27 Funkcjonowanie rolnictwa w systemie agrobiznesu

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Małgorzata Wieleba

Funkcjonowanie rolnictwa w systemie agrobiznesu
321[04].Z5.01

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
dr inż. Grzegorz Borsuk
dr n. wet. Marek W. Chmielewski

Opracowanie redakcyjne:
mgr Edyta Kozieł

Konsultacja:
dr inż. Jacek Przepiórka

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczn

programu jednostki modułowej 321[04].Z5.01,

„Funkcjonowanie rolnictwa w systemie agrobiznesu”, zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu technik pszczelarz.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Czynniki produkcji w rolnictwie

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Rachunek ekonomiczny w gospodarstwie rolniczym

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Rolnictwo a gospodarka narodowa

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Funkcjonowanie rynku rolnego

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5. Przepisy prawne dotyczące agrobiznesu

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

4.6. Wspólna Polityka Rolna

4.6.1. Materiał nauczania

4.6.2. Pytania sprawdzające

4.6.3. Ćwiczenia

4.6.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy w zakresie funkcjonowania

rolnictwa w agrobiznesie

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

−

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia założonych celów
kształcenia i opanowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej,

−

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,

−

wiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne,

−

sprawdzian postępów,

−

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,

−

literaturę uzupełniającą.
Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub

instruktora o wyjaśnienie i ewentualnie sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.
Po zrealizowaniu materiału spróbuj zaliczyć sprawdzian z zakresu jednostki modułowej.

Jednostka modułowa „Funkcjonowanie rolnictwa w systemie agrobiznesu”, której

meritum teraz poznasz jest jednym z modułów koniecznych do poznania treści wymaganych
do uzyskania tytułu technik pszczelarz.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

321[04].Z5.02

Zarządzanie

jednostką

gospodarczą

321[04].Z5
Ekonomika

i zarządzanie

w agrobiznesie

321[04].Z5.03

Prowadzenie

marketingu

w agrobiznesie

321[04].Z5.01

Funkcjonowanie

rolnictwa

w systemie

agrobiznesu

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

posługiwać się podstawowymi pojęciami z dziedziny ekonomii, takimi jak: ekonomika,
rynek, podaż, popyt, równowaga rynkowa, osoba fizyczna, osoba prawna,

−

analizować gusty i preferencje konsumentów produktów rolno-żywnościowych, w tym
miodu,

−

obserwować zmiany w polityce rolnej,

−

analizować teksty źródłowe aktów prawnych dotyczących rolnictwa,

−

analizować działalność rynku hurtowego i giełdy towarowej,

−

korzystać z komputera w zakresie obsługi Internetu,

−

współpracować w grupie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

scharakteryzować podstawowe czynniki produkcji w rolnictwie,

−

wyjaśnić wpływ cen czynników produkcji na wybór technologii,

−

scharakteryzować specyficzne cechy rynku rolnego i żywnościowego,

−

określić czynniki kształtujące popyt na produkty rolnicze,

−

określić czynniki kształtujące podaż produktów rolniczych,

−

określić kierunki budżetowego zasilania agrobiznesu,

−

określić cele, zadania i narzędzia polityki rolnej,

−

uzasadnić współzależność wzrostu gospodarczego i sytuacji produkcyjno-ekonomicznej
rolnictwa,

−

scharakteryzować tendencje i przyczyny zmian strukturalnych w rolnictwie i cele polityki
strukturalnej,

−

scharakteryzować instrumenty polityki zatrudnienia w rolnictwie,

−

zinterpretować przepisy prawa regulujące zasady obrotu ziemią,

−

wyjaśnić znaczenie i funkcje ksiąg wieczystych,

−

scharakteryzować produkcyjną funkcję dochodu rolniczego,

−

określić źródła wzrostu dochodów ludności w gospodarce indywidualnej,

−

rozróżnić rodzaje i typy podatków i opłat w rolnictwie,

−

określić funkcje kredytu w rolnictwie,

−

określić wpływ kredytu na dochody rolnicze,

−

rozróżnić kredyty preferencyjne,

−

obliczyć odsetki od kredytów,

−

porównać informacje o możliwościach i warunkach uzyskania kredytów,

−

zinterpretować przepisy prawa dotyczące ubezpieczeń w rolnictwie,

−

rozróżnić podstawowe instytucje działające na rzecz rolnictwa, w tym pszczelarstwa oraz
określić ich zadania,

−

określić wpływ infrastruktury na koszty i jakość produkcji żywności,

−

określić wpływ środowiska na jakość produkcji rolniczej,

−

zinterpretować przepisy prawa dotyczące eksportu i importu produktów rolniczych
i spożywczych,

−

wyjaśnić podstawowe cele, zadania i kierunki wspólnej polityki rolnej Unii Europejskiej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Czynniki produkcji w rolnictwie

4.1.1. Materiał nauczania

Dobra i usługi gospodarcze produkowane są przy użyciu zasobów wytwórczych, czyli

składników, które biorą udział w procesie wytwarzania dóbr i usług. Do zasobów
wytwórczych należą: ziemia, praca, kapitał i przedsiębiorczość.

Pod pojęciem ziemi, jako czynnika wytwórczego, rozumiemy nie tylko obszary ziemskie,

ale także całe środowisko przyrodnicze – lasy, rzeki, minerały. Ziemia jest specyficznym
czynnikiem produkcji – nie jest wytworem pracy ludzkiej, ale człowiek może poprawić jej
właściwości,

jej

ilość

jest

ograniczona

i niepomnażalna.

Ziemia

jest

również

nieprzemieszczalna – danej działki ziemi nie można przenieść w inne miejsce – i w zasadzie
niezniszczalna. Racjonalnie uprawiana ziemia nie zużywa się. Zasoby surowców mineralnych
w większości są nieodnawialne. W procesie produkcji oddziałujemy środkami produkcji na
ziemię, ale ziemia oddziałuje sama na rośliny (jako podłoże wegetacji). Jest więc zarówno
ś

rodkiem, jak i przedmiotem pracy.

Drugim zasobem jest praca związana z czynnikiem ludzkim, jego potencjałem fizycznym

i zdolnościami umysłowymi, które można wykorzystać w procesie produkcji i świadczenia
usług. Zasoby pracy w gospodarce są bardzo zróżnicowane – pracownicy posiadają różne
kwalifikacje, reprezentują różne zawody. Ważne jest rozpatrywanie czynnika pracy od strony
ilościowej (liczba dostarczonych godzin pracy) i jakościowej (jakość dostarczanej pracy).
Ceną pracy jest płaca.

Kapitał to zapas dóbr, które zostały przeznaczone do dalszej produkcji, a nie konsumpcji,

np. ziarno przeznaczone na siew czy samochód przeznaczony do przewożenia towarów.
Kapitał trwały zużywa się w wielu cyklach produkcji i podlega amortyzacji – są to na
przykład maszyny, hale produkcyjne, samochody dostawcze. Amortyzacja wyraża zużycie,
utratę wartości danego dobra trwałego w wyniku jego wykorzystania w procesie produkcji lub
ś

wiadczenia usług. Jeżeli towary są przewożone samochodem dostawczym, to jego wartość

wraz z upływem czasu zmniejsza się, samochód jest coraz starszy, trzeba wymieniać w nim
części i podzespoły w kosztach działalności mieszczą się koszty amortyzacji samochodu.
Kapitał obrotowy zmienia swą postać w jednym lub kilku cyklach produkcyjnych – są to
głównie surowce i półfabrykaty.

Czynnikiem czasem niedocenianym i nie zaliczanym do zasobów produkcyjnych jest

przedsiębiorczość, czyli zdolność do zarządzania czynnikami wytwórczymi, umiejętność
podejmowania ryzyka i odpowiedzialności, znajdowania okazji do osiągania wyników
korzystnych dla danego podmiotu gospodarczego. Zdarza się, że do przedsiębiorstwa
ponoszącego straty przychodzi nowy, zdolny, rzutki dyrektor, odznaczający się cechą
przedsiębiorczości i ta firma po paru miesiącach zaczyna przynosić zyski. Znaczenie
przedsiębiorczości jest więc często duże, szczególnie w gospodarce rynkowej.

W rolnictwie wyróżniamy trzy zasadnicze grupy uwarunkowań produkcyjnych:

−

warunki przyrodnicze produkcji (klimat, gleba),

−

warunki ekonomiczne produkcji,

−

zasoby rzeczowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 1. Podział zasobów wytwórczych [opracowanie własne]

Przyrodnicze warunki produkcji
Warunki klimatyczne

Klimat wywiera tym większy wpływ na profil produkcji rolniczej, im bardziej skrajne

warunki panują na danym obszarze. Najważniejsze spośród nich, to stosunki cieplne
i wilgotnościowe.

Stosunki cieplne to suma ciepła, jaką rośliny otrzymują w okresie wzrostu. Sumę ciepła

mierzy się sumą średnich temperatur dobowych powietrza w tych dniach, w których te
temperatury są wyższe od 5°C. Różne rośliny wymagają różnej sumy ciepła, aby mogły
prawidłowo się rozwijać od momentu kiełkowania aż do owocowania, czyli w okresie
rozwoju (wegetacji) danej rośliny. W Polsce suma temperatur w okresie wegetacyjnym waha
się od 1400°C do 2500°C.

Stosunki wilgotnościowe (wodne) uzależnione są od ilości i rozkładu w czasie opadów

atmosferycznych

Warunki glebowe

Warunki glebowe są jednym z najistotniejszych czynników produkcji, wywierającym

bezpośredni wpływ na organizację gospodarstwa i jego efekty ekonomiczne. Ziemia jest tym
czynnikiem produkcji, który ma pewną własną zdolność produkcyjną – nazywamy ją
potencjałem produkcyjnym gleby lub jej naturalną żyznością. Natomiast rzeczywistą
wydajność z jednostki powierzchni gleby nazywamy urodzajnością. Urodzajność bywa różna
i zależy nie tylko od żyzności gleby, ale także od uprawiającego ją człowieka, który może
urodzajność regulować.

Klasyfikacja gleb

Klasy bonitacyjne

określają jakość gleb wg ich potencjału produkcyjnego, bez

uwzględnienia ich rzeczywistej urodzajności, jako cechy zależnej od uprawy.

Rozróżniamy następujące klasy bonitacyjne:
Klasa I – gleby najlepsze,
klasa II – gleby bardzo dobre,
klasa III – gleby dobre i średnio dobre,
klasa IV – gleby średniej jakości,
klasa V – gleby słabe,
klasa VI – gleby najsłabsze.
Przystępując do urządzenia gospodarstwa i do dzielenia obszaru na pola płodozmianowe,

stosuje się klasyfikację uwzględniającą w ocenie gleb możliwość uprawiania na nich
określonych roślin. Z tego punktu widzenia rozróżniamy 13 kompleksów uprawowych:

ZASOBY

LUDZKIE

ludzie wraz z ich

umiejętnościami

i doświadczeniem

NATURALNE

dobra dane przez naturę, nie

wytworzone przez człowieka

(odnawialne np. lasy, i nieodnawialne

np. surowce mineralne)

KAPITAŁOWE

kapitał rzeczowy

i finansowy

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1) pszenny bardzo dobry (kl. I i II): pszenica ozima, jęczmień jary, buraki cukrowe,

kukurydza,

2) pszenny dobry (kl. IIIa, IIIb): rośliny jak wyżej z ograniczeniem uprawy buraków

cukrowych,

3) pszenny wadliwy (kl. IIIb, i IVa): bardziej pszenica niż żyto, ale i ta może być zawodna,
4) żytni bardzo dobry (kl. IIIa, IlIb, IVa),
5) żytni dobry (kl. IVa i IVb): żyto, ziemniaki, koniczyna biała, seradela, jęczmień,
6) żytni słaby (kl. IVb, V): jedynie żyto, ziemniaki, łubin żółty, owies, seradela,
7) żytni bardzo słaby (kl. VI): zawodne w plonowaniu żyta i łubinu żółtego,
8) zbożowo-pastewny mocny (kl. IVa i IVb, wyjątkowo IIIb i V): korzystniejsze pod uprawę

pszenicy i buraka cukrowego niż żyta i ziemniaków,

9) zbożowo-pastewny słaby: udaje się na nich owies, brukiew i trawy,
10) pszenny górski (najlepsze gleby górskie – odpowiednie do uprawy pszenicy),
11) zbożowy górski (owies, rośliny pastewne i trawy, ale można uprawiać żyto i pszenicę),
12) owsiano-ziemniaczany górski (podstawowe rośliny to owies, ziemniaki, koniczyny

i trawy),

13) owsiano-pastewno-górski (jedynie owies i mieszanki traw).

Dodatkowy

dochód

uzyskiwany

dzięki

położeniu

gospodarstwa

w miejscu

korzystniejszym od innych gospodarstw (albo pod względem urodzajności działki, albo
niewielkiego oddalenia rynków zbytu) nazywamy rentą różniczkową. Znajduje ona swoje
odzwierciedlenie w uzyskiwanych dochodach. Obecny system podatkowy w Polsce
uwzględnia wpływ tej renty. W formie okręgów i hektarów przeliczeniowych utworzono
okręgi podatkowe, uwzględniające odległość gospodarstwa od rynków zbytu. Wyróżniamy:
I strefę wielkomiejską, II strefę miejską, III strefę wiejską i IV strefę wiejską oddaloną.
Ustalono też różne współczynniki bonitacji dla poszczególnych klas bonitacyjnych (jakość
gleb).

Tabela 1. Współczynniki bonitacji do obliczania podatku rolnego [opracowanie własne]

Rodzaje UR

Okręgi podatkowe

II.

III.

IV.

II.

III.

IV.

