. Jej rola polega na pomocy
w przeanalizowaniu interesów każdej ze stron. Mediator stosuje różne techniki komunikacji
np. parafrazy, zmiany ról, by ułatwić stronom spojrzenie na problem z innego punktu

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

widzenia. Kieruje procesem mediacji, ale nie opiniuje i nie podejmuje decyzji. Obowiązują go
pewne zasady:

−−−−

mediator może spotkać się z każdą ze stron oddzielnie, by poznać lepiej źródło
i przyczyny konfliktu,

−−−−

jest zobowiązany do bezstronnego postępowania,

−−−−

jest zobowiązany do zachowania tajemnicy wszystkich etapów mediacji (podpisuje
oświadczenie o poufności).
Mediacje składają się z kilku etapów:

1. Rozpoczęcie mediacji.

Wspólne spotkanie stron konfliktu. Otwiera je mediator. Sprawdzany jest zakres
upoważnień każdej ze stron do podpisania ugody. Strony podpisują oświadczenie
o poufności rozmów. Mediator podaje zasady prowadzenia mediacji i objaśnia, na czym
polega przebieg poszczególnych etapów.

2. Oświadczenia otwierające.

Każda ze stron przedstawia sprawę ze swojego punktu widzenia.

3. Wymiana i poszukiwanie.

Strony pracują wspólnie nad problemem. Mediator ułatwia im spojrzenie na problem
z innej strony stosując różne techniki komunikacji.

4. Tworzenie porozumienia.

W tej części mediacji poszukuje się różnych rozwiązań problemu i różnych strategii
rozstrzygnięcia kwestii spornych. Prowadzone są negocjacje między stronami.

5. Porozumienie końcowe.

Wynik końcowy zapisuje się na piśmie, w postaci umowy między stronami. Często dla
mediów zapisuje się oświadczenie końcowe.
Zaletą mediacji jest:

−−−−

szybkość zakończenia sporu (konfliktu),

−−−−

efektywność (zwycięstwo obu stron tego procesu),

−−−−

zachowanie poufności, współpraca i zaufanie wszystkich stron,

−−−−

niski koszt,

−−−−

jest nowym sposobem współdziałania.
Często mediacje są częścią negocjacji biznesowych, szczególnie wtedy, gdy nastąpiło

załamanie negocjacji w dalszej jej fazie.
Negocjacje zbiorowe

Ten rodzaj negocjacji występuje wtedy, gdy występuje rozbieżność interesów

pracowników i pracodawców. Różnice interesów są powodem frustracji, niezadowolenia.
Często prowadzą do ostrych napięć i przerw w pracy. Ostry, przeciągający się konflikt kończy
się strajkiem. Głównym powodem jest aspekt ekonomiczny (płace i warunki pracy). Stroną
negocjacji jest zbiorowe przedstawicielstwo pracowników lub ich reprezentantów (związki
zawodowe).

Konwencja Międzynarodowej Organizacji Pracy z 1981r. wyjaśnia, że ,,negocjacje

zbiorowe stosuje się do wszystkich negocjacji, które mają miejsce między pracodawcą, grupą
pracodawców, albo co najmniej jedną organizacją pracodawców z jednej strony i co najmniej
jedną organizacją pracowników z drugiej, w celu:
a)

określenia warunków pracy i zatrudnienia,

uregulowania stosunków między pracodawcami i pracownikami,

uregulowania stosunków między pracodawcami lub ich organizacjami a organizacją lub
organizacjami pracowników.”

Negocjacje zbiorowe należy rozpatrywać w kontekście politycznym. Stanowią bardzo ważny
element ustroju państwa demokratycznego. Negocjacje zbiorowe prawie nie występują
w państwach scentralizowanych i autorytarnych. Polska od 1998, od odzyskania

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

suwerenności przechodzi transformację ustrojową. Nastąpiły zmiany społeczno-polityczne i
gospodarcze. Stworzono warunki do rozwoju gospodarczego kraju i mechanizmy gospodarki
rynkowej. Zmienia się prawo i prawo pracy. Powstają zakładowe i ponadzakładowe układy
zbiorowe pracy wypracowane w negocjacjach zbiorowych. Kodeks Pracy zbiorowym
układom pracy poświęca dział XI (art. 238–241).
Polityka kadrowa. Kształtowanie stosunków międzyludzkich.

Na rozwój przedsiębiorstwa istotny wpływ ma umiejętne zatrudnienie pracowników.

Dokonując naboru pracowników patrzymy przez pryzmat osiągnięcia celów przedsiębiorstwa.
Umiejętność doboru personelu to bezpośredni sukces menedżera. Aby to zadanie wykonać
w sposób profesjonalny należy zaprojektować stanowiska pracy a następnie opracować zakres
zadań dla każdego stanowiska. Na zakres zadań składa się: opis pracy (lista obowiązków na
danym stanowisku) i specyfikacja (opisuje cechy pracownika, który będzie je wykonywał).
Czynnością następną jest zatrudnienie pracownika posiadającego umiejętności do wykonania
zadań na tym stanowisku.

W firmach dużych, zatrudniających wiele osób aktualnie stosuje się wielofunkcyjną

integrację stanowisk. Polega ona na tym, że stanowiska o odmiennych zadaniach są
połączone. Przed pracownikiem stawia to dodatkowe wyzwania. W nowoczesnych firmach,
uwzględniających badania ergonomiczne, stosuje się przydział zadań w ten sposób, że
dopasowuje się urządzenie czy maszynę do człowieka, a nie na odwrót. W szerokim stopniu
wykorzystywane są wskazania ergonomiczne przy wyposażaniu stanowisk pracy, po to by
zapewnić

większą

wydajność

pracowników,

ich

zaangażowanie

zadowolenie

z wykonywanych zajęć. Powszechnym zjawiskiem jest instalowanie nowych generacji
maszyn sterowanych komputerowo, co w dużej mierze ułatwia i usprawnia proces
produkcyjny i zmniejsza liczbę wypadków przy pracy. Ponadto stosowane są różne techniki
organizacji pracy, które w znacznym stopniu podnoszą efekty. Do nich należy np. rotacja na
stanowiskach. Pracownicy są przesuwani w cyklu tygodniowym, miesięcznym na inne
stanowisko, ale o tym samym poziomie odpowiedzialności. Korzyść jest obopólna. Praca
wykonywana jest mniej nużąca, a pracownik zdobywa nowe kwalifikacje.

Zmiany w firmie pojawiają się w momencie, gdy konkurencja wyprzedza twoją firmę np.

o kilka miesięcy. Wprowadzając zmiany musimy liczyć się z oporem pracowników.
Przyczyną oporu jest: strach przed niepewnym, nieznanym, brak zrozumienia potrzeby zmian,
indywidualne zagrożenia, zmiana stosunków w pracy. Często wprowadzanie zmian wiąże się
z zatrudnieniem bardziej kompetentnych pracowników lub przekwalifikowaniem osób
zatrudnionych. Wprowadzając zmiany musimy wziąć jeszcze jeden istotny czynnik,
a mianowicie system motywacyjny, w tym stałe dochody uzyskiwane przez pracownika. Na
dochody z pracy składają się także dochody pozapłacowe: świadczenia dodatkowe i beneficja.
(np. dodatkowe ubezpieczenie, odprawy emerytalne z tytułu zwolnienia z pracy, opieka
medyczna, zasiłki chorobowe, ubezpieczenia na życie, udział w zyskach firmy, akcje,
obligacje, udziały, subsydia mieszkaniowe, samochód służbowy, ryczałty samochodowe,
pomoc prawna i finansowa, wczasy w zakładowym ośrodku, uczestnictwo klubowe, opłaty za
szkolenia, pożyczki zakładowe, telefon domowy, miejsce na parkingu). System motywacyjny
uzupełniają pochwały ustne i pisemne oraz system atrakcyjnych nagród.

Wprowadza się zmiany w systemie podejmowania decyzji i udziale w nim pracowników.

W wielu zakładach tworzy się komitety konsultacyjne, zwłaszcza w sektorze usług
publicznych i prywatnych. Mają one charakter wyłącznie doradczy lub decyzyjny. Jednak
napotykają one na opór kierownictwa, które obawia się naruszenia swoich przywilejów
i utraty autorytetu oraz związkowców obawiających się osłabienia swojej siły.

Na dobre stosunki w zakładzie pracy wpływ ma otoczenie, w którym się pracuje.

Systematycznie poprawiają się warunki pracy. Bez zarzutu jest higiena pomieszczeń,
eliminowane są warunki szkodliwe i uciążliwe dla zdrowia i życia, dba się o środki ochrony.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rozszerza się zakres działalności socjalno-bytowej (dopłaty do obiadów, posiłki
regeneracyjne,..).
Wszystkie te działania mają wpływa na efekty pracy i utożsamianie się ich z zakładem.
Reasumując powyższe możemy stwierdzić, że poziom produktywności zostaje podwyższony
poprzez:

−−−−

jasno postawione cele przedsiębiorstwa cele,

−−−−

sposób zarządzania – kierownik jako przywódca,

−−−−

precyzyjnie określone obowiązki,

−−−−

konkretnie ustalone wysokie standardy,

−−−−

partycypację w zarządzaniu (bezpośrednia lub za pośrednictwem np. rady pracowniczej)

−−−−

podnoszenie umiejętności pracowników poprzez system szkoleń zawodowych,

−−−−

współpraca, zaufanie i dobra komunikacja w zespole pracowniczym,

−−−−

dostarczenie zachęty i motywacji.

Wróćmy jeszcze raz do kierownika, gdyż to on kształtuje odpowiednie stosunki w zespole
pracowniczym. Musi to być kierownik – przywódca, który:

−−−−

organizuje pracę w taki sposób, by dać poczucie niezależności pracownikowi,

−−−−

przydziela różnorodne zadania, by praca była ciekawsza,

−−−−

zachęca do podejmowania innowacyjnych rozwiązań, wzbudza entuzjazm i kreatywność,

−−−−

często rozmawia ze swoimi pracownikami i stwarza atmosferą sprzyjającą dobrej
komunikacji, zaufania,

−−−−

zwraca uwagę na błędy, podpowiada prawidłowe rozwiązania,

−−−−

równo traktuje wszystkich pracowników,

−−−−

docenia pracowników poprzez atrakcyjny system nagród, co daje pracownikowi poczucie
silnej pozycji i chęć dalszej solidnej pracy oraz identyfikowanie się z zakładem,

−−−−

zachęca do rozwoju zawodowego poprzez udział w szkoleniach, studiach i awansach.

Rekrutacja pracowników

Rekrutacja może być wewnętrzna i zewnętrzna. Wewnętrzna – prowadzona w oparciu

o awanse i rekomendacje własnych pracowników. Jej wadą jest pogorszenie stosunków
interpersonalnych w zespole. Na ogół liczba kandydatów przekracza liczbę wolnych etatów,
a to rodzi współzawodnictwo i prowadzi do rozczarowania osób, które nie zostały
zakwalifikowane. Ponadto na miejsce osoby awansowanej trzeba zatrudnić inną osobę.
Rekrutacja zewnętrzna przyczynia się do kreatywności. Nowe osoby mogą wnieść wiele
nowych umiejętności i inne spojrzenie na problemy zakładu.

Ogłoszenie o wolnych miejscach pracy zamieszcza się w prasie, (ogólnokrajowej lub

lokalnej), dziennikach branżowych, Internecie. W krajach zachodnich zwyczajem jest
korzystanie z biur pośrednictwa pracy. Kandydaci składają zwykle curriculum vitae
i wypełniają aplikacje. Celem aplikacji jest zdobycie przez firmę jak najwięcej informacji
o kandydacie, głównie o doświadczeniu zawodowym, posiadanych umiejętnościach.
Prawdziwość zapisów w aplikacji jest własnoręcznie potwierdzona przez kandydata.

W Polsce wymagane są badania lekarskie o przydatności do pracy na danym stanowisku.

Zdarza się, że zakłady pracy wymagają wyników testów na obecność narkotyków.

Do technik rekrutacji zaliczamy:

−−−−

rozmowę kwalifikacyjną,

−−−−

testy,

−−−−

wywiad panelowy,

−−−−

assessment center,

−−−−

wywiad sytuacyjny.

Rozmowę kwalifikacyjną z każdym kandydatem oddzielnie prowadzi przedstawiciel

zakładu pracy. Zadawane są pytania o wyjaśnienie lub uzupełnienie pewnych stwierdzeń
zawartych w cv. i aplikacji oraz pytania związane z wyborem firmy np. Dlaczego starasz się

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

o pracę w tej firmie? Jakie są twoje mocne strony? Czy lubisz pracować w grupie?
Prowadzący rozmowę powinien:

−−−−

rozpocząć rozmowę od przywitania się z kandydatem,

−−−−

słuchać uważnie, sporządzać notatki z przebiegu rozmowy,

−−−−

przedstawić kandydatowi stanowisko i obowiązki na tym stanowisku,

−−−−

ukierunkować i kontrolować przebieg rozmowy,

−−−−

zadawaj jednakowe pytania wszystkim kandydatom,

−−−−

nie oznajmiać decyzji w sprawie przyjęcia podczas rozmowy kwalifikacyjnej.
Decyzja o zatrudnieniu często podejmowana z działem personalnym, po przesłuchaniu

wszystkich kandydatów.

Patrząc na rozmowę w sprawie pracy z perspektywy kandydata należałoby zwrócić

uwagę na następujące sprawy:
1. Kandydat przed rozmową powinien:

−−−−

zebrać informacje o firmie, w której zamierza pracować (historia firmy, rodzaj
produkcji, stan zatrudnienia, ocena wyrobów na rynku, informacje w Internecie,
firmy konkurencyjne,…)

−−−−

porozmawiaj z pracownikami,

−−−−

przygotować autoprezentację,

−−−−

zastanowić się nad możliwymi pytaniami i przygotować na nie odpowiedzi.

2. Rozmowa.
Na rozmowę należy:

−−−−

przyjść punktualnie,

−−−−

ubrać się schludnie, czysto, starannie ale nie jaskrawo,

−−−−

wyłączyć komórkę,

−−−−

wziąć ze sobą notes i długopis.

3. W trakcie rozmowy należy:

−−−−

po wejściu do pomieszczenia, w którym odbywa się rozmowa należy powiedzieć,,dzień
dobry’’ i przedstawić się pełnym nazwiskiem i imieniem,

−−−−

przyjąć postawę do aktywnego słuchania, w odpowiedniej odległości,

−−−−

uważnie słuchać,

−−−−

mówić wyraźnie, odpowiadać pełnymi zdaniami,

−−−−

być pewnym siebie, kontrolować zdenerwowanie,

−−−−

stosować zasady skutecznego komunikowania się,
W dużych firmach stosuje się testy: osobowości, uzdolnień fizycznych i umysłowych,

umiejętności (np. symulacje). Testy mogą być opracowane przez specjalistyczne firmy,
konsultantów spoza przedsiębiorstwa. Niektóre firmy przeprowadzają badania grafologiczne
(celem zbadania osobowości) i testy szczerości (tam gdzie jest okazja do kradzieży).

Assessment center to zdobywanie wiedzy o kandydacie w trakcie obserwacji jego

zachowań i pracy w zespole. Na ogół dotyczy to wyboru osoby na stanowisko kierownicze.
Wywiad panelowy to spotkanie kandydatów z przedstawicielami firm. W trakcie rozmowy
kandydaci są wnikliwie obserwowani a ich wypowiedzi z uwagą wysłuchiwane. Na ogół
odbywa się to na szkolnych czy studenckich targach kariery.

Wywiad sytuacyjny – metoda sprawdzania kandydata na menedżera za pomocą

hipotetycznych trudnych sytuacji. Daje lepsze wyobrażenie o możliwości kandydata. Metoda
popularna w USA.

Inną formą rekrutacji są praktyki uczniowskie i studenckie. staże zawodowe, spotkanie

laureatów olimpiad . W tych ostatnio wymienionych imprezach przoduje USA, proponując
olimpijczykom różnych państw studia, stypendia naukowe i pracę w instytutach naukowych.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Decyzja o zatrudnieniu często podejmowana z działem personalnym, po przesłuchaniu

wszystkich kandydatów.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie elementy składają się na proces aktywnego słuchania?

Na czym polegają poszczególne techniki aktywnego słuchania?

W jaki sposób wykażesz gotowość do wysłuchania swojego rozmówcy?

Jaki określisz cel przekazywania informacji zwrotnej rozmówcy?

Jakie obowiązują zasady skutecznego komunikowania się?

Na czym polega parafraza?

Jak scharakteryzujesz ekspresywne metody wywierania wpływu?

Jakie metody przekonywania personelu powinien stosować dobry menedżer?

Jak rozumiesz pojęcie ,,zachowanie asertywne”?

10.

Jak scharakteryzujesz demokratyczny styl kierowania?

11.

Jakie są charakterystyczne zachowania kierownika demokraty?

12.

Jak scharakteryzujesz współczesny styl kierowania?

13.

Czym są negocjacje?

14.

Na czy polega miękki styl negocjowania?

15.

Na czy polega twardy styl negocjowania?

16.

Na czy polega styl negocjowania oparty na zasadach?

17.

Jakie są podstawowe zasady negocjacji nastawionych na współpracę?

18.

Jakie są etapy negocjowania opartego na zasadach?

19.

Jakie są przyczyny negocjacji zbiorowych?

20.

Kto prowadzi mediacje?

21.

Jakie techniki rekrutacji powinien zastosować pracodawca przy naborze kadry
kierowniczej?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zaprezentuj grupie, w ciągu 2–3 minut, swoje wypowiedzi na wylosowany temat.

Podczas prezentacji wykorzystaj stany emocjonalne (np. radość, gniew, pewność siebie,
zakłopotanie, zawstydzenie, …) oraz komunikaty niewerbalne.

