19 Zarzadzanie gospodarstwem og Nieznany

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Jolanta Świdzikowska

Zarządzanie gospodarstwem ogrodniczym
321[03].Z4.04

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr inż. Alicja Kurlus
mgr inż. Anna Pietraszko

Opracowanie redakcyjne:
mgr Jolanta Świdzikowska

Konsultacja:
mgr inż. Marek Rudziński

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczn

programu jednostki modułowej 321[03].Z4.04,

„Zarz

dzanie gospodarstwem ogrodniczym”, zawartego w modułowym programie nauczania

dla zawodu technik ogrodnik.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Struktura organizacyjna przedsiębiorstwa i gospodarstwa ogrodniczego

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Zadania kadry kierowniczej i pracowników przedsiębiorstwa ogrodniczego

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Zasady kierowania i zarządzania gospodarstwem oraz przedsiębiorstwem

ogrodniczym

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Nabór i wynagrodzenia pracowników

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5. Planowanie produkcji gospodarstwa ogrodniczego

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o strukturze organizacyjnej
przedsiębiorstwa, zasadach kierowania i zarządzania gospodarstwem ogrodniczym, zadaniach
kadr kierowniczych, naborze pracowników, planowaniu produkcji.

W poradniku znajdziesz:

−−−−

wymagania wstępne, czyli wykaz umiejętności i wiedzy, jakie powinieneś mieć już
opanowane, abyś bez problemów mógł przystąpić do realizacji jednostki modułowej,

−−−−

cele kształcenia jednostki modułowej,

–

materiał nauczania umożliwiający samodzielne przygotowanie się do wykonania ćwiczeń
i zaliczenia sprawdzianu,

–

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,

–

wiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne,

–

sprawdzian postępów,

–

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi opanowanie
materiału całej jednostki modułowej,

–

wykaz literatury.

Jeżeli będziesz miał trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to zwróć się

o pomoc do nauczyciela.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni, a także wykonywania ćwiczeń musisz przestrzegać

regulaminów, przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych,
wynikających z rodzaju wykonywanych prac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

321[03].Z4

Ekonomika i zarządzanie w

produkcji ogrodniczej

321[03].Z4.02

Zastosowanie przepisów prawa

rolnego

321[03].Z4.01

Zakładanie gospodarstwa

ogrodniczego

321[03].Z4.03

Prowadzenie rachunkowości

321[03].Z4.04

Zarządzanie gospodarstwem

ogrodniczym

321[03].Z4.05

Organizacja zbytu produktów

ogrodniczych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

określać i zastosować procedury związane z zakładaniem gospodarstwa ogrodniczego,

−

sporządzać dokumenty konieczne do zarejestrowania działalności gospodarczej,

−

analizować rynki dotyczącej zbytu planowanej produkcji ogrodniczej,

−

określać rodzaj działalności gospodarczej dla zakładanego gospodarstwa ogrodniczego,

−

określać i zaplanować wyposażenie gospodarstwa ogrodniczego w środki produkcji,

−

określać i zaplanować poziom zatrudnienia w gospodarstwie ogrodniczym,

−

określać źródła finansowania działalności gospodarczej,

−

przygotowywać dokumenty do pozyskania środków finansowych na planowaną
działalność gospodarczą,

−

przygotowywać dokumenty do prowadzenia działalności gospodarstwa ogrodniczego,

−

obliczać koszty produkcji ogrodniczej według różnych kryteriów,

−

obliczać opłacalność określonych kierunków produkcyjnej działalności ogrodniczej,

−

określać czynniki kształtujące dochód wynikający z produkcji ogrodniczej,

−

obliczyć dochód z określonego rodzaju produkcji ogrodniczej,

−

współpracować w grupie,

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

korzystać z technologii informacyjnej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej:

−

scharakteryzować strukturę organizacyjną określonych przedsiębiorstw i gospodarstw
ogrodniczych,

−

scharakteryzować style kierowania gospodarstwem ogrodniczym,

−

określić zasady zarządzania przedsiębiorstwem,

−

określić zadania kadry kierowniczej gospodarstwa ogrodniczego,

−

określić zadania poszczególnych komórek gospodarstwa ogrodniczego,

−

scharakteryzować metody naboru pracowników,

−

przeprowadzić rozmowę kwalifikacyjną z kandydatami do pracy,

−

określić sposoby wynagradzania pracowników gospodarstwa ogrodniczego,

−

opracować plan produkcji dla określonego gospodarstwa ogrodniczego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Struktura organizacyjna przedsiębiorstwa i gospodarstwa

ogrodniczego

4.1.1. Materiał nauczania

Ogrodnictwo jest jedną z najstarszych form zorganizowanej działalności człowieka.

Produkcja

ogrodnicza

prowadzona

jest

gospodarstwach

ogrodniczych

lub

przedsiębiorstwach ogrodniczych. W gospodarstwie ogrodniczym prowadzona jest
działalność ogrodnicza, natomiast w przedsiębiorstwie

−

działalność gospodarcza.

Gospodarstwo ogrodnicze jest jednostką ekonomiczno

−

produkcyjną, celowo

zorganizowaną, posiadającą własne kierownictwo oraz zespół ludzi, ziemię i środki niezbędne
do wytwarzania produktów i surowców. Jest ono wyodrębnione pod względem terytorialnym
i organizacyjnym, co oznacza, że ma swoją nazwę, określoną strukturę organizacyjną
i określony teren.

Pojęcie gospodarstwa ogrodniczego jest związane z procesem produkcyjnym, bez

względu na sposób wykorzystania produkcji. Często gospodarstwa zajmują się produkcją na
potrzeby własne lub w niewielkim zakresie produkcją z przeznaczeniem na sprzedaż.

Do podstawowych funkcji gospodarstwa ogrodniczego należą:

−

pozyskanie zasobów (ziemia, ludzie, kapitał),

−

wytwarzanie dóbr lub usług,

−

sprzedaż produktów,

−

działalność inwestycyjna.
Gospodarstwo ogrodnicze zajmuje się głównie produkcją owoców i warzyw oraz

pokrewnych produktów takich, jak: rośliny ozdobne, produkty pszczele, materiał nasienny
i szkółkarski.

W gospodarstwach indywidualnych środki produkcji stanowią własność osobistą

rolników. Praca jest wykonywana przez użytkowników gospodarstwa i członków ich rodzin,
a źródłem opłaty za pracę jest wygospodarowany dochód.

Do indywidualnych gospodarstw rolnych należą: gospodarstwa o powierzchni powyżej

1 ha użytków rolnych, prowadzone przez rolników na gruntach własnych lub użytkowanych.

Cele gospodarstwa są różnorodne: maksymalizacja dochodów, wzrost majątku,

wiadczenie usług na rzecz środowiska, zaspokajanie potrzeb członków rodziny i zespołu

pracowniczego. Wśród celów każdego gospodarstwa należy wyróżnić: główny, cząstkowe
i alternatywne. Celem nadrzędnym gospodarstwa jest maksymalizacja efektu produkcyjnego
i dochodowego przy jednoczesnej minimalizacji kosztów i nakładów związanych z jego
prowadzeniem. Cele cząstkowe są następujące:

−

maksymalne wykorzystanie dostępnych czynników produkcji (potencjału produkcyjnego)
zasobów ziemi, pracy ludzkiej, kapitału, obiektów gospodarczych, maszyn i urządzeń,
walorów środowiska (żyzności gleb, konfiguracji terenu, mikroklimatu, położenia
geograficznego),

−

dobre wyposażenie w środki produkcji,

−

osiąganie wysokich (rekordowych) plonów,

−

powiększanie i unowocześnianie gospodarstwa,

−

produkcja zgodna z wymaganiami ochrony środowiska,

−

przyczynianie się do upiększania krajobrazu rolnego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Cele alternatywne:

−

zapewnienie dostatecznej ilości wolnego czasu zatrudnionej rodzinie i pracownikom
najemnym, wzbogacanie wiedzy, życie kulturalne,

−

zapewnienie warunków do pracy w zdrowym środowisku, bez stresów,

−

stwarzanie takich warunków pracy, które powodują że staje się ona lżejsza
i przyjemniejsza.
Pod względem struktury własnościowej i formy organizacyjno

−

prawnej można

wyróżnić różne typy gospodarstw.
1) Gospodarstwa rodzinne są to gospodarstwa rolne prowadzone przez rolnika

indywidualnego oraz w którym łączna powierzchnia użytków rolnych jest nie większa niż
300 ha, charakteryzuje je

to, że:

−

produkcja oparta jest na rodzinnej sile roboczej,

−

występuje maksymalizowanie dochodu i tworzenie miejsc pracy dla wszystkich
członków rodziny,

−

podział dochodów odbywa się między członków rodziny (podział wg potrzeb),

−

zachowana jest integralność zasobów naturalnych, jakimi rodzina dysponuje,

−

posiadają zdolność przystosowania się do zmiennych warunków otoczenia,

−

praca wykonywana jest głównie siłami właściciela i jego rodziny,

−

dochody przeznaczane są nie tylko na prowadzenie warsztatu pracy, ale i na
utrzymanie rodziny,

−

istnieje dobrowolna (lub obligatoryjna w przypadku korzystania z bankowych
kredytów inwestycyjnych) ewidencja księgowa wyników gospodarczych.

2) Farmerskie gospodarstwa rodzinne cechuje:

−

trwałe najmowanie siły roboczej,

−

nastawienie na maksymalizację zysku,

−

słaba więź między gospodarstwem a rodziną.

3) Kapitalistyczne gospodarstwa rolne mają podobne cechy, jak farmerskie gospodarstwa

rodzinne, lecz zarządzanie nimi może być oddzielone od własności (tzw. zarządzanie
menedżerskie).
Przedsiębiorstwo ogrodnicze jest jednostką gospodarczą wyodrębnioną pod względem

organizacyjnym i ekonomicznym. Dysponuje wydzielonym majątkiem i pokrywa wydatki
przychodami z działalności gospodarczej. Posiada określone prawa i obowiązki.
Przedsiębiorstwo państwowe opiera swoje działania na przepisach ustawy z dnia
25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych (tekst jednolity: Dz. U. Z 2002 r.
Nr 112, poz. 981). Jest ono samodzielnym, samorządnym, samofinansującym się podmiotem
gospodarczym, którego organem założycielskim są naczelne, centralne lub terenowe organa
administracji państwowej. Przedsiębiorstwo tego typu ma osobowość prawną i gospodaruje
wydzieloną częścią mienia ogólnonarodowego.
Przedsiębiorstwa komunalne

−

organem założycielskim jest gmina, która pozostając

samodzielnym podmiotem wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na własne
ryzyko. Przedsiębiorstwa te realizują zadania o charakterze użyteczności publicznej,
zmierzające do zaspokojenia zbiorowych potrzeb mieszkańców.

Spółka stanowi jeden z rodzajów formy organizacyjno-prawnej, w której funkcjonują

przedsiębiorstwa. Wśród spółek wyróżnia się:

−

spółki prawa cywilnego (spółki cywilne),

−

spółki kapitałowe prawa handlowego (spółka z ograniczoną odpowiedzialnością i spółka
akcyjna).