Klasy UR

Współczynniki bonitacji

1,90

1,75

1,60

1,40

1,70

1,55

1,40

1,30

1,75

1,60

1,45

1,30

1,40

1,30

1,20

1,05

IIIa

1,60

1,45

1,35

1,20

–

III

–

1,20

1,10

1,00

0,90

IIIb

1,35

1,25

1,15

1,00

–

IVa

1,10

1,00

0,90

0,80

–

0,75

0,70

0,60

0,55

IVb

0,80

0,75

0,65

0,60

–

0,50

0,45

0,40

0,35

0,30

0,25

0,20

0,15

0,10

0,05

0,15

0,10

0,05

UR – użytki rolne, GO – zasiewy, UZ – użytki zielone

Za pomocą tych współczynników oblicza się hektary przeliczeniowe, które z kolei służą

do obliczania podatku rolnego. Za podstawę do przeliczeń hektarów fizycznych na hektary
przeliczeniowe przyjęto wielkość plonów zbóż z

1 ha

gleby klasy IV, ustalając współczynnik

bonitacji jako 1. Gleby lepsze (wyższe plony) otrzymały wyższe współczynniki. Gleby zaś
gorsze (niższe plony) – niższe współczynniki. Do porównywania jakości gleb różnych
gospodarstw stosuje się tzw. wskaźnik bonitacji. Określa on jakość gleb za pomocą jednej
liczby wynikającej z następującego rachunku:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

suma hektarów przeliczeniowych

Wskaźnik bonitacji =

suma hektarów fizycznych

Aby obliczyć wysokość podatku rolnego, sumę ha przeliczeniowych mnoży się przez

wartość 2,5 dt żyta (za rok). Wartość żyta do przeliczeń na dany rok ustala się centralnie – dla
całego kraju jednakowo. Dopuszcza się jednak, w uzasadnionych przypadkach, obniżenie tej
kwoty dla danej gminy przez właściwą radę gminy (susza, powódź). Aby ułatwić spłatę
podatku gruntowego, wprowadzono odpłatność w dwóch ratach (wartość żyta x 1,25 dt).
Podatek od indywidualnych działek gruntu płaci się od metra kwadratowego ich powierzchni
(jego wysokość ustała właściwa rada gminy). Podatek od tzw. działów specjalnych ustala
właściwa terytorialnie izba skarbowa (trzeba je do niej zgłaszać).

Uzupełnieniem informacji o glebach gospodarstwa jest charakterystyka jego rozłogu.

Rozłóg gospodarstwa to kształt figury, jaką tworzą grunty gospodarstwa. Mogą one być
zwarte lub nie, dzielić się na wiele oddalonych działek, posiadać enklawy, itp.
Ekonomiczne warunki produkcji

Warunki ekonomiczne wszelkiej działalności produkcyjnej zależą od dwóch

podstawowych czynników: zewnętrznych i wewnętrznych.

Czynniki zewnętrzne w produkcji rolnej, to: poziom cen na produkty i środki produkcji,

cena kredytów, system podatkowy, odległość do ośrodków miejskich (rynki zbytu), odległość
do zakładów przetwórstwa rolnego; system kontraktacji (gwarancja zbytu), dostępność siły

roboczej

, rozwój infrastruktury rynku i rozwój infrastruktury technicznej.

Czynniki wewnętrzne, to: stan i struktura środków produkcji, stan i struktura siły

roboczej oraz umiejętność kierowania gospodarstwem.

Środki pracy

Księgowość środki pracy nazywa środkami trwałymi, a przedmioty pracy środkami

obrotowymi. Istnieje bardzo szczegółowy podział na grupy środków trwałych i ich dokładna
charakterystyka, co służy prawidłowemu ich księgowaniu, rozliczaniu amortyzacji
i obliczaniu należnych Skarbowi Państwa podatków.

rodki trwałe, to takie środki pracy, których okres użytkowania wynosi ponad 1 rok

i które posiadają odpowiednio wysoką wartość. Przykładowo środki trwałe, to: grunty
i melioracje, budynki i budowie, maszyny i urządzenia techniczne, środki transportowe,
inwentarz żywy (tzw. stado podstawowe-sztuki reprodukcyjne). Środki trwałe są dobrami
pracującymi na rzecz właściciela przez długi czas, tzn. że ich nabycie wymaga
natychmiastowej zapłaty, ale efekty wynikające z ich użycia (zwiększone wpływy lub
zmniejszone koszty) uzyskuje się stopniowo, przez wiele lat. Środki trwałe, ze względu na
rolę, jaką odgrywają w procesie produkcji rolnej, dzielą się na 3 grupy:
A. Bezpośrednio produkcyjne (melioracje, inwentarz żywy), czyli takie, których wzrost

użycia powoduje natychmiast wzrost produkcji.

B. Zastępujące pracę żywą pracą uprzedmiotowioną (maszyny, ciągniki, siła elektryczna),

których zastosowanie ułatwia pracę, zwiększa jej wydajność.

C. Ochraniające produkcję (budynki).

W Polsce struktura środków trwałych w gospodarstwach rolnych jest niekorzystna, gdyż

ponad 2/3 wartości tych środków stanowią budynki, które mają najmniejszy udział we
wzroście produkcji.

rodki trwałe zużywają się stopniowo i tylko częścią swojej wartości obciążają

wytworzony produkt. Dlatego do systemu ekonomicznego przedsiębiorstw oraz do rozliczeń
podatkowych wprowadzono pojęcie amortyzacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Amortyzacja, to stopniowe zużywanie się maszyn i urządzeń w procesie produkcji, które

jest odzwierciedlone sumą pieniędzy, jaką gospodarstwo musi corocznie odkładać na
zakupienie nowego środka trwałego, po zużyciu posiadanego obecnie. Oblicza się ją
teoretycznie i stanowi ona roczną stratę wartości danego środka. Sumę tę wprowadza się
w koszt uzyskania przychodu (w rozliczeniach podatkowych). Amortyzacja kończy się
umorzeniem, tzn. faktycznym zużyciem wartości środka trwałego, co wpływa na ewidencyjne
zmniejszenie jego wartości. W praktyce księgowej, dla uproszczenia, przyjmuje się, że
umorzenie równe jest amortyzacji.

wartość środka trwałego

Rata amortyzacji =

liczba lat użytkowania

Ratę amortyzacji określamy w pieniądzu, natomiast stopę amortyzacji w procentach.

100%

Stopa amortyzacji =

liczba lat użytkowania

Jeżeli środek trwały podlega remontowi kapitalnemu lub gdy po wycofaniu z eksploatacji

przedstawia jeszcze pewną wartość, wówczas ratę amortyzacji obliczamy w następujący
sposób:

Wp-Wk+R

Ra =

gdzie:
Wp – wartość początkowa,
Wk – wartość końcowa,
R – wartość (koszt) remontów kapitalnych,
T – liczba lat użytkowania.

Koszty amortyzacji określonego środka należy obliczać tak długo, jak długo użytkowany

jest dany środek.

Wartość początkowa środka trwałego, to wartość nowego, takiego samego środka

w momencie rozpoczęcia obliczeń, a nie wartość jaką posiadał w momencie jego kupowania.
Wartość likwidacyjna jest to wartość środka zamortyzowanego, ustalona po zakończeniu jego
użytkowania. W praktyce przyjmuje się wartość likwidacyjną jako procent od wartości
początkowej (np. dla maszyn 20%).

Przykład 1

Przedsiębiorstwo nabyło w kwietniu 2006 r. maszynę o wartości 60 000 zł. Podstawowa

stopa amortyzacji wynosi 20 proc. Dokonywanie odpisów amortyzacyjnych rozpoczęto od
maja 2006 r. W tabeli 2 przedstawiono zmiany wartości środka trwałego w kolejnych latach
według metody liniowej.

Tabela 2. Zmiany wartości środka trwałego w kolejnych latach według metody liniowej [opracowanie łwanse]

Rok

Wartość ŚT
na początek

roku w zł

Podstawa

obliczenia

amortyzacji w zł

Stopa

amortyzacji

w %

Roczny

odpis w zł

Miesięczny

odpis w zł

Wartość ŚT

na koniec

roku w zł

60 000

8 000

1 000

52 000

60 000

12 000

1 000

40 000

60 000

12 000

1 000

28 000

60 000

12 000

1 000

16 000

12 000

60 000

12 000

1 000

4 000

60 000

4 000

1 000

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ziemia (grunty rolne) jest uważana za szczególny środek trwały, gdyż w okresie

użytkowania nie zużywa się, a wręcz odwrotnie – jej wartość wzrasta.

Ma trzy zasadnicze, wyróżniające ją cechy:

−

niewzruszalność,

−

niezniszczalność,

−

niepomnażalność.
Ś

rodki obrotowe, jak już mówiliśmy, to takie przedmioty pracy, które zużywają się

w jednym cyklu produkcyjnym. Zaliczamy do nich:
1. Zapasy: materiały, produkcję niezakończoną, produkty gotowe, inwentarz żywy

(tzw. produkcyjny), towary (nabyte w celu sprzedaży).

2. Należności (np.: od odbiorców, budżetu).
3. Środki pieniężne: kasę, rachunki w banku.

Podczas przeprowadzenia oceny racjonalności wykorzystania środka trwałego pomocne

jest określenie tzw. progu amortyzacji. Próg amortyzacji jest to minimum rocznego
wykorzystania środka trwałego, który umożliwia techniczne zużycie maszyny przed jej
zużyciem ekonomicznym lub moralnym (np. komputer zakupiony 15 lat temu jest w dalszym
ciągu sprawny technicznie, ale jest „przestarzały” i niekompatybilny z obecnie używanym
oprogramowaniem). Takie minimum rocznego wykorzystania zmniejsza nadmierne
obciążenie jednostki produkcyjnej amortyzacją. Na przykład ciągnik powinien przepracować
minimum 1000 godzin rocznie, samochód do nauki jazdy – 1000 godzin, kombajn –
100 godzin. Istotne jest także określenie stopnia wykorzystania stanowisk w budynkach
inwentarskich. Czym bowiem pełniejsze będzie wykorzystanie ich powierzchni, tym mniejsze
będą koszty produkcji przypadające na 1 sztukę.

Wykorzystanie niepełne lub tzw. pustostany powodują straty, gdyż nakłady na utrzymanie

budynków są stałe. Zatem udział tych nakładów w uzyskiwanej cenie za jednostkę produktu
może być nadmiernie wysoki, obniżając automatycznie zysk (opłacalność produkcji).

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie znasz zasoby wytwórcze?
2. Jakie warunki przyrodnicze wywierają wpływ na produkcję w rolnictwie?
3. Co to jest renta różniczkowa?
4. Co to jest hektar przeliczeniowy?
5. Czym różnią się współczynnik i wskaźnik bonitacji?
6. Jakie znasz ekonomiczne warunki produkcji rolniczej?
7. Co to są środki trwałe i na jakie grupy je dzielimy?
8. Co to jest amortyzacja?
9. Jak można wyliczyć raty amortyzacji i stopę amortyzacji?
10. Co to jest wartość początkowa i wartość likwidacyjna?
11. Jakie znasz cechy wyróżniające ziemię spośród środków trwałych?
12. Jakie składniki zaliczamy do środków obrotowych?
13. Jaki jest wpływ cen środków produkcji na wybór technologii?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Oblicz wskaźnik bonitacji i podatek gruntowy dla gospodarstwa położonego na granicy II

i III okręgu podatkowego zakładając, że cena żyta wynosi 35,00 zł za dt. Gospodarstwo
posiada następujący areał:

Klasa bonitacji

Fizyczna liczba

hektarów

Współczynnik

bonitacji

Liczba hektarów

przeliczeniowych

GO w II okręgu podatkowym
II

4,50

III a

6,30

IV b

5,10

GO w III okręgu podatkowym
III b

2,70

8,20

UZ w III okręgu podatkowym
III

7,20

6,40

Razem:

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odczytać współczynniki bonitacji z tabeli 1 dla poszczególnych klas bonitacji

w odpowiednim okręgu podatkowym (np.: dla II okręgu podatkowego współczynnik
bonitacji dla UR II klasy wynosi: 1,60),

2) zapisać odczytane wartości (najlepiej w powyższej tabeli),
3) obliczyć hektary przeliczeniowe dla poszczególnych areałów (fizyczna liczba hektarów

x współczynnik bonitacji),

4) zsumować liczbę hektarów fizycznych i przeliczeniowych,
5) obliczyć współczynnik bonitacji,
6) korzystając z wyliczonej sumy hektarów przeliczeniowych, obliczyć podatek rolny,

mnożąc sumę ha przeliczeniowych przez 2,5 dt żyta,

7) wynik zaokrąglić do pełnych groszy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

kalkulator

Ćwiczenie 2

Oblicz ratę amortyzacji miesięcznej oraz wartość księgową po 2 latach eksploatacji

samochodu dostawczego, wykorzystywanego do transportu pasieki wędrownej, którego
wartość początkowa wynosi 60 000 zł. Został on zakupiony w styczniu. Zakładamy 5 – letni
okres użytkowania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wypisać dane wartości, niewiadome i odpowiednie wzory,
2) policzyć stopę amortyzacji, S

= 100% / liczba lat użytkowania,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3) policzyć ratę amortyzacji miesięcznej według wzoru: R

= wart. śr. trw / T * 12,

4) uzupełnić tabelę (według metody liniowej).

Rok

Wartość ŚT
na początek

roku w zł

Podstawa

obliczenia

amortyzacji w zł

Stopa

amortyzacji

w %

Roczny

odpis w zł

Miesięczny

odpis

w zł

Wartość ŚT

na koniec

roku w zł

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

kalkulator

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zdefiniować pojęcia: zasób wytwórczy, kapitał, ziemia praca,

przedsiębiorczość, renta różniczkowa, hektar przeliczeniowy,
wskaźnik bonitacji?

2) zdefiniować klasy bonitacyjne, kompleksy uprawowe?

3) określić

przyrodnicze

ekonomiczne

warunki

produkcji

w rolnictwie?

4) rozróżnić uwarunkowania produkcyjne w rolnictwie?

5) zdefiniować pojęcia środki trwałe, amortyzacja, wartość początkowa,

wartość likwidacyjna, umorzenie?

6) zdefiniować ratę amortyzacji, stopę amortyzacji?

7) określić role środków trwałych w procesie produkcyjnym?

8) określić cechy ziemi jako środka trwałego?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.

Rachunek ekonomiczny w gospodarstwie rolniczym

4.2.1. Materiał nauczania

Nakłady, to zasoby (praca i materiały) zużyte w procesie produkcji prowadzonej

w gospodarstwie. Ich zużycie określamy w mierniku naturalnym. Koszty, to nakłady
konieczne do osiągnięcia zamierzonego celu, wyrażone w pieniądzu.

Koszty dzieli się wg następujących kryteriów:

1. Według faz ruchu okrężnego środków. Są to: koszty zaopatrzenia, koszty produkcji

i koszty sprzedaży (realizacji). W kosztach zaopatrzenia uwzględniamy cenę zakupu,
koszt przewozu oraz inne koszty związane z zakupem. Koszty produkcji, to koszty
własne wytworzenia produktu. Na koszty sprzedaży (realizacji) składają się: koszty
transportu, koszty opakowań, prowizji, marketingu oraz inne, związane ze sprzedażą
produktów. Koszt własny realizacji, to koszt produkcji plus koszt sprzedaży.

2. Według okresu, którego dotyczą. Są to: koszty poniesione, koszty, które mają być

poniesione, koszty bieżące i koszty przyszłych okresów.

3. Według zakresu działalności. Są to: koszty działalności operacyjnej (podstawowej),

koszty działalności ubocznej i koszty działalności inwestycyjnej.