Przykładowe tematy: reklama pasty do butów, recenzja horroru, relacja z ostatniej

dyskoteki, wizyta w szpitalu u chorej babci,…

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wybrać partnera do ćwiczeń,

przyjąć odpowiednią rolę nadawcy lub odbiorcy komunikatu,

jako nadawca przekazać odbiorcy treść wylosowanego komunikatu w sposób werbalny,
niewerbalny,

jako odbiorca komunikatu odczytać treść komunikatu, zanotować sygnały przekazane
niewerbalnie oraz okazane w trakcie przekazu uczucia,

przekazać spostrzeżenia nadawcy komunikatu,

wprowadzić zmiany w treści komunikatu,

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zaprezentować ćwiczenie na forum grupy: nadawca odgrywa role, odbiorca opisuje
komunikaty niewerbalne i okazane ćwiczenia (dotyczy wszystkich par),

zaprezentowane scenki nagrać kamerą,

uczestniczyć w podsumowaniu i ocenie par.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−−−−

papier formatu A4, flamastry,

−−−−

poradnik dla ucznia,

−−−−

pozycje bibliograficzne na temat zachowań.

−−−−

kamera, wideo.

Ćwiczenie 2

Przećwicz umiejętność stosowania techniki „zdartej płyty” w jednej z sytuacji:

A. Koleżanka chce pożyczyć u ciebie sukienkę na studniówkę. Odmawiasz.
B. Oglądasz swój serial brat chce oglądać mecz. Odmawiasz.
C. Mama prosi cię o całodzienną sobotnią opiekę nad młodszym rodzeństwem. Odmawiasz.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

poznać technikę „zdartej płyty”,

ustalić role do odegrania: rozmówcy, obserwator,

przygotować argumenty dla każdej ze stron,

przeprowadzić rozmowę, pamiętając by:
a)

nie poddać się destrukcyjnym emocjom,

przeciwstawić się presji i manipulacji,

bronić swego stanowiska bez naruszania godności drugiego człowieka i bez
zrywania z nim kontaktu,

d) zastosować technikę „zdartej płyty” oraz innych technik asertywnych.

5) odnotować z przeprowadzonej rozmowy słowa ,,klucze” oraz zachowania rozmówców,

uczestniczyć w dyskusji dotyczącej uczuć osób zachowujących się asertywnie,
skutkówdziałań w wybranych sytuacjach oraz prawidłowości stosowania techniki
„zdartej płyty”.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−−−−

papier formatu A4, flamastry,

−−−−

poradnik dla ucznia,

−−−−

pozycje bibliograficzne na technik asertywnych,

−−−−

kamera, wideo.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Przeanalizuj poniższe sytuacje. Określ, które reakcje są asertywne, agresywne, uległe.

Sytuacja

Reakcja

1.Podczas twojej wypowiedzi rozmawiają
dwie koleżanki.
2. Odrabiasz lekcje. Mama prosi cię byś
wyszedł do sklepu po zakupy.
3. Siostra ma pewien problem. Prosi cię
o radę.
4. Akurat wtedy, gdy oglądasz swój serial
brat chce oglądać mecz.
5. Stoisz na poczcie w kolejce do kasy.
Nagle
przed ciebie wciska się nieznajoma.

6. Założyłaś do szkoły nową sukienkę.
Twoja
koleżanka stwierdza, że jest niemodna,
a ponadto bardzo cię pogrubia.
7. Na dyskotece kolega proponuje ci
narkotyki.
8.

Pożyczyłeś

koledze

płytę

z ekranizacją
zalecanej lektury. Obiecał zwrócić w ciągu
3 dni, a minął tydzień i nie zwrócił.

Przepraszam, ale chciałabym skończyć swą
wypowiedź.
Mamo, odrabiam lekcje. Nie pójdę po
zakupy.
Zbywasz ją mówiąc, nie znam się na tym.

Dobrze, obejrzyj ten mecz, ja przejrzę
ostatnie czasopisma.
Mówisz do nieznajomej: Przede mną stał pan
i tak pozostanie. Przesuwasz się przed nią
w kolejce.
Sądzę, że jesteś niesprawiedliwa. Mówisz
tak, bo zżera cię zazdrość. Twoja mama
takiej ci nie kupi.
Spadaj! Nie używam tych świństw!

Telefonujesz do kolegi. Ostrym tonem
polecasz mu przyniesienie płyty w ciągu 2
godzin.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje o stylach komunikacji,

dokonać analizy poszczególnych sytuacji,

rozpoznać zachowania agresywne, asertywne, uległe,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−−−−

papier formatu A4, flamastry,

−−−−

poradnik dla ucznia,

−−−−

pozycje bibliograficzne na temat zachowań.

Ćwiczenie 4

Przeprowadź dalszą część rozmowy kontynuując przedstawioną sytuację. Użyj technik

asertywnego zachowania.
Opis sytuacji. Twoja koleżanka chce spędzić noc z chłopakiem. Prosi cię o wykonanie
telefonu do rodziców i poinformowanie ich, że będziecie razem uczyć się biologii, a noc
spędzi w twoim domu. (Ćwiczenie przeprowadzane jest w zespołach 3- osobowych. Dwie
osoby prowadzą dialog, trzecia notuje lub filmuje odegraną scenkę).

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przydzielić w zespole role do odegrania: operatora kamery lub sekretarza, Kasi, koleżanki
Kasi,

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje o technikach asertywnego
zachowania,

przygotować możliwe argumenty dla swojej roli,

przeprowadzić rozmowę z koleżanką (rozmowę powtarzamy zamieniając się rolami),

zaprezentować wykonane ćwiczenie (swoje prace prezentują wszystkie zespoły),

wskazać techniki asertywnego zachowania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−−−−

papier formatu A4, flamastry,

−−−−

poradnik dla ucznia,

−−−−

pozycje bibliograficzne na temat zachowań asertywnych,

−−−−

kamera, wideo.

4.1.4 Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

scharakteryzować komunikaty werbalne i niewerbalne?

odczytać stany emocjonalne osób przekazujących komunikaty?

rozpoznać zachowania agresywne i uległe?

odmówić czyjejś prośbie stosując znane techniki asertywne?

odczytać asertywne zachowania innych osób?

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.

Struktura i strategia Państwowego Gospodarstwa Leśnego
,,Lasy Państwowe”

4.2.1. Materiał nauczania

Struktura organizacyjna Lasów Państwowych

Zasady gospodarki lasami oraz powiększania i ochrony zasobów leśnych określa ustawa

z dnia 25 września 1991r. (Dz. U. Nr 101, poz. 444 z późn. zmianami).

Ustawa dotyczy lasów, bez względu na formę własności. Ustawodawca zawarł

w ustawie:

−−−−

cele gospodarki leśnej,

−−−−

zasady gospodarowania lasami (zalesienia, pielęgnacja, ochrona),

−−−−

lasy ochronne,

−−−−

plany urządzania lasu,

−−−−

zasady udostępniania lasów,

−−−−

zadania i uprawnienia Państwowego Gospodarstwa Leśnego ,,Lasy Państwowe”,

−−−−

Służba Leśna,

−−−−

zasady obliczania podatku leśnego,

−−−−

nadzór nad realizacją zadań gospodarki leśnej.

Nadzór nad działalnością lasów stanowiących własność Skarbu Państwa sprawuje

Minister Ochrony Środowiska, natomiast nadzór nad gospodarką leśną pozostałych lasów
sprawuje starosta.
Zarząd nad lasami państwowymi sprawuje Państwowego Gospodarstwo Leśne ,,Lasy
Państwowe” (w dalszej części tekstu używamy zapisujemy skrótowego – Lasy Państwowe) .
Przedsiębiorstwem kieruje Dyrektor Generalny.

Do uprawnień Dyrektora Generalnego należy:

−−−−

reprezentowanie Skarbu Państwa w stosunkach cywilno-prawnych,

−−−−

tworzenie i likwidowanie jednostek organizacyjnych w ramach przedsiębiorstwa Lasy
Państwowe, powoływanie i odwoływanie dyrektorów regionalnych dyrekcji Lasów

Państwowych,

−−−−

określanie strategii oraz organizowanie oraz koordynowanie przedsięwzięć na rzecz
ochrony lasów, rozwoju leśnictwa i racjonalnej gospodarki leśnej,

−−−−

nadzorowanie i koordynowanie zadań w zakresie kształcenia kadryla leśnictwa,

−−−−

inicjowanie i koordynowanie badań w zakresie leśnictwa,

−−−−

dysponowanie środkami finansowymi przeznaczonymi na wyrównywanie niedoborów
wynikających ze zróżnicowania różnych regionów.

Dyrekcji Generalnej podlegają dyrektorzy regionalnych dyrekcji Lasów Państwowych.

Do uprawnień dyrektora regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych między innymi należy:

−−−−

reprezentowanie Skarbu Państwa w stosunkach cywilno-prawnych w zakresie swojego
działania,

−−−−

dysponowanie środkami finansowymi przeznaczonymi na wyrównywanie niedoborów
wynikających ze zróżnicowania różnych nadleśnictw,

−−−−

nadzorowanie działalności nadleśniczych i kierowników jednostek organizacyjnych
Lasów Państwowych znajdujących się w obszarze działania dyrekcji regionalnej Lasów
Państwowych,

−−−−

prowadzenie szkoleń i doradztwa zawodowego w zakresie leśnictwa,

−−−−

prowadzenie szkół leśnych na poziomie zawodowym,

−−−−

prowadzenie działalności usługowej na rzecz leśnictwa i innych podmiotów
gospodarczych.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Szczeblem niższym w hierarchii Lasów Państwowych jest nadleśnictwo. Nadleśniczy:

−−−−

reprezentuje Skarb Państwa w stosunkach cywilno-prawnych w zakresie swojego
działania,

−−−−

kieruje nadleśnictwem,

−−−−

za zgodą Dyrektora Generalnego może nabyć lasy i grunty do zalesienia,

−−−−

ustala organizację nadleśnictwa, w tym podział na leśnictwa,

−−−−

zatrudnia i zwalnia pracowników nadleśnictwa,

−−−−

realizuje plan urządzania lasu,

−−−−

prowadzi doradztwo w zakresie gospodarki leśnej,

−−−−

odpłatnie udostępnia sadzonki drzew i krzewów leśnych oraz specjalistycznego sprzętu
leśnego,

−−−−

prowadzi postępowanie w sprawach związanych ze szkodnictwem i wykroczeniami
w zakresie szkodnictwa leśnego.
W Lasach Państwowych tworzy się Służbę Leśną, która zajmuje się:

−−−−

zarządzaniem lasami należącymi do Lasów Państwowych, prowadzeniem w nim
gospodarki leśnej oraz jej ochroną,

−−−−

zwalczaniem przestępstw i wykroczeń w zakresie szkodnictwa leśnego.
Zasady zatrudniania, zakres uprawnień i zadań pracowników oraz strażników leśnych

Służby Leśnej określa szczegółowo rozdział 7 ustawy o lasach.

Nadzór nad gospodarka leśną w lasach niepaństwowych sprawuje starosta. Starosta może

powierzyć swoje uprawnienia do prowadzenia niektórych spraw z zakresu nadzoru oraz
wydawania decyzji administracyjnych dyrektorowi regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych
lub nadleśniczemu (decyzje tylko w pierwszej instancji). Zapewnia przy tym środki
finansowe na te cele.
Strategia przedsiębiorstwa

Każde przedsiębiorstwo, w tym Lasy Państwowe, powinno określić strategię swojej

firmy. Czym jest strategia przedsiębiorstwa?

Strategię przedsiębiorstwa określa się jako długofalową politykę wytyczającą zasadnicze

kierunki i reguły działania przedsiębiorstwa, niezbędne dla osiągnięcia ważnych,
długofalowych celów, zachowania równowagi w stosunku do otoczenia oraz zapewnienia
sobie korzystnych warunków egzystencji i rozwoju. Inna definicja mówi, iż strategią jest
proces wyznaczający misję organizacji i dostosowujący ją do zmian w otoczeniu, a także
identyfikujący jej charakterystyczne koncepcje. Strategia zawiera odpowiedź na pytanie – co
musimy zrobić, by istnieć i rozwijać się w przyszłości?

Na strategię ogólną składa się:

wybór dziedzin, w których przedsiębiorstwo zamierza się zaangażować oraz wybór
sposobu i stopnia tego zaangażowania z uwzględnieniem przyszłej konkurencji

i otoczenia zewnętrznego;

sposób inwestowania (wykorzystania) zasobów finansowych, rzeczowych i ludzkich

w celu ustabilizowania lub zmodyfikowania na swoją korzyść pozycji konkurencyjnej

w zależności od zmian otoczenia;

ogólny plan działań zmierzających do znalezienia, utrzymania lub rozszerzenia miejsca
na rynku.
Sposoby opracowywania strategii:

−−−−

sposób przedsiębiorczy – oparty na realizacji dążeń szefa przedsiębiorstwa, polegający na
podejmowaniu odważnych decyzji, wynikających głównie z doświadczenia oraz intuicji

i zmierzających do wzrostu firmy,

−−−−

sposób dostosowawczy – polegający na dostosowywaniu działań przedsiębiorstwa do
zmian w otoczeniu w miarę ich pojawiania się,

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−−−−

sposób planowy – związany z metodycznym opracowywaniem decyzji długookresowych
i ich wyborem opartym na racjonalnej ocenie szans i zagrożeń tworzonych przez
otoczenie i dostosowanie do ogólnej misji i możliwości przedsiębiorstwa.
W praktyce wszystkie te sposoby występują łącznie, co najwyżej z przewagą jednego

z nich. W małych przedsiębiorstwach proces zarządzania jest mniej usystematyzowany

i mniej sformalizowany, a więc w opracowywaniu strategii będzie przeważał sposób
przedsiębiorczy i dostosowawczy.

Opracowywanie strategii wiąże się z poszukiwaniem odpowiedzi na następujące pytania:

Czego chcemy? – sformułowanie celów;

Co robimy teraz, aby to osiągnąć? – ustalanie obecnych zadań i strategii;

Co wymaga zrobienia „na zewnątrz”? – analiza otoczenia;

Czym dysponujemy? – analiza zasobów;

Co możemy zrobić z tego, co wymaga zrobienia? – ustalenie strategicznych okazji

i zagrożeń;

Czy robienie nadal tego, co robimy, doprowadzi nas tam, dokąd chcemy dojść? –
ustalenie zakresu potrzebnych zmian, określenie różnicy między stanem obecnym a
pożądanym;

Co powinniśmy robić, żeby osiągnąć to, czego chcemy? – podejmowanie strategicznych
decyzji, tj. ustalenie, ocena i wybór wariantów strategii;

Czy efektywnie osiągamy wyznaczone cele? – wdrożenie strategii, pomiar i kontrola
postępu, tj. ustalenie czy strategia jest zgodna z planem i czy przynosi spodziewane
wyniki.
Tworzenie strategii według powyższych etapów może być w różnym stopniu

sformalizowane, może się również ograniczać do przemyśleń. Strategia stanowi spójny zbiór
celów i działań. Wyróżnić można jej następujące elementy składowe: domena działania,
przewaga strategiczna, cele strategiczne i funkcjonalne programy działania.

Domena określa przedmiot działania wynikający z ustaleń, gdzie i komu

przedsiębiorstwo zamierza sprzedawać swoje produkty lub usługi. Ustalenie tego, co
produkować (jakie świadczyć usługi), musi wynikać z odpowiedzi na zasadnicze pytanie –
komu sprzedawać?, a kolejne pytania: gdzie? kiedy? jak?

Przewaga strategiczna – po ustaleniu tego, co w przedsiębiorstwie będziemy robić, trzeba

produktom (usługom) zapewnić przewagę konkurencyjną i konsekwentnie ją wykorzystywać.
Źródła tej przewagi mogą być bardzo różne: dogodna lokalizacja, unikatowa technologia,
dobra jakość wyrobów, szczególne właściwości odmian, wcześniejsze terminy dostaw,
stopień przetworzenia produktów, atrakcyjność usług, itp. (Na przykład część przedsiębiorstw
rolniczych na Warmii i Mazurach wykorzystując walory środowiska naturalnego lub dogodne
położenie w strefie przygranicznej uzyska przewagę strategiczną w usługach turystycznych
i w produkcji zdrowej żywności).

Cele strategiczne określają co i kiedy przedsiębiorstwo chce osiągnąć. Ich ustalenie

ułatwia orientację w skuteczności działań. Cele te mogą być określone rozmiarami przyrostu
dochodu, etapami uruchamiania nowych działalności, rozmiarami sprzedaży, itp. Są to
główne wskaźniki dążeń długookresowych.

Funkcjonalne

programy

działania

stanowią

realizacyjny

element

programów

strategicznych. Tworzą „drzewo” celów, ustalając związek działań poszczególnych stanowisk
pracy z celami strategicznymi. Z programów tych wynikają czasowe, funkcjonalne,
techniczne, finansowe i wszystkie inne powiązania, występujące w realizacji strategii (jest to
rozpisanie ról i działań, ich powiązań, następstw i hierarchii).

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Formułowanie strategii obejmuje cztery następujące etapy:

Ustalenie celów strategicznych – są ustalane przez kierownictwo najwyższego szczebla,
koncentruje się na szerokich, ogólnych problemach i mają horyzont długookresowy;

Analiza otoczenia – koncentrująca się na poszukiwaniu szans i zagrożeń, jakie może
napotkać organizacja;

Analiza organizacji – dokładna i szczegółowa diagnoza mocnych i słabych stron
organizacji;

Wzajemne dopasowanie organizacji i otoczenia – celem tego procesu jest takie
ustawienie organizacji względem otoczenia, by maksymalnie wykorzystać otwierające się
w nim możliwości i uniknąć zagrożeń poprzez rozpoznanie atutów i słabości organizacji.
Strategia Lasów Państwowych jest opracowywana przez Dyrekcję Generalną i jest
podstawą do opracowania planów nadleśnictwa.