−

spółki osobowe prawa handlowego (spółka jawna, spółka komandytowa, spółka
partnerska, spółka komandytowo

−

akcyjna).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Spółka cywilna działa na podstawie prawa cywilnego. Wspólnicy (minimum dwóch) spółki
cywilnej zobowiązują się do dążenia do określonego, wspólnego celu gospodarczego. Kapitał
spółki tworzą z wniesionych przez siebie wkładów w postaci gotówki lub wkładu
niepieniężnego, czyli aportu, a później również dochodów spółki. Za zobowiązania spółki
cywilnej wszyscy wspólnicy odpowiadają zarówno majątkiem spółki, jak i każdy majątkiem
osobistym. Spółkę cywilną można założyć na czas nieograniczony lub na czas ograniczony
w celu wykonania jakiegoś pojedynczego przedsięwzięcia. Umowa spółki powinna być
sporządzona w formie pisemnej głównie dla celów dowodowych. Bez formy pisemnej jest
ważna, ale w razie sporów można mieć problem z udowodnieniem swojej racji. Urzędy
Skarbowe wymagają jednak formy pisemnej.
Spółka jawna jest spółką osobową. Z reguły zakładają ją wspólnicy spółki cywilnej, którzy
przekroczyli limit obrotów 800 000 EUR w dwóch kolejnych latach. Majątek spółki,
podobnie jak w przypadku spółki cywilnej, jest własnością wspólną wspólników. Spółka
może jednak we własnym imieniu nabywać prawa majątkowe (kupować nieruchomości,
ruchomości itp.). Majątkiem spółki są wkłady pieniężne wspólników, wniesione maszyny
i inne wartości materialne i niematerialne oraz wszelki majątek nabyty przez spółkę w czasie
jej działania. W przypadku nie wywiązywania się ze zobowiązań i na przykład ogłoszenia
upadłości, w pierwszym rzędzie zobowiązania są pokrywane z majątku spółki. Jeżeli majątek
okaże się niewystarczający, zobowiązania są pokrywane z majątku osobistego wspólników.
Rozliczenia z urzędem skarbowym wyglądają podobnie, jak w przypadku spółki cywilnej.
Podatek dochodowy płacą sami wspólnicy

−

każdy od przypadającej mu części dochodów.

Podatek VAT płaci natomiast spółka.
Spółka partnerska to forma spółki osobowej przeznaczona dla osób wykonujących wolne
zawody. Partnerami w spółce mogą być wyłącznie osoby wykonujące jeden z następujących
zawodów: lekarz, stomatolog, weterynarz, aptekarz, położna, pielęgniarka, księgowy, doradca
podatkowy, biegły rewident, broker ubezpieczeniowy, architekt, rzecznik patentowy,
rzeczoznawca majątkowy, notariusz, tłumacz przysięgły.
Spółka komandytowa jest szczególną formą spółki jawnej. Wspólnicy spółki komandytowej
dzielą się na komplementariuszy i komandytariuszy. Komplemantariusz to wspólnik, który
odpowiada całym swym majątkiem za zobowiązania firmy. Komandytariusz natomiast
odpowiada do wysokości sumy komandytowej. Suma ta, czyli udział, jeśli jest niepieniężna,
musi być określona w umowie spółki. W spółce komandytowej musi być przynajmniej jeden
komplementariusz i przynajmniej jeden komandytariusz. Komandytariusz nie ma prawa do
prowadzenia spraw spółki i reprezentowania jej, ma jednak wgląd w księgi rachunkowe
i bilans spółki. Jego jedyną rolą w spółce może być inwestowanie kapitału.
Umowa spółki musi być sporządzona w postaci aktu notarialnego. Potwierdzeniem rejestracji
jest wpis do Krajowego Rejestru Sądowego.
Jeśli chodzi o podatek dochodowy, rozlicza się z niego każdy ze wspólników jako osoba
fizyczna od uzyskanych w spółce dochodów. Płatnikiem VAT-u jest natomiast spółka, czyli
musi ona posiadać swój NIP i Regon.
Spółki komandytowe mają obowiązek prowadzenia pełnej księgowości, czyli ksiąg
rachunkowych.
Spółka komandytowo

−−−−

akcyjna to spółka osobowa mająca na celu prowadzenie

przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki, co
najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a co najmniej
jeden wspólnik jest akcjonariuszem.
Główną, więc różnicą między spółką komandytową a komandytowo-akcyjną jest fakt
nabywania kapitału przez emitowanie akcji, minimalna wysokość kapitału zakładowego
wynosi 50.000 zł, spółka nabywa osobowość prawną z chwilą wpisania do Krajowego
Rejestru Sądowego (w rejestrze przedsiębiorców).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością działa na podstawie prawa handlowego.
Wspólnicy odpowiadają za zobowiązania przedsiębiorstwa jedynie do wysokości swoich
wkładów. Udziałowcem może być jedna osoba fizyczna lub osoba prawna. Spółka powstaje
z chwilą wpisania do Krajowego Rejestru Sądowego (w rejestrze przedsiębiorców) nabywając
jednocześnie osobowość prawną. Najważniejszymi organami spółki są zarząd oraz
zgromadzenie wspólników.
Spółka akcyjna według prawa polskiego, to spółka kapitałowa utworzona w rezultacie
zgromadzenia przez wspólników kapitału akcyjnego w wysokości, co najmniej 500 tys. zł,
pokrytego gotówką bądź też wkładami niepieniężnymi. Akcja stanowi podstawę nabycia
praw wspólnika (akcjonariusza), może mieć charakter imienny lub na okaziciela. Utworzenie
spółki akcyjnej wymaga ustanowienia jej statutu w formie aktu notarialnego. Spółka nabywa
osobowość prawną z chwilą wpisania do Krajowego Rejestru Sądowego (w rejestrze
przedsiębiorców). Wyłączona jest osobista odpowiedzialność akcjonariuszy za zobowiązania
spółki.
Spółdzielnia jest dobrowolnym, samodzielnym i samorządnym zrzeszeniem nieograniczonej
liczby osób. Spółdzielnia prowadzi działalność gospodarczą w interesie swoich członków.
Majątek spółdzielni jest prywatną własnością jej członków. Założyciele spółdzielni muszą
uchwalić statut spółdzielni oraz dokonać wyboru jej organów (rady nadzorczej i zarządu).
Najwyższym organem jest walne zgromadzenie lub zebrania grup członkowskich.
Spółdzielnia musi być wpisana do Krajowego Rejestru Sądowego nabywa osobowość
prawną).

Organizowanie przedsiębiorstwa rozpoczyna się od tworzenia struktury i schematu

organizacji. W budowie struktur organizacyjnych są stosowane trzy podstawowe modele:

−

struktura liniowa,

−

funkcjonalna,

−

sztabowo

−

liniowa.

W strukturze liniowej na czele każdej komórki organizacyjnej stoi jeden przełożony, który
kieruje całą jej działalnością. Kierownik niższego szczebla organizacyjnego podlega
kierownikowi szczebla wyższego. Powstaje w ten sposób linia kierowników, która w dużych
jednostkach organizacyjnych może obejmować kilka szczebli. Linia ta nosi nazwę drogi
służbowej. Droga ta służy także do kontroli realizacji zadań. Struktura liniowa stwarza jasny,
logiczny i uporządkowany układ dróg komunikacyjnych.

Rys. 1. Schemat struktury liniowej [18]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W strukturze funkcjonalnej podwładni mają przełożonych służbowych decydujących
o tym, co ma być wykonane oraz przełożonych funkcjonalnych, wydających dyspozycje
związane ze sposobem wykonywania zadań. Pracownik może mieć kilku zwierzchników,
Konstrukcja struktury funkcjonalnej opiera się na zasadzie specjalizacji pracy kierowniczej,
która przejawia się przede wszystkim w trafnym podejmowaniu decyzji. Prowadzi to do
złamania zasady jednoosobowego kierownictwa.

Rys. 2. Schemat struktury funkcjonalnej [18]

W strukturze sztabowo-liniowej połączono dodatnie cechy struktury liniowej i struktury
funkcjonalnej. W strukturze tej na czele każdej komórki organizacyjnej stoi jeden kierownik,
który kieruje całą jej działalnością. Podporządkowany jest on jednemu kierownikowi
wyższego szczebla, od którego otrzymuje zadania i wobec którego odpowiada za ich
wykonanie. Kierownik ma do dyspozycji odpowiednich specjalistów, zadaniem których jest
opracowywanie

i przygotowywanie materiałów, które umożliwiają kierownikowi

podejmowanie odpowiednich decyzji oraz instruowanie i kontrolowanie komórek jemu
podlegających.

Rys. 3. Schemat struktury sztabowo

−

liniowej [18]

Przedsiębiorstwo ogrodnicze ma do spełnienia wiele zadań.
Wyróżnić tu można zadania i funkcje podstawowe, które stanowią o jego istocie i dla których
wykonania przedsiębiorstwo ogrodnicze zostało utworzone.
Komórki organizacyjne wykonujące określone zadania są w większych przedsiębiorstwach
grupowane w wyodrębnione piony, które obejmują komórki wykonujące tematycznie
pokrewne funkcje lub obsługujące określone odcinki działalności. W przedsiębiorstwie
ogrodniczym mogą to być piony: techniczno-produkcyjny, ekonomiczno-handlowy,
finansowo-księgowy, zatrudnieniowo-kadrowy i administracji ogólnej.

Wchodzące w skład poszczególnych pionów typowe komórki organizacyjne oraz krótka

charakterystyka ich zadań zostaną przedstawione na przykładzie spółdzielni ogrodniczej.
Walne zgromadzenie (zebranie przedstawicieli), będące najważniejszym organem

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

spółdzielni, decyduje o jej podstawowych sprawach, do których na przykład należą:
uchwalanie statutu spółdzielni i jego zmian, wybór rady nadzorczej, ustalenie kierunków
rozwoju działalności spółdzielni, decyzje w sprawie podziału nadwyżki bilansowej.
Rada nadzorcza kontroluje i ocenia działalność zarządu/spółdzielni, ocenia i zatwierdza
plany spółdzielni, zatwierdza strukturę organizacyjną, czuwa nad przestrzeganiem
postanowień statutu spółdzielni.
Zarząd, wybierany przez walne zgromadzenie członków lub zebranie przedstawicieli
członków spółdzielni, kieruje działalnością spółdzielni i reprezentuje ją na zewnątrz. Zarząd
jest organem kolegialnym składającym się z prezesa, zastępców prezesa i członków zarządu,
którzy podejmują decyzje w formie uchwał zarządu. Prezes i jego zastępcy (wiceprezesi)
wchodzą również w skład ogniwa administracyjnego, reprezentując w nim jednoosobowych
kierowników poszczególnych pionów.
Dział kontroli jakości podejmuje działania służące zapewnieniu należytego poziomu jakości
produkowanych wyrobów ogrodniczych, przeprowadza kontrolę i kwalifikację wyrobów.
Dział organizacji zajmuje się analizą stanu organizacyjnego przedsiębiorstwa ogrodniczego.
Niekiedy w dziale tym jest także stanowisko zajmujące się normowaniem pracy.
Dział bezpieczeństwa i higieny pracy prowadzi stałą i systematyczną lustrację, ocenia
stanowiska pracy z punktu widzenia zagrożenia dla zdrowia i życia załogi, wydaje
odpowiednie zalecenia, przeprowadza szkolenie w zakresie bhp.
Starszy mechanik nadzoruje i organizuje gospodarkę konserwacyjno-remontową maszyn
i urządzeń oraz pracę warsztatów naprawczych i brygad remontowych.
Dział planowania ustala zadania planowe dla poszczególnych komórek organizacyjnych
podzielone na krótkie odcinki czasowe, kontroluje ich wykonanie, opracowuje dokumentację
i koordynuje przebieg procesu produkcyjnego między wydziałami.
Dział ekonomiczny koordynuje prace nad tworzeniem poszczególnych części biznesplanu,
sporządza plan zbiorczy, ocenia działalność gospodarczą przedsiębiorstwa sporządza
sprawozdania na potrzeby Głównego Urzędu Statystycznego (GUS), przygotowuje materiał
statystyczny.
Dział spraw pracowniczych, zajmujący się rekrutacją, doborem i przyjmowaniem
pracowników do pracy, polityką awansowania i okresową oceną pracowników, zapewnia
należyte warunki socjalne pracownikom, opracowuje programy szkolenia, organizuje
i prowadzi różne formy szkolenia. Z działem tym ściśle współpracuje dział zatrudnienia
i płac, który ustala optymalną wielkość zatrudnienia i wynagrodzeń, opracowuje zasady
wynagrodzeń, przeprowadza analizę zatrudnienia i płac.
Dział transportu, gospodarujący środkami transportu samochodowego, organizujący
transport zewnętrzny materiałów i wyrobów gotowych oraz dowóz pracowników własnym
taborem.
Dział zaopatrzenia i zbytu zapewnia dostawy surowców i materiałów, nadzoruje gospodarkę
magazynową, ocenia rynek zbytu, przyjmuje zamówienia od odbiorców, przekazuje
odpowiednie informacje konieczne do programowania produkcji i realizuje dostawy wyrobów
do odbiorców.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 4. Schemat organizacyjny spółdzielni ogrodniczej [opracowanie własne]