4. Według miejsca ich powstawania. Są to: koszty bezpośrednie i koszty pośrednie

(wspólne). Koszty bezpośrednie można łatwo obliczyć i równie łatwo określić ich miejsce
powstania, czyli przypisać do określonej gałęzi lub działalności. Nazwę biorą od tego, że
ponoszone są bezpośrednio na produkcję (np. koszty nawozów, nasion, pasz, środków
chemicznych, paliwa, itp.). Koszty pośrednie (wspólne), to koszty obejmujące kilka
gałęzi, dział gospodarstwa lub całe gospodarstwo. Dzielą się na: koszty
ogólnoprodukcyjne i koszty ogólnogospodarcze. Koszty ogólnoprodukcyjne dotyczą
kilku gałęzi lub działu gospodarstwa, a ogólnogospodarcze związane są z istnieniem
gospodarstwa jako całości. Zawsze problemem jest obiektywne rozdzielenie kosztów
pośrednich na poszczególne działalności.

5. Według zależności od rozmiarów produkcji. Są to: koszty stałe i koszty zmienne. Koszty

stałe nie zmieniają się (lub prawie nie zmieniają) w gospodarstwie niezależnie od
wielkości produkcji. Koszty zmienne ewoluują w zależności od wielkości produkcji
określonego produktu. Jest to podstawowy podział kosztów w gospodarstwie. Koszt stały
staje się kosztem zmiennym dla produktu, gdy odniesiemy go do jednostki produktu – im
więcej jednostek produktu, tym niższy koszt na jednostkę odniesienia.

6. Według innych kryteriów wyróżniamy koszty:

−

Przeciętne, to średnia wysokość kosztów przypadająca w danym okresie lub cyklu
produkcji na jednostkę produktu.

−

Krańcowe (marginalne), to przyrost kosztów spowodowany przyrostem wielkości
produkcji o jednostkę.

−

Graniczny, to koszt ostatniej ilości produktu, dla której koszt produkcji równa się
wartości lub cenie uzyskanego produktu (przy dalszym wzroście kosztów uzyskać
można dalszy przyrost produkcji, ale koszt ponoszony na jej wytworzenie – na
przyrost produkcji – będzie wyższy od wartości lub ceny produktu).

−

Alternatywne, to koszty kalkulowane (nie rzeczywiste), gdyż istnieją nakłady nie
„kupowane” z rynku, lecz wytwarzane przez samo gospodarstwo (nie powodują
wydatku pieniędzy przez rolnika).
Koszt alternatywny nakładu (zwany również „ceną ukrytą” lub „ceną utraconych
korzyści”) jest równy dochodowi osiągniętemu lub możliwemu do osiągnięcia przez

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

użycie tego nakładu w najlepszy, alternatywny sposób. W gospodarce rynkowej te
właśnie koszty mają największe znaczenie w decyzjach przedsiębiorstwa.
Kosztem alternatywnym jest praca rodziny – zamiast we własnym gospodarstwie
członkowie rodziny mogą pracować jako pracownicy najemni w innych
gospodarstwach, a ich opłata jest kosztem pracy rodziny (koszt ten jest równy
wydatkowi, jaki rolnik musiałby ponieść na zatrudnienie pracownika). Inny przykład
to nakłady-produkty własnej działalności gospodarstwa – zamiast samemu zużyć np.
ziarno lub ziemniaki czy nawozy organiczne wyprodukowane w gospodarstwie,
rolnik mógłby sprzedać je na rynku. Koszt ten jest równy wydatkowi, jaki rolnik
musiałby ponieść, kupując te produkty na rynku.

−

Specjalne, to te koszty, które należy ponieść dodatkowo, aby uzyskać określone ilości
nowego produktu (artykułu), dotychczas nie wytwarzanego lub aby rozszerzyć
produkcję już wytwarzanego produktu.

−

Działalności i bezczynności – to koszty wynikające np.: z faktu posiadania trwałego
ś

rodka produkcji, gdy nie jest on używany w procesie produkcji. Ponosi się wówczas

koszty amortyzacji i konserwacji.

−

Standardowe (wzorcowe), to koszty normatywne, czyli koszty ustalone dla
określonych warunków.

−

Całościowe, które dotyczą całego gospodarstwa lub całej jego gałęzi i składają się
z kosztów bezpośrednich (stałych i zmiennych) oraz kosztów wspólnych
(pośrednich).

−

Jednostkowe, to koszty przeliczone na jednostkę produktu, czyli podzielone przez
liczbę jednostek uzyskanej produkcji.

−

Majątkowe, to koszty ponoszone z tytułu posiadanego majątku, np.: podatki,
ubezpieczenia, czynsze, oprocentowanie, itp.

W praktyce koszty stałe i pośrednie oraz koszty zmienne i bezpośrednie, z pewnym

uproszczeniem, traktuje się jako te same koszty.

Jeżeli całkowitą wartość produkcji nazwiemy produkcją globalną, a całkowitą wartość

wszystkich nakładów – kosztami całkowitymi (całościowymi), to:

PRODUKCJA GLOBALNA – KOSZTY CAŁKOWITE = ZYSK lub STRATA

Metody obliczania kosztów (jednostkowych)
Metoda organiczna (uproszczona)

Metoda ta zakłada, że w gospodarstwie, jak w każdym organizmie, wszystko jest od

siebie zależne i ze sobą współpracuje (stąd nazwa). Jeżeli zatem zostanie określony procent
kosztów w dochodach dla całego gospodarstwa (co łatwo obliczyć), to taki sam procent
powinien odnosić się do każdej działalności i każdej jednostki wyprodukowanej. Do
obliczania kosztów tą metodą wykorzystuje się wskaźnik względnej wysokości kosztów.

wwk

* 100%

K – koszty całkowite, P – wartość produkcji.
Jeżeli zatem dla całego gospodarstwa koszty wynoszą 85%, to w 1 litrze mleka (cenie)

85% wartości to koszty. W zasadzie metoda ta może być wykorzystywana tylko przy
porównywaniu kosztów między gospodarstwami.

Metoda rozdzielcza (inaczej podziałowa lub klasyczna)

Wszelkie koszty ponoszone w gospodarstwie można podzielić pomiędzy poszczególne

działalności produkcyjne i usługowe, czyli miejsca powstawania kosztów. W metodzie tej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

trzeba jedynie wycenić, stosując odpowiednie metody taksacji, artykuły nietowarowe, które
nie mają ceny i dodać je do kosztów zmiennych (bezpośrednich), które łatwo obliczyć
i określić ich miejsce powstawania. Pozwala ona na obiektywny rozdział kosztów stałych
(pośrednich) – stąd jej nazwa. Wykorzystuje do tego tzw. klucze podziałowe:

−

koszty zmienne (% w ich sumie),

−

wartość produkcji,

−

fundusz płac,

−

wielkość produkcji w jedno zbożowych, itp.

Tabela 3. Obliczanie kosztów jednostkowych metodą rozdzielczą [opracowanie własne]

Działalność

Koszty

bezpośrednie

(zmienne)

kosztów

bezpośrednich.

Koszty

pośrednie

(stałe)

Suma

kosztów

Koszty

jednostkowe

yto

5000

4200

9200

Owies

4000

3080

7080

Ziemniaki

7500

6160

13660

Krowy ml.

9200

7560

16760

Tuczniki

6300

5040

11340

Owce

2000

1960

3960

RAZEM

34000

100%

28000

62000

Sumę kosztów

dzielimy przez ilość

jednostek

wyprodukowanych

Metoda rozdzielcza uorganiczniona

Techniką rachunku metoda ta nie różni się od klasycznej metody rozdzielczej. Jednak

klasyczna metoda rozdzielcza nie uwzględnia żadnych powiązań między poszczególnymi
działami, gałęziami i działalnościami. Metoda rozdzielcza uorganiczniona pozwala więc
uwzględnić w rachunku kosztów powiązania wewnętrzne w gospodarstwie, np.:

−

uznaje nawożenie organiczne za zabieg podnoszący urodzajność ziemi w całym
płodozmianie,

−

pozwala równomierne obciążyć wszystkie rośliny polowe kosztami zabiegów specjalnych
(np. orka z pogłębiaczem),

−

pozwala określić wartość stanowiska w zmianowaniu (wartość przedplonu),

−

powoduje obciążanie wartością trawy pastwiskowej, itp.

Kalkulacje i ich rodzaje

Kalkulacje stanowią narzędzie rachunku ekonomicznego i ułatwiają przewidywanie

efektów różnych wariantów rozwiązań organizacyjnych i ekonomicznych. Odpowiadają one
na pytanie „co by było, gdyby postąpiono tak lub inaczej” albo „jeśliby podjąć taką lub inną
decyzję”.

Kalkulacje kosztowe to obliczanie kosztów niezależnie od sposobu dokonywania

obliczeń (użytych metod).

Składniki kosztów określa się jako pozycje kalkulacyjne. Rolnik nie ma wpływu na te

koszty, o których decyduje rynek (popyt, podaż, interwencjonizm, itp.), ale ma wpływ na
koszty wynikające z warunków wewnętrznych. Tu więc powinien szukać przede wszystkim
oszczędności. Staranne sporządzanie kalkulacji ma więc duże znaczenie praktyczne.

Kalkulacja wstępna (planowa) jest sporządzana przed rozpoczęciem produkcji. Jest

przeprowadzana np. według obowiązujących normy zużycia środków produkcji i czasu pracy
oraz obowiązujących cen.

Kalkulacja sprawozdawcza (wynikowa) jest sporządzana na podstawie faktycznie

poniesionych kosztów.

Kalkulacje podziałowe stosuje się przy produkcji prostej, a jednostkowy koszt otrzymuje

się jako wielkość przeciętną. Sumę kosztów dzieli się przez liczbę wytworzonych jednostek.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Kalkulacje doliczeniowe stosuje się przy produkcji złożonej. Polegają one na tym, że

odrębnie są kalkulowane koszty wytwarzania całego przedmiotu kalkulacji (działalności)
objętych odrębnym zleceniem produkcyjnym. Dla każdego zlecenia otwiera się konto
syntetyczne „koszty produkcji”, a do niego urządzenia analityczne w postaci tzw. kart
kalkulacyjnych.

W rolnictwie typowymi kalkulacjami są: kalkulacje pełne (analityczne, czyli rozdzielcze,

i syntetyczne, czyli organiczne), kalkulacje niepełne i kalkulacje różnicowe.

Kalkulacje pełne, charakteryzują się tym, że uwzględnia się w nich wszystkie koszty.

Obejmują wszystkie grupy kosztów stałych i zmiennych (pośrednich i bezpośrednich). Dzięki
temu prowadzą do obliczania pełnych kosztów produkcji w przeliczeniu na jednostkę
produktu. Problemem przy sporządzaniu tych kalkulacji jest trudność w znalezieniu
właściwego klucza podziałowego do rozdzielenia kosztów stałych (pośrednich). Stosowane
dotychczas „klucze” prowadzą każdorazowo do różnych wyników.

Pełne koszty odzwierciedlają rzeczywisty stan w gospodarstwach wyspecjalizowanych,

gdy wytwarza się tam jeden produkt towarowy. Jeżeli w kalkulacjach pełnych stosujemy
„klucze podziałowe”, to nazywamy je także analitycznymi lub rozdzielczymi,

Jeżeli w kalkulacjach pełnych wykorzystujemy metodę organiczną obliczania kosztów

jednostkowych (Wwwk), to nazywamy je syntetycznymi lub organicznymi.

Przydatność kalkulacji syntetycznych jest bardzo ograniczona, a pewne znaczenie mogą

mieć jedynie w analizie porównawczej gospodarstw.

Kalkulacje niepełne charakteryzują się tym, że nie uwzględnia się w nich wszystkich

elementów całkowitych kosztów produkcji. Pomija się koszty stałe (pośrednie), ponieważ nie
będą one zmieniały się w cyklu produkcyjnym, bez względu na rodzaj działalności. Decyzje
opiera się na kosztach zmiennych (bezpośrednich) lub specjalnych. w produkcji roślinnej
kalkulacje niepełne sporządza się w przeliczeniu na 1 ha, a w produkcji zwierzęcej na
1 sztukę fizyczną lub tzw. sztukę strukturalną (sztuka dorosła płci żeńskiej z odpowiednim
przychówkiem wg stanu średniorocznego). Metoda ta ma bardzo małe zastosowanie.

Kryterium wyboru metody kalkulacji stanowi różnica między wartością produkcji

a kosztami zmiennymi, którą nazywamy marżą brutto lub nadwyżką bezpośrednią.

Marża brutto,

nadwyżka bezpośrednia =

Wartość produkcji

potencjalnie towarowej

Koszty

zmienne

W celu porównania działalności w produkcji zwierzęcej od l sztuki fizycznej

z działalnością w produkcji roślinnej – uzyskaną marżę brutto (nadwyżkę bezpośrednią)
należy przeliczyć na 1 ha głównej powierzchni paszowej, obejmującej powierzchnię roślin
pastewnych uprawianych w plonie głównym (a potem na l ha fizyczny).

Kalkulacje różnicowe polegają na obliczeniu, jak zmienia się wielkość dochodu wskutek

zastąpienia jednostki jednej działalności taką samą jednostką innej działalności. Z dwóch
porównywanych działalności ta będzie efektywniejsza, która daje większy dochód. Kalkulacje
różnicowe stosuje się jako tzw. planowane do alternatywnego wyboru gałęzi, działalności lub
technologii produkcji.

Wycena w rolnictwie (taksacje rolnicze)

Wyceną nazywamy określanie wartości poszczególnych składników majątkowych

gospodarstwa, jego działalności, gałęzi, działów oraz jego samego jako całości.

Umożliwia ona: dokładne oszacowanie wartości gospodarstwa na określony dzień (po

dokonaniu spisu z natury); prawidłowe sporządzenie bilansu i rachunku wyników; dokładne
sporządzenie kalkulacji; racjonalne wykorzystanie środków oraz dokładne przeprowadzenie
szacunku szkód powodowanych przez klęski żywiołowe lub kradzieże.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W praktyce gospodarczej stosuje się kilka metod wyceny (W):

1. Metoda cen bieżących, liczona wg wzoru:

W= C * q + t,
gdzie: C – cena bieżąca, q – ilość jednostek, t – koszty transportu i zakupu.

2. Metoda kosztów włożonych liczona wg wzoru:

W = K1 + K2 + K3 + .... Kn, gdzie K – składniki kosztów

3. Metoda dochodowa, liczona wg wzoru:

Dc * 100

gdzie: Dc – dochód czysty, P – stopa procentowa.

Metodę można stosować, gdy obiekt, który mamy wycenić, przynosi dochód czysty (zysk)
łatwy do określenia i gdy dochód ten otrzymywany jest corocznie. Może on być
traktowany jako procent od kapitału złożonego w banku. Np. właściciel danego obiektu
zgodzi się na jego sprzedaż tylko wówczas, gdy suma uzyskana ze sprzedaży, po złożeniu
jej w banku, zapewni mu dochód w postaci odsetek nie mniejszy od otrzymywanego
przedtem za ten obiekt czynszu dzierżawnego. Metodę stosuje się do wyceny całego
gospodarstwa, sadu owocującego, stawu zarybionego, itp.