Formy zatrudniania w Lasach Państwowych

Ze struktury organizacyjnej Lasów Państwowych wynika, że absolwent technikum

leśnego może być zatrudniony na różnych szczeblach hierarchii Lasów Państwowych,
poczynając od strażnika leśnego, pracownika leśnictwa, nadleśnictwa lub Dyrekcji
Generalnej, jeżeli spełnia inne wymagania określone ustawą lub statutami tych placówek.

Osoba zatrudniająca się w placówce Lasów Państwowych podpisuje z pracodawcą

umowę Umowa powinna określać:

−−−−

rodzaj pracy, jaką masz wykonywać,

−−−−

miejsce, w którym będziesz ją wykonywać,

−−−−

termin rozpoczęcia zatrudnienia,

−−−−

wynagrodzenie.
Umowa o pracę może być zawarta na:

−−−−

na okres próbny (nie dłuższy niż trzy miesiące),

−−−−

na czas określony,

−−−−

na czas wykonywania określonej pracy,

−−−−

na czas nie określony,

−−−−

w celu przygotowania zawodowego (młodociani, którzy nie ukończyli 18 lat).
Umowa o pracę gwarantuje zaliczenie stażu pracy, świadczenia z tytułu wypadku przy

pracy, wynagrodzenie za czas choroby, urlop, możliwość dokształcania się na koszt
pracodawcy, dodatkowe wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych, nagrody.

Prawa i obowiązki pracowników (osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę,

powołania, wyboru, mianowania, spółdzielczej umowy o pracę) i pracodawców określa
ustawa z dnia 25 czerwca 1974 r. Kodeks pracy. Każdy pracownik powinien szczegółowo
zapoznać się z tą ustawą, a szczególnie, gdy praca, którą podejmuje jest uciążliwa dla
zdrowia, jest pracą wykonywaną w trudnych warunkach, zakład pracuje w soboty i niedziele,
pracuje w porze nocnej, ma filie w odległym terenie.

Zatrudnienie może też nastąpić na podstawie umów cywilnoprawnych:

−−−−

umowa zlecenie,

−−−−

umowa o dzieło,

−−−−

umowa agencyjna,

−−−−

umowa o pracę nakładczą.
W Lasach Państwowych może też wystąpić jeszcze inna forma zatrudnienia:

−−−−

praca tymczasowa (o charakterze sezonowym, okresowym, doraźnym lub krótkim
terminie wykonania),

−−−−

telepraca (zatrudnienie pracownika poza siedzibą pracodawcy i porozumiewaniu się za
pomocą poczty elektronicznej, faksu i telefonu).

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Lasy Państwowe mogą zlecać wykonanie prac osobom prowadzącym działalność

gospodarczą.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Kto sprawuje zarząd nad lasami stanowiącymi własność Skarbu Państwa?

Kto może sprawować nadzór nad lasami nie będącymi własnością Skarbu Państwa?

Jakie zadania z zakresu gospodarki leśnej realizuje nadleśniczy?

Jakie zadania z zakresu gospodarki leśnej realizuje leśniczy?

Czym się zajmuje strażnik leśny?

Na jaki okres może być zawarta umowa o pracę?

Jakie uprawnienia ma pracownik zatrudniony na ,,umowę o pracę”?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeprowadź rozmowę kwalifikacyjną w sprawie zatrudnienia w Nadleśnictwie

Białowieża.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przydzielić w zespole role do odegrania: operatora kamery lub sekretarza, nadleśniczego,

kandydata do pracy,

2) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje o rekrutacji pracowników (rozdział

4.2.1),

3) przygotować c.v. oraz krótkie uzasadnienie wyboru firmy i stanowiska pracy,
4) przeprowadzić rozmowę kwalifikacyjną (rozmowę powtarzamy zamieniając się rolami),
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie – wersja filmowa lub zapisana przez sekretarza

(swoje prace prezentują wszystkie zespoły),

6) przeprowadzić dyskusję dotyczącą przebiegu rozmowy kwalifikacyjnej, zachowań

niewerbalnych oraz popełnionych błędów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−−−−

papier formatu A4, flamastry, długopis,

−−−−

poradnik dla ucznia,

−−−−

kamera, wideo.

4.2.4 Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wymienić rodzaje umów o pracę?

sporządzić swoje curriculum vitae?

przygotować się do rozmowy kwalifikacyjnej w sprawie pracy?

korzystać z różnych form przekazu przy poszukiwaniu pracy

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.

Zakładanie i prowadzenie działalności gospodarczej

4.3.1. Materiał nauczania

Szczególnym sposobem świadczenia pracy jest tzw. ,,samozatrudnienie”. Forma ta

polega na świadczeniu usług na rzecz zatrudniającego, który jest samodzielnym podmiotem
gospodarczym. Może to być osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą lub
wykonująca wolny zawód.

Aby założyć własną firmę, trzeba się zdecydować, czy prowadzimy ją indywidualnie, czy

z udziałem innych osób. Każdy sposób ma swoje wady i zalety. Prowadzenie firmy ze
wspólnikiem ma swoje plusy ze względu na większy kapitał na starcie, wspólne pokonywanie
trudności i zdobywanie doświadczenia. Jeżeli chcemy założyć jednoosobową działalność
gospodarczą to formalności są prostsze. Nie trzeba mieć wspólników, ale musimy
samodzielnie zdobywać doświadczenie. Dlatego na początku warto na przykład poszukać
instytucji czy organizacji, których celem jest pomoc takim początkującym przedsiębiorcom.
Tam można uzyskać pierwszą weryfikację naszego pomysłu, wskazówki, jak napisać biznes
plan, gdzie zdobyć fundusze na działalność i jakie formalności należy załatwić. Bardzo
przydatny jest Internet, gdyż mamy ułatwiony dostęp do przepisów prawnych
obowiązujących przedsiębiorcę, do informacji oraz przepisów branżowych np. ustawa
o lasach.

Przedsiębiorstwo jednoosobowe nie mają odrębnej osobowości prawnej. Za wszystkie

swoje zobowiązania właściciel odpowiada całym majątkiem osobistym.

Spółka – jest to zespół wspólników działających dla realizacji wspólnego celu

gospodarczego, wykładających potrzebne do tego celu środki.

Ustawa z dnia 15 września 2000r. Kodeks spółek handlowych dzieli spółki na dwie

kategorie:

−−−−

spółki osobowe (jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna),

−−−−

spółki kapitałowe (spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, akcyjna).
Każda z tych spółek została szeroko w tym kodeksie omówiona. Opisano zasady

tworzenia, organizacji, funkcjonowania, rozwiązywania, łączenia, podziału i przekształcanie
spółek handlowych.

Prowadzenie działalności gospodarczej wiąże się z koniecznością zawierania umów

z różnymi kontrahentami. Zasady postępowania w tej sprawie reguluje Kodeks cywilny.
Najbezpieczniejsze są umowy, które zostały w Kodeksie dokładnie opisane i zostały zawarte
w formie pisemnej. Przy podpisaniu umowy powinieneś wiedzieć, czy kontrahent posiada
koncesję, czy jest upoważniony do jej podpisania. Jaki charakter ma spółka.

Spółka cywilna – stanowią ją minimum dwie osoby, które zwą się wspólnikami.

Wspólnicy zawiązują spółkę ze względu na to, że większy jest kapitał udziałowy (np. wkłady
pieniężne, lokal, maszyny, wyposażenie). W umowie spółki wpisane są wkłady (i ich wycena)
każdego ze wspólników. Zyski spółki są dzielone proporcjonalnie do wkładów. Umowa
spółki jest umową cywilno-prawną i jest zawierana przed rejestracją każdego ze wspólników.
Rejestracji podlega nie spółka, ale każdy z jej wspólników, który jest wpisany w Ewidencji
Działalności Gospodarczej jako osoba prowadząca działalność gospodarczą. Spółka cywilna
ma swój odrębny REGON i NIP. Odrębny NIP oddziela dochody indywidualne i podatki od
dochodów spółki. Za zobowiązania podatkowe spółki odpowiedzialność ponoszą solidarnie
wszyscy wspólnicy. Wspólnie też podejmują decyzje.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością – spółka kapitałowa. Jest to najczęściej

występująca forma spółki prawa handlowego. Zgodnie z Kodeksem spółek handlowych,
spółka z ograniczoną odpowiedzialnością może być utworzona przez jedną albo więcej osób

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

w każdym celu prawnie dopuszczalnym, chyba że ustawa stanowi inaczej. Nie może być
zawiązana wyłącznie przez inną jednoosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością.
Opiera się na koncepcji zaangażowania kapitałowego wspólników i umożliwia pozyskiwanie
kapitału i nowych wspólników. Wspólnicy mają prawo do informacji i kontroli działalności
spółki. W spółkach o kapitale zakładowym przekraczającym 500.000 PLN i ilości
wspólników większej niż 25 jest wymóg utworzenia rady nadzorczej. Spółka wyłącza
odpowiedzialność wspólników za zobowiązania samej spółki, a wspólnicy odpowiadają
wobec wierzycieli tylko do wysokości imiennych udziałów wniesionych do spółki.
Specyficznie polskim rozwiązaniem (funkcjonującym od 1933 r.), jest możliwość
pociągnięcia do odpowiedzialności za zobowiązania spółki członków jej zarządu, jeśli nie
zgłoszą w odpowiednim terminie wniosku o upadłość spółki (przy czym możliwość ta
podlega pewnym obostrzeniom). Umowa spółki w formie aktu notarialnego. Spółka nabywa
osobowość prawną z chwilą zarejestrowania w Krajowym Rejestrze Sądowym (w rejestrze
przedsiębiorców).

Spółka akcyjna – podstawą działalności jest duży kapitał wniesiony przez akcjonariuszy.

Spółka działa na podstawie statutu spisanego w formie aktu notarialnego. Akcjonariusze nie
muszą uczestniczyć w zarządzaniu spółką i nie ponoszą odpowiedzialności za jej
zobowiązania; pobierają dywidendę z zysku.

Spółka komandytowa – przynajmniej jeden ze wspólników odpowiada całym swoim

majątkiem (komplementariusz), odpowiedzialność co najmniej jednego (komandytariusz) jest
ograniczona, na ogół do wysokości wniesionych wkładów. Umowa spółki w formie aktu
notarialnego. Spółka ta jest często stosowaną formą prowadzenia działalności gospodarczej w
sytuacji, w której jeden ze wspólników ma pomysł na działalność, a drugi pieniądze na jej
sfinansowanie. Osoba inwestująca bez obawy o majątek osobisty, ma z przedsięwzięcia zyski,
natomiast pełną odpowiedzialność wobec wierzycieli przyjmują pozostali wspólnicy,
prowadząc spółkę i ją reprezentując.

Spółka komandytowo-akcyjna – jej celem jest prowadzenie przedsiębiorstwa. Za

zobowiązania spółki wobec wierzycieli (bez ograniczenia) odpowiada co najmniej jeden
wspólnik (komplementariusz), i co najmniej jeden jest akcjonariuszem. Spółka może nabywać
kapitał przez emitowanie akcji. Umowa spółki w formie notarialnej.

Spółka jawna – podstawą działania jest praca wspólników, a nie kapitał. Jest to spółka

osobowa. Umowa spółki jawnej jest zawierana w formie pisemnej i pod rygorem
nieważności. Rozwiązanie spółki następuje w następujących przypadkach:

−−−−

wskazanych w umowie,

−−−−

jednomyślnej uchwały wszystkich wspólników o zakończeniu działalności,

−−−−

ogłoszenia upadłości spółki,

−−−−

prawomocnego orzeczenia sądu.
Każdy ze wspólników może prowadzić sprawy spółki bez dodatkowego wynagrodzenia.

Mogą one dotyczyć zwykłych czynności. Jeżeli jednak przed dokonaniem tej czynności
sprzeciwi się jej przeprowadzeniu choćby jeden z pozostałych wspólników, wymagana jest
uprzednia uchwała wspólników. Umową spółki albo późniejszą uchwałą wspólników można
powierzyć prowadzenia spraw spółki jednemu lub kilku wspólnikom. Wspólnicy uczestniczą
w zyskach i stratach na równych zasadach. Każdy wspólnik odpowiada za zobowiązania
spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz
ze spółką, z uwzględnieniem przepisu, który mówi, że wierzyciel spółki może prowadzić
egzekucję z majątku wspólnika w przypadku, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się
bezskuteczna (subsydiarna odpowiedzialność wspólnika). Każdy wspólnik ma prawo
reprezentowania spółki.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Dla powstania spółki jawnej wymagane jest wpisanie spółki do Krajowego Rejestru

Sądowego. Każdy wspólnik ma prawo i obowiązek zgłosić spółkę do rejestru. Spółka jawna
wpisywana jest do KRS jako przedsiębiorca.

Spółka partnerska – podstawą funkcjonowania jest umowa notarialna. Jest to spółka

osobowa, w której powinno być nazwisko co najmniej jednego partnera. Wspólnicy wnoszą
majątek, pracują na rzecz spółki, reprezentują ją na zewnątrz. Zakładać ją mogą tylko osoby
uprawnione do wykonywania określonych zawodów, np. lekarza, adwokata, notariusza,
księgowego, rzeczoznawcy majątkowego.

Spółka europejska (ang. European Company), zwana również: europejska spółka

akcyjna. Oficjalny skrót w całej Unii Europejskiej dla tej formy to SE. Jest odpowiednikiem
krajowej spółki europejskiej. Podlega rejestracji w rejestrze handlowym tego państwa,
w którym znajduje się jej statutowa siedziba (w Polsce w Krajowym Rejestrze Sądowym,
KRS) i ogłoszona w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej. Spółka ta uregulowana jest w
prawie europejskim przepisami rozporządzenia Nr 2157/2001/WE z dnia 8 października 2001
r. w sprawie statutu spółki europejskiej (SE) (Dz. Urz. WE L 294 z 10.11.2001) oraz
dyrektywy 2001/86/WE z dnia 8 października 2001 r. uzupełniającej statut spółki europejskiej
w odniesieniu do zaangażowania pracowników (Dz. Urz. WE L 294 z 10.11.2001) oraz
późniejsze zmiany tych dokumentów. W Polsce sprawy spółki europejskiej reguluje ustawa
polska z dnia 4 marca 2005r. o europejskim zgrupowaniu interesów gospodarczych i spółce
europejskiej (Dz. U. Nr 62, poz. 551).
Kapitał zakładowy spółki musi wynosić minimum 120 000 euro
Procedura zakładania spółki

Już wiesz, jaką działalność chcesz prowadzić i kim chcesz być na rynku pracy.

Przeprowadziłeś też rozpoznanie i analizę rynku. Teraz zaplanuj czynności niezbędne do
rejestracji przedsiębiorstwa. Ustal adresy instytucji: Urzędu Gminy (miasta), Urzędu
Statystycznego, Urzędu Skarbowego oraz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, w których
załatwisz niezbędne formalności.

Rejestracja działalności gospodarczej odbywa się w oparciu o:

−−−−

ustawę z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. z 2004r. nr
173, poz. 1807 z późn. zm.). Określa ona warunki podejmowania i wykonywania
działalności gospodarczej przez osoby fizyczne na terenie Rzeczypospolitej Polskiej.

−−−−

ustawę z dnia 20 sierpnia 1977 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz.U. z 2001 Nr 17,
poz. 209 z późn. zm.).
Rejestracja działalności gospodarczej obejmuje następujące czynności:

1. złożenie wniosku o wpis do ewidencji w urzędzie gminy (miasta) lub wpisu do

Krajowego Rejestru Sądowego,

2. dokonanie wpisu do krajowego rejestru podmiotów gospodarki narodowej i otrzymanie

numeru REGON,

3. otrzymanie numeru identyfikacji podatkowej (NIP) oraz wybór formy opodatkowania,
4. otwarcie rachunku bankowego,
5. złożenie deklaracji w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych,
6. zlecenie wykonania pieczątki firmowej.

Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą podlegają wpisowi do Ewidencji

Działalności Gospodarczej bądź do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego
(KRS).

Pierwszą czynnością jest wpis do ewidencji. Prowadzi go urząd miasta lub gminy. Tam

wypełniamy wniosek, w którym zamieszczamy swoje dane osobowe, podajemy rodzaj
działalności według numerów Polskiej Klasyfikacji Działalności, miejsce prowadzenia
działalności i datę jej rozpoczęcia.. Na początek wskazane jest wpisanie więcej możliwych

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

form działalności, gdyż każda następna zmiana wiąże się z nowym wnioskiem i dodatkową
opłatą. Na wpis czekamy do 2 tygodni. Zarejestrowanie działalności jest odpłatne.

Krajowy Rejestr Sądowy jest bazą danych składającą się z trzech osobnych rejestrów:

−−−−

rejestru przedsiębiorców,

−−−−

rejestru stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz
publicznych zakładów opieki społecznej,

−−−−

rejestru dłużników niewypłacalnych (RDN) – stanowi źródło wiedzy o zadłużonych
osobach fizycznych, z którymi prowadzenie wspólnych interesów może się wiązać
z podwyższonym ryzykiem.
Wpis do Rejestru Przedsiębiorców jest dokonywany na wniosek zainteresowanej osoby.

Wniosek o wpis do Rejestru składa się na urzędowym formularzu. Generalnie rejestr
funkcjonuje od 1 stycznia 2001 roku. (Na stronie Krajowego Rejestru Sądowego znajdują się
wszystkie formularze wniosków wraz z ich załącznikami: − link do strony KRS).
Po otrzymaniu wpisu do ewidencji działalności gospodarczej udajemy się do Wojewódzkiego
Urzędu Statystycznego. Tam, po wypełnieniu wniosku i przedłożeniu ksero dokumentu
o rejestracji działalności gospodarczej dostajemy numer REGON. Czynność ta jest bezpłatna
i można ją załatwić w ciągu jednego dnia.

Przedsiębiorcy mogą uzyskać REGON poprzez wydziały Krajowego Rejestru Sądowego.

Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej umożliwia złożenie wraz
z wnioskiem o wpis do Krajowego Rejestru Sądowego, również wniosku RG-1 o pierwszy
wpis do rejestru podmiotów gospodarki narodowej REGON. (Wzór wniosku RG-1 jest
zamieszczony na stronie internetowej GUS www.stat.gov.pl pod hasłem: „rejestry” →
REGON).

Trzecią instytucja jest urząd skarbowy, właściwy dla miejsca zamieszkania. Należy tam

się zgłosić z wpisem do ewidencji działalności gospodarczej i REGON-em.
Osoba prowadząca działalność jednoosobowo, wypełnia druk NIP-1, ale wcześniejszy NIP
pozostaje niezmieniony. W przypadku spółki – wypełniamy inne formularze i otrzymujemy
nowy NIP. W urzędzie skarbowym wybieramy formę opodatkowania. Można rozliczać się na
podstawie:

−−−−

karty podatkowej,

−−−−

książki przychodów i rozchodów,

−−−−

ryczałtu od przychodu,

−−−−

podatek liniowy, który wynosi 19% od dochodu.

Karta podatkowa jest najprostszą formą opodatkowania, dla wybranej drobnej działalności
gospodarczej np. handlowej, usługowej. Opłata wtedy jest stała, a jej wysokość nie zależy od
dochodu, a od miasta lub gminy w której działa firma. Płacimy stałą kwotę co miesiąc, bez
konieczności prowadzenia ewidencji.

Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych jest też uproszczoną formą opodatkowania.

Podatek płacimy od uzyskanego przychodu według określonej stawki 3%, 5%, 8,5%, 17%,
20% w zależności od rodzaju prowadzonej działalności. Niektóre rodzaje działalności są
z ryczałtu wyłączone. Np. ryczałtowcem nie może być osoba, która prowadzi aptekę,
lombard, wytwarza wyroby objęte akcyzą. Ta forma opodatkowania wymaga prowadzenia
ewidencji przychodów. Ponadto występuje jeszcze podatek VAT. Płacą je wszystkie osoby,
które handlują papierosami, alkoholem, metalami szlachetnymi, lekami. Płatnikiem VAT jest
osoba, która w danym roku przekroczy 20 tys. euro obrotu, lub 10 tys. euro jeśli rozpocznie
działalność w ciągu roku (np. w czerwcu).

Kolejnym etapem rejestrowania działalności gospodarczej jest otwarcie rachunku

bankowego dla firmy. Do założenia rachunku bankowego z jednej strony obliguje ustawa –
Prawo o działalności gospodarczej. Z drugiej – ułatwi Ci on dokonywanie bezgotówkowych
operacji finansowych z kontrahentami i jednostkami publiczno-prawnymi, w tym z urzędem

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

skarbowym i ZUS. Poza tym ustawowo każdy przedsiębiorca ma obowiązek prowadzenia
operacji finansowych za pośrednictwem banku, gdy jednorazowa wartość transakcji z innym
partnerem biznesowym przekroczy równowartość 15 tys. euro.

Do banku udajemy się z:

−−−−

dowodem osobistym,

−−−−

zaświadczeniem o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej,

−−−−

REGON-em,

−−−−

NIP-em, jeśli już w tym momencie go mamy.
Ostatnia formalność to wizyta w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych. Obowiązek

ubezpieczenia powstaje w ciągu 7 dni od dnia faktycznego rozpoczęcia działalności
gospodarczej. W praktyce oznacza to datę rejestracji w Urzędzie Skarbowym. Obowiązkowo
podlegasz ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu i zdrowotnemu,
a dobrowolnie chorobowemu.

W Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych należy wypełnić dwa formularze:

−−−−

ZUS ZUA − Zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych oraz

−−−−

ZUS ZFA − Zgłoszenie płatnika składek – osoby fizycznej.
Należy pamiętać, że bardzo ważne są terminy składania sprawozdań i wypełnienia

druków. Składki płacimy terminowo. Systematycznie wypełniamy druki dotyczące zmian
w wymiarze składek i druki wskazane przez Urząd. Terminowo musimy składać
sprawozdania. Spóźnienia, zwłaszcza w Urzędzie Skarbowym, kończą to dość dużą karą
pieniężną.

Wszelka dokumentacja z Urzędem Skarbowym i ZUS-em powinna być przechowywana

przez 10 lat.

Jeżeli w swojej firmie masz zamiar zatrudniać ludzi, obowiązkowo musisz przejść

okresowe szkolenie dla pracodawców i innych osób kierujących pracownikami (ważne 5 lat).
Ponadto powinieneś zapoznać się z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27
lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr
180, poz. 1860 z późn. zm.), gdyż jesteś zobowiązany do szkolenia pracowników.

Firma, która zatrudnia ludzi, oprócz wyżej wymienionych formalności, ma obowiązek

zarejestrowania się w Państwowej Inspekcji Pracy. Instytucja ta udzieli również fachowych
porad prawnych związanych z zatrudnieniem pracowników i spraw wynikających z Kodeksu
Pracy. Jeżeli działalność gospodarcza wymaga koncesji (np. ochrona osób i mienia), licencji
(w oparciu o przepisy o transporcie drogowym i kolejowym), zezwolenia (na podstawie
ustawy – Prawo atomowe) albo wpisu do rejestru działalności regulowanej innymi
przepisami, występujemy z wnioskiem do właściwego urzędu. Np. działalność oświatowa
powinna być zarejestrowana również w urzędzie miasta lub gminy we właściwym wydziale
ds. edukacji, wypoczynek dzieci i młodzieży − w kuratoriach oświaty. Zobowiązuje do tego
ustawa o systemie oświaty z dnia 7 września 1991 r. (Dz. U. z 2004r. Nr 256, poz.2572
z późn. zm).
Jeżeli działalność ma związek z gastronomią, należy zgłosić się do SANEPID-u. Prawidłowe
rozliczenie się z podatku bez dokładnego zapoznania się z przepisami nie jest możliwe.
Błędne obliczenia podatkowe, nieterminowe składanie sprawozdań do Urzędu Skarbowego
może skończyć się karą pieniężną. Należy też wiedzieć, że osoby prowadzące działalność
gospodarczą mogą korzystać, przy pewnych warunkach, z ulg podatkowych.

Przed podjęciem decyzji o założeniu własnej firmy należy rozważyć następujące

problemy:

−−−−

forma organizacyjno-prawna,

−−−−

rodzaj działalności gospodarczej,

−−−−

konkurencja i możliwości wejścia na rynek,

−−−−

obszar działania,

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−−−−

lokalizacja,

−−−−

środki finansowe na organizację, uruchomienie i początkową działalność,

−−−−

konieczne zatrudnienie,

−−−−

wielkość i strukturę produkcji czy usług,

−−−−

rodzaj promocji i reklamy itp.
Do umów cywilno-prawnych często stosowanych przez osoby prowadzące indywidualną

działalność gospodarczą należą umowy: najmu, sprzedaży, pożyczki, akwizycji, komisu,
użyczenia.

Aktualne przepisy dotyczące prowadzenia działalności znajdziesz na stronie internetowej

Ministerstwa Finansów ( www.mf.gov.pl) raz sejmu (www.sejm.gov.pl/prawo).

Przepisy prawne, regulujące omawiane zagadnienia:

−−−−

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy,

−−−−

Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych,

−−−−

Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej,

−−−−

Ustawa z dnia 18 września 2001 r. o ułatwieniu zatrudniania absolwentów szkół,

−−−−

Ustawa z dnia 10 października o minimalnym wynagrodzeniu za pracę,

−−−−

Ustawa z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnianiu i przeciwdziałaniu bezrobociu,

−−−−

Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych,

−−−−

Ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jak scharakteryzujesz spółki osobowe?
2. Jakie scharakteryzujesz spółki kapitałowe?
3. Które z opisanych spółek powinny być zarejestrowane w Krajowym Rejestrze Sądowym?
4. Które z opisanych spółek wymagają zawarcia między wspólnikami umowy notarialnej?
5. Z jakimi umowami cywilnoprawnymi możesz się spotkać?
6. Jakie rodzaje podatku dochodowego mogą płacić osoby prowadzące działalność

gospodarczą?

7. Jakie czynności należy obowiązkowo wykonać przed rozpoczęciem samodzielnej

działalności gospodarczej?

8. Jakie czynniki powinny decydować o wyborze formy organizacyjno-prawnej własnej

firmy?

9. Jakie czynniki należy wziąć pod uwagę przy zakładaniu własnej firmy?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Pan X chce rozpocząć indywidualną działalność gospodarczą. Zamierza prowadzić

działalność usługową z zakresu usług pielęgnacyjnych oraz ochrony lasów przed
szkodnikami. Działalność ma być prowadzona na terenie województwa podlaskiego,
mazowieckiego i lubelskiego. Zleceniodawcami będą osoby indywidualne i firmy państwowe.
Wypełnij stosowne dokumenty do zarejestrowania firmy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wynotować z materiału nauczania rodzaje dokumentów koniecznych do zarejestrowania
działalności gospodarczej,

wybrać, konieczne do rejestracji firmy, druki w wersji papierowej lub elektronicznej,

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

uzyskać akceptację nauczyciela dotyczącą właściwego wyboru druków,

czytelnym pismem wypełnić druki,

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

wykonać korektę błędów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−−−−

druki zgłoszenia działalności w wersji papierowej i elektronicznej,

−−−−

komputer z drukarką,

−−−−

kartka papieru, zeszyt,

−−−−

długopis, ołówek.

Ćwiczenie 2

Pan Y jest właścicielem firmy handlowej prowadzącej sprzedaż produktów leśnych.

Zatrudnia 1 pracownika na umowę o pracę. W okresie przedświątecznym, na soboty
i niedziele chce zatrudnić do pomocy 2 studentów. Do zakresu ich pracy będzie należała
dostawa towarów z magazynu i pakowanie zakupionego towaru. Przygotuj dla nich stosowne
umowy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

na podstawie materiału nauczania, kodeksu spółek handlowych, wzorów dokumentów
ustalić rodzaj umowy, jaką należy przygotować dla studentów,

przygotować treść umowy,

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

uzupełnić treść umowy, wykonać korektę błędów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−−−−

kodeks spółek handlowych,

−−−−

wzory dokumentów i pism w obrocie gospodarczym,

−−−−

komputer z drukarką lub maszyna do pisania,

−−−−

arkusze papieru formatu A4,

−−−−

długopis, ołówek.

Ćwiczenie 3

Pani Z prowadzi indywidualną działalność oświatową. W ofercie są seminaria i zajęcia

dydaktyczne dla młodzieży ze szkoły podstawowej i gimnazjalnej z zakresu ekologii oraz
fauny i flory Puszczy Białowieskiej. Część zajęć prowadzi w odległych miejscowościach,
a dojazd i powrót zajmuje dużo czasu. Wtedy jest konieczny samochód. Może go wypożyczać
od znajomego lub w Komisie. Przygotuj umowę (odpłatnie i bezpłatnie) wypożyczenia
samochodu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

na podstawie materiału nauczania, kodeksu spółek handlowych, wzorów dokumentów
ustalić rodzaj umowy, jaką przygotujesz dla Pani Z,

przygotować treść umowy,

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

uzupełnić treść umowy, wykonać korektę błędów.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−−−−

kodeks spółek handlowych,

−−−−

wzory dokumentów i pism w obrocie gospodarczym,

−−−−

komputer z drukarką lub maszyna do pisania,

−−−−

arkusze papieru formatu A4

−−−−

długopis, ołówek.

Ćwiczenie 4

Trzech absolwentów posiadających zawód technika leśnika chce założyć spółkę cywilną

Przygotuj projekt umowy spółki cywilnej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w poradniku informacje o spółce cywilnej,

odszukać w materiałach dydaktycznych lub Internecie wzory umowy spółki cywilnej,

przygotować treść umowy spółki cywilnej,

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

uzupełnić treść umowy, dokonać korekty błędów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−−−−

kodeks spółek handlowych,

−−−−

wzory dokumentów w obrocie gospodarczym,

−−−−

komputer z drukarką lub maszyna do pisania,

−−−−

arkusze papieru formatu A4

−−−−

długopis, ołówek.

Ćwiczenie 5

Przy pomocy pytań zawartych w poniższej tabeli przeanalizuj słabe i mocne strony

różnych form prowadzenia działalności gospodarczej.

Atuty

Słabości

III

Szanse

Które z naszych mocnych
stron

pozwalają

wykorzystanie możliwości?

Które z naszych słabych
stron

nie

pozwalają

wykorzystać szans (okazji)?

Zagrożenie

Które

mocnych

stron

umożliwiają

uniknięcie

zagrożeń?

Które ze słabych stron
przeszkadzają w unikaniu
zagrożeń?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać informacje o analizie mocnych i słabych stron w przedsiębiorstwie (SWOT),

Nasze

przedsiębiorstwo

Otoczenie

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

odszukać w materiałach dydaktycznych lub Internecie informacje na temat otoczenia
różnych form działalności gospodarczej,

wpisać w odpowiednie miejsce do tabeli uzyskane z powyższych źródeł informacje,

analizę rozpocząć od poszukiwania szans i atutów, natomiast zagrożenia i słabości należy
zidentyfikować, jednak nie poszukiwać usilnie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−−−−

materiały dydaktyczne,

−−−−

arkusze papieru formatu A4,

−−−−

długopis, ołówek, linijka.

4.3.4 Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wymienić źródła prawa dotyczącego prowadzenie działalności
gospodarczej?

wymienić rodzaje umów o pracę?

wymienić zasady opodatkowania osób prowadzących indywidualną
działalność gospodarczą?

sporządzić umowę o dzieło?

sporządzić umowę spółki cywilnej?

sporządzić umowę o najem czy użyczenie?

wykonać analizę SWOT prowadzonej działalności?

korzystać z wykładni prawa i literatury specjalistycznej przy
rozwiązywaniu problemów związanych z działalnością gospodarczą?

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Rachunkowość działalności gospodarczej

4.4.1. Materiał nauczania

Podstawy rachunkowości

Rachunkowość

jest

systemem

ciągłego

czasie

ujmowania,

grupowania,

ewidencjonowania, prezentowania i interpretowania, wyrażonych w pieniądzu informacji

o majątku przedsiębiorstwa i zmianach w nim zachodzących. Podstawowym celem
rachunkowości jest opracowywanie i dostarczanie informacji o składnikach majątku

i działalności gospodarczej prowadzonej przez jednostkę. Rachunkowości stawia się
następujące zadania:
1.

Dostarczenie danych przydatnych dla samej jednostki do zarządzania nią,

Obiektywne informowanie zewnętrznych użytkowników (inwestorów, pożyczkodawców,
wierzycieli, agend rządowych, pracowników i ich związków oraz społeczeństwa)

o stanie jednostki,

Ochrona interesów jednostki (w tym jej mienia).
W celu realizacji tych zadań niezbędne jest określenie warunków i zasad, które powinny

być przestrzegane przy jej prowadzeniu. Do najważniejszych z nich należą:
1.

Wiarygodność (rzetelność tj. zgodność z prawdą materialną i prawidłowość tj. zgodność

z przepisami) przedstawianych danych liczbowych,

Ciągłość

stosowanych

sposobów

ujmowania,

kwalifikowania

(grupowania)

i przedstawiania danych, zapewniająca możliwość sensownego porównywania ze sobą
danych za poszczególne okresy i w stosunku do zamierzeń (planu, budżetu).
Rachunkowość finansowa charakteryzuje się w szczególności następującymi

cechami:
1.

Jej informacje są przeznaczone przede wszystkim dla odbiorców zewnętrznych
(otoczenia jednostki gospodarczej),

Jest prowadzona głównie wartościowo (w jednostkach pieniężnych),

Dokumentacja, wycena i ewidencja muszą spełniać wymagania określone w regulacjach
prawnych,

Obowiązuje zasada podwójnego zapisu,

Urządzenia ewidencyjne są prowadzone zgodnie z zakładowym planem kont,

a zewnętrzne sprawozdania finansowe są sporządzone według zasad i wzorów
określonych przepisami,

Dane liczbowe i informacje dotyczą przeszłości,

Ewidencję i informację cechuje dokładność, rzetelność i sprawdzalność,

Jest wymagane przestrzeganie zasady ciągłości,

W ewidencji i sprawozdawczości obowiązuje podział czasowy, zwłaszcza na miesiące

i rok obrotowy.

Zgodnie z ustawą o rachunkowości zakres przedmiotowy rachunkowości finansowej

obejmuje:
1.

Obowiązujące zasady (polityka) rachunkowości, na które składają się przyjęte przez
jednostkę rozwiązania dotyczące w szczególności: określenia roku obrotowego

i wchodzących w jego skład okresów sprawozdawczych; metod wyceny aktywów

i pasywów oraz ustalenie wyniku finansowego w zakresie, w jakim ustawa pozostawia
jednostce prawo wyboru; sposobu prowadzenia ksiąg rachunkowych (zakładowy plan
kont, wykaz ksiąg rachunkowych, opis systemu przetwarzania danych,

Prowadzenie ksiąg rachunkowych, na podstawie dowodów księgowych, ujmujących
zapisy zdarzeń w porządku chronologicznym i systematycznym,

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Okresowe ustalanie i sprawdzanie w drodze inwentaryzacji rzeczywistego stanu aktywów
i pasywów,

Wycenę aktywów i pasywów oraz ustalanie wyniku finansowego,

Sporządzanie sprawozdań finansowych,

Gromadzenie i przechowywanie opisu przyjętych zasad rachunkowości, ksiąg
rachunkowych, dokumentów inwentaryzacyjnych i sprawozdań finansowych,

Badanie i ogłaszanie sprawozdań finansowych w przypadkach określonych ustawą.
Rachunkowość muszą prowadzić wszystkie jednostki gospodarcze, w tym spółki

handlowe w organizacji (a także banki, zakłady ubezpieczeniowe, jednostki budżetowe oraz
inne jednostki, jeżeli otrzymują na realizację zadań dotacje lub subwencje z budżetu państwa,
gminy lub funduszy celowych), poza osobami fizycznymi i spółkami cywilnymi osób
fizycznych osiągających przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji
finansowych za poprzedni rok obrotowy poniżej 800000 euro.