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytanie, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie są podstawowe funkcje gospodarstwa ogrodniczego?
2. Jakie są cele gospodarstwa ogrodniczego?
3. Jakie znasz typy gospodarstwa ogrodniczego?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. Jakie są najważniejsze organy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością?
5. Jakie znasz modele struktur organizacyjnych?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie charakterystyki spółki jawnej i akcyjnej porównaj cechy spółek osobowych

i kapitałowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

uzupełnić poniższą tabelę,

Forma

organizacyjno-
-prawna spółki

Rodzaj

spółki

Minimalny

kapitał

założycielski

Odpowiedzialność za zobowiązania spółki

(kto ponosi odpowiedzialność i w jakim

zakresie?)

Kierujący

spółką

5) wpisać informacje do tabeli,
6) na podstawie sporządzonych charakterystyk spółek wskazać główne różnice między

nimi,

7) zapisać wnioski (porównać spółki osobowe i kapitałowe),
8) zaprezentować pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Kodeks Spółek Handlowych,

−

poradnik dla ucznia,

−

przybory do pisania

Ćwiczenie 2

Określ rodzaj struktury organizacyjnej przedsiębiorstwa na podstawie jej schematu oraz

omów wady i zalety tej struktury organizacyjnej.

Rysunek do ćwiczenia 2

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przedsiębiorstwa i ich cech,

5) wskazać rodzaj struktury organizacyjnej,
6) omówić wady i zalety określonej struktury organizacyjnej,
7) zapisać informacje w zeszycie,
8) zaprezentować pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

karty przedstawiające strukturę organizacyjną przedsiębiorstwa,

−

przybory do pisania

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wyjaśnić funkcje gospodarstwa ogrodniczego?

2) wyjaśnić cele gospodarstwa ogrodniczego?

3) scharakteryzować cele cząstkowe gospodarstwa rodzinnego?

4) scharakteryzować gospodarstwa rodzinnego?

5) scharakteryzować omówić działalność spółki akcyjnej?

6) scharakteryzować spółki jawnej?

7) wyjaśnić schemat struktury funkcjonalnej?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Zadania kadry kierowniczej i pracowników przedsiębiorstwa

ogrodniczego

4.2.1. Materiał nauczania

Kierownik w gospodarstwie ogrodniczym jest osobą, która kieruje gospodarstwem,

a w tym działalnością określonej grupy ludzi w niej zatrudnionej, realizując tym samym
określone cele. Odpowiedzialny jest za przewodzenie określonemu zespołowi ludzi.

Kierowanie jest działaniem sprawczym, podejmowanym i realizowanym w stosunku do

ludzi, z zamiarem skierowania ich do wypełnienia zadań, które nakłada na nich ten, kto nimi
kieruje.

Kadra kierownicza określa role organizacyjne członków grupy oraz niezbędne sposoby

do osiągnięcia zamierzonego celu. Nadzoruje prace poszczególnych członków zespołu, a po
jej zakończeniu ocenia stopień wykonania założonego celu, oraz udział poszczególnych
członków zespołu w tworzeniu nałożonego na nich zadania. Do najważniejszych funkcji
kierowniczych jednostki gospodarczej należą:
Zapewnienie kadr – funkcja ta sprowadza się do dokonywania właściwego doboru ludzi
niezbędnych do osiągnięcia ustalonych celów przedsiębiorstwa ogrodniczego.
Planowanie – funkcja ta grupuje czynności kierownicze zmierzające do formułowania celów
przedsiębiorstwa ogrodniczego oraz do określenia sposobów ich osiągnięcia przy
ograniczaniu niezbędnych ku temu zasobów.
Organizowanie (projektowanie) – funkcja ta ma na celu kształtowanie procedur działania
i struktury przedsiębiorstwa ogrodniczego, aby można było skutecznie realizować ustalone
cele.
Motywowanie – polega na odpowiednim oddziaływaniu na podwładnych, aby chcieli
realizować przydzielone im zadanie.
Kontrolowanie – polega na sprawdzaniu stanu wykonania podjętych zadań i ustalonych
celów.

Funkcje kierownicze przenikają się z funkcjami rzeczowymi (działania). Należy to

rozumieć w ten sposób, że na każdym stanowisku kierowniczym, zajmujący je pracownik
kieruje zespołem ludzi realizujących określoną funkcję działania, analizuje jej przebieg
i planuje działalność podlegającej mu części. Ponadto organizuje i koordynuje tę prace w celu
jej sprawnego wykonania, dobiera właściwych ludzi do realizacji podjętych zadań
i odpowiednio motywuje ich do pracy. Kieruje ich działaniami poprzez podejmowanie
niezbędnych decyzji, a w końcowej fazie kontroluje przebieg realizacji podjętych zadań
i zgodność wyniku działania z planami i oczekiwaniami.

Kierownictwo musi być oparte na wiedzy, jak i również na powołaniu do pełnienia

funkcji kierowniczych. Kierownik jednostki powinien mieć następujące cechy osobiste:

−

umiejętność analizowania i klasyfikowania zjawisk,

−

inteligencję, sprawność umysłową,

−

odwagę i zdolność podejmowania decyzji,

−

poczucie własnej odpowiedzialności,

−

umiejętność nauczania innych.
Jednak żeby być dobrym kierownikiem nie można mieć tylko i wyłącznie wrodzonych

cech przewodzenia, należy je dopełniać odpowiednim zasobem wiedzy i umiejętności.
Wiedza zawodowa kierownika musi być związana z jego charakterem pracy.

Kadra kierownicza zobowiązana jest do zaznajomienia pracowników podejmujących

pracę z zakresem ich obowiązków, sposobem wykonywania pracy na wyznaczonych
stanowiskach, ich podstawowymi uprawnieniami, powinni organizować pracę w sposób

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zapewniający pełne wykorzystanie czasu pracy, jak również osiąganie przez pracowników,
przy wykorzystaniu ich uzdolnień i kwalifikacji, wysokiej wydajności i należytej jakości
pracy. Osoby kierujące zespołem winny szanować godność i inne dobra osobiste podległego
im pracownika. Powinni także wpływać na kształtowanie w zakładzie pracy zasad współżycia
społecznego. Mają również obowiązek, zapewniać pracownikom bezpieczne i higieniczne
warunki pracy oraz prowadzić systematyczne szkolenie pracowników w zakresie
bezpieczeństwa i higieny pracy.

Ważną sprawą jest stworzenie perspektywy rozwoju zawodowego, szkolenia i awansu,

dostrzegania sytuacji życiowej pracownika oraz sprawiedliwych zasad wynagradzania.

Kolejnym bardzo ważnym obowiązkiem kierownictwa jest przeciwdziałanie mobbingowi

w zakładzie pracy, czyli działaniom lub zachowaniom dotyczącym pracownika lub
skierowanym przeciwko niemu, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu,
zastraszaniu.

Pracownik, jest zobowiązany wykonywać pracę sumiennie i starannie oraz stosować się

do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy, jeżeli nie są one sprzeczne z przepisami prawa
lub umową o pracę, a w szczególności:

–

przestrzegać czasu pracy ustalonego w zakładzie pracy,

–

przestrzegać regulaminu pracy i ustalonego w zakładzie pracy porządku,

–

przestrzegać przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów
przeciwpożarowych, brać udział w szkoleniach i instruktażach z tego zakresu oraz
poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym,

–

dbać o dobro zakładu pracy, chronić jego mienie oraz zachować w tajemnicy informacje,
których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę,

–

przestrzegać tajemnicy określonej w odrębnych przepisach,

–

przestrzegać w zakładzie pracy zasad współżycia społecznego

–

używać zgodnie z przeznaczeniem środki ochrony indywidualnej,

–

poddawać się, zgodnie ze skierowaniem, badaniom lekarskim oraz stosować się do
wydanych zaleceń,

–

dbać o należyty stan środków pracy, oraz używać ich zgodnie z przeznaczeniem
wyłącznie do wykonywania zadań służbowych,

–

informować komórkę do spraw kadrowych o zmianach wynikających z nabycia lub utraty
praw do świadczeń socjalnych.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytanie, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie są najważniejsze funkcje kierownicze?
2. Jakie cechy osobiste powinien posiadać kierownik?
3. Jakie umiejętności powinny cechować kierownika zespołu?
4. Co należy do obowiązków pracodawcy?
5. Co należy do obowiązków pracownika?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Scharakteryzuj rolę i główne zadania kierownika w przedsiębiorstwie ogrodniczym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bhp i ergonomii pracy,
3) zaplanować tok postępowania,
4) na podstawie zadań wykonywanych przez kierownika określić jego rolę w zespole,
5) zapisać wnioski na plakacie,
6) zaprezentować pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

arkusze papieru,

–

przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Na podstawie scenki sytuacyjnej określ, jaki błąd popełnił kierownik. Proponowane

scenki: faworyzowanie niektórych pracowników, niekonsekwencja w działaniu np.
utrzymaniu dyscypliny, stosowanie niejasnych kryteriów oceny pracowników, nie
przedstawienie

wymagań

wobec

nowoprzyjętych

pracowników,

demonstrowanie

nielojalności wobec przełożonych wyższego szczebla.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bhp i ergonomii pracy,
3) zaplanować tok postępowania,
4) zapoznać się z przydzieloną grupie scenką,
5) zaplanować odegranie scenki (przydzielić role),
6) zaprezentować scenkę (kolejno przez poszczególne grupy),
7) wskazać błąd, jaki popełnił kierownik w zaprezentowanej przez grupę scence,
8) zapisać wnioski (błędy popełniane przez kierownika),
9) zaprezentować pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

opisy scenek do odegrania,

−

rekwizyty do inscenizacji.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wyjaśnić funkcje kierownika?

2) scharakteryzować umiejętności kierownika zespołu?

3) scharakteryzować podstawowe obowiązki pracodawcy?

4) scharakteryzować obowiązki pracownika?

5) wyjaśnić pojęcie ,,mobbing”?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Zasady kierowania i zarządzania gospodarstwem oraz

przedsiębiorstwem ogrodniczym

4.3.1. Materiał nauczania

Kierowanie polega na wywoływaniu aktywności podwładnych zgodnej z celami

przedsiębiorstwa. Innymi słowy w kierowaniu chodzi o spowodowanie, by podwładni chcieli
i mogli robić to, na czym zależy kierownikowi, czyli na realizacji celów firmy.

