GOSPODARKA POLSKI

W 0Kl2EStE MIĘDZYWOENNYM

LATA 20.

Gospodarka wolnego państwa była niejednolita, co wynikało z długiego okresu pozostawania ziem. polskich w rękach trzech państw zaborczych. Sytuacja ekonomiczna Polski była zła: zacofanie gospodarcze, nie ustabilizowane stosunki monetarne, funkcjonowanie w obiegu wielu środków płatniczych, wysoka inflacja. Straty poniesione przez Polaków i wynikające ze zniszczeń wojennych były szacowane w 1919 r. na kwotę ok. 73 mld franków francuskich!

Pierwsze lata niepodległości przyniosły szybkie wychodzenie polskiej gospodarki z kryzysu, odbudowę roinictwa i przemysłu. Na zły stan stosunków ekonomicznych poważny wpływ miał brak pieniędzy; próbowano temu zaradzić przez dodrukowywanie ich (brak pokrycia w towarach) co doprowadziło do inflacji i innych negatywnych zjawisk w gospodarce. W 1920 r. wprowadzono markę polską (wyparła inne pieniądze). Powolny rozwój gospodarczy i odbudowa kraju odbywały się dzięki pomocy płynącej z innych krajów, głównie z Francji. Lata 19211923 charakteryzowały się przyspieszeniem tempa inflacji, która w końcu osiągnęła rozmiary hiperinflacji (zjawisko nie kontrolowane). Rząd Władysława Grabskiego powołany w grudniu 1923 r. podjął trudną walkę z kryzysem finansowym i monetarnym państwa polskiego - reforma Grabskiego. Dzięki uchwaleniu przez Sejm kilku ustaw (styczeń 1924) została przeprowadzona reforma walutowa (wzmocnienie pieniądza i stabilizacja po zaciągnięciu pożyczek, wprowadzenie polskiego złotego, zastępującego markę polską w stosunku 1 złp. = 1 800 000 marek polskich. Kołem zamachowym dla polskiej gospodarki stała się budowa (od 1922), a później rozbudowa portu w Gdyni. Ważną decyzją było ostateczne uchwalenie i wejście w życie w grudniu 1925 r. reformy rolnej. Mimo niezaprzeczalnych sukcesów polskich reform sytuacja gospodarcza Polski była ciągle niepewna - wpływ rozpoczętej w 1925 r. tzw. wojny celnej z Niemcami.

Po 1926 r. dało się zauważyć nieznaczne ożywienie gospodarcze - wzrost eksportu przy stosunkowo niskich kosztach produkcji. Dosyć wysoki zbyt towarów w kraju i za granicą prowadził do zwiększenia produkcji. Polska uzyskała pożyczki od USA i Wielkiej Brytanii. Waluta polska uległa wzmocnieniu. Bilans płatniczy państwa miał tendencję zwyżkową, rosły rezerwy państwa. Rozwijał się przemysł, cechą charakterystyczną było powstawanie wielkich przedsiębiorstw typu monopolistycznego. Po okresie wojny celnej z Niemcami udało się zdobyć dla polskiego węgla rynek skandynawski. Do Polski szeroko napływały inwestycje przede wszystkim z Francji, Włoch, Anglii i Stanów Zjednoczonych. Zmniejszało się bezrobocie. Dobrze przebiegała reforma rolna. Największą inwestycją tego okresu była budowa linii kolejowej z Górnego Śląska do rozbudowujących się Gdyni i Gdańska. Rozwijał'się przemysł łącznościowy. Aż 93% dzieci objętych zostało obowiązkiem nauki. Dobra koniunktura gospod.arcza trwała tylko trzy lata - w 1929 r. Polska weszła w okres wielkiego kryzysu gospodarczęgo.

LATA 30.