Majątek podmiotów gospodarczych i źródła jego pochodzenia
Każda jednostka gospodarcza w celu prowadzenia działalności gospodarczej,

produkcyjnej, handlowej czy usługowej musi być wyposażona w odpowiednie zasoby
majątkowe, czyli aktywa.

Aktywa są to kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej

wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do
jednostki korzyści ekonomicznych. Ze względu na czas, w którym przedsiębiorstwo będzie
osiągało korzyści ekonomiczne z określonych aktywów można je podzielić na:

−−−−

aktywa trwałe,

−−−−

aktywa obrotowe.
Aktywa trwałe to składniki, które są trwale związane z jednostką. Trwałość ich wyraża

się tym, że zużywają się one stopniowo i są wykorzystywane przez długi czas. Jednostka
osiąga korzyści ekonomiczne z tych zasobów w okresie dłuższym niż jeden rok.

Aktywa obrotowe to składniki, które są nietrwale związane z jednostką. Korzyści

ekonomiczne osiągane z tych aktywów realizowane są w okresie krótszym niż jeden rok.

W strukturze aktywów trwałych wyróżnia się:

−−−−

wartości niematerialne i prawne,

−−−−

rzeczowe aktywa trwałe (środki trwałe, środki trwałe w budowie),

−−−−

należności długoterminowe,

−−−−

inwestycje długoterminowe.
Wartości niematerialne i prawne są to nabyte przez jednostkę, zaliczane do aktywów

trwałych, prawa majątkowe spełniające następujące warunki:

−−−−

zostały nabyte przez jednostkę i nadają się do gospodarczego wykorzystania,

−−−−

przewidywany okres ich wykorzystania jest dłuższy niż rok,

−−−−

przeznaczone są do wykorzystania na własne potrzeby jednostki.
Do wartości niematerialnych i prawnych zalicza się:

Koszty zakończonych prac rozwojowych, prowadzonych przez jednostkę na własne
potrzeby, poniesione przez jednostkę przed podjęciem produkcji nowych wyrobów lub
zastosowaniu nowej technologii pod warunkiem, że zakończyły się wynikiem
pozytywnym, tzn. że w efekcie tych prac będą produkowane nowe wyroby lub będzie
stosowana nowa technologia produkcji.

Nabytą wartość firmy, stanowiącą różnicę między ceną nabycia określonej jednostki lub
zorganizowanej jej części, a niższą od niej wartością godziwą przejętych aktywów netto.

Autorskie prawa majątkowe, w tym np. programy komputerowe, prawa pokrewne,
licencje, koncesje.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów zdobniczych

i użytkowych.

Know-how (wartość stanowiąca równowartość uzyskanych przez jednostkę informacji
związanych z wiedzą w dziedzinie przemysłowej, handlowej, naukowej, organizacyjnej,
np. nabyte na podstawie umowy licencyjnej istotne informacje o charakterze poufnym
dotyczące sposobu wytwarzania wyrobu gotowego).
Środki trwałe są to rzeczowe aktywa trwałe, spełniające następujące warunki:

−−−−

przewidywany okres ich użytkowania jest dłuższy niż rok,

−−−−

są kompletne, zdatne do użytku,

−−−−

przeznaczone są do wykorzystania na własne potrzeby jednostki.
Obejmują one m.in.:

Nieruchomości, w tym grunty własne, prawo wieczystego użytkowania gruntów,
budynki, budowle, lokale, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego,
spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego,

Maszyny i urządzenia,

Środki transportu,

Ulepszenia w obcych środkach trwałych,

Inwentarz żywy,

Inne przedmioty trwałego użytku.
Należności długoterminowe obejmują tę grupę należności, które staną się wymagalne po

12 miesiącach od dnia bilansowego, tzn. których termin spłaty przypada w okresie dłuższym
niż jeden rok, licząc od dnia bilansowego.

Inwestycje długoterminowe to aktywa trwałe nabyte w celu osiągnięcia korzyści

ekonomicznych, wynikających z przyrostu wartości tych aktywów, uzyskania z nich
przychodów w formie odsetek, dywidend (udziałów w zyskach) lub innych pożytków.

Obejmują one m.in.:

−−−−

nieruchomości i wartości niematerialne i prawne inwestycyjne,

−−−−

długoterminowe aktywa finansowe,

−−−−

inne długoterminowe aktywa finansowe.
Nieruchomości i wartości niematerialne i prawne inwestycyjne to zasoby majątkowe

spełniające następujące warunki:
1.

Zostały nabyte z zamiarem uzyskania w przyszłości korzyści ekonomicznych
wynikających z przyrostu ich wartości, czyli nabyte w celu lokaty kapitału,

Nie są używane do prowadzenia bieżącej działalności operacyjnej jednostki.
Do długoterminowych aktywów finansowych zalicza się:

Udziały i akcje nabyte w innych jednostkach,

Nabyte inne papiery wartościowe (obligacje, bony skarbowe) stanowiące trwałą lokatę
kapitału o terminie wykupu lub przeznaczone do zbycia w okresie przekraczającym jeden
rok,

Udzielone pożyczki innym jednostkom na okres dłuższy niż jeden rok.
Inne długoterminowe aktywa finansowe to weksle o terminie wykupu dłuższym niż jeden

rok, lokaty bankowe założone na okres dłuższy niż jeden rok.

W strukturze aktywów obrotowych wyróżnia się:

−−−−

zapasy,

−−−−

należności krótkoterminowe,

−−−−

inwestycje krótkoterminowe.
Zapasy to rzeczowe składniki majątku obrotowego, do których zalicza się zapasy

materiałów, produktów pracy i towarów.

Materiały służą na ogół do jednorazowego zużycia, które następuje w jednym cyklu

produkcyjnym, i przenoszą one swoją wartość na wytwarzane produkty.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Materiały z punktu widzenia celu zużycia dzielimy na:

Materiały podstawowe – używane do wytworzenia produktów bezpośrednio w produkcji
(przekują tym produktom swoją istotę),

Materiały pomocnicze – nadają produktom pożądane właściwości, przyśpieszają,
ułatwiają proces produkcji, służą do konserwacji maszyn i urządzeń, utrzymania
czystości,

Paliwa i smary – służą celom technologicznym, energetycznym lub gospodarczym,

Części zapasowe do maszyn, urządzeń i środków transportu – części zużywane w czasie
remontów środków trwałych,

Opakowania – materiały jednorazowego lub wielokrotnego użytku, przeznaczone do
pakowania wyrobów, służą do ich przewozu i magazynowania, mają chronić je przed
zepsuciem, zniszczeniem lub zanieczyszczeniem,

Odpady – materiały niepełnowartościowe, resztki uzyskane z produkcji, budowy lub
rozbiórki środków trwałych, które na ogół nie nadają się do wykorzystania i są
sprzedawane.
W wyniku prowadzonej działalności gospodarczej jednostek powstają produkty pracy.

Produkty pracy w zależności od stopnia zaawansowania produkcji dzielimy na:

−−−−

wyroby gotowe,

−−−−

produkcję niezakończoną – produkcję w toku, półprodukty (półfabrykaty),

−−−−

roboty budowlano-montażowe,

−−−−

usługi.
Wyroby gotowe – to produkty wytworzone przez jednostkę, niepodlegające dalszej

obróbce, odpowiadające określonym normom technicznym, jakościowym, przeznaczone do
sprzedaży odbiorcom zewnętrznym, stanowiące przedmiot magazynowania.

Produkcja w toku – to produkty pracy znajdujące się w procesie produkcyjnym, nie

podlegającym magazynowaniu.

Półfabrykaty – to produkty pracy stanowiące przedmiot magazynowania, których proces

produkcyjny w danej jednostce został zakończony, ale będą one podlegać dalszej obróbce

w tej samej lub innej firmie.

Roboty budowlano-montażowe – to produkty pracy niepodlegające magazynowaniu,

wykonywane przez jednostki wykonawstwa budowlanego.

Usługi – świadczone przez jednostki prowadzące działalność usługową, np. transportową.
Towary są to rzeczowe składniki aktywów obrotowych zakupione bezpośrednio od

producentów krajowych i z własnej produkcji lub z importu i innych źródeł w celu dalszej
odsprzedaży przez jednostki handlu hurtowego, detalicznego lub punkty skupu.

Należności krótkoterminowe obejmują ogół należności z tytułu dostaw wyrobów,

towarów i usług oraz tę grupę należności, które są wymagalne w ciągu 12 miesięcy od dnia
bilansowego.

Do inwestycji krótkoterminowych zalicza się głównie krótkoterminowe aktywa

finansowe tj. składniki majątku, które będą w posiadaniu jednostki przez okres krótszy niż
12 miesięcy od dnia bilansowego, a w szczególności:
1.

Akcje i inne papiery wartościowe przeznaczone do sprzedaży,

Udzielone innym jednostkom pożyczki,

Środki pieniężne ulokowane na terminowych rachunkach bankowych,

Środki pieniężne, którymi w danej chwili może dysponować jednostka (np. gotówka

w kasie),

Inne środki pieniężne (np. czeki i weksle obce).

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Środki pieniężne i inne aktywa pieniężne występują w postaci:

Krajowych środków płatniczych, tj. pieniędzy w walucie krajowej oraz pełniących
funkcję płatniczą czeków, weksli, akredytywy, przekazów i innych dokumentów
bankowych i finansowych płatnych w walucie polskiej,

Walut obcych – są to pieniądze niebędące w kraju krajowym środkiem płatniczym oraz
międzynarodowe jednostki rozrachunkowe,

Dewiz – to pełniące funkcję płatniczą weksle, czeki, akredytywy, przekazy i inne
dokumenty bankowe i finansowe płatne w walutach obcych,

Innych aktywów finansowych, tj. naliczonych odsetek od aktywów finansowych, jeżeli
aktywa te są płatne lub wymagalne w ciągu trzech miesięcy od dnia ich otrzymania,
wystawienia, nabycia lub założenia lokaty.
Kapitały (fundusze) to źródła finansowania aktywów trwałych i obrotowych jednostki.

Wskazują „kto” wyposażył jednostkę gospodarczą w odpowiednie środki. Odpowiednio do
tego źródła pochodzenia środków gospodarczych dzieli się na kapitały (fundusze) własne

i zobowiązania. Podział kapitałów dokonywany jest zgodnie z zasadami określonymi
przepisami prawa, postanowieniami statutu lub umowy o utworzeniu jednostki.

Kapitały (fundusze) własne mogą być:

Powierzone (podstawowe) – wniesione w formie pieniężnej lub niepieniężnej przez
założyciela (założycieli) jednostki; przedmiotem wkładu niepieniężnego mogą być:
składniki majątku obrotowego (np. materiały, towary, wyroby gotowe), środki trwałe

(w tym prawo wieczystego użytkowania gruntu), prawa majątkowe (np. prawo do znaku
towarowego, licencje), papiery wartościowe (np. obligacje),

Samofinansowania – pochodzą z wygospodarowanego zysku (kapitalizacji zysku czyli
przeniesienia jego części na rozwój jednostki),

Pozostałe kapitały (fundusze) – specjalne, z aktualizacji wyceny.

Tabela 1. Nazwy kapitałów (funduszy) w zależności od rodzaju jednostki

Forma

prawna

jednostki

Spółka
akcyjna

Spółka

ograniczoną
odpowiedzialnością

Spółka jawna,
komandytowa,
partnerska,
cywilna, osoba
fizyczna

Przedsiębiorstwo
państwowe

Spółdzieln
ia

Powierzone

Kapitał
akcyjny
(zakładowy)

Kapitał udziałowy
(zakładowy)

Kapitał
wspólników

Fundusz
założycielski

Fundusz
udziałowy

Samofinansowania Kapitał

zapasowy
Kapitał
rezerwowy

Kapitał zapasowy
Kapitał rezerwowy

Fundusz
przedsiębiorstwa

Fundusz
zasobowy

Pozostałe

Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych
Fundusz (kapitał) z aktualizacji wyceny

Wynik finansowy to wyrażony w mierniku pieniężnym końcowy efekt działalności

gospodarczej jednostki osiągnięty za dany okres. Wynik może być:

−−−−

dodatni – wówczas określa się go mianem zysku,

−−−−

ujemny – wówczas określa się go mianem straty.
Źródłem pochodzenia wszystkich pozostałych środków gospodarczych są szeroko

rozumiane zobowiązania. Zobowiązanie – to wynikający, najczęściej z przepisów prawa,
obowiązek jednostki do wykonania świadczenia pieniężnego lub w naturze, o wiarygodnie
określonej wartości, co spowoduje w przyszłości wykorzystanie aktywów jednostki. Do
zobowiązań zalicza się pożyczki i kredyty bankowe, zobowiązania wobec dostawców oraz
innych jednostek, a także rezerwy na przyszłe zobowiązania.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Pożyczki i kredyty bankowe są zobowiązaniem z tytułu pożyczonych przez jednostkę

środków pieniężnych, dzielą się one na:

−−−−

kredyty i pożyczki długoterminowe, o okresie spłaty dłuższym niż rok,

−−−−

kredyty i pożyczki krótkoterminowe, o okresie spłaty krótszym niż rok.
Zobowiązania wobec dostawców powstają na skutek przejściowego nieuregulowania

dostawcom ich należności za dostarczone przez nich materiały, towary i usługi.

Do innych zobowiązań zalicza się m.in. zobowiązania wobec urzędów skarbowych

z tytułu podatków, zobowiązania wobec zakładu ubezpieczeń społecznych z tytułu
naliczonych składek ubezpieczenia społecznego, zobowiązania wobec pracowników z tytułu
niewypłaconych wynagrodzeń itp.

Rezerwa na przyszłe zobowiązania – szczególny rodzaj zobowiązań, kiedy to istnieje

duże prawdopodobieństwo powstania obowiązku wykonania świadczenia, którego kwotę
można wiarygodnie określić (np. przyszłe zobowiązania z tytułu napraw gwarancyjnych).
Bilans majątkowy

Bilans stanowi syntetyczne, dwustronne, wartościowe zestawienie składników majątku

i źródeł jego finansowania, sporządzone na określony dzień (moment bilansowy)

i w określonej formie.

Podstawą sporządzenia bilansu są dane ewidencji księgowej. Zgodnie z zasadą

równowagi bilansowej, wykazuje się w aktywach stan majątkowy, a w pasywach stan źródeł
jego finansowania według sald odpowiednich kont bilansowych.

Wymogi formalne dotyczące sporządzania bilansu obejmują w szczególności:

Wyodrębnienie pozycji aktywów i pozycji pasywów,

Zestawienie bilansu według obowiązującego wzoru,

Łączenie odpowiednich pozycji aktywów i pasywów w grupy o zbliżonej treści
ekonomiczno-finansowej,

Prezentację danych liczbowych z odpowiednią szczegółowością, zapewniającą jasność

i zrozumiałość informacji bilansowej,

Rzetelność (prawdziwość), oznaczającą zgodność z rzeczywistością po zweryfikowaniu
zapisów księgowych za pomocą inwentaryzacji i wyceny składników aktywów według
obowiązujących przepisów,

Przestrzeganie obowiązującej daty (dnia bilansowego),

Zachowanie ciągłości bilansowej, która zapewnia identyczność danych na początek
okresu z danymi na koniec okresu poprzedniego.

Dowody księgowe

Podstawą dokonywania zapisów w rachunkowości są dokumenty księgowe. Powstają one

w wyniku realizacji umów sprzedaży, zakupu itp. zawieranych przez jednostkę gospodarczą

z innymi podmiotami (np. bankami – o kredyt, osobami fizycznymi – o pracę) lub
wydawanych dyspozycji dotyczących rozchodu i przychodu określonych środków (np.
środków pieniężnych, materiałów).

Ogół dokumentów, jakimi dysponuje jednostka, można podzielić na:

−−−−

dokumenty podlegające księgowaniu, zwane dowodami księgowymi,

−−−−

dokumenty niepodlegające księgowaniu, którymi są np. umowy o zakup, sprzedaż, pracę.
Dowody księgowe można podzielić na:

Dokumenty obce, które jednostka otrzymuje z zewnątrz (zawsze jako oryginały), np.
faktury za dostawy i usługi, zawiadomienia (wyciągi) bankowe o wpływie

i wydatkowaniu środków pieniężnych,

Dokumenty własne:

−−−−

zewnętrzne (sporządzane dla osób trzecich – np. faktury dotyczące sprzedaży
wysyłane odbiorcom),

−−−−

wewnętrzne (wystawiane dla potrzeb przedsiębiorstwa – np. dowody przychodu

i rozchodu gotówki od własnych pracowników).

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wszystkie dowody księgowe powinny:

Określać strony uczestniczące w danej operacji gospodarczej,

Zawierać opis operacji gospodarczej (kiedy nastąpiła, na czym polega, co stanowi jej
przedmiot – ilość, cena, wartość),

Zawierać podpis wystawcy dokumentu oraz datę wystawienia, gdy różni się ona od daty
wykonania operacji.

Istota rachunkowości zarządczej

Rachunkowość zarządcza to system gromadzenia, opracowania (klasyfikacji,

syntezowania, analizy) i prezentacji informacji (finansowych i operacyjnych) dotyczących
przeszłych i przyszłych zjawisk gospodarczych w celu wspomagania kierownictwa jednostki
gospodarczej w planowaniu, podejmowaniu decyzji i kontroli.

Nadrzędne zadanie rachunkowości zarządczej, którym jest zaspokojenie potrzeb

informacyjnych zarządzających firmą sprawia, że musi ona stosować metody analizy
logicznej i matematycznej wspierające wykonywanie funkcji zarządzania (planowanie,
organizowanie, motywowanie i kontrolę) oraz proces decyzyjny. Do tych metod należy cały
blok metod określanych mianem badań operacyjnych z wykorzystaniem technik:
programowania liniowego, analizy regresji, teorii decyzji, symulacji z elementami teorii
prawdopodobieństwa itp.