Zarządzanie jest traktowane na ogół jako pojęcie o szerszym znaczeniu, które wynika

z własności środków produkcji lub dyspozycji nimi. Kierowanie w przedsiębiorstwie odnosi
się głównie do czynnika ludzkiego, zarządzanie natomiast do wszystkich czynników
produkcji, więc do pracy zespołów ludzkich i środków produkcji dla osiągnięcia
zamierzonych celów. Zarządzanie polega na dyspozycji środkami oraz decyzji i nadzorze
w sprawach dotyczących działalności całego przedsiębiorstwa lub jego części

Władza kierownicza jest niezbędnym warunkiem każdego procesu kierowania. Sukces

w kierowaniu zależy od wielu czynników, w tym od cech osobowych lidera, wśród których
do najważniejszych zalicza się:

−

cechy osobowościowe, jak inteligencja, asertywność, pewność siebie, dążenie do
osiągnięć (ambicja), odwaga, tolerancja na stres i umiejętność dostosowywania się do
sytuacji,

−

umiejętności psychospołeczne w dziedzinie komunikowania się, przekonywania innych,
radzenia sobie z trudnymi ludźmi, taktu,

−

cechy sprawnego organizatora, tj. inicjatywność i innowacyjność, umiejętność
planowania, stawiania i egzekwowania zadań.
Szczególny sposób sprawowania funkcji kierowniczej, polegający na akceptacji osoby

i działań kierującego, nazywa się przywództwem.

Przywódca (lider) to ktoś, kto pomaga grupie (zespołowi) kształtować wspólną wizję,

tworzyć atrakcyjny obraz przyszłości, wyznaczać cele. Skłania członków grupy do
angażowania się w realizację tej wizji, uzyskuje jej akceptację i poparcie. Przywódca to
osoba, która mobilizuje, pozyskuje osoby spoza zespołu do poparcia jego działań, pozyskuje
przychylność otoczenia. Do podstawowych umiejętności oraz zadań przywódczych zalicza
się:

−

kształtowanie wizji i celów,

−

pomoc zespołowi w podejmowaniu decyzji,

−

rozwiązywanie konfliktów,

−

mobilizowanie członków zespołu,

−

kształtowanie obrazu grupy,

−

zdobywanie wiarygodności grupy,

−

pozyskiwanie sojuszników i obrona grupy,

−

uzyskiwanie poparcia innych grup,

−

rozumienie innych ludzi i grup.
Każdy kierownik musi wykonywać trzy zależne od siebie funkcje, tj. realizować zadania,

tworzyć i utrzymać zespół. Nie można skutecznie realizować zadań bez sprawnego zespołu,
który można stworzyć tylko z dobrze czujących się w zespole jednostek. I odwrotnie nie
można zaspokajać potrzeb jednostki i zespołu, zaniedbując zadania. Trzeba mieć w zespole
najlepszych pracowników, by być najlepszym w realizacji zadań.

Styl kierowania lub styl przywództwa to sposób postępowania przełożonego w stosunku

do podwładnych. Styl przywództwa często jednak jest wypadkową cech osobowościowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

przełożonego oraz cech osobowościowych podwładnych oraz struktury zespołu
pracowniczego. Wyznaczniki stylu zarządzania:

−

kwalifikacje i charakter podwładnych,

−

specyfika pracy (charakter realizowanych zadań),

−

umiejętności i osobowość kierownika,

−

kultura organizacyjna przedsiębiorstwa,

−

styl kierowania zwierzchnika,

−

sytuacja przedsiębiorstwa,

−

wymogi otoczenia.
Do klasycznych stylów kierowania można zaliczyć:

Autokratyczny styl zarządzania jest jednoosobowym podejmowaniem decyzji, narzucaniem
zadań i sposobów ich realizacji, ścisłym kontrolowaniem podwładnych. Kierownik

−

autokrata wyznaje zasadę, iż świat dzieli się na tych, którzy podejmują decyzje, i tych, którzy
obowiązani są te decyzje wykonywać. Koncentruje w swym ręku wszystkie decyzje, co do
przebiegu pracy w podległym sobie zespole, nie pozostawiając podwładnym żadnej swobody
działania. Niechętnie przyjmuje przejawy inicjatywy ze strony podwładnych. Woli
oddziaływać za pomocą kar niż nagród. Autokrata w sposób samodzielny podejmuje decyzje,
z nikim się nie konsultuje, z zasady nie organizuje obrad i narad. Preferuje instruktażowy styl
zarządzania, każdy z podwładnych otrzymuje od niego instrukcje, które przedstawiają tylko
część zamierzeń przełożonego. Styl ten posiada swoje plusy, jak i minusy. Plusami tego stylu
są szybkość podejmowania decyzji oraz ściśle sprecyzowana odpowiedzialność. Natomiast
minusami są instrumentalny styl zarządzania, czasami zbyt szybkie podejmowanie decyzji
oraz częsta możliwość pomyłki przełożonego autokraty. Występuje dystans pomiędzy
przełożonym a podwładnym. Podwładni są traktowani przedmiotowo.
Styl demokratyczny polega na świadomej rezygnacji zwierzchnika z przysługującego mu
prawa jednoosobowego podejmowania decyzji. W kierowaniu demokratycznym liczy się
bardzo umiejętność kierownika, polegająca na poprawnym sformułowaniu lub uświadomieniu
celów stojących przed pracownikami. Kierownik demokrata stanowi przeciwieństwo
kierownika autokraty. Przed podjęciem decyzji zasięga opinii współpracowników. Kierownik
orientujący się na kierowanie demokratyczne nie interesuje się drobiazgami związanymi
z przebiegiem pracy personelu. Stwarza również warunki sprzyjające wyzwalaniu się
inicjatywy i pomysłowości współpracowników. Pobudza do działania drogą przekonywania
i dyskusji. Jest gotów wysłuchać krytyczne uwagi wysuwane przez podwładnych, a nawet
zmienić pod ich wpływem swój sposób postępowania. Na skutek tego rodzaju postawy
w zespołach kierowanych przez „demokratów” wytwarza się dobry klimat i silna więź
współdziałania. Powstaje układ partnerski. Pracownicy traktowani są w sposób podmiotowy,
maja prawo do udziału w podejmowaniu decyzji, rozwija się ich pomysłowość
i inicjatywność. Stosowanie tego stylu w praktyce jest dość trudne, ponieważ wiąże się to
z udziałem podwładnych z podejmowaniem decyzji. Demokratyczny styl kierowania stosuje
się w przypadku personelu o wysokich kwalifikacjach, wysokiej motywacji do pracy, gdy
realizacja zadań wymaga inwencji twórczej pracowników. Od kierownika wymaga się
określonych walorów osobowych i wiedzy. Minusami tego modelu jest czasami zbyt długi
i nieefektywny styl podejmowani decyzji oraz rozmycie odpowiedzialności.
Styl liberalny to styl, w którym kierownik pozostawia członkom grupy dużą swobodę
w planowaniu i organizacji, sam stara się nie podejmować decyzji. Nie kontroluje grupy, ani
też nie uczestniczy w jej pracach. Rezultatem stosowania stylu liberalnego jest stosunkowo
niewielka ilość i kiepska jakość. Panuje niezadowolenie, członkowie grupy często są
sfrustrowani brakiem przywództwa, sytuacja sprzyja powstawaniu struktur nieformalnych.
W stylu biurokratycznym kierownik, jakkolwiek nie orientuje się ani na zadania, ani na
ludzi, jest jednak efektywny dzięki temu, że ściśle przestrzega zasad i przepisów przyjętych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

w swojej instrukcji. Jego celem jest prowadzenie gry w ramach reguł określonych przepisami,
lub otaczać się pomocniczymi stanowiskami administracyjnymi.
Altruista dba przede wszystkim o przyjazne stosunki z otoczeniem. Jest przekonany, że
ludzie szczęśliwi są bardziej wydajni, dlatego też przywiązuje większą wagę do dobrych
stosunków towarzyskich w podległym zespole niż do realizacji zadań. Altruista większość
swego czasu zużywa na ułatwienie pracy podwładnym. Uważa, że dyskusja z personelem jest
najlepszym środkiem rozwiązywania problemów, a ponadto zapobiega konfliktom.
W stylu promocyjnym kierownik jest pełen zaufania do wszystkich i stara się, by jego
współpracownicy rozwijali swe umiejętności w dobrej atmosferze pracy. Umie zachęcić
swoich podwładnych, by chcieli dawać z siebie więcej. Różni się od altruisty tym, że wymaga
i zachęca do pracy.
Kierownik o stylu kompromisowym zdaje sobie sprawę z konieczności uwzględnienia
zarówno orientacji na ludzi, jak i na zadania, lecz w praktyce przy podejmowaniu decyzji nie
potrafi tego założenia zrealizować. Waha się i podejmuje decyzje pod bardzo silną presją
otoczenia. Stara się stymulować ludzi do pracy, ale nie za bardzo to mu się udaje.

Istota zarządzania lub kierowania sprowadza się do podejmowania decyzji najlepszego

wykorzystania środków materialnych i ludzkich, którymi dysponuje firma, w celu osiągnięcia
najlepszych efektów.

Najczęściej wyróżnia się następujące funkcje zarządzania:

1. Planowanie to proces podejmowania świadomych decyzji dotyczących własnego

rozwoju zawodowego, w tym rozwoju firmy. Istotą planowania jest rozpoznanie
przyszłości oraz zadań i środków potrzebnych do realizacji założonych celów. Plan
powinien uwzględniać cele osobiste i zawodowe, a także powinien motywować zespół
ludzi do jego realizacji. Realizacja planu odbywa się poprzez wykonywanie cząstkowe
z naciskiem na najbardziej aktualne terminy wykonania. Im większa perspektywa
czasowa, tym większy poziom ogólności, jednak im precyzyjniej zdefiniowane cele, oraz
określone czasowo etapy realizacji, tym łatwiej do nich dojść.

Ekonomiści wyróżniają różne rodzaje planowania. Najważniejsze to planowanie

strategiczne, z którego wynika planowanie taktyczne i operatywne.
Rodzaje planowania z uwagi na czas realizacji:

−

strategiczne (powyżej 5 lat)

−

plan przyszłości, dzięki któremu o wiele łatwiej

wytyczyć ścieżki postępowania i realizacji,

−

długoterminowe (od 2 do 5 lat)

−

konkretne przedsięwzięcia służące realizacji

nadrzędnego celu,

−

rednioterminowe (od kilku miesięcy do roku)

−

to odpowiedź na pytanie co należy

zrobić, aby zrealizować plan długoterminowy,

−

krótkoterminowe (do trzech miesięcy)

−

krótkie zadnia do wykonania,

−

bieżące

−

codziennie lub w skali tygodnia.

Planowanie w przedsiębiorstwie ogrodniczym jest planem uwzględniającym

możliwości potencjalnego przedsiębiorcy, czas na rozwój, spodziewane zyski, straty,
inwestycje.

W małym gospodarstwie ogrodniczym podmiotem sporządzającym plan jest

właściciel lub menedżer (niejednokrotnie ta sama osoba).

Decydując się na założenie przedsiębiorstwa/gospodarstwa ogrodniczego najpierw

należy zaplanować działania na parę lat do przodu. Podstawą działalności jest biznesplan.
Przygotowanie biznesplanu jest warunkiem koniecznym w kontekście:

−

samego zamiaru rozpoczęcia działalności gospodarczej i wstępnych przygotowań do
jej podjęcia,

−

prowadzenia działalności gospodarczej,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

perspektywicznego zaplanowania rozwoju i funkcjonowania przedsiębiorstwa
/gospodarstwa ogrodniczego.