4. Metoda przetwórcza.

Obliczenia dokonuje się wg wzoru: w = z = P2 – P1, gdzie z – wartość zwyżki plonów po
przetworzeniu danego środka, P2 – wartość produkcji po zastosowaniu danego środka,
P1 – wartość produkcji przed zastosowaniem danego środka. Metodą tą można wyceniać
np.: nawozy organiczne.

5. Metoda porównawcza.

Ta metoda określa wartość artykułów nietowarowych na podstawie znanej wartości
podobnych artykułów towarowych. Np. wycena nawozów organicznych na podstawie
ceny nawozów mineralnych.

6. Metoda rzeczoznawców

Wyceny dokonują osoby uprawnione na podstawie swojej wiedzy, doświadczenia
i przepisów.

Wycena poszczególnych składników majątkowych

Przy sporządzaniu bilansu w ramach rachunkowości przyjmuje się następujące zasady

wyceny składników majątkowych:

−

ziemia wg cen rynkowych na danym terenie,

−

budynki i budowle wg wartości odtworzeniowej, uwzględniającej stopień zużycia,

−

maszyny i urządzenia wg cen rynkowych z uwzględnieniem stopnia zużycia,

−

materiały wycenia się na koniec roku wg cen nabycia (cena + koszt transportu, zakupu,
przechowania),

−

należności od odbiorców wg ich wartości nominalnej,

−

sad owocujący metodą dochodową, a przed owocowaniem – metodą kosztów włożonych,

−

produkty własne i inwentarz żywy metodą kosztów włożonych lub cen bieżących.

Obliczanie kosztów całkowitych

Dla obliczenia kosztów produkcyjnych konieczne jest ustalenie tzw. okresu

obliczeniowego, tzn. czasu, w którym powinniśmy rozliczyć koszty wyprodukowania danego
wytworu. Długość okresu obliczeniowego zależy albo od rodzaju działalności produkcyjnej,
albo od narzuconych prawem sposobów amortyzowania środków trwałych. Produkcję rozlicza
się za okres od czasu rozpoczęcia do zakończenia produkcji. Np. brojlery 8–10 tygodni, bydło

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

mleczne – cykl roczny. Tak samo w produkcji roślinnej można łatwo wyodrębnić cykle
produkcyjne.

Obliczanie kosztów całkowitych eksploatacji środka trwałego

Na koszt środka trwałego składają się: a) koszty amortyzacji, b) koszty oprocentowania

(koszty stałe), c) koszty utrzymania, d) koszty eksploatacji (koszty zmienne), przy czym:

KOSZTY CAŁKOWITE = KOSZTY STAŁE + KOSZTY ZMIENNE

Roczny koszt amortyzacji środka trwałego może być obliczony w następujący sposób:

Wartość początkowa – Wartość likwidacyjna

okres użytkowania w latach

= roczny koszt amortyzacji

Wartość początkowa jest to wartość nowego, takiego samego środka w momencie

rozpoczęcia obliczeń. Nie jest to zatem wartość środka w momencie jego zakupienia.

Wartość likwidacyjna jest to wartość środka po zakończeniu jego „użytecznego” życia.
W praktyce, dla maszyn przyjmuje się wartość likwidacyjną jako procent od wartości

początkowej (zwykle 20%).

Koszty amortyzacji określonego środka będą wyliczane na tak długo, jak długo używany

jest dany środek.

Kiedy kupujemy środek trwały, dokonujemy pewnej inwestycji. Pieniądze zainwestowane

poza gospodarstwem powinny przynosić rolnikowi dochód – z tego powodu przy podliczaniu
kosztu całkowitego wyprodukowania towaru w gospodarstwie dolicza też koszty
oprocentowania środków trwałych, bez względu na to, czy były one kupowane na kredyt czy
ze środków własnych (koszty alternatywne). Liczymy je w następujący sposób:

Wartość początkowa + 20% wartości początkowej dzielimy przez dwa i wynik mnożymy

przez stopę oprocentowania. Wynikiem tego rachunku będą roczne koszty oprocentowania
danego środka.

Częściej jednak koszty oprocentowania wyliczamy przez pomnożenie stopy

oprocentowania przez 60% sumy wartości początkowej (to upraszcza wyliczenia), ponieważ:
100% wartości początkowej + 20% wartości początkowej podzielone przez 2 = 60% wartości
początkowej.

Regułą jest, że oprocentowanie sumy zaangażowanego kapitału w środkach trwałych

i obrotowych wyliczamy na podstawie średniej wielkości zainwestowanego kapitału za okres
użytkowania danego środka.

Koszty utrzymania to koszty, które muszą być ponoszone każdego roku, aby utrzymać

zdolność eksploatacyjną środków trwałych. Do tych kosztów zalicza się wszystkie naprawy,
konserwacje i przeglądy techniczne. Remonty główne (kapitalne), ponieważ znacznie
przedłużają” okres użytkowania, powinny być włączone do kosztów amortyzacji.

rednio dla roku koszty utrzymania przyjmuje się np.: 2% wartości początkowej rocznie

dla budynków i 10-20% wartości początkowej rocznie dla maszyn.

Koszty eksploatacji są to koszty użytkowania maszyn, ciągników i samochodów (olej

napędowy, benzyna, smary). Dokładnie wykazuje je księgowość, a do celów planistycznych
wykorzystuje się normatywy zużycia.

Przykład:
Obliczenie rocznych kosztów ciągnika kupionego za 28 000 euro.
Wartość początkowa – 50000 euro.
Wartość likwidacyjna – 5000 euro (10%).
Okres użytkowania – 3 lata.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Stopa oprocentowania – 10%.
Roczne wykorzystanie ciągnika – 720 h.
Koszty paliwa – 4 1/h w cenie 1,50 euro za litr.
Koszty smarów – 71/120 h w cenie 2,50 euro za litr.
Koszty utrzymania – 20% wartości początkowej.

Roczne koszty = (a) koszty amortyzacji + (b) koszty oprocentowania + (c) koszty operacyjne
(koszty eksploatacyjne + koszty utrzymania).

50 000 euro – 5000

euro

(a) koszty amortyzacji =

= 15000 euro

50 000 euro – 500 euro

(b) koszty oprocentowania =

*10% = 2750 euro

4 320 euro

oleje i smary = 720/120 x 7 l x 2,5 euro =

105 euro

koszty utrzymania = 20% z 50 000 euro =

10 000 euro

14 425 euro

Roczne koszty = a + b + c = 32 175 euro.

Przykłady przeprowadzania kalkulacji

Kalkulacja opłacalności produkcji l dt pszenicy ozimej.

Cena 1 dt pszenicy – 65 zł

Wyszczególnienie

Plony

Przychody

niskie

wysokie

Koszty zmienne:

−

nasiona

120

150

−

nawozy mineralne

150

291

−

rodki ochrony roślin

150

−

oprysk

−

zbiór ziarna kombajnem

120

−

zbór słomy prasą (+sznurek)

Razem koszty zmienne

481

833

MARśA BRUTTO

1794 zł

3002 zł

Kalkulacje stosowane do ustalania poziomu intensywności produkcji

Kalkulacje dotyczące intensywności produkcji pozwalają odpowiedzieć na pytanie, jakie

ponieść nakłady, aby osiągnąć optymalny efekt produkcyjny? W tym celu trzeba dysponować
informacją, w jaki sposób poziom nawożenia wpływa na wielkość plonów. Dane takie
prezentuje poniższa tabela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 4. Poziom nawożenia mineralnego, a wysokość plonów [opracowanie własne]

Dawka NPK

w kg

Plon pszenicy

w dt/ha

Przyrost NPK

w kg

Przyrost plonu w kg

D plon / D NPK

(koI.4 / kol. 3)

12,30

–

12,90

4,0

13,70

5,3

14,70

1]5

100

6,7

15,90

120

8,0

17,50

160

10,7

19,45

195

13,1

105

21,65

220

14,7

120

24,45

280

18,7

135

27,65

320

21,3

150

31,45

380

253

165

35,75

430

28,7 optimum

180

39,55

380

25,3

195

43,15

360

24,0

210

45,95

280

18,7

225

48,35

240

16,0

240

50,45

210

14,0

255

52,15

170

11,3

270

53,60

154

9,7

285

54,70

110

7,3

300

55,55

5,7

315

56,35

5,3

330

57,10

5,0

345

57,80

4,7

360

58,10

2,0

375

58,26

1, l

390

58,28

0,1 max.

405

57,18

-10

-0,7

420

57,93

-25

-1 7

435

57,43

-40

-2,7

Największy przyrost plonu w stosunku do dawki NPK wystąpił przy dawce NPK 165 kg

– osiągnięty plon wyniósł 35,75 dt/ha.

Maksymalny poziom produkcji (plon z 1 ha) ustala się na podstawie wielkości produktu

krańcowego (D plonu / D NPK). Maksymalny plon osiągany jest wówczas, gdy produkt
krańcowy wynosi zero.

W podanym przykładzie przy nawożeniu z przedziału 390 kg NPK a 405 kg NPK

osiągnie się plon maksymalny, ponieważ produkt krańcowy jest tu najbliższy zeru – wynosi
0,l.

Plon maksymalny nie jest plonem optymalnym z ekonomicznego punktu widzenia.

W celu ustalenia plonu optymalnego należy posłużyć się równaniem:

Cena 1 kg NPK

D plon

Cena l kg pszenicy

D NPK

Dochód rolniczy i jego obliczanie

Produkcja globalna – stanowi sumę wartości produkcji z poszczególnych działów.
Produkcja końcowa brutto (dochód surowy) – różnica między i produkcją globalną

a całym wewnętrznym zużyciem produktów wytworzonych we własnym gospodarstwie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Produkcja końcowa netto – różnica między produkcją końcową brutto a wartością

zużytych w gospodarstwie, zakupionych artykułów rolnych (pasze, materiał siewny, itp.).

Produkcja czysta (dochód globalny), to cala wartość nowo wytworzona w gospodarstwie.

Otrzymujemy ją po odjęciu od produkcji końcowej netto pozostałych nakładów materialnych
poniesionych w gospodarstwie (łącznie z amortyzacją).

Dochód rolniczy – to wartość, która pozostaje po odjęciu od dochodu globalnego

(wartości produkcji czystej) kosztów najmu siły roboczej, podatków, ubezpieczenia,
oprocentowania. Oznacza tę część, która pozostaje w ręku gospodarującego. Jest to dochód
z tytułu własnej pracy i z tytułu własności gospodarstwa. Dzieli się na akumulację i spożycie.

Dochód osobisty – to część dochodu przeznaczona wyłącznie na zaspokojenie potrzeb

osobistych, powiększona o dochody typu konsumpcyjnego spoza gospodarstwa (renta, płaca
zatrudnionego, itp.). Jest to część dochodu rolniczego, która pozostała po zaspokojeniu
potrzeb akumulacji. Przy reprodukcji prostej cały dochód rolniczy jest dochodem osobistym.

Przykład:

Obliczenia można przeprowadzić w sposób uproszczony: produkcja końcowa brutto

(w zł): mleko 60000, żywiec l 000, ziemniaki 30000, pszenica ozima 26 000. Razem:
117 000. Nakłady materiałowe: nawozy 15 500, pasze 17 400. Razem: 32900. Produkcja
czysta: 117 000 – 32 900. Razem: 84 100. Opłata pracy najemnej: 4000. Koszty majątkowe:
1500. Dochód rolniczy gospodarstwa: 84 100 – 5 500. Razem: 78 600. Dochody spoza
gospodarstwa 400. Dochód osobisty: 79 000.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Czym różni się nakład od kosztu?
2. Jak dzielimy koszty?
3. Jakie znasz metody obliczania kosztów jednostkowych?
4. Co to jest kalkulacja?

Jakie znasz rodzaje kalkulacji?

Na czym polega wycena i jakimi metodami można jej dokonać?

7. W jaki sposób obliczmy koszty eksploatacji środków trwałych?
8. Co to jest dochód rolniczy i jak możemy go wyliczyć?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Oblicz wartość produkcji globalnej, końcowej i czystej oraz dochód rolniczy

w gospodarstwie, które charakteryzują następujące wartości:
Produkcja roślinna

47 919,00 zł

Produkcja zwierzęca

63 946,00 zł

Usługi świadczone na zewnątrz gospodarstwa

4 800,00 zł

Obrót wewnętrzny

37 461,00 zł

wiadczenia gospodarstwa

5 530,00zł

Pozostałe nakłady materiałowo-pieniężne

54 960,00zł

w tym:
a) zakup produktów pochodzenia rolniczego

10 359,00zł

b) pozostałe zakupy w gospodarstwie

32 101,00zł

c) amortyzacja w gospodarstwie

12 500,00 zł

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) obliczyć wartość produkcji globalnej sumując wartości produkcji roślinnej, zwierzęcej

i usług świadczonych poza gospodarstwem,

2) obliczyć wartość produkcji końcowej (brutto) odejmując od wartości produkcji globalnej

wartość obrotu wewnętrznego,

3) obliczyć wartość produkcji końcowej (netto) odejmując od wartości produkcji końcowej

brutto wartość produktów pochodzenia rolniczego zakupionych w gospodarstwie,

4) obliczyć wartość produkcji czystej odejmując od produkcji końcowej brutto pozostałe

nakłady materiałowo-pieniężne,

5) obliczyć dochód rolniczy gospodarstwa odejmując od produkcji czystej pozostałe

wiadczenia gospodarstwa.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

kalkulator,

−

pytania prowadzące

Ćwiczenie 2

Oblicz koszt 1 godziny pracy ciągnika, którego zapotrzebowanie na prace wynosi

1 000 h, zużycie paliwa 4 l/h, zużycie smarów 6 l/100h, koszty utrzymania 20% wartości
początkowej i planowany okres eksploatacji wynosi 12 lat.
Przyjmujemy:
Wartość początkowa

68 500,00 zł

Wartość likwidacyjna

12 500,00 zł

koszt paliwa

3,20 zł/l

koszt smarów i olejów

5,50 zł/

stopa oprocentowania

15,00%

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś

1) obliczyć roczne zapotrzebowanie na paliwo, mnożąc roczne zapotrzebowanie, zużycie

i koszt 1 l palia,

2) obliczyć roczne koszty olejów i smarów mnożąc zużycie i koszt 1 l,
3) obliczyć roczna ratę amortyzacji i koszt utrzymania,
4) obliczyć koszt oprocentowania,
5) obliczyć roczne koszty,
6) wartość rocznych kosztów podzielić przez ilość godzin pracy ciągnika.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

kalkulator,

−

pytania prowadzące.