Tabela 2. Różnice między rachunkowością zarządczą i rachunkowością finansową

Aspekt

Rachunkowość finansowa

Rachunkowość zarządcza

Cel

Zaspokojenie

potrzeb

informacyjnych

odbiorców zewnętrznych

Zaspokojenie potrzeb informacyjnych
zarządzających firmą

Główni
odbiorcy
informacji

Agendy

rządowe

(statystyka,

podatki,

ubezpieczenia), kredyto- i pożyczkodawcy,
akcjonariusze i kontrahenci

Różne szczeble i ogniwa zarządzania
firmą

Regulacje
prawne

Obligatoryjne

Nie obowiązują

Zasady
prowadzenia

Stabilne

Elastyczne

Postać

Urządzenia ewidencyjne prowadzone zgodnie z
planem kont. Sprawozdania finansowe według
obowiązujących wzorów

Dowolna postać zarówno urządzeń
ewidencyjnych (konta, tabele, arkusze),
jak i sprawozdań (raportów, meldunków)

Procedury

Zasada podwójnego zapisu, techniki rozliczeń

Techniki ewidencji. Metody analizy
logicznej i matematycznej

Przedmiot

Stany i procesy dotyczące majątku, funduszy,
kosztów, przychodów i wyników (kontakty z
otoczeniem)

Wewnętrzne stany i procesy wpływające
na

wynik

finansowy,

problemy

decyzyjne

Częstotliwość

Regularność, periodyzacja

Zróżnicowana

Horyzont
czasowy

Ex post

Ex ante i ex post

Metody wyceny

Jednolite, wynikające z przepisów

Zróżnicowane

Dane

Wartościowe

Ilościowe, wartościowe, jakościowe

Cechy
informacji

Dokładność,

rzetelność,

wiarygodność,

sprawdzalność, kryterium „prawdy absolutnej”

Istotność, szybkość, koszt uzyskania,
kryterium „prawdy względnej”

Stopień
pewności

Determinizm

Determinizm i probabilizm (problemy
typu: jeśli „a”, to może „x

”… „x

”)

Koszty – pojęcie i klasyfikacja

W celu osiągnięcia zamierzonego efektu w postaci przychodów i zysku, jednostki

gospodarcze ponoszą koszty, pod pojęciem których rozumie się celowe, wyrażone
wartościowo zużycie rzeczowych składników aktywów trwałych i obrotowych, usług obcych,
czasu pracy pracowników oraz niektóre wydatki nieodzwierciedlające zużycia, dotyczące
normalnej działalności danej jednostki.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 3. Kryteria klasyfikacji kosztów

Kryterium

Podział

Charakterystyka

Rodzaj kosztu

- amortyzacja
- zużycie materiałów
- zużycie energii
- usługi obce
- podatki i opłaty
- wynagrodzenia
- ubezpieczenia społeczne
i inne świadczenia
- pozostałe koszty
rodzajowe

odzwierciedlają zużycie czynników produkcji i nakłady
czysto pieniężne uporządkowane według jednorodnych
składników

koszty proste

jeden rodzaj kosztu; nie można podzielić w danej
jednostce na prostsze elementy (wynagrodzenia,
amortyzacja itp.)

Stopień złożoności

koszty złożone

obejmują kilka rodzajów kosztów, można je podzielić
na koszty proste (np. na koszty produkcji podstawowej
składają się koszty amortyzacji, wynagrodzeń, usług
obcych itp.)

koszty działalności
podstawowej

dotyczą działalności, do której jednostka została
utworzona

koszty działalności
pomocniczej

związane z działalnością wykonującą usługi na rzecz
działalności podstawowej i zarządu (transport, remonty,
kotłownia, laboratoria itp.)

koszty ogólnego zarządu

ogólnoadministracyjne i ogólnoprodukcyjne dotyczące
organizacji, kierownictwa i ogólnej obsługi działalności
jednostki

Rodzaj działalności
operacyjnej

koszty sprzedaży

wynikają z obsługi procesu sprzedaży produktów,
towarów i materiałów

koszty zakupu

związane z zakupem materiałów i towarów (transport,
ubezpieczenie, koszty za- i przeładunku, składowania)

koszty produkcji

związane z wytwarzaniem wyrobów lub usług

Faza działalności

koszty zbytu (sprzedaży)

związane

zbytem

(opakowania,

transport,

ubezpieczenie itp.)

koszty zmienne:
- wprost proporcjonalne
- progresywne
- degresywne

reagują na zmiany rozmiarów produkcji

Związek z rozmiarami
produkcji

koszty stałe

brak reakcji na zmiany rozmiarów produkcji

koszty bezpośrednie

można je przypisać wprost do nośnika na podstawie
pomiaru,

dokumentacji

źródłowej

(materiały

bezpośrednie,

energia

bezpośrednia,

płace

bezpośrednie)

Związek z nośnikiem
kosztów (produkt,
grupa produktów,
zlecenie)

koszty pośrednie

przypisanie do nośnika wymaga ich rozliczenia za
pomocą odpowiednich kluczy podziałowych (np.
koszty wydziałowe, sprzedaży)

koszty sprzedanych
produktów

związane z wytworzeniem wyrobów, usług lub
nabyciem

towarów;

nie

wykazują

związku

z przychodami dopóki nie nastąpi sprzedaż produktów,
towarów

Związek z
przychodami ze
sprzedaży

koszty okresu

związane z przychodami okresu, którego dotyczą;
obejmują koszty ogólnego zarządu i sprzedaży

koszty zależne
(kontrolowane)

może je kształtować dana jednostka

Możliwość
kształtowania

koszty niezależne
(niekontrolowane)

dana jednostka nie ma na nie wpływu

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

koszty znaczące (istotne)

zmieniające się w zależności od wariantu decyzyjnego

Rola w nawiązaniu
problemu
decyzyjnego

koszty nieistotne

nie zależą od wariantu decyzyjnego, w każdym
wypadku są identyczne

koszty ex post
(historyczne)

dotyczą kosztów poniesionych w minionym okresie

koszty bieżące

dotyczą danego okresu, ustalane bieżąco

Czasowy charakter
kosztów

koszty ex ante

ustalane przed poniesieniem kosztów (z góry)

Rachunek kosztów stałych i zmiennych

W rachunku kosztów zmiennych punktem wyjścia jest podział kosztów na stałe

i zmienne, co odzwierciedla następująca formuła:

K = ∑ kz

+ Ks

i = 1

gdzie:
K – całkowity koszt własny całej produkcji,
Kz

– jednostkowy koszt zmienny i-tego produktu,

– ilość produktu i (i = 1, 2, …, m),

Ks – suma kosztów stałych, będących funkcją czasu.

Koszty zmienne ujmuje się według produktów i miejsc powstawania kosztów.

Rozliczenie kosztów świadczeń wydziałów podstawowych i pomocniczych następuje za
pomocą stawek obejmujących wyłącznie koszty zmienne. Odbiorcy świadczeń wewnętrznych
są obciążani kosztami stałymi w ustalonych z góry sumach w danym okresie.

Kosztów stałych nie rozlicza się na poszczególne jednostki produkcji. Koszty te

obciążają w całości koszt własny sprzedaży danego okresu. Koszty stałe są ewidencjonowane
według miejsc powstawania kosztów, a ich wysokość jest kontrolowana za pomocą
preliminarzy (budżetów kosztów).

Kalkulacja wyrobów gotowych i produkcji w toku jest ograniczona do kosztów

zmiennych. Usprawnia to i ułatwia czynności kalkulacyjne, a jednocześnie uniezależnia
wielkość kosztów jednostkowych do przyjętych metod rozliczania kosztów pośrednich.
Próg rentowności

Podział kosztów na stałe i zmienne umożliwia uzyskanie informacji o warunkach

pokrycia całkowitych kosztów firmy i o osiąganych zyskach w rezultacie realizowanych
przedsięwzięć. W tym celu przydatne jest posługiwanie się kategorią nazywaną „próg
rentowności”.

Wyznaczenie progu rentowności pozwala ocenić kształtowanie się relacji ekonomicznej:

„produkcja – koszty – zysk” oraz umożliwia analizę wpływu na nią przewidywanych lub
zaistniałych zmian wielkości produkcji, cen, kosztów itp. Obliczenie progu rentowności
polega na badaniu zależności między produkcją (sprzedażą) a kosztami dla określenia punktu,
od którego zwiększenie rozmiarów produkcji (przychodów ze sprzedaży) przyczynia się do
osiągnięcia zysku, natomiast zmniejszenie rozmiarów produkcji (przychodów) – do
poniesienia straty.

Ilościowy próg rentowności określa w jednostkach naturalnych (sztuki, metry bieżące,

kilogramy) rozmiary sprzedaży produktu, które należy zrealizować przy planowanym lub
rzeczywistym poziomie kosztów i ceny, aby wynik finansowy przedsiębiorstwa wynosił zero.

Wartościowy próg rentowności pozwala ustalić poziom przychodów ze sprzedaży, które

zapewniają pokrycie kosztów zmiennych i kosztów stałych okresu przy założeniu określonej
wielkości jednostkowej ceny sprzedaży oraz zmiennych kosztów jednostkowych.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Matematycznie próg rentowności można wyznaczyć według wzorów:

Próg rentowności
Wyrażony ilościowo (R

)

Wyrażony wartościowo (R

)

= Ks/mb

= Ks/1 – (kz/c) lub R

= R

gdzie:
Ks – koszty stałe w okresie,
mb – marża brutto (c – kz) dla produktu,
c – jednostkowa cena sprzedaży,
kz – jednostkowy koszt zmienny,
1 – kz/c – stopa marży brutto dla produktu.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Co to jest rachunkowość i jakie są jej podstawowe zadania?

Jakimi cechami charakteryzuje się rachunkowość finansowa?

Jakie składniki zalicza się do aktywów trwałych?

Jakie warunki muszą być spełnione, aby można było zakwalifikować dany składnik do
środków trwałych?

Jakie składniki zalicza się do aktywów obrotowych?

Jakie znasz źródła finansowania majątku przedsiębiorstwa?

Co to jest bilans i jakie elementy (informacje) zawiera?

Jakie wymogi formalne musi spełniać bilans?

Z jakimi dowodami księgowymi możesz się spotkać?

10.

Jaka jest różnica między rachunkowością finansową a rachunkowością zarządczą?

11.

Jak możesz klasyfikować koszty?

12.

Jaka jest różnica między kosztem stałym a zmiennym?

13.

Co to jest „próg rentowności” i w jakim celu się go wyznacza?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie poniższych informacji sporządź bilans spółki.

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

Licencja

Papiery wartościowe krótkoterminowe

Kapitał rezerwowy

Pożyczka otrzymana os spółki z o.o. „X” z terminem spłaty 3 lata
Produkty w toku

Papiery wartościowe długoterminowe

Środki pieniężne w kasie

Kredyt bankowy długoterminowy
Materiały podstawowe

Hala produkcyjna

Maszyny i urządzenia produkcyjne

Wyroby gotowe

Wynik finansowy (zysk)
Rozpoczęta budowa budynku administracji

3000,-
6000,-

55000,-
13000,-

1600,-
6000,-
4500,-

48000,-

5000,-

57000,-
30000,-

3600,-

38100,-
25000,-

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.

Należności od odbiorców z terminem spłaty 15 m-cy

Zobowiązania wobec pracowników

Środki pieniężne na rachunku bankowym

Samochód dostawczy

Zobowiązania wobec dostawców

Wypłacone pracownikom zaliczki na zakup paliwa

Samochód osobowy

Materiały pomocnicze

Udzielona pożyczka na okres 8 m-cy

Udziały w spółce z o.o. „Y”

Kwoty składek ZUS naliczonych, a nie przekazanych

Kapitał zakładowy

3400,-
2400,-

20000,-
41000,-

6000,-
1400,-

25000,-

1000,-
7500,-
9000,-
2500,-

81000,-

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w poradniku informacje o bilansie,

odszukać w materiałach dydaktycznych lub Internecie wzór bilansu,

pogrupować składniki bilansu na grupy (aktywa trwałe, w tym: wartości niematerialne

i prawne, rzeczowe aktywa trwałe …, aktywa obrotowe itd.),

wpisać w odpowiednie miejsce do wzoru bilansu pogrupowane składniki (wg. pkt. 3),

ustalić sumę bilansową aktywów i pasywów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−−−−

ustawa o rachunkowości,

−−−−

wzór bilansu,

−−−−

arkusze papieru formatu A4,

−−−−

długopis, ołówek, linijka, kalkulator.

Ćwiczenie 2

Określ, do jakiego rodzaju działalności w rachunku przepływów pieniężnych zaliczyć

następujące operacje gospodarcze:
1.

sprzedano za gotówkę towary,

opłacono odsetki od kredytu bankowego,

zakupiono środek trwały,

sprzedano papiery wartościowe,

zaciągnięto długoterminowy kredyt bankowy,

wypłacono pracownikom wynagrodzenia,

opłacono składki ZUS,

otrzymano dywidendy od posiadanych udziałów,

bank dopisał odsetki do rachunku bankowego

10.

zakupiono materiały

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych lub Internecie informacje o rachunku
przepływów pieniężnych,

określić rodzaj działalności: operacyjna, finansowa, inwestycyjna,

omówić każdą kategorię rachunku przepływów pieniężnych.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−−−−

ustawa o rachunkowości,

−−−−

wzór rachunku przepływów pieniężnych,

−−−−

arkusze papieru formatu A4,

−−−−

długopis, ołówek.

4.4.4 Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

określić cele i zadania rachunkowości?

scharakteryzować majątek przedsiębiorstwa?

wymienić składniki źródeł pochodzenia majątku?

wyjaśnić istotę rachunkowości zarządczej?

dokonać klasyfikacji kosztów?

sporządzić rachunek kosztów stałych i zmiennych?

obliczyć próg rentowności?

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Opodatkowanie działalności gospodarczej

4.5.1. Materiał nauczania

Uproszczone formy rachunkowości

Polskie prawo podatkowe przewiduje opodatkowanie dochodu z działalności w trzech

formach:

−−−−

opodatkowanie na tzw. zasadach ogólnych,

−−−−

opodatkowanie ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych,

−−−−

opodatkowanie w oparciu o kartę podatkową.
Wybór formy opodatkowania nie jest jednak nieograniczony:

Zasady ogólne są dostępne dla każdego podatnika,

Ryczałt ewidencjonowany jest dostępny dla wszystkich podatników z nielicznymi
wyjątkami, dotyczącymi określonego przedmiotu działalności, niektórych podatników
akcyzy, świadczących niektóre usługi na rzecz byłego pracodawcy, czy też działalności
przekazywanej pomiędzy małżonkami (art. 6 ust. 4 i 6, art. 8 ustawy o zryczałtowanym
podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne),

Karta podatkowa dostępna jest wyłącznie dla podatników wykonujących określone
zawody (art. 23, załączniki nr 1, 2, 3, 4 ustawy o zryczałtowanych podatku dochodowym
od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne).

Ewidencja przychodów

Ewidencje

przychodów

prowadzą

podatnicy

ryczałtu

przychodów

ewidencjonowanych, tzw. ryczałtowcy, tj. podatnicy prowadzący działalność gospodarczą,
nie zobowiązani do prowadzenia ksiąg rachunkowych (pełnej księgowości), oraz którzy
dokonali wyboru jako zasad opodatkowania zryczałtowanego podatku dochodowego i którzy
nie przekroczyli limitów uprawniających do takiego wyboru (250000 euro) albo też którzy
rozpoczynają działalność (bez względu na obrót w roku jej rozpoczęcia).

Ryczałtowcy obliczają przychód stanowiący podstawę naliczenia ryczałtu według zasad

określonych w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych (art.11 i art.14). Sposób
prowadzenia ewidencji przychodów określa art.15 ustawy o zryczałtowanym podatku
dochodowym oraz rozporządzenie ministra finansów z dnia 17 grudnia 2002 r. w sprawie
prowadzenia ewidencji przychodów i wykazu środków trwałych oraz wartości
niematerialnych i prawnych.

Podatnicy prowadzący ewidencję przychodów zobowiązani są do prowadzenia innych

ewidencji dla celów podatku dochodowego – wykazu środków trwałych oraz wartości
niematerialnych i prawnych, czy książki kontroli itd.

Wybierając taką zasadę opodatkowania należy złożyć w urzędzie skarbowym pismo

informujące o wyborze:

−−−−

przed uzyskaniem pierwszego przychodu – w przypadku rozpoczęcia działalności
gospodarczej,

−−−−

do 20 stycznia roku podatkowego – w przypadku kontynuacji działalności gospodarczej
przy zmianie zasad opodatkowania od 1 stycznia nowego roku.
Ewidencję ryczałtu wybiera się raz na rok, można zatem w każdej chwili powrócić do

zasad ogólnych od 1 stycznia roku następnego. Osoby fizyczne oraz spółki, które nie
przekroczyły w danym roku limitów mogą powrócić do księgi przychodów i rozchodów od
początku roku następnego pod warunkiem powiadomienia naczelnika urzędu skarbowego
przed rozpoczęciem roku podatkowego (a nie jak przy wyborze formy opodatkowania do 20
stycznia roku podatkowego).