W biznes planie należy uwzględnić:

−

zadania produkcyjne, handlowe z określeniem terminu realizacji,

−

rodki (zasoby), za pomocą których zadania te zostaną wykonane,

−

nakłady (koszty), które zostaną poniesione przy wykonywaniu zadań oraz efekty
finansowe jakie uzyska się po ich zrealizowaniu,

−

plan zakupów i plan sprzedaży,

−

plan personelu (liczba zatrudnionych, podział funkcji, zakresów obowiązków),

−

uwarunkowania zewnętrzne.

2. Organizowanie to podział pracy, uprawnień i odpowiedzialności, które będą pomagały

w realizacji przyjętych celów i ustaleń strategicznych. Jest to proces, poprzez który praca
w danej organizacji dzielona jest na poszczególne zadania i grupy zadań powiązanych ze
sobą. To decydowanie o tym, w jaki sposób możliwie najlepiej pogrupować działania
i zasoby organizacji.

3. Motywowanie jest systemem, który stanowi układ bodźców, środków i warunków

mających zachęcać pracowników do angażowania się w swoją pracę i dający im osobistą
satysfakcję.

4. Kontrolowanie jest funkcją zamykającą cykl zarządzania. Jest ono systematycznym

wysiłkiem podjętym w celu określenia norm działań, porównania ich z osiągniętymi
wynikami oraz podejmowania w razie konieczności działań korygujących. Selektywna
kontrola w punktach najważniejszych dla sukcesu przedsięwzięcia jest najbardziej
efektywną formą kontroli.

5. Zasilanie przedsiębiorstwa ogrodniczego informacją wewnętrzna i zewnętrzną jest

ważne, zwłaszcza w sytuacjach uregulowań prawnych (ustawa z dnia 29 listopada 2000 r.
o zbieraniu i wykorzystywaniu danych z gospodarstw rolnych). Informacja wewnętrzna
dotyczy danych o działaniu przedsiębiorstwa, a zewnętrzna o sytuacjach na rynku
i w otoczeniu przedsiębiorstwa/gospodarstwa ogrodniczego. Zebrane wiadomości należy
poddawać selekcji, aby wybrać informacje wiarygodne i aktualne.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytanie, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Na czym polega praca lidera zespołu?
2. Co rozumiesz pod pojęciem "styl kierowania"?
3. Jakie znasz style kierowania?
4. Jakie są funkcje zarządzania?
5. Jakie znasz rodzaje planów?
6. Jakie zasady są ważne dla wykonywania funkcji: planowania, organizowania,

motywowania i kontrolowania?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przypisz poniższe cechy do odpowiedniego stylu kierowania (autokratycznego,

demokratycznego, biurokratycznego, altriustycznego,).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Jednoosobowe podejmowanie decyzji.

cisłe kontrolowanie podwładnych.

Wysłuchiwanie pomysłów współpracowników.

Preferowanie stosowania kar.

cisłe przestrzeganie ustalonych zasad.

Zasięganie opinii podwładnych przed podjęciem decyzji.

Przyjmowanie uwag, również krytycznych.

Wydawanie poleceń i wymaganie bezwzględnego ich wykonania.

Dbanie przede wszystkim o dobre stosunki towarzyskie w zespole.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

przybory do pisania

Ćwiczenie 2

Wypisz cechy i umiejętności, jakie powinien posiadać dobry kierownik, scharakteryzuj je

i dokonaj ich hierarchizacji (uporządkuj według ważności, od najbardziej do najmniej
istotnych).

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bhp i ergonomii pracy,
3) zaplanować tok postępowania,
4) wypisać cechy charakteryzujące dobrego kierownika,
5) scharakteryzować wymienione cechy,
6) przypisać im określoną wagę (od 1 do 5),
7) zaprezentować cechy kierownika według ich ważności ustalonej przez grupę, (kolejno

przez poszczególne grupy)

8) stworzyć hierarchię cech będących zestawieniem wyników pracy poszczególnych grup,
9) zapisać wnioski (podstawowe cechy i umiejętności, jakie powinien posiadać kierownik),
10) zaprezentować pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusze papieru,

−

przybory do pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zdefiniować pojęcie stylu kierowania?

2) nazwać wyznaczniki stylu kierowania?

3) wymienić style kierowania według tradycyjnej klasyfikacji?

4) wymienić inne style kierowania?

5) scharakteryzować autokratyczny, demokratyczny i liberalny styl

kierowania?

6) rozróżnić pomocniczy i altruistyczny styl kierowania?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Nabór i wynagrodzenie pracowników

4.4.1. Materiał nauczania

Procedura naboru pracowników rozumiana jest jako skuteczne zarządzanie

pracownikami, poprzez pozyskiwanie pracowników, którzy zapewnią pełną, na wysokim
poziomie, realizację zadań.
Realizacja procedury naboru pracowników ma w szczególności na celu:

−

tworzenie w przedsiębiorstwie profesjonalnego, rzetelnego, bezstronnego zespołu
pracowników,

−

kształtowanie postaw i standardów postępowania pracowników zgodnych z Kodeksem
Etycznym Pracowników przedsiębiorstwa,

−

zapewnienie efektywnej obsady kadrowej poszczególnych komórek organizacyjnych,

−

zapewnienie stabilizacji zawodowej, przeciwdziałanie odchodzeniu pracowników
o wysokich kwalifikacjach oraz pozyskiwanie wartościowych pracowników w drodze
rekrutacji wewnętrznej,

−

stosowanie metod i technik zarządzania kadrami zgodnie z przyjętymi standardami.
Planowanie stanu zatrudnienia,

rozumiane jako identyfikacja przyszłych potrzeb

kadrowych do zapewnienia optymalnego poziomu realizacji zadań, prowadzona jest przez
kierownika działu zatrudnienia. Okresowo przeprowadzana jest analiza stanu zatrudnienia
oraz tworzone są plany zatrudnienia uwzględniające cele i programy działania w zakresie
obsady etatowej, wynagrodzeń i rozwoju personelu.
Plan powinien zawierać:

−

nazwę stanowiska,

−

zapotrzebowanie etatowe,

−

wymagania kwalifikacyjne

−

proponowany termin zatrudnienia,

−

proponowany sposób naboru pracowników:
a) rekrutacja wewnętrzna,
b) zatrudnienie w drodze konkursu (na stanowiska kierownicze),
c) zatrudnienie w drodze otwartego naboru (na pozostałe stanowiska),
d) staż dla bezrobotnych absolwentów,
e) wolontariat,
Nabór stanowi istotny obszar zarządzania kadrami w przedsiębiorstwie. Może on być

otwarty oraz konkurencyjny (na stanowiska kierownicze). Naboru dokonuje

się w celu

zapewnienia realizacji zadań przedsiębiorstwa, przy uwzględnieniu specyfiki wymagań
niezbędnych przy obsadzie poszczególnych komórek organizacyjnych i stanowisk pracy.
Otwartość naboru jest realizowana poprzez upowszechnianie informacji o wolnych
stanowiskach na stronie internetowej, tablicach informacyjnych lub w mediach. Wszystkie

zainteresowane osoby, które spełniają określone w ogłoszeniu wymogi, mogą złożyć swoją
ofertę i przystąpić do procedury kwalifikacyjnej.
Konkurencyjność naboru jest realizowana poprzez określone procedury i narzędzia, których
zastosowanie umożliwi wybór osoby najlepiej przygotowanej do pracy na danym stanowisku,
która w największym stopniu spośród zgłaszających się kandydatów spełnia wskazane
w ogłoszeniu wymogi. W celu zapewnienia profesjonalnego wykonywania zadań, stanowiska
samodzielne i kierownicze obsadza się z zastosowaniem preferencji rekrutacji wewnętrznej
spośród pracowników

w drodze awansowania. W przypadku nie obsadzenia stanowiska

w drodze rekrutacji wewnętrznej stosuje się rekrutację zewnętrzną. Selekcja jest nazywana
końcowym etapem procesu rekrutacji. Jest to proces zbierania informacji o kandydatach na

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

uczestników organizacji i wyboru najbardziej odpowiedniego spośród nich na dane
stanowisko pracy.

Etapy selekcji kandydatów:

1. Przyjmowanie ofert kandydatów do pracy.
2. Rozmowa wstępna i analiza curriculum vitae (CV).
3. Selekcja właściwa (pozytywna lub negatywna).
4. Klasyfikacja wstępna (przydział stanowiska pracy).
5. Okres próbny – ocena procesu adaptacji do firmy.
6. Ostateczna decyzja o zatrudnieniu lub odrzuceniu kandydata.

Metody selekcji:

−

analiza dokumentacji aplikacyjnej: CV, listy motywacyjne, świadectwa pracy oraz
dokumenty potwierdzające wymagane kwalifikacje,

−

testy psychologiczne, czyli narzędzia służące do diagnozy potencjału kandydata
w zakresie miękkich cech i umiejętności np.: komunikatywność, asertywność, odporność
na stres, funkcjonowanie interpersonalne, kontaktowość, umiejętność wywierania
wpływu, kreatywność, preferowane role organizacyjne, umiejętność współpracy
zespołowej,

−

testy i ćwiczenia dotyczące kompetencji zawodowych, czyli narzędzia służące do badania
kwalifikacji zawodowych kandydatów np. testy wiedzy z danego obszaru, rozwiązanie
konkretnego problemu w firmie, ćwiczenia dotyczące konkretnej umiejętności.

−

gry i ćwiczenia grupowe, czyli narzędzia służące do potwierdzenia wyników uzyskanych
za pomocą testów, pozwalają obserwować zachowanie kandydata w zespole,

−

wywiady pogłębione prowadzone z udziałem ekspertów ds. zarządzania, psychologów
oraz ekspertów dziedzinowych (finanse, księgowość, marketing, zarządzanie kadrami,
logistyka, handel itp.),

−

analiza i sprawdzenie referencji. Za każdym razem staramy się dotrzeć do poprzednich
pracodawców naszego kandydata, w ten sposób zbierając i analizując opinie o nim.
Czytając CV należy zwrócić uwagę na:

−

luki i pominięcia (czasowe i logiczne),

−

zmiany ścieżki kariery,

−

częstość zmian pracy,

−

niespójność wykształcenie

−

praca,

−

historia zarobków,

−

powody odejścia z poprzedniej pracy,

−

przebieg kariery (poziom odpowiedzialności).
Rozmowa kwalifikacyjna następuje po wstępnym zaakceptowaniu kandydata, który

wyłania się na podstawie analizy jego dokumentów. Celem wywiadu jest sprawdzenie,
uzupełnienie i doprecyzowanie interesujących pracodawcę informacji oraz diagnoza
kompetencji wymaganych na oferowanym stanowisku. Rozmowa może być prowadzona
bezpośrednio przez pracodawcę lub przez upoważnionych prze niego pracowników.
O terminie rozmowy kandydat zostaje powiadomiony telefonicznie lub za pośrednictwem
poczty.