Ćwiczenie 3

Stosując kalkulację według metody różnicowej oblicz czy opłaca się zastąpić uprawę 1 ha

pszenicy ozimej uprawą rzepaku ozimego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zakładamy plon z 1 ha – pszenica ozima 70 dt, rzepak ozimy – 35 dt.
Ceny zbytu: pszenica ozima – 50 zł/dt, rzepak ozimy – 95zł/dt.
Koszty zmienne (bez kosztów uprawy roślin): pszenica ozima – 1 777,50 zł, rzepaku ozimego
– 1 615,20 zł.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś

1) obliczyć przychody z uprawy danej rośliny,
2) wyliczyć różnicę w przychodach z poszczególnych upraw,
3) obliczyć nadwyżkę bezpośrednią przy uprawie pszenicy i rzepaku,
4) porównać wielkości nadwyżek bezpośrednich pszenicy i rzepaku.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

kalkulator,

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zdefiniować pojęcia: nakład, koszt, kalkulacja, marża brutto, wycena?

2) zdefiniować metody obliczania kosztów?

3) zdefiniować poszczególne rodzaje kalkulacji?

4) rozróżnić i scharakteryzować koszty według różnych kryteriów?

5) scharakteryzować metody wyceny w rolnictwie?

6) określić rolę kalkulacji kosztów w opłacalności produkcji rolniczej?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.

Rolnictwo a gospodarka narodowa

4.3.1. Materiał nauczania

Rolnictwo jest jedną z gałęzi gospodarki narodowej, produkuje zarówno środki

konsumpcji, jak i środki produkcji. Część produktów rolnictwa przeznacza się na potrzeby
przemysłu przetwórczego. Rolnictwo jest odbiorcą produkcji i usług z innych działów
gospodarki narodowej oraz bierze udział w tworzeniu dochodu narodowego. Podobnie jak
inne gałęzie, podlega systemowi finansowemu Państwa.

System finansowy jest zespołem norm, które regulują gospodarkę pieniężną różnego

rodzaju podmiotów gospodarczych. Dzieli się on na podsystemy, które spełniają określone dla
danego ogniwa funkcje. Prezentuje to schemat:

Rys. 2. Podział systemu finansowego [opracowanie własne]

System budżetowy

Budżet państwa jest to plan dochodów i wydatków pieniężnych państwa, zatwierdzony

przez Sejm. Nad prawidłowym wykonaniem budżetu czuwa minister finansów, izby
skarbowe, rejonowe urzędy skarbowe oraz wydziały finansowe urzędów wojewódzkich
i urzędów gminnych. Ze środków budżetu państwowego utrzymywane są tzw. jednostki
budżetowe (np.: szkoły, służba zdrowia, wojsko, policja), udzielane są dotacje (górnictwo,
rolnictwo) i zabezpieczane są rezerwy budżetowe.

Każdy, kto osiąga dochody, obowiązany jest część tych dochodów oddać Skarbowi

Państwa w formie podatków. Zobowiązane do ich płacenia są osoby fizyczne, osoby prawne
i jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej. Osoby te, w tym kontekście,
nazywane są podatnikami, natomiast ich zobowiązanie do oddania określonej części
zarobionych pieniędzy (zapłaceniem określonego podatku) – zobowiązaniem podatkowym.

Podmioty gospodarcze rozliczają się z budżetem głównie z tytułu podatków i opłat

skarbowych oraz (ewentualnie) z tytułu należnych dotacji i subwencji do niektórych
działalności preferowanych przez państwo.

Jedne podatki odprowadzane są centralnie, a inne do administracji terenowej, np. podatek

rolny, od nieruchomości, od środków transportowych i większość opłat skarbowych rozlicza
się z odpowiednim urzędem gminy lub miasta. Całość przepisów prawnych regulujących
obowiązki podatkowe nazywamy systemem podatkowym.

W Polsce na osobach prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą (w tym z tzw.

działów specjalnych) lub wykonujących wolny zawód ciąży obowiązek zgłaszania tego faktu
do właściwego urzędu skarbowego i opłacania podatków. Dochody z podatku rolnego zasilają
w całości budżety gmin, a z działów specjalnych – głównie budżet centralny.

System finansowy

budżetowy

ludności

ubezpieczeniowy

podmiotów gospodarczych

bankowo – kredytowy

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

celu

zapobiegania

i wykrywania

ewentualnych

przestępstw

i wykroczeń

w rozliczeniach z budżetem powołano specjalne urzędy kontroli skarbowej. Wysokość
ewentualnych kar reguluje ustawa karno-skarbowa.

System bankowo-kredytowy

System bankowo-kredytowy obejmuje strukturę organizacyjną i podstawy prawne,

w ramach których instytucje bankowe prowadzą działalność: inwestycyjną, kredytową,
polegającą na wykonywaniu obsługi pieniężnej klientów lub pośrednictwie w rozliczeniach
pieniężnych z zagranicą z tytułu wymiany dóbr i usług.

Odrębne miejsce w tym systemie zajmuje Narodowy Bank Polski, pełniący rolę

zwierzchnika banków komercyjnych, którego działanie reguluje Sejm, z wyłączeniem jednak
decyzji odnoszących się do emisji pieniądza oraz ustalania stóp procentowych.

Uzupełnieniem struktury polskiego systemu bankowego są instytucje nadzorujące

i regulujące, do których należą: Rada Polityki Pieniężnej, Bankowy Fundusz Gwarancyjny,
Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego i Krajowa Izba Rozliczeniowa.

Kredyt jest specyficznym instrumentem oddziaływania na dochody poprzez zwiększanie

siły nabywczej gospodarstw. Umożliwia tym samym zwiększenie wydatków na inwestycje lub
bieżącą działalność.

Kształtowanie dochodów przez kredyt może odbywać się w dwojaki sposób:

−

kredyt bezpośrednio dofinansowuje rolnictwo, gdy stopa procentowa jest niższa od stopy
inflacji i kosztów obsługi kredytu,

−

kredyt zastosowany w produkcji uruchamia mechanizm jej przyrostu, a pośrednio
mechanizm wzrostu dochodów.

Kredyt jako samodzielny instrument nieznacznie wpływa na stację dochodowa rolnictwa.

Jest natomiast bardziej skuteczny w powiązaniu z innymi instrumentami ekonomicznymi,
a więc cenami, świadczeniami finansowymi, itd. W celu zapewnienia skuteczności
oddziaływania na dochody, poszczególne instrumenty ekonomiczne powinny być więc
stosowane kompleksowo.

Kredyt jest czynnikiem współkształtującym decyzje producenta, a nawet często

przesadzającym o podjęciu lub zaniechaniu decyzji inwestycyjnych czy produkcyjnych.

W gospodarce rynkowej kredyt spełnia następujące funkcje:

−

emisyjną (wprowadzanie do obiegu pieniądza poprzez kredytowy mechanizm emisji),

−

dochodową (wykorzystanie pieniędzy przez kredytobiorcę na wydatki w takiej wysokości,
w jakiej nie mógłby ich dokonać bez kredytu),

−

rozdzielczą lub inaczej stymulującą (stworzenie dodatkowego popytu pieniężnego
poprzez realizację nagromadzonych dóbr na cele inwestycyjne i konsumpcyjne),

−

kontrolną (informacja o przebiegu procesu inwestycyjnego),

−

restrukturyzacyjną (wywoływanie i stymulacja przemian struktury agrarnej, poprawa
struktury zatrudnienia na wsi, zmiana technik wytwórczych w produkcji rolniczej w całej
gospodarce żywnościowej.
Duże znaczenie dla rozwoju rolnictwa mają kredyty preferencyjne, ponieważ są bardzo

nisko oprocentowane. Wynika to z faktu, że dopłaca do nich ARiMR. W roku 2007 w ramach
rolniczych preferencyjnych kredytów inwestycyjnych dostępnych było 7 linii kredytowych:
1. kredyty inwestycyjne podstawowe (IP),
2. kredyty branżowe (BR),
3. kredyty na zakup gruntów rolnych
4. kredyty dla młodych rolników(MR),
5. kredyty dla grup producentów rolnych (GP),,
6. kredyty na utworzenie lub urządzenie gospodarstwa rolnego (OR),

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. kredyty na realizację przedsięwzięć inwestycyjnych w rolnictwie w zakresie nowych

technologii (NT).
Rolnik ubiegający się o kredyt musi złożyć w banku stosowny wniosek, do którego

załączy biznesplan i opinię Ośrodka Doradztwa Rolniczego. Rolnik oraz jego wniosek
kredytowy muszą spełniać wymogi formalne wymagane przez ARiMR oraz uzasadniać
celowość realizacji przedsięwzięcia.
Szczegółowe informacje dotyczące kredytów preferencyjnych, warunków ich uzyskania oraz
adresy banków, które maja podpisane umowy na udzielanie kredytów preferencyjnych dla
rolnictwa można znaleźć na stronie internetowej ARiMR

System ubezpieczeń w rolnictwie
Ubezpieczenia społeczne

Obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu podlegają osoby fizyczne mające

obywatelstwo polskie, prowadzące na własny rachunek działalność gospodarczą i pracownicy
najemni.

Zgodnie z ustawą o ubezpieczeniu społecznym rolników, każdy rolnik, który posiadania

gospodarstwo rolne, o powierzchni przekraczającej 1 ha przeliczeniowy użytków rolnych lub
działy specjalne produkcji rolnej, a także jego małżonek i domownik podlegają
obowiązkowemu ubezpieczeniu w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS).
Opłacając składki, rolnik nabywa prawo do emerytury lub renty oraz świadczeń: leczniczych
i położniczych, zaopatrzenia w leki, pobytu w domu opieki społecznej oraz świadczeń
związanych z rehabilitacją, w takim samym zakresie i na takich samych warunkach, jakie są
przewidziane dla pracowników i ich rodzin. Ustawa reguluje również warunki przyznawania
jednorazowych odszkodowań, zasiłków pielęgnacyjnych i dodatków rentowych.

Składka kwartalna KRUS w roku 2007 wynosi 251 zł (zawiera ubezpieczenia

emerytalno- rentowe, wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie).

Ubezpieczenia rolnicze majątkowe

Zgodnie z ustawą z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych,

Ubezpieczeniowym

Funduszu

Gwarancyjnym

Polskim

Biurze

Ubezpieczycieli

Komunikacyjnych (Dz. U. Nr 124 poz. 1152 z późniejszymi zmianami) rolnik zobowiązany
jest do:

−

zawarcia umowy ubezpieczania odpowiedzialności cywilnej rolników z tytułu posiadania
gospodarstwa rolnego (ubezpieczenie OC rolników),

−

zawarcia umowy ubezpieczenia budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego
od ognia i innych zdarzeń losowych (ubezpieczenie budynków rolniczych), z dowolnie
wybranym zakładem ubezpieczeń, wykonującym działalność ubezpieczeniową

Rolnik może także zawrzeć ubezpieczenie umowne (dobrowolne):

−

upraw od powodzi i gradobicia,

−

zwierząt od padnięcia i uboju z konieczności,

−

przeciwpożarowe

−

osobowe.

Obciążenie podmiotów gospodarujących i ludności

Polskie prawo wyróżnia następujące podatki:

−

Podatek od towarów i usług. Opodatkowaniu na mocy ustawy podlega sprzedaż towarów
oraz odpłatne świadczenie usług na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez osoby
prawne, jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej oraz osoby

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

fizyczne. Popularnie nazywa się ten podatek „VAT-em”, a jego podstawowa składka
wynosi 22% (istnieją wyjątki – 7% lub 3%).
Zgodnie z ustaleniami Traktatu Akcesyjnego w czteroletnim okresie przejściowym, tj. od
1 maja 2004 r. do 1 maja 2008 roku, produkty rolne opodatkowane będą 3% stawką
podatku VAT. Oznacza to, że przy sprzedaży produktów rolnych, rolnicy rozliczający
podatek VAT na zasadach ogólnych, przy wystawianiu faktur sprzedaży uwzględniają 3%
podatek VAT.
Do rozliczania VAT na zasadach ogólnych są zobowiązani rolnicy, których roczne
przychody netto ze sprzedaży przekraczają 800 tys. euro oraz rolnicy, którzy dobrowolnie
zdecydują o takiej formie rozliczania podatku VAT.
Pozostali rolnicy, tzw. Ryczałtowi, są zwolnieni z podatku VAT, a zapłacony przez nich
podatek zawarty w cenach towarów usług nabywanych do produkcji rolnej rekompensuje
5% stawka zryczałtowanego zwrotu uwzględniana przez podmioty skupujące od rolników
produkty rolne w wystawianych fakturach zakupu.

−

Podatek akcyzowy. Obowiązek podatkowy, polegający na płaceniu akcyzy, ciąży na
producencie oraz importerze wyrobów objętych akcyzą, np. wyrobów przemysłu
spirytusowego, paliw do silników, wyrobów winiarskich, piwa, wyrobów tytoniowych,
samochodów osobowych, itp. Ciąży on także na eksporterach usług, np. usług transportu
międzynarodowego.

−

Podatek dochodowy od osób fizycznych. Wszelkie dochody uzyskiwane przez osoby
fizyczne, bez względu na rodzaje źródeł tych dochodów, są objęte obowiązkiem
podatkowym (np.: wykonywanie wolnego zawodu, prace zlecane bez nawiązywania
stosunku pracy z ich wykonawcą, pozarolnicza działalność gospodarcza i działy specjalne
produkcji rolnej). W 2006 r. obowiązywał w wysokości 19%, 30% i 40%, w zależności
od uzyskiwanych dochodów.

−

Podatek dochodowy od osób prawnych. Od kilku lat wynosi 19% dochodu
przedsiębiorstw posiadających osobowość prawną. Zwolnione od jego płacenia są, np.:
Skarb Państwa, NBP, jednostki budżetowe i gminy w zakresie dochodów własnych.

Podsumowując

Rolnik ma obowiązek opłacać:

−

podatek rolny,

−

podatek dochodowy z rolnictwa (z tzw. działów specjalnych),

−

podatek od nieruchomości (o jego wysokości decyduje rada gminy),

−

podatek leśny,

−

podatki i opłaty lokalne (np.: opłatę targową, podatek drogowy),

−

ubezpieczenia społeczne dla rolników,

−

ubezpieczenia rolnicze majątkowe.