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Podatnik może nie prowadzić ewidencji przychodów, jeżeli prowadzi ewidencję

sprzedaży VAT, pod warunkiem, że:

—

dane wykazane w ewidencji VAT pozwolą na wyodrębnienie z obrotów, w rozumieniu
przepisów ustawy o podatku VAT, przychodów dla celów ryczałtu od przychodów
ewidencjonowanych,

—

po zakończeniu każdego miesiąca, w terminie do 20-ego następnego miesiąca, sporządzi
zestawienie, w którym wykaże przychody na podstawie danych zawartych w tej
ewidencji, według poszczególnych stawek ryczałtu, z uwzględnieniem różnic między
obrotem, w rozumieniu przypisów ustawy o podatku VAT, a przychodem w rozumieniu
przepisów ustawy o podatku dochodowym.
Wybór którejkolwiek z ww. zasad nie wymaga zawiadomienia urzędu skarbowego

i można go zmienić w każdej chwili.
Rejestr zakupów, sprzedaży

Forma prowadzenia ewidencji VAT oraz jej urzędowy wzór nie zostały określone ani

w ustawie o VAT, ani w aktach wykonawczych. Podatnik ma więc prawo do dowolnego
ustalenia wzoru takiej ewidencji, w jakikolwiek sposób, byle ewidencja zawierała dane
niezbędne do określenia:

—

przedmiotu i podstawy opodatkowania;

—

wysokość podatku należnego;

—

kwoty podatku naliczonego obniżające kwotę podatku należnego;

—

kwotę podatku podlegającą wpłacie do urzędu skarbowego lub zwrotowi z tego urzędu;

—

inne dane służące do prawidłowego sporządzenia deklaracji podatkowej, a także

—

kwoty podatku naliczonego przy częściowym odliczeniu podatku VAT.
W zakresie zakupów nie trzeba w ewidencji VAT wykazywać zakupów, w stosunku do

których podatnikowi nie przysługuje prawo do odliczenia. Zakupów nie trzeba już ujmować
odrębnie dla stawki 22%, 7%, czy 3%, bowiem w deklaracji VAT zakupy ujmujemy łącznie.
Należy jednak w ewidencji rozdzielić zakup środków trwałych – jednak nie musi to być
odrębna kolumna, może to być np. adnotacja w kolumnie uwag (pozwala ona na odjęcie od
sumy zakupów kwoty dotyczącej majątku trwałego). Podatnik stosujący wyłącznie stawkę
VAT 22% może mieć tylko dwie kolumny w ewidencji sprzedaży: sprzedaż netto
opodatkowana w stawce VAT 22% oraz podatek VAT. Podatnicy dokonujący sprzedaży
zwolnionej z VAT i sprzedaży opodatkowanej powinni posiadać odrębne kolumny dotyczące
zakupów związanych ze sprzedażą zwolnioną, opodatkowaną oraz z obiema rodzajami
sprzedaży.

Całość ewidencji powinna być dostosowana do potrzeb podatnika. Nie jest też wymagane

wpisywanie wszelkich danych z faktury, wraz z adresem i NIP-em, ale należy uznać to za
przydatne na wypadek zaginięcia dokumentacji – zawsze możliwe będzie uzyskanie duplikatu
na podstawie danych zawartych w ewidencji VAT.

Dla celów podatku VAT podatnicy obowiązani są prowadzić odrębne ewidencje, również

wtedy, gdy korzystają ze zwolnienia podmiotowego (pod rygorem naliczenia podatku VAT
22% bez prawa do odliczenia podatku VAT). Ewidencja taka może obejmować np. kwotę
obrotu zwolnionego z VAT oraz datę.

Dane zawarte w rejestrach VAT należy ujmować z podziałem na miesiące kalendarzowe

ze względu na miesięczny cykl rozliczania podatku VAT z urzędem skarbowym. Jedynie
w przypadku, tzw. małego podatnika rozliczanie podatku VAT może następować kwartalnie,
a w rejestrach należy wówczas gromadzić dane za okresy trzymiesięczne. Ponadto, podatnik
zarejestrowany jako VAT UE dokonujący czynności handlu wewnątrzwspólnotowego,
powinien je ewidencjonować w rejestrach z podziałem na okresy kwartalne, z uwagi na
obowiązek sporządzania deklaracji podsumowujących (o dokonanych wewnątrzwspólnotowych

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

dostawach i nabyciach towarów). Rejestr VAT powinien zawierać dwie podstawowe grupy
danych:

—

umożliwiające identyfikację kontrahentów (dostawców i odbiorców),

—

dane liczbowe dotyczące podatku VAT, m.in. podstawę opodatkowania, stawkę podatku,
kwotę podatku.

Podatkowa księga przychodów i rozchodów

Podatkową księgę przychodów i rozchodów prowadzą podatnicy podatku dochodowego

od osób fizycznych opodatkowani na zasadach ogólnych (według skali podatkowej) albo
podatkiem liniowym (19%), którzy nie przekroczyli limitu 800000 euro zobowiązującego ich
do prowadzenia ksiąg rachunkowych (tzw. pełna księgowość). Ten rodzaj księgowości
prowadzą również spółki cywilne, jawne oraz partnerskie wykonujące działalność
gospodarczą, o ile nie są zobowiązane do prowadzenia ksiąg rachunkowych. Spółki te
prowadzą jedną księgę dla wszystkich wspólników (dla spółki).

Forma opodatkowania odpowiednia dla firm nie posiadających wysokiego zysku lub

tych, które nie przewidują zysku w pierwszym okresie działalności. Podatek płacimy od
faktycznie uzyskanego dochodu. Aby ustalić dochód należy od uzyskanych przychodów odjąć
koszty prowadzenia działalności. Wymaga to prowadzenia księgi przychodów i rozchodów,

w której zapisane będą wszystkie zdarzenia gospodarcze (takie jak poniesione koszty i obroty
firmy). Jeśli przychody przewyższają koszty wówczas powstaje dochód do opodatkowania,
jeżeli jest odwrotnie – powstaje strata (wówczas podatku się nie płaci, a stratę można odliczyć
od dochodu uzyskanego w ciągu najbliższych pięciu lat).

Do przychodów z działalności gospodarczej zaliczamy, m.in.:

Kwoty należne z tytułu sprzedaży towarów i usług,

Świadczenia w naturze (np. zapłata w towarze),

Otrzymane subwencje i dotacje,

Odsetki od środków na rachunkach bankowych związanych z prowadzoną działalnością,

Przychody ze sprzedaży, najmu lub dzierżawy maszyn, samochodów oraz innych
składników majątku służącego do wykonywania działalności,

Świadczenia nieodpłatne (np. darmowe usługi).
Do kosztów działalności gospodarczej zaliczamy wydatki poniesione w celu osiągnięcia

przychodów z działalności gospodarczej, m.in.:
1.

Wynagrodzenia pracowników,

Czynsz za lokal, w którym prowadzona jest działalność,

Ubezpieczenie środków transportu służących do wykonywania działalności gospodarczej,

Wydatki poniesione na reklamę.
Rozliczając się na zasadach ogólnych należy:

Wpłacać co miesiąc zaliczkę na podatek do urzędu skarbowego (do 20 dnia każdego
miesiąca za miesiąc ubiegły, a za grudzień – w terminie do 20 grudnia),

Składać co miesiąc deklarację na zaliczkę miesięczną (na specjalnym druku PIT-5),
chyba że korzystamy z uproszczonej metody wpłacania zaliczek – wówczas składamy
jedną deklarację w połowie roku,

Składać zeznanie roczne w terminie do 30 kwietnia na specjalnym formularzu,

Prowadzić niezbędne ewidencje, tj. ewidencję przychodów, wykaz środków trwałych
oraz wartości niematerialnych i prawnych, i in.
Na zasadach ogólnych nie mogą być opodatkowane:

—

spółki prawa handlowego,

—

osoby fizyczne i spółki cywilne osób fizycznych, które w poprzednim roku podatkowym
osiągnęły przychód 800 000 euro,

—

osoby, które nie zrzekły się opodatkowania w formie zryczałtowanej.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Dochód z działalności

Ustalenie dochodu na zasadach ogólnych polega na odjęciu od przychodów kosztów ich

uzyskania. Podatnicy prowadzący księgę przychodów i rozchodów zaliczają wydatki do
kosztów uzyskania przychodów w dacie ich poniesienia (metoda kasowa). W uproszczeniu
będzie to:

—

data obciążenia ich fakturą notą czy rachunkiem (niektórzy przyjmują datę otrzymania
zaakceptowania dokumentu obciążeniowego),

—

data faktycznego dokonania wydatku – w pozostałych przypadkach.
Taka metoda pozwala na regulowanie podstawy opodatkowania w danym okresie

poprzez dokonanie dodatkowych zakupów, obojętnie jakich. Jednak i w takiej metodzie
towary i materiały obejmowane spisem z natury są wycofywane z kosztów uzyskania
przychodu w rocznym spisie z natury. Oznacza to, że wydatki na towar zakupiony w ciągu
roku zaliczane są do kosztów uzyskania przychodu z chwilą poniesienia wydatku, jednak
jeżeli 31 grudnia towary te nadal będą na stanie magazynowym, o ich wartość zostanie
pomniejszony koszt uzyskania przychodu danego roku. Ten sam koszt będzie jednak
podwyższony o wartość towarów, które poprzednio w spisie figurowały, ale w międzyczasie
zostały sprzedane.

Wydatki należy zaliczać do kosztów uzyskania przychodu w dacie ich poniesienia bez

względu na to, jakiego roku przychodów wydatki te dotyczą. Podatnik może jednak wybrać
metodę, w której:
1)

podzieli koszty uzyskania przychodu na dwie grupy:

—

koszty bezpośrednie, związane z konkretnymi przychodami (koszt zakupu towaru

w stosunku do przychodu z jego sprzedaży),

—

koszty pośrednie, związane ogólnie z przychodami podatnika (koszt usług
telekomunikacyjnych czy czynsz najmu magazynu);

koszty bezpośrednie zaliczy do kosztów uzyskania przychodu w roku uzyskania
przychodu;

koszty pośrednie zaliczy do kosztów uzyskania przychodu w roku ich poniesienia.
Będzie to metoda memoriałowa rozliczania kosztów uzyskania przychodu. W ten sposób

można uniknąć kumulacji kosztów (niski podatek albo nawet strata) w jednym roku
podatkowym z kumulacją dochodu w innym roku podatkowym (wysoki dochód i podatek).
Jednak uniemożliwia to dowolne sterowanie dochodem poprzez dokonywanie wydatków. Jest
to metoda, zgodnie z którą koszty uzyskania przychodów są potrącane tylko w tym roku
podatkowym, którego dotyczą, tj. są potrącane także koszty uzyskania poniesione w latach
poprzedzających rok podatkowy, lecz dotyczące przychodów roku podatkowego oraz
określone co do rodzaju i kwoty koszty uzyskania, które zostały zarachowane, chociaż ich
jeszcze nie poniesiono, jeżeli odnoszą się do przychodów danego roku podatkowego, chyba
że zarachowanie ich nie było możliwe (w tym wypadku są one potrącane w roku, w którym
zostały poniesione).

Możliwe jest również dokonanie wyboru metody pośredniej pomiędzy wspomnianymi

wyżej metodami rozliczania kosztów uzyskania przychodów: metody obliczania dochodu

z uwzględnianiem comiesięcznej różnicy spisów z natury. Zgodnie tą metodą koszty
rozliczane są w dacie ich poniesienia, ale spis z natury – korygujący wartość kosztów

o różnicę początkowego i końcowego spisu z natury – dokonywany jest co miesiąc na koniec
miesiąca.

Schemat obliczania kwoty podatku dochodowego:
przychody

−

koszty

zysk brutto

koszty niestanowiące kosztów uzyskania przychodu

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

przychody nieuwzględniane dla potrzeb podatkowych (np. odsetki naliczone,

a nieotrzymane)

dochód

−

odliczenia od dochodu

podstawa opodatkowania (dochód do opodatkowania)

Kwota podatku należnego = podstawa opodatkowania x stawka podatku
Podatek od towarów i usług

Podatnikami podatku VAT są:

−

osoby prawne,

−

jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej,

−

osoby fizyczne wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, bez względu na cel
lub rezultat takiej działalności.
Działalność gospodarcza w tym przypadku obejmuje wszelką działalność: producentów,

handlowców, usługodawców, podmiotów pozyskujących zasoby naturalne, rolników, osób
wykonujących wolne zawody, również wówczas, gdy czynność została wykonana
jednorazowo w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywania czynności w sposób
częstotliwy.

Działalność gospodarcza obejmuje również czynności polegające na wykorzystywaniu

towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.
Podatnikami VAT są również osoby prawne, jednostki organizacyjne nie mające osobowości
prawnej oraz osoby fizyczne, niebędące podatnikami zgodnie z ww. zasadami, jeżeli
dokonują wewnątrzwspólnotowej dostawy nowych środków transportu, w przypadku gdy
okoliczności nie wskazują na zamiar wykonywania tej czynności w sposób częstotliwy.
Podatnikami są również osoby prawne, jednostki organizacyjne nie mające osobowości
prawnej oraz osoby fizyczne:

–

na których ciąży obowiązek uiszczenia cła, również w przypadku, gdy na podstawie
przepisów celnych importowany towar jest zwolniony od cła albo cło na towar zostało
zawieszone, w części lub w całości, albo zastosowano preferencyjną, obniżoną lub
zerową stawkę celną,

–

uprawnione do korzystania z procedury celnej obejmującej uszlachetnianie czynne,
odprawę czasową, przetwarzanie pod kontrolą celną, w tym również osoby, na które,
zgodnie z odrębnymi przepisami, zostały przeniesione prawa i obowiązki związane

z tymi procedurami,

–

dokonujące wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów,

–

będące usługobiorcami usług świadczonych przez podatników posiadających siedzibę lub
miejsce zamieszkania albo pobytu poza terytorium kraju,

–

nabywające towary, jeżeli dokonującym ich dostawy na terytorium kraju jest podatnik
nieposiadający siedziby, stałego miejsca prowadzenia działalności lub stałego miejsca
zamieszkania na terytorium kraju (z zastrzeżeniem wewnątrzwspólnotowych transakcji
trójstronnych),

–

obowiązane do zapłaty podatku na podstawie art. 42 ust. 8 lub ust. 10 (przy nabyciu
nowego środka transportu, który miał być wywieziony poza terytorium kraju w ciągu
14 dni od dnia dostawy, a nie został wywieziony).
Opodatkowaniu podatkiem VAT podlegają czynności wymienione w art. 5 ustawy

o podatku VAT, tj.:

odpłatna dostawa towarów (tj. rzeczy ruchomych, jak również wszelkich postaci energii,
budynków i budowli lub ich części, będących przedmiotem czynności podlegających
opodatkowaniu VAT, które są wymienione w klasyfikacjach wydanych na podstawie
przepisów o statystyce publicznej, a także grunty) i odpłatne świadczenie usług na
terytorium kraju,

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

eksport towarów,

import towarów,

wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju,

wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów.
Podstawą opodatkowania podatkiem VAT jest obrót. Obrotem jest kwota należna z tytułu

sprzedaży, pomniejszona o kwotę VAT od tej sprzedaży. Jest to zatem wartość netto towaru,
tzn. bez podatku VAT. Kwota należna obejmuje całość świadczenia należnego od nabywcy.
Obrót zwiększa się o otrzymane dotacje, subwencje i inne dopłaty o podobnym charakterze
mające bezpośredni wpływ na cenę (kwotę należną) towarów dostarczanych lub usług
świadczonych przez podatnika, pomniejszone o kwotę należnego podatku.

Podstawowa stawka w podatku od towarów i usług wynosi 22%. Dla towarów i usług

wymienionych w załączniku nr 3 do ustawy – stawka wynosi 7%, (są to towary związane

z gospodarką rolną i leśną, ochroną zdrowia, towary spożywcze, niektóre usługi). Stawkę 7%
stosuje się także do importu dzieł sztuki, przedmiotów kolekcjonerskich oraz antyków. Do
dnia 30 kwietnia 2008 r. stosuje się stawkę w wysokości 3% w odniesieniu do czynności
VAT, których przedmiotem są towary i usługi wymienione w załączniku nr 6 do ustawy (są to
towary w postaci niskoprzetworzonych artykułów żywnościowych, produktów gospodarki
rolnej, hodowlanej, ogrodniczej, sadowniczej, leśnej, łąkowej, wodnej i rybnej, nawozy),

z wyłączeniem wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów i eksportu towarów. Ponadto
podatnik świadczący usługi taksówek osobowych może wybrać opodatkowanie tych usług w
formie ryczałtu według stawki 3%, po uprzednim pisemnym zawiadomieniu naczelnika
urzędu skarbowego w terminie do końca miesiąca poprzedzającego okres, w którym będzie
stosował ryczałt. Stawkę podatku 0% stosuje się w wewnątrzwspólnotowej dostawie towarów
oraz w eksporcie towarów na warunkach określonych w ustawie o podatku VAT. Ustawa
określa także szczególne przypadki zastosowania stawki 0% (dział VIII rozdział 4 ustawy).
Obowiązkowe dokumenty podatkowe

Każdy przedsiębiorca ma obowiązek składania we właściwym urzędzie odpowiednie

dokumenty podatkowe. W zależności od formy prawnej, rodzaju działalności, czy też sposobu
prowadzenia rachunkowości w danej jednostce gospodarczej, złożeniu w urzędzie skarbowym
podlegają różne dokumenty (deklaracje) podatkowe. I tak np. każdy pracodawca ma
obowiązek naliczania, poboru i odprowadzania zaliczek na podatek dochodowy od osób
fizycznych, należny z tytułu wynagrodzeń wypłacanych pracownikom. Z kolei podatnicy
zobowiązani do stosowania przepisów ustawy o podatku VAT mają obowiązek informowania
właściwego urzędu skarbowego o wysokości podatku VAT należnego.

Informacje te powinny trafić do urzędów na właściwych formularzach. Niezbędne

formularze można otrzymać w urzędach skarbowych, są również dostępne na wielu stronach
internetowych (np. http://prawo.money.pl/wzory-dokumentow/). Zawsze należy pamiętać

o sporządzeniu kopii przekazywanych deklaracji oraz kopii dowodów wpłat zaliczek.

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie znasz uproszczone formy rachunkowości?

Jacy podatnicy mogą prowadzić ewidencję przychodów?

Jakie informacje muszą się znaleźć w rejestrze zakupów, sprzedaży?

Jakie zasady obowiązują przy prowadzeniu podatkowej księgi przychodów i rozchodów?

W jaki sposób ustala się dochód z działalności?