Przygotowanie do wywiadu – przykładowe pytania:

1. Jakiego kandydata poszukujemy na dane stanowisko?
2. Czy wiemy, jakie wymagania powinien spełniać kandydat?
3. Czego oczekujemy od kandydata?
4. Jakie powinien posiadać kwalifikacje?
5. Co możemy mu zaoferować w zamian za jego usługi?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Pod pojęciem systemu (formy) wynagradzania (płac) należy rozumieć sposób, w jaki

ustala się wielkość wynagrodzenia przysługującego pracownikowi za wykonaną przez niego
pracę. Z kolei w celu określenia wynagrodzenia za pracę należy ustalić wysokość oraz zasady
przyznawania pracownikom stawek wynagrodzenia za pracę określonego rodzaju lub na
określonym stanowisku, a także dodatkowych składników wynagrodzenia, w przypadku, gdy
zostały one przewidziane z tytułu wykonywania określonej pracy. W ten sposób tworzymy
strukturę wynagrodzenia dla określonego stanowiska, bądź rodzaju wykonywanej pracy.
Przyjęty system wynagradzania w danej jednostce organizacyjnej wpływa na wydajność
pracownika oraz wyniki jego pracy. Do najczęściej stosowanych systemów wynagradzania za
pracę w Polsce (zgodnie z obowiązującym prawem pracy) zaliczyć można:
1. System czasowy.
2. Systemy wynikowe:

−

akord,

−

prowizja.

3. Systemy mieszane:

−

czasowo-premiowy,

−

czasowo-prowizyjny,

−

akordowo-premiowy,

−

dniówkowo-zadaniowy.

Ilość pracy można mierzyć na kilka sposobów. Może być ona mierzona jednostkami

miary czasu, jednostkami wyniku lub wykonywaniem wyznaczonych zadań. Podstawową
cechą, która odróżnia systemy czasowe od wynikowych to sposób ustalania podstawy
obliczeniowej

wynagrodzenia,

która

odzwierciedla

wielkość

wkładu

pracownika

w wykonywaną pracę.

W systemach czasowych podstawą obliczeniową wynagrodzenia jest jednostka miary

czasu. Stawka wynagrodzenia jest tutaj stała. Najczęściej przyjmuje się stawkę godzinową lub
miesięczną, rzadziej dzienną i tygodniową (maksymalnym okresem rozliczeniowym
dopuszczonym przez ustawodawstwo polskie jest miesiąc). System czasowy nie uwzględnia
różnic ilościowych i jakościowych w wynikach pracy, z tego też względu jest on mało
motywujący do efektywnej pracy. System ten stosuje się najczęściej w przypadkach, gdzie
trudno jest wprowadzić inną miarę efektywności pracy.

Akordowa forma płac polega na powiązaniu wyników pracy wykonanej przez

pracownika w określonej jednostce czasowej, przy uwzględnieniu stopnia wykonania normy
dla danego pracownika. Stąd istotną rolę w tym systemie odgrywają normy. Akord powinien
być stosowany tylko w takich przypadkach, gdzie jest możliwe opracowanie norm pracy
i obliczanie wyników ilościowych pracy. System akordowy ma wiele odmian, ze względu na
rodzaj jak i charakter. Do najczęściej występujących rodzajów akordu zaliczyć można:

−

prosty (tzw. czysty), który polega na tym, że za każdą wykonaną jednostkę pracy
wynagrodzenie jest stałe,

−

progresywny

−

za każdą wykonaną jednostkę pracy wynagrodzenie jest stałe do

wysokości wykonania normy, natomiast za jednostki pracy wykonane ponad ustaloną
normę pracownik otrzymuje wyższe wynagrodzenie,

−

pośredni

−

wynagrodzenie pracowników oblicza się w określonym procencie od zarobku

pracowniczych stanowisk wiodących.

−

akord z premią powiązanie dwóch systemów

wynagradzania,

−

akord zryczałtowany polega na podpisaniu umowy z brygadą, z którą ustala się
zryczałtowane wynagrodzenie za wykonanie całości wyznaczonego wcześniej zadania.

Systemy akordowe może mieć następujący charakter:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

indywidualny

−

podstawą do obliczenia wynagrodzenia pracownika jest jego osobista

wydajność,

−

zbiorowy

−

podstawą do obliczenia wynagrodzenia pracownika jest wynik uzyskany

przez cały zespół.
Wynagrodzenie, jakie otrzymuje pracownik w systemie akordowym powinno

odzwierciedlać nie tylko ilość świadczonej przez niego pracy, ale również jej jakość
(gwarancja jakości dla pracodawcy określona została w art. 82 k. p. ). System ten zmusza
pracownika do efektywnej pracy, gdyż nie gwarantuje stałego wynagrodzenia. Z tego też
względu jest on dogodny dla pracodawcy, natomiast mniej dogodny dla przeciętnego lub
słabego pracownika. W celu wyeliminowania nadmiernego wysiłku ze strony pracownika
stworzono normy czasu, które wyznaczają wzorcową ilość pracy przypadającą na jednostkę
czasu (zazwyczaj godzina).

W celu efektywnego wykorzystania systemu akordu w organizacji ważnym elementem

jest zapoznanie pracowników ze sposobem obliczania wynagrodzenia. Dodatkowo należy
wprowadzić odpowiedni system nadzorowania pracownika oraz ewidencjonowania efektów
jego pracy.

System prowizyjny jest drugim z kolei systemem, w którym uzależnia się wynagrodzenie

pracownika od wyników jego pracy. Stosuje się go w przypadkach, gdy do obowiązków
pracownika należy zawieranie w imieniu pracodawcy transakcji albo inkasowanie należności.
System ten stosowany jest głównie w handlu i usługach. Istota prowizji polega na określeniu
wynagrodzenia w postaci określonego procentu od wartości dokonanych przez pracownika
transakcji, usług, lub od wpływów uzyskanych z przeprowadzonych transakcji. Często stawka
prowizyjna zależy od osobistego zaszeregowania pracownika oraz od poziomu wymaganych
kwalifikacji zawodowych.

Zgodnie z obowiązującym Kodeksem Pracy, wysokość stawki prowizyjnej można

zmienić tylko i wyłącznie za zgodą pracownika lub za wypowiedzeniem, z zachowaniem
ustawowego okresu wypowiedzenia. System prowizyjny może przyjmować charakter
indywidualny, bądź grupowy.

W systemie dniówkowym podstawą obliczeniową jest dniówka zadaniowa, która łączy

w sobie elementy systemu akordowego oraz czasowego i dodatkowo stosuje się premie.
System ten polega na ustaleniu dla każdego pracownika czasu niezbędnego do wykonania
określonej pracy, jaka wynika z obowiązujących norm pracy. w przypadku, gdy
pracownikowi uda się wykonać tę pracę w krótszym czasie, wówczas proporcjonalnie do tego
czasu pracy wzrośnie wysokość premii, jaką otrzyma.

Wybór odpowiedniego systemu wynagradzania oraz dodatkowych składników

wynagrodzenia zależy od rodzaju prowadzonej działalności, możliwości finansowych
pracodawcy oraz przyjętej przez niego polityki płacowej. Najbardziej korzystnym systemem
płacy w przedsiębiorstwie lub gospodarstwie ogrodniczym jest system akordowy, ponieważ
pozwala pracownikowi wykazać się swoimi umiejętnościami oraz efektami pracy. Pracownik
po wykonaniu swojej pracy jest w stanie obliczyć własną płacę.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytanie, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co jest celem realizacji procedury naboru pracowników?
2. Jakie elementy powinien zawierać wniosek o naborze pracowników?
3. Co rozumiesz pod pojęciem "otwartość naboru"?
4. Co rozumiesz pod pojęciem "konkurencyjność naboru"
5. Kto przeprowadza rekrutacje na wolne stanowiska pracy?
6. W ilu etapach przebiega rekrutacja?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. Co ma na celu rozmowa kwalifikacyjna?
8. Jakie znasz systemy wynagrodzenia?
9. Co jest podstawą obliczeniową w systemie dniówkowym?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przypisz poniższe opisy do systemu wynagradzania, a następnie oceń siłę motywacji

poszczególnych systemów wynagradzania:
1. Nie uwzględnianie ilości wykonanej pracy.
2. Otrzymywanie stałej stawki za godzinę pracy.
3. Wynagrodzenie zależy od ilości wykonanej pracy.
4. Oprócz wynagrodzenia za ilość wykonanej pracy uzyskuje się dodatkowe wynagrodzenie

w zależności od efektów pracy.

5. Wynagrodzenie zależy od czasu pracy i stawki za jednostkę czasu pracy.
6. Wynagrodzenie stanowi określony procent wartości dokonanych przez pracownika

transakcji.

7. Wynagrodzenie zależy od ilości wykonanej pracy i stopnia przekroczenia normy.
8. Oprócz wynagrodzenia za czas pracy uzyskuje się dodatkowe wynagrodzenie

w zależności od efektów pracy.

Sposób wykonywania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bhp i ergonomii pracy,
3) zaplanować tok postępowania,
4) przypisać poszczególne opisy do systemów wynagradzania na plakacie,
5) ocenić skuteczność poszczególnych systemów wynagradzania w motywowaniu

pracowników do lepszej pracy,

6) zaprezentować wyniki pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusze papieru,

−

przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Przeprowadź symulację rozmowy kwalifikacyjną.

Sposób wykonywania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

kwalifikacyjnej,

6) przemyśleć i przygotować odpowiedzi kandydata do pracy na mogące się pojawić

w czasie rozmowy kwalifikacyjnej pytania,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7) odegrać krótką scenkę rozmowy kwalifikacyjnej,
8) ocenić scenkę kolegów, wskazać błędy,
9) zapisać wnioski (zasady przeprowadzania rozmowy kwalifikacyjnej).

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rekwizyty do inscenizacji (meble biurowe, dokumenty).

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zdefiniować pojęcie rekrutacja, selekcja i rozmowa kwalifikacyjna?

2) wyjaśnić, na czym polega proces selekcji kandydatów do pracy, jakie

są jego etapy?

3) scharakteryzować metody selekcji?

4) określić, na jakie elementy należy zwrócić uwagę, zapoznając się

z CV kandydata do pracy?

5) wyjaśnić zasady przygotowania i przeprowadzenia rozmowy

kwalifikacyjnej?

6) scharakteryzować etapy selekcji pracowników?

7) scharakteryzować znane ci systemy wynagrodzeń?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Planowanie produkcji gospodarstwa ogrodniczego

4.5.1. Materiał nauczania

Planowanie jest dla przedsiębiorstw koniecznością i ma ogromne znaczenie.

Podejmowanie decyzji jeszcze przed rozpoczęciem działania gospodarczego, jest konieczne,
gdyż przemyślenie, przygotowanie i wdrożenie realizacji procesu produkcyjnego ma wielki
wpływ na jego funkcjonowanie w przyszłości. Dlatego planowanie prowadzone jest przez
wszystkie podmioty gospodarcze.

Wprowadzenie gospodarki rynkowej i prywatyzacja przedsiębiorstw zmusiło

przedsiębiorstwa do starannego planowania swojej działalności, by utrzymać się na rynku.
Planowanie działalności gospodarczej musi, bowiem współistnieć z rynkiem, zmierzając do
jego prawidłowego kształtowania.

Przejawem nowego sposobu w planowaniu są tzw. biznes plany.

Plany przedsiębiorstw dzielimy na:

−

prognozy, które zawierają informacje o przyszłym kształtowaniu się wielkości produkcji,
sprzedaży lub usług, które będą realizowane w przedsiębiorstwa za 5 i więcej lat.

−

programy, które są opisem celów działania i środków ich realizacji oraz dokonują wyboru
określonych działań na 5 i więcej lat.

−

plany, które są opracowaniami na temat przyszłego działania gospodarczego i mają
charakter ściśle decyzyjny.
Treścią planowania są: zadania produkcyjne, handlowe, usługowe itp.; środki, za

pomocą, których zadania te zostaną wykonane, czyli środki produkcji i siła robocza, koszty,
które zostaną poniesione, oraz efekty finansowe.