Kryzys gospodarczy w Polsce trwał do 1935 r. W rolnictwie doszło do załamania cen na towary rolnicze. Wieś polska popadła w wielkie zadłużenie i nędzę. W niektórych regionach kraju panował głód. Ceny na produkty rolnicze spadały szybciej niż ceny na towary przemysłowe (tzw. rbzwarcie nożyc cenowych), co powodowało, że rolnik nie kupował towarów przemysłowych, występowała nadprodukcja w przemyśle, a w konsekwencji zwolnienia, bezrobocie, obniżenie stopy życiowej. W przemyśle produkcja spadła do poziomu 63% w porównaniu z 1929 r. Przedsiębiorstwa miały trudności ze spzedażą wyrobów, nastąpiły masowe zwolnienia, bezrobocie, trudności płatnicze, wycofywanie kredytów przez banki, zmniejszenie inwestycji. Zjawiskiem prawie powszechnym było wycofywanie lokat z banków, wywóz kapitału za granicę. Prowadziło to m.in. do ujemnego bilansu płatniczego państwa i spadku obrotów handlowych Polski. Kurczyły się rezerwy walutowe.

Polityka interwencji państwa w gospodarkę pozwoliła na podjęcie próby wyjścia Polski z kryzysu gospodarczego. W październiku 1932 r. Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów przystąpił do walki z kryzysem opracowując program ekonomiczny. Rozpoczęto od obniżki cen wyrobów przemysłowych. Podjęto program oddłużania gospodarstw rolnych. W ramach robót publicznych znaleźli zatrudnienie bezrobotni. Uchwalono ustawę kartelową - pozwalała ona rządowi ingerować w porozumienia monopolistyczne. W 1933 r., dzięki powstaniu Funduszu Pracy, rozszerzono akcję robót publicznych. Dla ratowania upadających przedsiębiorstw rząd przejmował w nich część udziałów. Stosowano ograniczenia wydatków budżetowych. Działania te pozwoliły na stopniowe wychodzenie z kryzysu dopiero na przełomie lat 1934-1935.

Połowa lat 30. przyniosła początek względnej stabilizacji i koniunkturę gospodarczą. Dzięki wzrostowi cen na zboże na rynkach światowych polskie rolnictwo zaczęło powoli wychodzić z kryzysu. Panująca od 1933 r. dobra koniunktura gospodarcza na rynkach światowych zaczęła być zauważalńa także w Polsce: stopniowy rozwój budownictwa, zwiększony popyt na wyroby przemyslowe i spożywcze, co było związane z szeroką akcją funduszu prac i robót publicznych. Polska zaczęła notować dodatnie saldo w wymianie zagranicznej i przychodów skarbu. Udało się obniżyć oprocentowanie pożyczek udzielanych przez państwa i banki zachodnie. Wzrastało stopniowo zatrudnienie, choć bezrobocie rosło (coroczny napływ kończącej szkoły młodzieży). Na wsi nadal panowało przeludnienie.

W czerwcu 1936 r. wicepremier i minister finansów Eugeniusz Kwiatkowski przedstawił plan gospodarczy rządu - w ciągu 4 lat dzięki inwestycjom państwowym miał nastąpić4rozwój produkcji w Polsce - planowość w polityce gospodarczej rządu polskiego i zwiększenie roli interwencjonizmu państwowego. Najbardziej znaczącą inwestycją planu 4-letniego była budowa Centralnego Okręgu Przemysłowego (COP, tzw. "trójkgt bezpieczeństwa" w widłach Sanu i Wisły). Rok 1937 przyniósł zwiększenie inwestycji w COP. Dzięki dużym środkom inwestycyjnym ze strony rządu następował stopniowy, ale zauważalńy rozwój gospodarczy - przemysł radiotechniczny, samolotowy, optyczny (okręg varszawski), ciężki - elektrownia w Rożnowie, huta w Stalowej Woli, fabryki przemysłu zbrojeniowego (Radom, Sanok), fabryki samolotów (Rzeszów, Mielec), zakłady chemiczne (Dębica, Mościce i inne). Postępowała rozbudowa portu w Gdyni - największy port nad Bałtykiem pod względem przeładunku towarów. Rok 1938 zapowiadał rozpoczęcie realizacji 15-letniego planu rozwoju gospodarczego Polski - w pięciu odcinkach po trzy lata. Nacisk położono szczególnie na rozwój przemysłu zbrojeniowego, rozbudowę dróg, telekomunikacji i zatarcie różnic rozwoju gospodarczego między Polską A (lepiej rozwinięte tereny) a Polską B (tereny gorzej uprzemysłowione, na wschodzie kraju). Wybuch wojny przerwał realizację długofalowego planu.