W jaki sposób oblicza się VAT należny?

Jakie znasz obowiązkowe dokumenty podatkowe?

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj zapisów w „Rejestrze zakupów” oraz „Rejestrze sprzedaży” w miesiącu

styczniu na podstawie niżej wymienionych dokumentów:

Dowód

Treść operacji gospodarczej

Kwota

VAT

zakupu

12.01.XX z dnia 02.01.
(oryginał)

Zakupiono towary w P.P. „LUX” ul. Towarowa 2, 51-800
Wrocław (NIP 888-70-80-800)

wartość netto 60 szt po 662,80 zł/szt

podatek VAT 22%

wartość brutto

39768,00
8748,96
48516,96

VAT

zakupu

68.01.XX z dnia 12.01.
(oryginał)

Zakupiono poradnik – ABC podatku VAT w księgarni „ABC”
ul. E. Orzeszkowej 12, 50-530 Wrocław (NIP 800-20-40-200)

wartość netto

podatek VAT 22%

wartość brutto

200,00
44,00
244,00

Fa VAT sprzedaży nr
01.01.XX z dnia 19.01.
(kopia)

Sprzedano towary dla P.P. „MAX” ul. Wesoła 8, 50-650
Wrocław (NIP 800-30-80-800)

wartość netto 20 szt po 994,20 zł/szt

podatek VAT 22%

wartość brutto

19884,00
4374,48
24258,48

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w poradniku informacje o rejestrach: zakupu i sprzedaży,

odszukać w materiałach dydaktycznych lub Internecie odpowiednie wzory rejestrów,

wpisać informacje o dokonanych zakupach i sprzedaży do rejestrów

ustalić na podstawie rejestrów:

—

podstawę opodatkowania podatkiem VAT należnym i kwotę podatku VAT
należnego

—

wartość netto nabytych towarów i kwotę podatku VAT należnego.

Wyposażenie stanowiska pracy:

—

ustawa o podatku VAT,

—

wzór rejestru zakupu VAT,

—

wzór rejestru sprzedaży VAT,

—

długopis, kalkulator.

Ćwiczenie 2

Dokonaj zapisów w „Księdze przychodów i rozchodów” w miesiącu styczniu na

podstawie niżej wymienionych dokumentów:

Dowód

Treść operacji gospodarczej

Kwota

Fa VAT nr 10.01.XX
z dnia 05.01.
(oryginał)

Zakupiono materiały w P.P. „A”
ul. Transportowa 3, 15-200 Białystok

wartość netto

podatek VAT 22%

wartość brutto

20100,00
4422,00
24522

Fa VAT nr 28.01.XX
z dnia 17.01.
(oryginał)

Naprawa kserokopiarki w P.H.U „B”
ul. Mała 12, 15-530 Białystok

wartość netto

podatek VAT 22%

wartość brutto

160,00
35,20
195,20

Fa VAT nr 28.01.XX

Sprzedaż towarów dla Hurtowni „X”

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

z dnia 17.01.
(kopia)

ul. Mała 12, 15-530 Białystok

wartość netto

podatek VAT 22%

wartość brutto

15000,00
3300,00
18300,00

PK nr 01.01.XX
z dnia 29.01.

Naliczono podatek od nieruchomości za miesiąc styczeń

1440,00

Fa VAT nr 01.01.XX
z dnia 15.01.
(oryginał)

Zakupiono materiały biurowe w P.H. „C”
ul. Złota 3, 15-130 Białystok

wartość netto

podatek VAT 22%

wartość brutto

70,00
15,40
85,40

PK nr 02.01.XX
z dnia 31.01.

Miesięczna amortyzacja środków trwałych

6900,00

Fa VAT nr 02.01.XX
z dnia 25.01.
(kopia)

Sprzedaż towarów dla Hurtowni „X”
ul. Mała 12, 15-530 Białystok

wartość netto

podatek VAT 22%

wartość brutto

10500,00
2310,00
12810,00

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w poradniku informacje o księdze przychodów i rozchodów,

odszukać w materiałach dydaktycznych lub Internecie odpowiedni wzór,

wpisać dokumenty do księgi przychodów i rozchodów,

ustalić dochód osiągnięty w miesiącu styczniu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

—

wzór księgi przychodów i rozchodów,

—

długopis, kalkulator.

Ćwiczenie 3

Na podstawie danych z ćwiczenia nr 2 sporządź ewidencję przychodów i ustal

zryczałtowany podatek dochodowy wg obowiązujących stawek.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w poradniku informacje dotyczące ryczałtu,

odszukać w materiałach dydaktycznych lub Internecie odpowiednie wzory oraz
obowiązujące stawki podatku,

dokonać ewidencji przychodów,

ustalić dochód osiągnięty w miesiącu styczniu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

—

wzory dokumentów,

—

długopis, kalkulator.

Ćwiczenie 4

Na podstawie danych z ćwiczenia nr 1 sporządź deklarację dla podatku od towarów

i usług VAT-7 za miesiąc styczeń.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w poradniku informacje o dokumentach podatkowych,

odszukać w materiałach dydaktycznych lub Internecie wzór deklaracji,

wpisać informacje z ćwiczenia nr 1 do deklaracji VAT-7,

Wyposażenie stanowiska pracy:

—

ustawa o podatku VAT,

—

wzór deklaracji VAT-7,

—

długopis, kalkulator.

4.5.4 Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

scharakteryzować formy opodatkowania?

zarejestrować przychody w ewidencji przychodów?

prowadzić ewidencję w księdze przychodów i rozchodów?

obliczyć dochód z działalności?

wypełnić deklaracje podatkowe?

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

Przeczytaj uważnie instrukcję.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

Test zawiera 20 zadań dotyczących podstawowej wiedzy z zakresu prowadzenia
gospodarstwa leśnego.

Wszystkie zadania są zadaniami wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedź jest
prawidłowa.

Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. Zaznacz prawidłową
odpowiedź znakiem X (w przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć
kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową),

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego
rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. Trudności mogą
przysporzyć Ci zadania: 6, 15, 17, 19, 20, gdyż są one na poziomie trudniejszym niż
pozostałe.

Na rozwiązanie testu masz 45 min.

Powodzenia!

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Komunikacja interpersonalna to

aktywność twórcza.

międzynarodowy transport osobowy.

proces wzajemnego przekazywania informacji werbalnej i niewerbalnej.

ustne przekazywanie informacji.

2. Parafraza, to technika mówienia i słuchania

zachęcająca do rozmowy.

polegająca na utrzymywaniu tematu rozmowy przez dostarczanie partnerowi
informacji zwrotnej stosując pytania „O ile dobrze cię zrozumiałam to ...”

polegająca na powtarzaniu słów partnera.

umiejętnym zadawaniu pytań.

3. Doceniam to, co dla mnie robisz.” Jest to komunikat stosowany w technice

dojaśniania.

dowartościowania.

parafrazowania.

odzwierciedlania.

4. Osoba zachowująca się asertywnie

ustępuje innym.

broni swoich interesów kosztem interesów innych ludzi.

broni swoich interesów nie naruszając interesów innych ludzi.

narusza podstawowe zasady współżycia.

5. Zachowanie empatyczne cechuje

łagodny sposób bycia.

umiejętność pocieszenia osoby znajdującej się w przykrej sytuacji.

umiejętność rozwiązywania konfliktów.

umiejętność spojrzenia na problem z punktu widzenia innej osoby.

6. Do Krajowego Rejestru Sądowego nie powinna być wpisana spółka

cywilna.

partnerska.

akcyjna.

z ograniczoną odpowiedzialnością.

7. Do zasad negocjacji nastawionych na współpracę należy

ustępowanie i unikanie walki.

koncentrowanie się na interesach a nie na stanowisku.

nie godzenie się na kompromis.

elastyczna zmiana stanowiska.

8. Powoływanie się na kryteria obiektywne to technika negocjacji

wykorzystująca w procesie negocjacji ekspertyzy.

wykorzystująca w procesie negocjacji argumenty swojego dyrektora.

pozwalająca jednej ze stron wycofać się z negocjacji bez podania przyczyn.

pozwalająca na podwyższanie wartości przedmiotu negocjacji w dowolnej jej fazie.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9. W integratywnym stylu kierowania decyzje

podejmuje kierownik.

podejmuje kierownik, ale po wysłuchaniu opinii pracowników.

związki zawodowe.

wspólna decyzja kierownika i pracowników podjęta większością głosów.

10. Według badań światowych największy wpływ na słuchaczy mają

wrażenia wzrokowe.

treści wypowiedzi.

głos.

forma przekazu.

11. Mediacje to

rozwiązywanie sporów z udziałem stron konfliktu.

rozwiązywanie sporów z udziałem osoby neutralnej i stron konfliktu.

technika prowadzenia negocjacji.

technika prowadzenia negocjacji w sporach zbiorowych.

12. Weksle obce z terminem wykupu do trzech miesięcy to

inne aktywa pieniężne.

zobowiązania wekslowe.

zobowiązania wobec dostawców.

należności od odbiorców.

13. Fundusz założycielski jest funduszem powierzonym w

przedsiębiorstwie państwowym.

spółdzielni.

spółce cywilnej.

spółce akcyjnej.

14. Produkty pracy to

materiały, towary, wyroby gotowe.

wyroby gotowe, wykonane usługi, zakończone roboty budowlane i montażowe.

półfabrykaty, produkcja w toku, materiały.

żadna z odpowiedzi nie jest prawdziwa.

15. Koszty mające związek z rozmiarami produkcji to

koszty proste i złożone.

koszty bezpośrednie i pośrednie.

koszty stałe i zmienne.

koszty zależne i niezależne.

16. Kapitałem samofinansowania w spółce akcyjnej jest

kapitał zasobowy.

kapitał zapasowy.

fundusz udziałowy.

fundusz przedsiębiorstwa.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17. Wskaż koszty należące do kosztów stałych

amortyzacja i płace pracowników.

czynsze i ubezpieczenia społeczne.

amortyzacja i zużyte materiały.

amortyzacja i czynsze.

18. Naliczony podatek VAT podlegający odliczeniu

wchodzi w skład ceny zakupu.

wchodzi w skład ceny nabycia.

wchodzi w skład ceny zakupu i nabycia.

nie dolicza się go do żadnej ceny.

19. Rezerwy na prawdopodobne koszty remontów wykazuje się w bilansie jako

kapitał rezerwowy z kapitalizacji wyceny.

pozostałe kapitały rezerwowe.

rozliczenia międzyokresowe kosztów.

żadna z odpowiedzi nie jest prawidłowa.

20. Przepływy środków pieniężnych na działalności operacyjnej

są zawsze dodatnie.

mogą być ujemne, spowodowane zjawiskiem sezonowości.

jeżeli są ujemne – oznacza to prawdopodobną upadłość firmy.

żadna z wymienionych odpowiedzi.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko.............................................................................................................................

Prowadzenie gospodarstwa leśnego

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

Adamiec T.: Zarys wiedzy o gospodarce. WSiP, Warszawa 1999

Barnes K.:Wywieranie wpływu. Ćwiczenia. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Gdańsk.2005

3. Błaszczyński A.: Słownik pojęć ekonomicznych. Szkoła Zarządzania UJ, Kraków 1995
4. Borkowska S.: Negocjacje zbiorowe. PWE.Warszawa 1997
5. Bougier J. M., Vnillod S.: Strategie zmian w przedsiębiorstwie. Wyd. Poltext, Warszawa

1993

6. Cebrowska T. (red.): Rachunkowość finansowa i podatkowa. Wyd. PWN, Warszawa

2005

7. Cywoniuk M., Kożuch B. (red.): Organizacja i zarządzanie. Wyd. Wyższej Szkoły

Ekonomicznej w Białymstoku, Białystok 1998

Czubakowska K. (red.): Rachunkowość w biznesie. Wyd. PWE, Warszawa 2006

Donaldson C., Donaldson M.: Negocjacje. Wydawnictwo RM. Warszawa 1999

10. Fisher R., Ury W., Patron B.: Dochodząc do TAK. PWE. Warszawa 2000
11. Garbarski L.: Punkt zwrotny nowoczesnej firmy. Wyd. PWE, Warszawa 1997
12. Garbarski L.: Zachowania nabywców. Wyd. PWE. Warszawa 1998
13. Gomułowicz A., Małecki J.: Podatki i prawo podatkowe. Wyd. Prawnicze LexisNexis,

Warszawa 2004

14. Karmańska A. (red.): Rachunkowość zarządcza i rachunek kosztów. Wyd. Difin,

Warszawa 2006

15. Kimball B.: Metody aktywnej sprzedaży. Wyd. PWE, Warszawa 1996
16. Kiziukiewicz T. (red.): Rachunkowość zarządcza. wydanie V zmienione i rozszerzone.

Wyd. Ekspert. Wrocław 2005

17. Klamecka-Roszkowska G. i in.: Rachunkowość. Podręcznik do studiowania przedmiotu.

Wyd. Uniwersytetu w Białymstoku. Białystok 2005.

18. Kłeczek R., Kowal W.: Strategiczne planowanie marketingowe. Wyd. PWE. Warszawa

1999

19. Kodeks Cywilny
20. Kodeks Postępowania Administracyjnego
21. Kodeks Pracy
22. Kotler Ph.: Marketing. Wyd. Gebethner i Ska. Warszawa 1994
23. Kownacki J., Etel L.: Dokumenty i pisma w obrocie gospodarczym. Regionalny Ośrodek

Informacji ,,ITO”. Białystok 1992

24. Kufel J.: Prawo gospodarcze w ćwiczeniach i przykładach. Wyd. AE, Poznań 2000
25. Maruchin W.: Nowe uregulowania z zakresu VAT. Wyd. Prawnicze LexisNexis.

Warszawa 2007

26. Milewski R.: Elementarne zagadnienia ekonomii. Wyd. PWN, Warszawa 2000
27. Marciniak S.: Makro i mikro ekonomia dla inżynierów. Wyd. PWN, Warszawa 2002
28. Matuszewicz J., Matuszewicz P.: Rachunkowość od podstaw. Wyd. Finans-Servis,

Warszawa 2004

29. Mruk H.: Marketing przemysłowy (praca zbiorowa). Wyd. AE, Poznań 2002
30. Myśliwiec G.: Techniki i triki negocjacyjne. Wyd. Efekt, Warszawa 1999
31. Nasiłowski M.: System rynkowy. Podstawy mikro- i makroekonomii. Wyd. Key Text,

Warszawa 1994

32. Norek E.: Spółki cywilne i handlowe. Wzory umów. Wyd. PWN, Warszawa 1997
33. Paczuła C.: Rachunkowość, finanse i bilanse w praktyce przedsiębiorstw. Wyd.

Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2005

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34. Payne A.: Marketing usług. Wyd. PWE, Warszawa 1996
35. Penc J.: Strategie zarządzania. Placet, Warszawa 1994
36. Porowski J., Porowski L.: Podatkowa księga przychodów i rozchodów w 2006 roku,

Wyd. Difin, Warszawa 2006

37. Poszwa M. (red.): Rozliczenia podatkowe przedsiębiorcy. Wyd. Oficyna Ekonomiczna,

Kraków 2005

38. Rogoziński K.: Nowy marketing usług. Wyd. AE, Poznań 1998
39. Sawicki K. (red.): Rachunkowość finansowa. Wyd. PWE, Warszawa 2004
40. Sawicki K. (red.): Rachunkowość finansowa przedsiębiorstw. Wyd. Ekspert, Wrocław

2006

41. Simona H.: Zarządzanie cenami (praca zbiorowa). Wyd. PWN, Warszawa 1996
42. Szczypa P.: Rachunkowość zarządcza: klucz do sukcesu. Wyd. CeDeWu, Warszawa

2007

43. Szydłowski B.: Listy motywacyjne i curriculum vitae. Wzory polskie i angielskie, Wyd.

Help-Pol, Kraków 2000

44. Szymiczek A.: Podatkowa księga przychodów i rozchodów. Wyd. Infor, Warszawa 2003
45. Trout J., Rivkin S.: Wyróżnij się lub zgiń. Jak przetrwać w erze morderczej konkurencji?

Wyd. IFC Press, Kraków 2000

46. Turyna J.: Rachunkowość finansowa. Wyd. C.H. Beck, Warszawa 2005
47. Wierzba B., Filipiak E., Czerwińska M..: Przedsiębiorczość. Fundacja Gospodarcza.

Gdynia 2002

48. Winch A., Winch S.: Negocjacje. Diffin. Warszawa 2005
49. Winiarska K. (red.): Rachunkowość zaawansowana. Wyd. Oficyna Ekonomiczna,

Kraków 2006

50. Wyrzykowski W.: Księgi, ewidencje i rejestry podatkowe małych przedsiębiorców. Wyd.

Scientific Publishing Group, Gdańsk 2005

51. Zysnarska A.: Rachunkowość bez tajemnic. Wyd. ODiDK, Gdańsk 2004
52. śuławski Cz.: Zarys prawa gospodarczego dla ekonomistów. Wyd. AE, Kraków 1999

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
20 Prowadzenie ksiag rachunkowy Nieznany (2)
Prowadzenie gospodarstwa ryback Nieznany
10 Prowadzenie gospodarki nasie Nieznany
20 wiek gospodarka pl w okresi Nieznany
20 Gospodarowanie materialami, Nieznany (2)
20 Stosowanie zasad projektowan Nieznany (2)
26 Prowadzenie analiz wskazniko Nieznany (2)
Prowadzenie hydrotermicznej obr Nieznany (2)
21 Prowadzenie ewidencji grunto Nieznany (2)
14 Prowadzenie roznych kierunko Nieznany (4)
Prowadzenie dokumentacji finans Nieznany
Prognozowanie gospodarcze PG42 Nieznany
15 Prowadzenie gospodarstwa ogrodniczego
19 Zarzadzanie gospodarstwem og Nieznany
140 USTAWA o gospodarce nieruc Nieznany
16 Prowadzenie gospodarki łowieckiej

więcej podobnych podstron