Metody planowania działalności gospodarczej, ze względu na stopień, w jakim wpływają

na przyszłość przedsiębiorstwa, dzielimy na pomocnicze i podstawowe.

Metody pomocnicze to:

−

metoda wskaźników statystycznych polega na obliczaniu wielkości planowanych za
pomocą wskaźników statystycznych. Na ich podstawie określa się przyszłą produkcję.
Wykorzystuje się do tego przede wszystkim: wskaźniki dynamiki i wskaźniki struktury.
Jest to najprostsza metoda planowania,

−

metodę wskaźników techniczno

−

ekonomicznych stosowana dla określenia wielkości

planowanych za pomocą ustalonych wskaźników techniczno

−

ekonomicznych,

charakteryzujących poziom techniczny i ekonomiczny działalności. Są to wszelkie normy
wydajności (maszyn, pracy) i zużycia (paliw, pasz, nawozów itp.),

−

metoda analizy ekonomicznej bada czynniki, od których zależy planowane wielkości,
głównie w zakresie analizy działalności gospodarczej i analizy rynku. Ma ona
zastosowanie przy opracowywaniu wszystkich planów.
Metody podstawowe, to:

−

metoda bilansowa, która polega na zestawieniu w postaci szeregu bilansów zadań
planowanych i środków niezbędnych do ich wykonania. Dąży ona do osiągnięcia tzw.
zgodności wewnętrznej projektu, tak by wyznaczone w nim zadania produkcyjne miały
pokrycie w nakładach. Praca nad projektem polega na sporządzeniu wielu
korespondujących ze sobą bilansów,

−

metoda programowania liniowego określa, jak powinno być zorganizowane
gospodarstwo, aby przy istniejących ograniczeniach dało optymalny wynik finansowy,

−

metoda planowania programu, która nie różni się zbytnio od programowania liniowego.
Różnica polega jedynie na tym, że dobór działalności i ograniczeń oraz ich optymalizacja
wg celów odbywa się przez projektującego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Użytkownik gospodarstwa musi w świadomy sposób zdecydować o skali, profilu

i strukturze gatunkowo-odmianowej produkcji. Kierunki produkcji wyznacza model
organizacyjny gospodarstwa. Wyróżnia się dwa typy organizacyjne gospodarstwa:
–

o wielostronnym kierunku produkcji (gospodarstwa uniwersalne),

–

o uproszczonym kierunku produkcji (gospodarstwa specjalistyczne).
Za wielostronnością produkcji przemawia:

−

lepsze wykorzystanie składników pokarmowych i innych właściwości gleby,

−

lepsze wykorzystanie siły roboczej i środków produkcji,

−

czerpanie korzyści ze stosowania płodozmianu,

−

ograniczenie ryzyka produkcyjnego.
Produkcja wyspecjalizowana jest bardziej wydajna. Środki produkcji mogą być lepiej

przystosowane do kierunku produkcji, a wiedza i umiejętności pracowników gospodarstwa
oraz posiadany sprzęt mogą być właściwie wykorzystane. Za specjalizacją produkcji
ogrodniczej przemawiają również inne czynniki:

−

możliwość przygotowania jednolitych partii towaru na rynek krajowy lub zagraniczny,

−

niższe koszty produkcji,

−

wyższa wydajność,

−

większa efektywność i opłacalność produkcji.
Przeciwko specjalizacji przemawiają takie argumenty, jak:

−

większe ryzyko produkcyjne,

−

niemożność stosowania płodozmianu,

−

gorsze wykorzystanie nawozów organicznych,

−

gorsze wykorzystanie czasu pracy.
Głównym kryterium podejmowania produkcji są możliwości zbytu i uzyskania

opłacalnych cen. O efektach produkcyjnych gospodarstwa decyduje relacja możliwych do
uzyskania cen wytwarzanych produktów, a o profilu produkcji decydują wymagania
klimatyczne i ekonomiczne uprawianych roślin. Na dalszy plan schodzą zaś wymagania
technologiczne i agrotechniczne. Istotne znaczenie ma również dobór roślin, z punktu
widzenia ich wymagań glebowych, względem faktycznej struktury jakościowej zasobów
gleby w gospodarstwie.

O doborze odmian w gospodarstwie decydują również takie czynniki, jak:

−

warunki przyrodnicze (gleba, klimat),

−

warunki ekonomiczne (koszty produkcji, ceny, możliwości uzyskania kredytów),

−

sposób odnawiania żyzności gleby,

−

wewnętrzne potrzeby gospodarstwa,

−

zawarte umowy,

−

zasoby siły roboczej i kwalifikacje pracowników,

−

poziom mechanizacji,

−

zasoby środków obrotowych.
Racjonalne zmianowanie roślin jest czynnikiem plonotwórczym, w którym uwzględniać

należy:

−

przemienne stosowanie roślin płytko i głęboko korzeniących się oraz odchwaszczających,
niszczących strukturę i strukturotwórczych,

−

zachowanie przerw w uprawie pewnych roślin na tym samym polu, bądź po stosowaniu
niektórych herbicydów,

−

kolejność uprawy roślin po nawożeniu obornikiem,

−

stosowanie poplonów i międzyplonów.
W doborze roślin, uprawianych w gospodarstwie, należy kierować się dwiema

podstawowymi zasadami:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

rośliny uprawne powinny być dobrze sprzedawane po opłacalnych cenach,

−

uprawiane rośliny powinny zapewnić optymalne wykorzystanie zasobów pracy i środków
produkcji, będących w dyspozycji gospodarstwa.
W celu zorganizowania nowego gospodarstwa należy opracować projekt urządzeniowy

gospodarstwa.

Prace nad projektem rozpoczyna się od analizy opisowej położenia gospodarstwa,

warunków siedliskowych i jego planu sytuacyjnego. Podstawą jest plan sytuacyjny, na
którym powinny być naniesione granice gospodarstwa, rozmieszczenie kompleksów
glebowo-rolniczych, sieci dróg oraz lokalizacja ośrodka gospodarczego.
Pierwszym etapem prac nad projektem jest usytuowanie i rozplanowanie ośrodka
gospodarczego. Ważne jest, aby ośrodek ten był zlokalizowany:

−

w centrum rozłogu,

−

możliwie blisko upraw o wysokiej intensywności,

−

w pobliżu drogi publicznej,

−

na terenie o małej przydatności rolniczej.
Na szkicu ośrodka należy rozplanować rozmieszczenie poszczególnych budynków

i budowli, biorąc pod uwagę funkcjonalność ich rozlokowania z punktu widzenia ekonomiki
i organizacji pracy, bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów przeciwpożarowych.
Planowane budynki i urządzenia budowlane muszą mieć szczegółowe charakterystyki,
obejmujące określenie wielkości i wyposażenie w urządzenia elektryczne, grzewcze,
wodociągowe, kanalizacyjne, wentylacyjne, oświetleniowe. Istotny jest również rodzaj
utwardzenia placu ośrodka gospodarczego, jego ogrodzenie oraz rozplanowanie dróg
dojazdowych.

Oddzielnymi dokumentami projektu urządzeniowego gospodarstwa powinien być plan

wyposażenia w siłę roboczą oraz siłę pociągową.

Wydzielenie i rozplanowanie kompleksów glebowo-roślinnych dokonuje się na

podstawie rozmieszczenia poszczególnych rodzajów gleb, przy uwzględnieniu rzeźby terenu,
trwałych przeszkód terenowych (np. dróg publicznych, zadrzewień).

Przykład planu produkcji ogrodniczej

Zasady planowania i zakładania sadu owocowego. [14]

1. Za optymalną wielkość sadu przyjmuje się, w tym planie, sad o powierzchni 20 do 30 ha.

Sad jabłoniowy, żeby mógł być dochodowy, musi osiągnąć wydajność ok. 20 ton/ha.

2. Nie jest celowe sadzenie sadu na miejscu wykarczowanej starej plantacji, ze względu na

możliwość występowania zmęczenia gleb.

3. Niezbędne jest ogrodzenie sadu siatką z drutu ocynkowanego, o wysokości co najmniej

1,5 m.

4. Dla stworzenia mikroklimatu w sadzie celowe jest stosowanie osłon przeciwwietrznych

z drzew liściastych, które zmniejszają prędkość wiatru, utratę wody z gleby oraz wszelkie
przemieszczanie do sadu zanieczyszczeń (np. spalin).

5. Zalecenia Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa dla rozstawy drzew jabłoni w sadzie są

następujące:

−

rozstawa między rzędami dla drzew półkarłowych wynosi 4 m, dla drzew karłowych
3,5 m,

−

odległość drzew w rzędzie zależy od siły wzrostu drzewa i powinna wynosić od lm
dla drzew najbardziej karłowych, do 4m dla drzew najsilniej rosnących,

−

rzędy drzew powinny przebiegać w kierunku północ-południe, co zapewnia
najlepsze ich oświetlenie.

6. Modelem współczesnego sadu jest sad z nasadzeniami drzew niskopiennych, dających

znacznie wyższe plony i lepszą jakość owoców niż sady z nasadzeniami drzew
wysokopiennych. Inne korzyści z nasadzeń drzew niskopiennych to:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

większa wytrzymałość na mróz,

−

wcześniejsze wchodzenie w okres owocowania,

−

większa łatwość wykonywania zabiegów pielęgnacyjnych,

−

mniejsze strącanie owoców przez wiatr.

7. Pole przeznaczone pod sad dzieli się na kwatery oddzielone drogami. W mniejszych

sadach kwatera powinna wynosić 0,5 do 2,0 ha. Rzędy kwatery powinny być nie krótsze
niż 200 m i nie dłuższe niż 400 m, szerokość drogi powinna wynosić 6 m.

8. Budynki mieszkalne powinny być budowane poza sadami, a budynki gospodarcze

(przechowalnie, pomieszczenia na maszyny i urządzenia, garaże) w sadzie.

9. W sadzie powinno być źródło wody oraz zbiornik na wodę. Źródłem wody powinna być

studnia głębinowa.

10. Kwatery powinny być jednogatunkowe, a nawet jednoodmianowe (z odpowiednio

rozmieszczonymi zapylaczami).

11. Najbardziej popularnymi podkładkami dla jabłoni są M-9 i M-26.

Przykład plan gospodarstwa ogrodniczego

Rys. 5

Przykładowy plan gospodarstwa ogrodniczego (dział warzywniczy): 1

−

szklarnia, 2 – mnożarka,

3 – łącznik, 4 – kotłownia, 5 – tunele ogrzewane, 6

−

tunele nieogrzewane, 7 – inspekty, 8 – szopa

i wiata, 9 – skład opału, 10 – zbiorniki na wodę, 11 – kompostownia, 12 – drogi brukowe, 13 – drogi
ż

użlowe, 14 – drzewa wysokie, 15 – trawniki, 16 – osłony przeciwwietrzne i ogrodzenie, 17 – osłony

wysokie [11]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rola służb doradczych w planowaniu i organizowaniu produkcji ogrodniczej

W Polsce funkcjonuje rolnicze doradztwo państwowe, które jest częściowo finansowane

z budżetu państwa. Nad wojewódzkimi Ośrodkami Doradztwa Rolniczego nadzór od strony
organizacyjnej sprawuje wojewoda, zaś nadzór merytoryczny Ministerstwo Rolnictwa
i Rozwoju Wsi. Przy każdym ODR istnieje Społeczna Rada Doradztwa Rolniczego.