Trzeba jednak pamiętać, że są to kwoty minimalne w stosunku do obciążeń, jakie

państwo nakłada na pracę najemną w innych działach gospodarki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co to jest system finansowy i na jakie podsystemy go dzielimy?
2. Co to są podatki i system podatkowy?
3. Co to jest kredyt preferencyjny i jakie warunki trzeba spełnić, aby go otrzymać?
4. Jakie są zasady ubezpieczeń społecznych dla rolników?
5. Jakie są zasady ubezpieczeń majątkowych dla rolników?
6. Jakie są zasady rozliczania podatku VAT w rolnictwie?
7. Jaki są funkcje kredytu w rolnictwie?
8. Jaki wpływ na dochody rolnicze maja kredyty preferencyjne dla rolnictwa?
9. Jakie kredyty preferencyjne są dostępne dla rolników i co należy zrobić aby z nich

skorzystać?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Korzystając z Internetu wejdź na stronę jednego z banków oferujących kredyty

preferencyjne dla rolnictwa i zapoznaj się z aktualnymi możliwościami uzyskania kredytów
preferencyjnych i wysokością ich oprocentowania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wejść na stronę wybranego banku oferującego kredyty preferencyjne dla rolnictwa

(np. www.bgz.pl),

2) uzupełnić poniższą tabelę wyszukanymi danymi.

Nazwa

kredytu

Oprocent

owanie

Max okres

kredytowania

Max kwota

kredytu

Warunki uzyskania

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

komputery wyposażone w łącze internetowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Oblicz, jaką kwotę odsetek od kredytu preferencyjnego zapłaci kredytobiorca po

8 miesiącach, jeżeli suma kredytu wynosi 10 000,00 zł, a oprocentowanie w stosunku
rocznym wynosi 1,2%.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) skorzystać ze wzoru: kwota odsetek = (kapitał : 100) x stopa procentowa x czas

wykorzystania kapitału,

2) podstawić dane do wzoru pamiętając, że stopa procentowa = 0,1 (ponieważ: 1,2% na

12 miesięcy),

3) sformułować odpowiedź.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

pytania kierujące,

−

kalkulator.

Ćwiczenie 3

Korzystając z dostępnych źródeł informacji wyszukaj ulgi i zwolnienia w podatku rolnym

o jakie może ubiegać się rolnik prowadzący gospodarstwo rolne.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) korzystając z wyszukiwarki internetowej wejść na stronę internetową wybranego Ośrodka

Doradztwa Rolniczego,

2) wyszukać żądane informacje i odpowiednio pogrupować.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

kalkulator.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zdefiniować pojęcia: nakład, koszt, kalkulacja, marża brutto, wycena?

2) zdefiniować metody obliczania kosztów?

3) zdefiniować poszczególne rodzaje kalkulacji?

4) rozróżnić i scharakteryzować koszty według różnych kryteriów?

5) scharakteryzować metody wyceny w rolnictwie?

6) określić rolę kalkulacji kosztów w opłacalności produkcji rolniczej?

7) określić funkcje kredytu w rolnictwie?

8) określić wpływ kredytu na dochody rolnicze?

9) rozróżnić kredyty preferencyjne?

10) porównać informacje o możliwościach i warunkach uzyskania

kredytów?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.

Funkcjonowanie rynku rolnego

4.4.1. Materiał nauczania

Gospodarka rynkowa oznacza system ekonomiczny, w którym decyzje dotyczące

produkcji i konsumpcji podejmowane są na podstawie działania mechanizmu rynkowego.
Mechanizm ten polega na wzajemnym oddziaływaniu popytu, podaży i ceny danego dobra lub
usługi.

Rynek rolny jest kategorią ekonomiczną, która określa ogół stosunków między

producentami rolnymi, sprzedającymi wytworzone produkty oraz nabywającymi środki do
produkcji i dobra inwestycyjne a przedsiębiorstwami skupującymi produkty rolne
i sprzedającymi środki de produkcji rolnej oraz dobra inwestycyjne.

Rynek producenta (sprzedawcy). Na rynku tym warunki dyktują producenci dóbr i usług.

W tej sytuacji nie muszą oni liczyć się z potrzebami klientów, dbać o jakość towarów, ani
dążyć też do ich ulepszania. Popyt zdecydowanie przewyższa podaż towarów. Sytuacja na
rynku producenta prowadzi zawsze do powstania tzw. „czarnego rynku” oraz do spekulacji.
Rynek producenta występował w gospodarce nakazowej i charakteryzował się ciągłym
niedoborem. Cechą charakterystyczną tego rynku jest również nadmiar pieniędzy, co
prowadzi do zjawiska inflacji i ciągłego podnoszenia cen towarów deficytowych, oznacza
kolejki i zniechęca społeczeństwo do oszczędzania, ponieważ wartość realna pieniądza ciągle
spada. Rynek producenta niekorzystnie oddziałuje zarówno na nastroje społeczne, jak
i sprawność funkcjonowania państwa.

Rynek konsumenta (nabywcy). Na tym rynku dominują konsumenci. Występuje nadmiar

towarów, czyli podaż jest większa niż popyt. Sprzedający muszą zabiegać o klienta. W takich
warunkach konsumenci decydują co, kiedy, gdzie i za ile będą kupować (natomiast
producenci starają się wyjść naprzeciw oczekiwaniom i gustom klientów. Produkują towary
poszukiwane, dobrej jakości i ładnie opakowane. Obecnie mamy rynek nabywcy. Kategoria
rynku nabywcy jest bardzo ważna na rynku rolno-spożywczym, gdyż na nim konsumenci
zaspokajają swoje podstawowe potrzeby. W zakresie dostępu do towarów rynek ten cechuje
duża sezonowość.

W każdej gospodarce opartej na zasadach wolnego rynku giełdy towarowe są miejscem,

gdzie skupia się podaż i popyt i gdzie kształtuje się ceny towaru. W miejscu tym dokonuje się
transakcji kupna-sprzedaży towarów. masowych, takich jak: produkty rolne, surowce kopalne,
oraz kruszce, np.: złoto, metale nieżelazne, szlachetne.

Giełda towarowa jest takim miejscem formalnym, na którym odbywa się handel w ściśle

określonym czasie, towarami ujednoliconymi (wystandaryzowanymi) zarówno pod względem
ilości, jak i jakości, według precyzyjnie zdefiniowanych metod i zasad, poprzez podmioty
dopuszczone do handlu spełniające określone kryteria, przez publiczne ogłoszenie ustalonych
cen na towary, które gwarantuje równy dostęp do informacji wszystkim uczestnikom.

Towary dopuszczone do obrotu muszą spełniać warunki dotyczące:

−

określonego standardu jakości i ciężaru (wielkość sprzedawanych partii towaru – np.: 20 t,),

−

występowania dużego popytu i podaży na te towary,

−

względnej trwałości towaru, który może być przechowywany.
Takie wymagania spełniają towary rolnicze: zboża, oleiste, cukier, używki, ziemniaki,

sok pomarańczowy, jabłka, miód, żywiec, mięso świeże i mrożone, brojlery, jaja, tłuszcze,
mączka rybna i inne.

Na współczesnych, rozwiniętych giełdach towarowych zawierane są różne transakcje:

1. Transakcje rzeczywiste, których celem jest rzeczywiste przeniesienie prawa własności

towaru ze sprzedającego na nabywcę w zamian za ekwiwalent pieniężny:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

natychmiastowe (gotówkowe – cash), będące porozumieniem między kupującym
a sprzedającym; w jego ramach sprzedający zobowiązuje się do dostarczenia partii
towaru o ściśle określonej jakości we wskazanym miejscu i czasie; za ten towar
sprzedający otrzyma niezwłocznie wcześniej ustaloną zapłatę,

−

dostawcze (forward), zwane rzeczywistymi transakcjami terminowymi; w tym
przypadku dostawa i zapłata za towar zostanie zrealizowana w ustalonym przez
strony terminie późniejszym; wśród tych transakcji wyróżniamy między innymi:

−

transakcje na towar w drodze – towar w momencie zawarcia transakcji był już
załadowany i skierowany do składu giełdowego, ale po zawarciu transakcji
zostaje wysłany do właściwego odbiorcy,

−

transakcje na dostawę – sprzedający zobowiązuje się do dostarczenia towaru
w określonym czasie na wskazane miejsce.

2. Transakcje nierzeczywiste, których celem nie jest dostawa towaru, lecz zawierane są

w celu przeciwdziałania stratom wynikającym z wahań cen towarów giełdowych lub jako
spekulacyjne w celu osiągnięcia korzyści, a wśród nich:

−

transakcje terminowe przyszłościowe (futures) w większości nie są zawierane po to,
aby faktycznie została przeniesiona własność towaru i zrealizowana dostawa;
rozliczenie transakcji przez jedną ze stron polega na zawarciu transakcji odwrotnej
(tzn. zawarcie transakcji zakupu po uprzedniej sprzedaży lub sprzedaży po
uprzednim zakupie), w wyniku czego następuje anulowanie transakcji,

−

transakcje opcyjne, dające prawo (nie obowiązek) kupna lub sprzedaży określonych
kontraktów terminowych lub towarów po ustalonej cenie; prawo to ważne jest przez
cały czas trwania opcji; tego typu transakcje polegają na kupowaniu lub
sprzedawaniu praw, a nie rzeczywistych towarów.

3. Transakcje zawierane w zależności od celu:

−

transakcje spekulacyjne, w których kontrahenci wykorzystują zmiany ceny towarów
giełdowych w czasie i dążą do osiągnięcia zysku na giełdzie transakcje takie są
pożądane decydują o płynności transakcji,

−

transakcje zabezpieczające wpływają na wartość obrotów na danej giełdzie, jest to
powiązanie transakcji rzeczywistej na dostawę towaru w przyszłości i transakcji
nierzeczywistej terminowej co w wyniku daje zabezpieczenie przed ewentualnymi
wahaniami cenowymi.

Osoby lub firmy chcące kupić albo sprzedać towary na giełdzie zwracają się do biura

maklerskiego, gdzie składają zlecenie i wpłacają odpowiednią kwotę z tytułu depozytu.
1. Makler w imieniu klienta przygotowuje ofertę kupna/sprzedaży.
2. Dział Rynku i Notowań umieszcza ofertę w Rodzajowym Rejestrze Ofert (RRO), który

stanowi stale aktualizowaną ofertę towarową Giełdy. RRO jest udostępniany innym
biurom maklerskim akredytowanym przy WGT S.A. Wszystkim potencjalnym klientom
udostępniane są informacje również na stronach internetowych.

3. W przypadku rynku kontraktów terminowych brokerzy Biura Maklerskiego niezwłocznie

zgłaszają ofertę w picie (część parkietu przeznaczona do składania ofert dotyczących
danego rodzaju kontraktu) podczas sesji rynku terminowego. Oferty są wykrzykiwane przez
brokerów parkietowych w taki sposób, aby dotarły do wszystkich uczestników sesji.

4. Transakcja zostaje zawarta w momencie przyjęcia oferty przez brokera reprezentującego

przeciwną stronę transakcji. Udokumentowaniem zawartej transakcji jest złożenie
podpisów przez brokerów reprezentujących przeciwne strony na karcie zawarcia
transakcji.

5. Wszystkie transakcje zawarte danego dnia są rejestrowane i rozliczane przez Izbę

Rozliczeniową.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rynki hurtowe są miejscem bezpośrednich transakcji miedzy dużą liczbą sprzedających

i kupujących. Ceny kształtują się na podstawie lokalnej podaży i popytu. Są one wyposażone
w miejsca do prezentacji towaru lub jego próbek.

Na rynkach hurtowych zaopatrują się zagraniczni i krajowi odbiorcy (rynki lokalne,

sklepy, markety, restauracje, szpitale, itp.).

Dzięki zgromadzeniu dużych ilości towarów w jednym miejscu rynki hurtowe wpływają

na podnoszenie jakości usług i obniżkę kosztów handlowych.

Cechą rynku hurtowego jest:

−

duża skala transakcji,

−

obecność towaru lub jego próbek,

−

sprzedaż w określonych porach dnia,

−

obecność instytucji wspomagających, takich jak: banki, urzędy celne, instytucje kontroli
jakości, magazyny i przechowalnie.
Rynek rolny charakteryzują określone cechy:

1. Duża liczba uczestników rynku. Produkty rolne zaspokajają podstawowe potrzeby

człowieka,

stąd

duże

zainteresowanie

konsumentów.

Uczestnikami,

oprócz

przedstawicieli gospodarstw domowych, są również producenci rolni, instytucje
skupujące płody rolne, instytucje obsługujące rolnictwo, przedsiębiorstwa dostarczające
ś

rodki do produkcji rolnej. W związku z tym na rynku rolnym występuje duża

różnorodność towarów od produktów rolniczych, po środki produkcji pochodzenia
rolniczego i przemysłowego potrzebne do produkcji.

2. Specyfika branży (rolnictwa). Występują tu wszystkie cechy, które charakteryzują

rolnictwo jako dział produkcji żywności i surowców do przetwórstwa.

3. Specyfika produktów rolnych jako towarów. Podaż tych towarów zależy od:

−

sezonu – duża podaż w sezonie i niskie ceny oraz mała podaż i wysokie ceny poza
sezonem; wahania sezonowe produktów wymaga”: dodatkowo interwencji na rynku
krajowym, związanej z przejmowaniem nadwyżek produkcji, np. skup interwencyjny
zbóż po żniwach sezonowość zmusza również do okresowego magazynowania
produktów, co wiąże się z koniecznością posiadania dodatkowych urządzeń oraz
kosztami,

−

cykliczności – po wzroście cen spowodowanym niską podażą towarów następuje
zwiększenie produkcji, a co za tym idzie – spadek cen i produkcji,

−

warunków atmosferycznych (susze, gradobicia, powodzie, wymarznięcia),

−

regionów, w których występują szczególne warunki do uprawy danych roślin,

−

trwałości – obok towarów trwałych występują towary nietrwałe, szybko psujące się,
wymagające szybkiego przerobu lub magazynowania w określonych warunkach,
np.: truskawki, sałata, owoce jagodowe, mleko.

4. Specyfika producentów rolnych jako uczestników rynku rolnego. Obok dużych,

wyspecjalizowanych gospodarstw rolnych występuje duża liczba drobnych producentów
rolnych, którzy często produkują dla siebie.

5. Duże masy towarowe przemieszczane od producentów do odbiorców. Są to towary

o dużej objętości w stosunku do wagi, np. buraki cukrowe, ziemniaki, kapusta.

6. Brak standaryzacji produktów rolnych. Obrót towarami na giełdzie wymaga

przygotowania produktów według określonych standardów, natomiast produkty rolne
przygotowywane są do sprzedaży według różnych zasad.

7. Nierównomierność. Zakłady przetwarzające produkty rolnicze nie są rozmieszczone

równomiernie w kraju i zachodzi konieczność przewożenia dużych ilości surowców
z różnych regionów kraju.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8. Zabezpieczanie towarów. Opakowania produktów rolniczych oprócz funkcji promocyjnej

i użytkowej pełnią również funkcję ochronną przed temperaturą, drobnoustrojami, itp.
Produkty rolnicze zaspokajają podstawowe potrzeby człowieka
Popyt jest to ilość towarów i usług, jaką są gotowi zakupić nabywcy po określonej cenie

w określonym czasie.

