Temat eseju:

Rozwój nauki i postęp technologiczny jako czynnik lokalizacji

przemysłu.

Część 1. Rola nauki i techniki.

Intensywny proces rozwoju nowoczesnych technologii rozpoczął się w XX wieku we wszystkich

branżach, sektorach gospodarki, tj. elektrycznej, elektromaszynowej, lotniczej, rakietowej,

zbrojeniowej (co miało również związek z działaniami militarnymi XX. wieku), chemicznej,

farmaceutycznej, a także precyzyjnej. W przypadku postępu naukowo-technologicznego sprawa

przedstawia się o tyle ciekawie, że da się z łatwością zauważyć pewne wzorce, zwłaszcza w

przypadku powstawania technopolii, które tworzyły się przez swoistą specyfikę branż. Zaś sama

technopolia rozumiana jest jako koncentracji działalności innowacyjnej (z technologicznego punktu

widzenia) w określonych rejonach. Co więcej, jak zaznaczono w temacie – naukowo-badawcze oraz

stricte techniczne dziedziny są przyszłościowe; łatwo można zaobserwować ich stały rozwój oraz

wykorzystywanie osiągnięć naukowo-technicznych, takich jak półprzewodniki czy układy scalone. W

latach 70. XX wieku rozpoczęła się trzecia rewolucja przemysłowa, oparta na komputeryzacji i

automatyzacji produkcji. Od tego momentu można mówić o właściwym postępie naukowo-

technicznym.

Część 2. Czynnik lokalizacji przemysłu.

Aby dać rzeczową odpowiedź na pytanie, jaki właściwie wpływ ma nauka i technologia na lokalizację

przemysłu, najpierw należy podać definicję samego czynnika. Ogólnie rzecz ujmując, czynniki

lokalizacji przemysłu to uwarunkowania, jakie musi spełniać potencjalny obszar, aby mogła na nim

powstać dana działalność

1

.

Przechodząc do meritum, czynnikami lokalizacji przemysłu high-tech są kolejno: kapitał (duże

nakłady finansowe), sąsiedztwo wyższych uczelni i instytucji naukowo-badawczych, infrastruktura

techniczna (wyposażenie terenu w sieć komunikacyjną, energetyczną, kanalizacyjną, wodną, gazową

1

Nie sposób nie wspomnieć przy tym o tzw. marshallowskich okręgach przemysłowych (The Marshallian industrial district),

które nazwane zostały od nazwiska wybitnego ekonomisty brytyjskiego Alfreda Marshalla. Otóż, badając regiony przemysłowe

Wielkiej Brytanii, zauważył on pewne skupiska firm pojedynczych branż – przemysłu metalowego w Birmingham czy

włókiennictwa w Manchesterze. Zwrócił przy tym uwagę na szereg korzyści, wynikający z tych koncentracji, m.in.: na wzajemne

nakładanie się czynników społecznych i produkcyjnych (czynniki ekonomiczne modelowane poprzez czynniki społeczne i

odwr

otnie) oraz szeroki podział pracy między firmami (zwłaszcza w przypadku zaawansowanej specjalizacji).

Oczywiście jego badania dotyczyły końca XIX wieku, ale jak się okazuje – okręgi przemysłowe tworzą się na skutek potrzeb

wynikających z samego procesu produkcji i jest to dla poszczególnych firm, zakładów przemysłowych bardzo korzystne.

Rozróżnił także efekty: powstałe dzięki specjalizacji (osiągnięcie wysokich kompetencji), powstałe z wytworzenia wspólnej

infrastruktury, informacji, komunikacji i badań (ogólnie dostępnych) oraz te, wynikające z dostępności wykwalifikowanej siły

roboczej (przywiązana do okręgu, mobilna).

itp.) oraz sąsiedztwo firm zajmujących się podobną działalnością (możliwość wzajemnej współpracy,

kooperacji). Dodatkowym czynnikiem jest także zdrowe środowisko, konieczne w pewnych

procesach; przykładem jest chociażby produkcja krystalicznego krzemu, wymagającego czystej wody.

Wszystkie ww. czynniki powodują, że najdogodniejsze warunki przemysł high-tech ma głównie na

peryferycznych obrzeżach dużych ośrodków miejskich, posiadających połączenie komunikacyjne z

innymi większymi miastami. Wszystkie inwestycje zazwyczaj są bardzo kosztowne, zatem przemysł

wysokich technologii rozwija się w krajach bogatych, o wysokim rozwoju gospodarczym. Ostatnimi

czasy dominuje trend, polegający na dwufazowej produkcji: badania naukowe i opracowania, także i

początek produkcji odbywa się w państwach o wysokim rozwoju, natomiast same procesy produkcji,

przeprowadzanie testów oraz końcowy montaż – to wszystko ma miejsce w krajach o słabym rozwoju

gospodarki. Istnieje również wiele korzyści aglomeracji, bowiem między zakładami przemysłowymi

może utworzyć się kooperacja – utworzenie stałych związków produkcyjnych między zakładami, co

przynosić obu stronom ogromne korzyści, chociażby w postaci obniżenia pewnych kosztów.

Część 3. Przykłady technopolii.

Najwięcej technopolii znajduje się w USA, Japonii, Kanadzie, Wielkiej Brytanii, Niemczech i Francji.

Ale wręcz podręcznikowym przykładem technopolii jest kalifornijska Krzemowa Dolina (Silicon

Valley), która jest zresztą pierwszym na świecie i dotychczas największym takim skupiskiem parków

technologicznych. Znajduje się w Stanach Zjednoczonych, na południe od miasta San Francisco.

Dynamiczny rozwój został umożliwiony przez m.in. bliską obecność Uniwersytetu Stanforda, a

właściwie wysoko wykwalifikowanej kadry Stanford Industrial Park. Z powodów militarnych Dolina

przyciągała licznych inwestorów, zaczęto zakładać coraz więcej firm, stopniowo zwiększała się liczba

ludności, a co za tym idzie – urbanizacja terenu. W międzyczasie Krzemowa Dolina stała się ważnym

ośrodkiem rozwoju nieco odmiennej nauki – biotechnologii, choć wciąż jej główną specjalnością były

zakłady produkujące mikroelektronikę. Jednak nie jest to jedyna Krzemowa Dolina, bowiem drugim

regionem noszącym tę samą nazwę jest izraelska Silicon Wadi, bardzo dobrze prosperująca i także

skupiająca się na przemyśle high-tech. Innymi ośrodkami high-tech na świecie są Chicago, Austin, a

także i Pekin.