Główne cele doradztwa rolniczego to:

−

systematyczne i kompleksowe podnoszenie kwalifikacji zawodowych rolników,

−

prowadzenie doradztwa z zakresu technologii produkcji, ekonomiki i organizacji oraz
zarządzania gospodarstwem rolnym,

−

prowadzenie doradztwa z zakresu organizacji rynku i marketingu na potrzeby rolnictwa
i całego sektora żywnościowego,

−

opracowywanie analiz, prognoz i programów,

−

upowszechnianie wyników badań naukowych,

−

upowszechnianie możliwości pozyskiwania dodatkowych źródeł dochodów ludności
wiejskiej,

−

działalność na rzecz rozwoju przedsiębiorczości i jej promocji,

−

prowadzenie doradztwa w zakresie produkcji żywności metodami ekologicznymi,

−

doradztwo w zakresie agrobiznesu i wielofunkcjonalnego zagospodarowania terenów
wiejskich,

−

upowszechnianie wszelkich form działalności zespołowej producentów,

−

doradztwo w zakresie zwiększania efektywności ekonomicznej gospodarstw,
minimalizowania kosztów produkcji, zwiększania dochodów,

−

udzielanie pomocy edukacyjnej w tworzeniu struktur gospodarczych i organizacyjnych
w otoczeniu rolnictwa z udziałem rolników (zakładania spółdzielni, spółek, grup
producentów, organizacji i stowarzyszeń rolników).
System doradztwa rolniczego w zakresie rozwoju przedsiębiorczości na obszarach

wiejskich powinien w szczególności:

−

aktywnie wpływać na rozwój obszarów wiejskich, a w szczególności na modernizację
rolnictwa,

−

inicjować i promować tworzenie nowych miejsc pracy.

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytanie, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jak dzielimy plany przedsiębiorstw?
2. Jakie znasz pomocnicze metody planowania?
3. Jakie znasz podstawowe metody planowania?
4. Jakie znasz typy organizacyjne gospodarstw?
5. Jakie czynniki decydują o doborze odmian w gospodarstwie?
6. Co rozumiesz pod pojęciem plan sytuacyjny gospodarstwa?
7. Kto sprawuje nadzór merytoryczny nad Ośrodkami Doradztwa Rolniczego?
8. Jakie są główne cele doradztwa rolniczego?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Scharakteryzuj metody planowania działalności gospodarczej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zgromadzić materiały i przybory do wykonania ćwiczenia,
2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bhp i ergonomii pracy,
3) zaplanować tok postępowania,
4) wymienić i scharakteryzować metody planowania działalności,
5) zapisać te informacje na plakacie,
6) zaprezentować wyniki swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przybory do pisania,

−

arkusze papieru.

Ćwiczenie 2

Scharakteryzuj czynniki, które decydują o doborze roślin w gospodarstwie ogrodniczym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przybory do pisania,

−

arkusze papieru.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) dokonać klasyfikacji metod planowania?

2) scharakteryzować metody pomocnicze planowania?

3) scharakteryzować metodę analizy ekonomicznej?

4) wskazać różnice miedzy metodą programowania liniowego a metodą

planowania programu?

5) wyróżnić typy organizacji gospodarstwa?

6) wymienić zalety gospodarstwa uniwersalnego?

7) wymienić czynniki decydujące o doborze odmian w gospodarstwie?

8) wymienić cele doradztwa rolniczego?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 35 min.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−−−−

instrukcja,

−−−−

zestaw zadań testowych,

−−−−

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Do form organizacyjno-prawnych działających w oparciu o Kodeks Spółek Handlowych

zalicza się
a)

spółkę z ograniczona odpowiedzialnością.

spółkę cywilną.

indywidualną działalność gospodarczą.

spółdzielnię.

2. Zaletą prowadzenia działalności gospodarczej w formie spółki z ograniczoną

odpowiedzialnością jest
a)

krótki czas oczekiwania na rejestrację spółki.

dowolna forma opodatkowania.

dowolny kapitał założycielski.

odpowiedzialność za zobowiązania spółki do wysokości wniesionego kapitału.

3. Tylko jeden wspólnik odpowiada całym swoim majątkiem

w spółce cywilnej.

w spółce akcyjnej.

w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością.

w spółce komandytowej.

4. Do zalet schematu sztabowo-liniowego zalicza się

istnienie dobrze wykwalifikowanej kadry specjalistów.

wysoka pozycja sztabu nad kierownictwem komórek liniowych.

to, że można ją zastosować w każdego rodzaju firmie, bez względu na wielkość.

brak rotacji osób tworzących sztab.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. Przedsiębiorstwo państwowe jest podmiotem

samodzielnym, samorządnym ale nie samofinansującym.

utworzonym przez centralne organy administracji państwowej.

utworzonym przez pracowników jednej branży.

samodzielnym i dofinansowywanym przez jednego ministra.

6. Wkładem w spółce może być aport, czyli

wkład niepieniężny.

akcja uprzywilejowana.

wkład finansowy.

większy udział.

7. Nie należy w Polsce do zasad prawa pracy stwierdzenie że

pracownik ma prawo do poszanowania swojej godności.

pracodawca ma obowiązek terminowej wypłaty wynagrodzenia.

państwo ustala maksymalne wynagrodzenie za pracę.

pracodawca ma zapewnić bezpieczne warunki pracy.

8. Struktura organizacyjna, w której na czele każdej z komórek stoi tylko jeden przełożony

to
a)

struktura liniowa.

struktura sztabowa.

struktura funkcjonalna.

struktura macierzowa.

9. Kierownik, który sam podejmuje decyzje i ściśle kontroluje podwładnych to kierownik

stosujący styl kierowania
a)

demokratyczny.

autokratyczny.

liberalny.

altruistyczny.

10. Plany obejmujące okres od kilku miesięcy do roku to plany

długoterminowe.

rednioterminowe.

bieżące.

krótkoterminowe.

11. System, w którym wysokość wynagrodzenia zależy od ilości wykonanej pracy i stopnia

przekroczenia normy to wynagrodzenie ustalone według systemu
a)

akordowego prostego.

akordowego progresywnego.

czasowego.

prowizyjnego.

12. Część wynagrodzenia ustalana najczęściej jako procent wynagrodzenia zasadniczego

i przyznawana za wyniki w pracy to
a)

akord.

premia.

prowizja.

zasiłek.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13. Wynagrodzenie akordowe to wynagrodzenie

wypłacane z góry raz na trzy lub cztery miesiące.

uzależnione od jakości wykonanej pracy.

uzależnione od ilości wykonanej pracy.

uzależnione od obrotów firmy.

14. Formą mobbingu w miejscu pracy jest

upominanie pracownika za złą pracę.

nękanie i zastraszanie pracownika.

nagradzanie pracownika za źle wykonana pracę.

motywowanie pracownika do pracy.

15. Akcja jest

dowodem zaciągnięcia długu przez jej emitenta.

dowodem własności części majątku spółki akcyjnej.

potwierdzeniem powstania spółki akcyjnej.

papierem wartościowym przynoszącym stały dochód jej właścicielowi.

16. Organizowanie to funkcja spełniana przez kierownika polegająca na

kształtowaniu procedur działania i struktury organizacyjnej tak, aby można było
skutecznie realizować ustalone cele firmy.

dokonywaniu właściwego doboru ludzi niezbędnych do osiągnięcia ustalonych
celów organizacji.

formułowaniu celów organizacji oraz określeniu sposobów ich osiągnięcia.

sprawdzaniu stopnia realizacji zadań i poziomu osiągniętych celów.

17. Do procesu rekrutacji nie zalicza się

rozmowy kwalifikacyjnej.

selekcji.

wyboru kandydatów do rozmowy kwalifikacyjnej.

kształtowania relacji między pracownikami.

18. Umowę o pracę na czas nieokreślony może rozwiązać bez wypowiedzenia

tylko pracodawca uzasadniając swą decyzję.

tylko pracownik uzasadniając swą decyzję.

obie ze stron bez uzasadnienia.

obie ze stron podając uzasadnienie.

19. Obliczenie wskaźników wydajności pracy i ich porównanie z normami to

metoda wskaźników statystycznych.

metoda analizy ekonomicznej.

metoda wskaźników techniczno-ekonomicznych.

metoda programowania liniowego.

20. Umowa o pracę

musi być sporządzona na piśmie w dwóch egzemplarzach.

nie wymaga formy pisemnej.

wymaga formy aktu notarialnego.

może być dokonane w formie ustnej i nie wymaga potwierdzenia na piśmie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ...............................................................................

Zarządzanie gospodarstwem ogrodniczym

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr zadania

Odpowiedzi

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Bryś J., Bryś R.: Zarządzanie firmą. Format AB, Warszawa 2002
2. Duczkowska-Piasecka M. Praca zbiorowa: Marketing w agrobiznesie. Format AB,

Warszawa 1996

3. Grontowska A.: Podstawy ekonomiki agrobiznesu. Część 2. WSiP, Warszawa 2000
4. Grontowska A.: Organizacja gospodarstw rolniczych. WSiP, Warszawa 1997
5. Klepacki B.: Ekonomika i organizacja rolnictwa. WSiP, Warszawa 1997
6. Klepacki B.: Wybrane pojęcia z zakresu organizacji gospodarstw, produkcji i pracy

w rolnictwie. Wydawnictwo SGGW, Warszawa 1997

7. Komosa A.: Szkolny słownik ekonomiczny. Ekonomik, Warszawa 2002
8. Kowalak Z.: Produkcja rolnicza. Cz. 1. Gospodarstwo rolne i jego organizacja. EMPi,

Poznań 2000

9. Kowalski W.: Ekonomika i organizacja gospodarstw rolniczych. Format AB, Warszawa 1996
10. Kożuch A., Mirończuk A.: Podstawy ekonomiki agrobiznesu. Część 1. WSiP, Warszawa 2000
11. Krzysiak A.,Martyna S.: Ekonomika i organizacja gospodarstw ogrodniczych. PWRiL,

Warszawa 1982

12. Kubiak K.: Ekonomika i organizacja gospodarstw ogrodniczych. WSiP, Warszawa 1998
13. Musiałkiewicz J.: Zarys wiedzy o gospodarce. Ekonomik, Warszawa 1997
14. Niedzielski E., Łapińska A.: Zarządzanie firmą. WSiP, Warszawa 1999
15. Pieniążek Sz. A.: Sadownictwo. PWRiL, Warszawa 1988
16. Ziętara W.: Ekonomika i organizacja przedsiębiorstwa rolniczego. FAPA, Warszawa 1998
17. www.wizard.ae.krakow.pl/
18. www.empi2.pl/
19. www.sciaga.pl/
20. www.praca.egospodarka.pl

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
17 Zarzadzanie gospodarstwem ro Nieznany (2)
19 Zarzadzanie jednostka gospod Nieznany (2)
19 Zarządzanie jednostką gospodarczą
19 Zarządzanie jednostką gospodarczą
19 DONAJ,KUCENKOid 18268 Nieznany
RACHUNKOWOŚĆ JAKO POMOC W ZARZĄDZANIU GOSPODARSTWEM ROLNICZYM, Studia, FiR, rolnictwo
06 zarzadzanie czasemid 6452 Nieznany (2)
2011 09 19 Wyzsza Szkola Policj Nieznany (2)
newsletter 19 06 id 317919 Nieznany
Prognozowanie gospodarcze PG42 Nieznany
140 USTAWA o gospodarce nieruc Nieznany
6 Zarzadzanie produkcja i uslu Nieznany (2)
Egz Dyplomowy Zarzadzanie id 15 Nieznany
Ek 11 Wzrost gospodarczy, 22ma Nieznany
17 Zarzadzanie wiedzaid 17376 Nieznany (2)
Gospodarek prawo gospodarcze id Nieznany

więcej podobnych podstron