Czynniki ekonomiczne kształtujące popyt:

−

wielkość dochodów ludności,

−

dostępność kredytów,

−

poziom cen na produkty i różnorodność produktów oraz możliwość

−

zastąpienia jednych drugimi (np.: spadek cen warzyw i owoców może spowodować
spadek popytu na mięso).
Czynniki demograficzno-społeczne:

−

liczba ludności, struktura według wieku i płci; okresowy wzrost liczby ludności, np. na
wczasach, spowoduje zwiększenie popytu w danym rejonie,

−

struktura zawodowa ludności i według miejsca zamieszkania,

−

liczba gospodarstw domowych, które zakupią dany produkt.
Czynniki społeczno-psychologiczne:

−

poziom wykształcenia,

−

poziom świadomości konsumenckiej (dotyczy to zakupu pewny: towary uważanych za
bezpieczne dla zdrowia), – moda, gusty i upodobania, presja społeczna,

−

religia, tradycja i czynniki narodowościowe,

−

działania promocyjne.
Ogólnie ujmując – popyt wzrasta, jeżeli wzrasta atrakcyjność towaru, obniża się jego

cena, a wzrasta cena dóbr substytucyjnych, czyli takich, które zastępują się wzajemnie.
Wzrastają również dochody konsumentów.

Cena jest to ilość dóbr i usług, która została zaoferowana do sprzedaży po określonych

cenach w danym miejscu i czasie Do mierzenia zmian popytu pod wpływem zmiany ceny
wykorzystuje się współczynnik cenowej elastyczności popytu, który informuje o reakcji
konsumentów na zmieniające się ceny danego dobra

Podaż jest to ilość dóbr i usług, która została zaoferowana do sprzedaży po określonych

cenach w danym miejscu i czasie.

Na podaż produktów rolniczych mają wpływ czynnik ekonomiczne i pozaekonomiczne.

Czynniki ekonomiczne

Cena produktu – gdy cena danego produktu rośnie, rośnie również jego podaż i odwrotnie

– przy malejących cenach maleje na ogół podaż. Koszty produkcji rolniczej – jeżeli ceny
ś

rodków do produkcji rosną, to z reguły maleje ilość produkowanych wyrobów oferowanych

do sprzedaży. Rolnicy w niewielkim stopniu mają wpływ na cenę wytworzonych przez siebie
produktów, muszą się w większości dostosować do poziomu cen rynkowych. W związku
z tym zwiększenie kosztów produkcji wywołuje jej zmniejszenie. Obniżenie kosztów
produkcji rolnicy mogą osiągać przez wprowadzanie postępu biologicznego, technicznego
oraz nowych technologii.

Relacje cen produktów rolnych do cen środków produkcji – jeżeli ceny produktów

w stosunku do cen środków produkcji są relatywnie wysokie, wówczas producenci są
zainteresowani wzrostem podaży. Uzyskane wyższe dochody przeznaczają na zwiększenie
produkcji. Jeżeli ceny środków produkcji, np. nawozów, środków ochrony roślin, wzrastają,
a ceny produktów rolnych pozostają na niezmienionym poziomie lub mają tendencje
spadkowe, wówczas rolnicy ograniczają stosowanie tych środków, przez co ograniczają
wielkość produkcji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wewnętrzne relacje cen wpływają na strukturę podaży produktów rolnych. W przypadku

gdy ceny produktów roślinnych (np. zbóż) spadają, a ceny produktów zwierzęcych (mleko,
jaja, mięso) utrzymują się na wysokim poziomie, to rolnicy wykorzystują większość ziarna we
własnym gospodarstwie. Podaż produktów zwierzęcych wzrasta, a roślinnych maleje do czasu
zmiany tendencji w relacjach cen.

Finansowo-kredytowa polityka państwa – wzrastająca oferta tanich łatwo dostępnych

kredytów, szczególnie na zasadach preferencyjnych, powoduje większe zainteresowanie
rolników zakupem środków trwałych, surowców do produkcji oraz inwestycjami
w gospodarstwie. Wszystkie te działania mają bezpośredni wpływ na ilość i jakość produktów
dostarczanych na rynek. Oprócz kredytów duże znaczenie ma polityka państwa w zakresie
podatków, handlu zagranicznego, interwencjonizmu państwowego (np.: ceny interwencyjne)
oraz dopłaty bezpośrednie.

Czynniki pozaekonomiczne

Zewnętrzne – decydują o wielkości produkcji, takie jak: klimat, jakość gleb, rozwój nauki

i techniki, dostęp do nowości. Na wielkość podaży jej strukturę mają wpływ instytucje
związane z rolnictwem, a szczególnie punkty skupu oraz rozwój przemysłu przetwórczego.

Wewnętrzne – dotyczące gospodarstw rolniczych i ich właścicieli. Wśród nich możemy

wyróżnić: wielkość gospodarstw, wyposażenie ich w czynniki wytwórcze, położenie
gospodarstwa względem punktów skupu, dużych aglomeracji i dużych sieci handlowych.

Ważnymi czynnikami wpływającymi na podaż, a często pomijanymi, są wiedza

i umiejętności producentów dotyczące analizy mechanizmów rynkowych, nowych technologii
i technik wytwarzania, tendencji na rynkach zagranicznych, a także zdolność do ponoszenia
ryzyka. Podstawową zasada. Jest to, że producent musi dążyć do wytwarzania tego, co
konsument zechce kupić, a nie tylko sprzedawać to, co wyprodukowane.

Rolnictwo polskie jest bardzo rozdrobnione i małe gospodarstwa nie są w stanie

dostarczać na rynek odpowiedniej ilości produktów określonej jakości. Produkują one w dużej
mierze na samozaopatrzenie. Ze względu na małą skalę produkcji i przestarzałe technologie,
produkcja z tych gospodarstw je s: mało konkurencyjna na rynku.

Równowaga rynkowa to stan, gdy popyt równa się podaży, czyli ilość dostarczonych

towarów równa się ilości chętnych do ich zakupu przy określonej cenie. Cenę te nazywamy
ceną równowagi.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie są cechy rynku rolnego?
2. Jakie są cele i funkcje giełdy?
3. Jaka jest różnica między giełdą a rynkiem hurtowym?
4. Jakie znasz typy transakcji zachodzących na giełdzie?
5. Jakie czynniki kształtują popyt i podaż w rolnictwie?
6. Co to jest cena równowagi?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Korzystając z Internatu wyszukaj Giełdy towarowe i Rynki Hurtowe działające w Polsce

oraz określ, które z nich są najbliższe Ci terytorialnie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś

1) wyszukać za pomocą dowolnej wyszukiwarki Giełdy towarowe i Rynki Hurtowe

działające w Polsce,

2) przeanalizować ich położenie terytorialne,
3) wybrać najwłaściwsze pod względem położenia i asortymentu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

komputer wyposażony w łącze internetowe.

Ćwiczenie 2

Korzystając z rocznika statystycznego określ przeciętne spożycie podstawowych

artykułów żywnościowych na jedną osobę w gospodarstwach domowych w ostatnich 5 latach.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wyszukać w roczniku statystycznym tabelę Przeciętne spożycie podstawowych artykułów

ywnościowych na jedną osobę w gospodarstwach domowych,

2) przeanalizować spożycie poszczególnych artykułów na przestrzeni ostatnich 5 lat,

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Poradnik dla ucznia,

−

rocznik statystyczny.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zdefiniować pojęcia: rynek rolny, giełda towarowa, transakcja, rynek

hurtowy. podaż, popyt, cena równowagi?

2) określić cechy rynku rolnego?

3) rozróżnić sposoby integracji w rolnictwie?

4) określić różnice między giełdą a rynkiem hurtowym?

5) scharakteryzować transakcje poszczególne transakcje giełdowe?

6) określić czynniki kształtują popyt i podaż w rolnictwie?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.

Przepisy prawne dotyczące agrobiznesu

4.5.1. Materiał nauczania

Gospodarstwo rodzinne, w rozumieniu ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu

ustroju rolnego, jest to gospodarstwo rolne o obszarze nie mniejszym niż 1 ha użytków
rolnych, prowadzone przez rolnika indywidualnego, w którym łączna powierzchnia użytków
rolnych nie przekracza 300 ha. Przy ustalaniu powierzchni gospodarstwa rodzinnego
uwzględnia się grunty własne oraz dzierżawione.

W myśl ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego, rolnikiem indywidualnym jest osoba

fizyczna:

−

będąca właścicielem lub dzierżawcą nieruchomości rolnych o łącznej powierzchni
użytków rolnych nie przekraczającej 300 ha (limit ten dotyczy wszelkich nieruchomości
rolnych, niezależnie od liczby posiadanych gospodarstw i miejsca ich położenia),

−

prowadząca osobiście gospodarstwo rolne (podejmuje wszelkie decyzje dotyczące
prowadzenia w tym gospodarstwie działalności rolniczej, przez którą rozumie się
działalność wytwórczą w rolnictwie w zakresie produkcji roślinnej lub zwierzęcej, w tym
produkcji ogrodniczej, sadowniczej i rybnej),

−

posiadająca kwalifikacje rolnicze,

−

zamieszkała w gminie, na obszarze której położona jest jedna z nieruchomości rolnych
wchodzących w skład gospodarstwa rolnego.
Za osobę posiadającą kwalifikacje rolnicze uważa się osobę fizyczną, która ma

odpowiednie przygotowanie teoretyczne lub praktyczne do prowadzenia działalności
rolniczej. Kwalifikacje teoretyczne ma osoba fizyczna, która zdobyła co najmniej zasadnicze
wykształcenie rolnicze. Praktyczne kwalifikacje rolnicze ma natomiast osoba, która osobiście
prowadziła gospodarstwo rolne lub pracowała w gospodarstwie rolnym przez okres co
najmniej 5 lat.

Kupno lub sprzedaż nieruchomości odbywa się na podstawie przepisów kodeksu

cywilnego i muszą być poświadczone pisemną umową zawartą w obecności notariusza
w formie aktu notarialnego.

Akt notarialny jest dokumentem potwierdzającym urzędowo zawarcie danej transakcji.

Stanowi podstawę do dokonania stosownego wpisu do księgi wieczystej prowadzonej dla
nieruchomości będącej przedmiotem transakcji.

Księga wieczysta jest rejestrem urzędowym mającym na celu ustalenie stanu prawnego

nieruchomości w zakresie prawa własności i innych praw rzeczowych. Prowadzona jest dla
każdej nieruchomości oddzielnie. Księgi wieczyste są jawne, każdy ma prawo w obecności
pracownika sądu bezpłatnie ją przeglądać. Księga wieczysta jest prowadzona przez sąd
rejonowy właściwy dla miejsca położenia danej nieruchomości. Zawiera ona cztery działy:
1) obejmuje oznaczenie nieruchomości oraz wpisy praw związanych z jej własnością,
2) obejmuje wpisy dotyczące własności i użytkowania wieczystego,
3) przeznaczony jest na wpisy dotyczące ograniczonych praw rzeczowych, z wyjątkiem

hipotek, wpisy ograniczeń w rozporządzaniu nieruchomością lub użytkowaniem
wieczystym oraz wpisy innych praw i roszczeń, z wyjątkiem roszczeń dotyczących hipotek,

4) przeznaczony jest na wpisy dotyczące hipotek.

Każdy, kto planuje zakup nieruchomości rolnej, powinien wcześniej odwiedzić urząd

gminy i zapoznać się z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego. Może się
bowiem okazać, że teren, który aktualnie użytkowany jest rolniczo, został zaplanowany
np.: pod drogę szybkiego ruchu czy spalarnię śmieci. Nie wystarczy dokument przedstawiany

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

nam przez właściciela, który potwierdza przeznaczenie gruntu – jeśli jest bowiem sprzed kilku
miesięcy, to może być już nieaktualny.

Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego jest przepisem gminnym. Składa się

z części opisowej (stanowi ona treść uchwały rady gminy) oraz rysunku planu (stanowi on
załącznik do uchwały). Na planie poszczególne: tereny w zależności od przeznaczenia
oznaczone są różnymi symbolami. Tereny przeznaczone pod użytkowanie rolnicze oznaczone
są dużą literą R.

Przy zakupie gruntu warto zapoznać się z informacjami znajdującymi się ewidencji

gruntów i budynków. Mogą być one potrzebne, jeśli składany wniosek o wydanie wypisu lub
wyrysu z planu zagospodarowania przestrzennego. Informacje z ewidencji są jawne, udzielane
są odpłatnie. Ewidencja gruntów i budynków (kataster nieruchomości) jest jednolitym dla
kraju, systematycznie aktualizowanym zbiorem informacji o gruntach, budynkach, lokalach,
ich właścicielach oraz o innych osobach fizycznych lub prawnych władających tymi gruntami,
budynkami i lokalami. Prowadzą ją starostowie. W ewidencji gruntów znajdują się informacje
dotyczące ich położenia, granic, powierzchni, rodzajów użytków gruntowych oraz ich klas
bonitacyjnych, oznaczenia ksiąg wieczystych lub zbiorów dokumentów, jeżeli zostały
założone dla nieruchomości, w skład której wchodzą grunty.

W związku z perspektywą trwałego wzrostu cen gruntów rolnych coraz większe

znaczenie odgrywać będzie dzierżawa, dziś jeszcze mało popularna wśród polskich rolników
forma użytkowania gruntów rolnych.

Dzierżawa jest szczególnie dogodnym i łatwo dostępnym sposobem użytkowania

nieruchomości rolnych. W przeciwieństwie do zakupu nie wymaga angażowania znacznego
kapitału. Jest ona bardzo popularną formą obrotu gruntami w wysoko rozwiniętych krajach
Europy Zachodniej.

W Polsce umowa dzierżawy, podobnie jak umowa kupna/sprzedaży, zawierana jest na

podstawie przepisów kodeksu cywilnego. W myśl kodeksu cywilnego:

−

umowa dzierżawy może dotyczyć nieruchomości (rolnych i nierolnych) oraz
przynależności (rzeczy ruchomych),

−

umowa dzierżawy może być zawierana ustnie lub pisemnie, na czas oznaczony lub
nieoznaczony; w celach dowodowych wymagane jest, by umowa dzierżawy była
zawierana w formie pisemnej,

−

czynsz dzierżawny może być wyrażany w: pieniądzu, świadczeniach innego rodzaju,
ułamkowej części pożytków; najczęściej miernikiem czynszu dzierżawnego jest 1dt
pszenicy lub żyta, a jego wysokość zależy od średniej ceny tych zbóż i ustalonej stawki
czynszu; na przykład przy stawce czynszu ustalonej na poziomie 5 dt pszenicy/rok za 1 ha
oraz przy cenie 1 dt pszenicy = 45 zł, czynsz dzierżawny wyniesie 225 zł.
Do obowiązków dzierżawcy należy:

−

regulowanie umówionego czynszu z dołu, w terminach zwyczajowo przyjętych,
a w wypadku braku takiego zwyczaju – półrocznie z dołu,

−

wykonywanie swego prawa zgodnie z wymogami prawidłowej gospodarki i bez zmiany
przeznaczenia przedmiotu dzierżawy bez zgody wydzierżawiającego,

−

dokonywanie napraw niezbędnych do zachowania przedmiotu dzierżawy w stanie
niepogorszonym,

−

uzyskanie zgody właściciela na poddzierżawę.
Do praw dzierżawcy należą:

−

używanie i pobieranie pożytków rolnych z nieruchomości,

−

prowadzenie według własnego uznania działalności gospodarczej, opartej na przedmiocie
dzierżawy,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

pierwokup dzierżawionej nieruchomości w razie przeznaczenia jej do sprzedaży, jeśli
dzierżawa była zawarta na okres dłuższy niż 3 lata lub faktycznie trwała co najmniej
10 lat,

−

żą

danie obniżenia czynszu przypadającego za dany okres gospodarczy, jeśli wskutek

okoliczności, za które dzierżawca odpowiedzialności nie ponosi i które nie dotyczą jego
osoby, zwykły przychód z przedmiotu dzierżawy uległ znacznemu pomniejszeniu,

−

przekazanie dzierżawy swoim spadkobiercom.
Obowiązkiem wydzierżawiającego jest wydanie przedmiotu dzierżawy i pozostawienie

go w dyspozycji dzierżawcy, bez prawa ingerowania w prowadzoną przez niego działalność.

Wydzierżawiający ma prawo:

−

pobierania czynszu,

−

rozwiązania bez zachowania terminu wypowiedzenia umowy dzierżawy, jeśli dzierżawca
nie wywiązuje się z zawartej umowy, z zastrzeżeniem, że jeśli powodem rozwiązania
umowy jest nieregulowanie czynszu, to wypowiedzenie powinno nastąpić z trzy
miesięcznym wyprzedzeniem,

−

zastawu na rzeczach ruchomych (z tytułu zaległych zobowiązań dzierżawcy)
znajdujących się na terenie wydzierżawianej nieruchomości,

−

żą

dania naprawienia szkody wyrządzonej przez dzierżawcę.

Umowa dzierżawy nieruchomości rolnej zawarta na czas nieoznaczony, jeśli strony nie

postanowią inaczej, może być wypowiedziana na jeden rok przed upływem roku
dzierżawnego.

Po rozwiązaniu umowy dzierżawy strony powinny dokonać wzajemnych rozliczeń,

uwzględniających m.in. stan nieruchomości i wartość poczynionych przez dzierżawcę
nakładów agrotechnicznych.

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co to jest gospodarstwo rodzinne?
2. Kto może zostać rolnikiem indywidualnym i jakie powinien posiać kwalifikacje?
3. Jakie są podstawowe dokumenty w obrocie nieruchomościami?
4. Co to jest plan zagospodarowania przestrzennego?
5. Co to jest dzierżawa?
6. Jakie są prawa i obowiązki dzierżawcy?
7. Jakie są prawa i obowiązki wydzierżawiającego?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Korzystając z dowolnych źródeł informacji wyszukaj adresy i telefony kontaktowe 5 biur

notarialnych najbliższych twojemu miejscu zamieszkania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wybrać najdogodniejsze dla siebie źródło informacji (np. książka telefoniczna,

wyszukiwarka internetowa, branżowy spis firm, itp.),

2) wybrać biura notarialne znajdujące się najbliżej miejsca zamieszkania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

Panorama Firm, Książka telefoniczna, itp.,

−

Telefon.

Ćwiczenie 2.

Korzystając z dowolnych źródeł informacji dowiedz się, jakie dokumenty są niezbędne,

aby uzyskać akt notarialny zakupu 2,5 ha gruntów ornych za kwotę 25 000 zł oraz jakie koszty
się z tym wiążą.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) korzystając z danych uzyskanych w ćwiczeniu 1, skontaktować się z wybranym biurem

notarialnym i uzyskać żądane informacje.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

telefon lub komputer z łączem internetowym.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zdefiniować pojęcia: gospodarstwo rodzinne, rolnik indywidualny,

kwalifikacje rolnicze, akt notarialny, księga wieczysta, dzierżawa?

2) zdefiniować prawa i obowiązki dzierżawcy?

3) scharakteryzować zasady obowiązujące w obrocie ziemią?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6.

Wspólna polityka rolna

4.6.1. Materiał nauczania

Na całym świecie rolnictwo odgrywa bardzo ważną rolę, ponieważ dostarcza artykułów

ywnościowych. W miarę rozwoju ekonomicznego krajów rola rolnictwa zmniejsza się, gdyż

inne działy gospodarki danego kraju rozwijają się szybciej. W krajach wysoko rozwiniętych
wzrasta zapotrzebowanie na inne dobra konsumpcyjne, takie jak: odzież, samochody,
elektronika, itp. Wzrasta również zapotrzebowanie na inny rodzaj produktów spożywczych
o wyższej jakości. Aby zapewnić stały poziom dochodów w rolnictwie Państwo jest
zmuszone do podjęcia szeregu działań pomocowych zgodnych z założeniami Wspólnej
Polityki Rolnej. Należą do nich między innymi: dopłaty bezpośrednie do mleka, ceny
gwarantowane dla zbóż, opłaty za odłogowanie zbóż, skup interwencyjny trzody chlewnej,
wparcie dla producentów owoców i warzyw, zwrot kosztów zalesiania.

Polityka rolna to zespół celów, sposobów i instrumentów oddziaływania państwa na

rolnictwo. We wszystkich wysoko rozwiniętych gospodarkach rynkowych polityka rolna nie
tylko chroni i wspiera rolnictwo, ale również zakłada realizację wielu celów, do których
należą między innymi:

−

zapewnienie odpowiedniego poziomu dochodów rolników,

−

ograniczenie wahań dochodów ludności rolniczej,

−

stabilizacja krajowych cen rolnych,

−

podtrzymanie żywotności społeczności wiejskiej,

−

rozwój regionalny,

−

ochrona i wspieranie rolnictwa rodzinnego,

−

ochrona środowiska naturalnego,

−

zapewnienie stałych, odpowiednio dużych dostaw zdrowej żywności,

−

zapewnienie uczciwych cen dla konsumentów,

−

efektywność i konkurencyjność sektora rolnego.
Wraz ze wstąpieniem Polski do Unii Europejskiej znacząco zmieniła się sytuacja

polskiego rolnictwa. Od tego momentu polska stała się członkiem Wspólnego Rynku
Europejskiego, którego działanie regulują następujące zasady:

−

równe traktowanie towarów pochodzących ze wszystkich państw członkowskich Unii
Europejskiej – zasada jednolitości rynku wewnątrz wspólnotowego,

−

wspólne reguły handlu z krajami trzecimi oraz preferowanie produktów własnych –
zasada wspólnej polityki zagranicznej,

−

jednakowe ceny skupu interwencyjnego dla produktów – zasada stosowania jednolitych
mechanizmów interwencyjnych,

−

zasada solidarnego współudziału wszystkich państw członkowskich w finansowaniu
Wspólnej Polityki Rolnej,

−

zasada współodpowiedzialności producentów.
Wspólny Rynek Rolny pozwolił na wprowadzenie Zasad Wspólnej Polityki Rolnej, czyli:

−

likwidację ceł oraz ograniczeń ilościowych w handlu między państwami członkowskimi,

−

powstanie wspólnej taryfy celnej i polityki handlowej wobec innych państw nie będących
państwami członkowskimi,

−

likwidację barier swobodnego przepływu osób, usług i kapitałów pomiędzy krajami
członkowskimi,

−

wprowadzenie jednolitego systemu prawnego członkowskich państw w funkcjonowaniu
Wspólnego Rynku,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

pozostawienie w rolnictwie gospodarstwa rodzinnego

Handel zagraniczny towarami rolno – spożywczymi

Po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej, 1 maja 2004 roku, Agencja Rynku

Rolnego, jako agencja płatnicza stała się odpowiedzialna m.in. za administrowanie obrotem
z zagranicą towarami rolno – spożywczymi, zgodnie z zasadami prawodawstwa Unii
Europejskiej.

Handel zagraniczny towarami rolno – spożywczymi objęty jest wymogiem posiadania

pozwolenia na przywóz/wywóz. Oznacza to, że po 1 maja 2004 roku, każdy przedsiębiorca,
który zamierza przywozić, bądź wywozić towary rolno-spożywcze jest zobowiązany do
uzyskania zezwolenia w postaci pozwolenia na przywóz/wywóz, wydawanego przez właściwe
instytucje państw członkowskich. W Polsce instytucją tą jest Agencja Rynku Rolnego.
Zadania związane z obsługą mechanizmów handlowych będą realizowane wyłącznie
w Centrali Agencji Rynku Rolnego, w Biurze Administrowania Obrotem Towarowym
z zagranicą.

Pozwolenie na przywóz/wywóz jest dokumentem uprawniającym i zobowiązującym

przedsiębiorcę do przywozu/wywozu towarów rolno-spożywczych w określonych granicach
ilościowych oraz w terminie ważności pozwolenia. Uzyskanie przez przedsiębiorcę
pozwolenia na wywóz upoważnia go do ubiegania się o przyznanie refundacji do wywozu.
Kody CN towarów objętych refundacjami określane są każdego roku przez Komisję
Europejską.

Pozwolenia są ważne na obszarze wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej.
Obrót towarów rolnych wewnątrz Unii Europejskiej, np. wywóz z Polski do Niemiec czy

Hiszpanii traktowany jest jako wymiana wewnętrzna i nie wymaga posiadania pozwolenia,
dokumentu SAD, itp.

Zasady ubiegania się o pozwolenie na przywóz/wywóz

−

Wnioski o wydanie pozwolenia na przywóz i wywóz można składać we wszystkich
państwach członkowskich w instytucjach upoważnionych do ich wystawiania.

−

Przedsiębiorca, który zamierza uczestniczyć w mechanizmach administrowanych przez
Agencję Rynku Rolnego, w tym w mechanizmach handlowych, powinien zarejestrować
się w Centralnym Rejestrze Przedsiębiorców ARR. W tym celu powinien złożyć
w Centrali ARR lub w Oddziale Terenowym formularz rejestracyjny. Wzór formularza
jest dostępny na stronie internetowej Agencji Rynku Rolnego www.arr.gov.pl.
O pozwolenia ubiegać się mogą przedsiębiorcy, osoby fizyczne i prawne z obszaru Unii

Europejskiej. Szczegółowe wymogi, które powinien spełnić wnioskujący o pozwolenie
przedsiębiorca, określają rozporządzenia rynkowe, np.: udowodnienie prowadzenia
działalności w zakresie handlu danym towarem w określonym terminie, przywóz/wywóz
towarów o określonych kodach CN, płatnik VAT, itp.

W celu uzyskania pozwolenia uprawniającego do przywozu/wywozu towarów rolno-

spożywczych przedsiębiorca zobowiązany jest złożyć w Agencji Rynku Rolnego wniosek
o wydanie pozwolenia na przywóz/wywóz w terminie określonym przez Komisję Europejską
do godziny 13.00. Wnioski złożone po godzinie 13.00 uznane zostają za złożone następnego
dnia roboczego.

Wnioski o wydanie pozwolenia składane w ARR w formie pisemnej mogą być

dostarczane do Centrali ARR:

−

bezpośrednio-osobiście,

−

przesyłką pocztową,

−

faksem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wzory formularzy wniosków o wydanie pozwolenia na przywóz i wywóz oraz numery

faksów są dostępne na stronie internetowej Agencji Rynku Rolnego www.arr.gov.pl.

Przedsiębiorca ma prawo do anulowania złożonego wniosku o wydanie pozwolenia pod

warunkiem, że wniosek o anulowanie zostanie złożony w ARR do godziny 13.00 w dniu
złożenia wniosku o wydanie pozwolenia.

Przedsiębiorca zobowiązany jest złożyć w ARR zabezpieczenie, które jest gwarancją

spełnienia zobowiązań wynikających z wydanego pozwolenia na wywóz/przywóz.

Dopuszczalne są następujące formy składania zabezpieczeń:

−

gwarancja bankowa,

−

gotówka.
Wysokość stawki zabezpieczenia w euro określają rozporządzenia obowiązujące na

poszczególnych rynkach rolnych. Do przeliczenia stawki zabezpieczenia na złotówki
stosowany jest kurs wymiany walut Europejskiego Banku Centralnego obowiązujący w dniu
złożenia wniosku o wydanie pozwolenia. W przypadku, gdy należne zabezpieczenie
odpowiada kwocie do 100 euro zabezpieczenie nie jest wymagane.

Wymagana kwota zabezpieczenia musi być dostępna dla ARR w dniu złożenia wniosku

do godziny 13.00.

Zgodnie z decyzją Komisji Europejskiej Agencja Rynku Rolnego wystawia pozwolenia

na przywóz/wywóz w terminach określonych w rozporządzeniach rynkowych.

Komisja Europejska może:

−

przyjąć wnioski o wydanie pozwolenia,

−

odrzucić wnioski o wydanie pozwolenia,

−

zredukować ilość towarów objętych wnioskami poprzez zastosowanie współczynnika
akceptacji,

−

zawiesić przyjmowanie wniosków.
Okres ważności pozwolenia zróżnicowany jest w zależności od przywożonego lub

wywożonego towaru i liczony jest od dnia złożenia wniosku bądź od dnia wystawienia
pozwolenia.

Agencja Rynku Rolnego jest odpowiedzialna za administrowanie przywozem w zakresie

automatycznej rejestracji obrotu oraz w ramach kontyngentów i preferencyjnych stawek
celnych.

Automatyczna rejestracja obrotu służy monitorowaniu przywozu towarów rolno-

spożywczych na obszar państw członkowskich UE.

Po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej kontyngenty oraz przywóz produktów

rolno-spożywczych po preferencyjnych stawkach celnych są administrowane przez:

−

Agencję Rynku Rolnego poprzez system pozwoleń na przywóz – pozwoleniem objęta jest
każda ilość przywożonego towaru (m.in. kontyngenty na przywóz zbóż, mięsa wołowego,
wieprzowego, bananów, wina, itd.).

−

Służby Celne na zewnętrznej granicy obszaru celnego Unii Europejskiej na zasadzie
pierwszeństwa zgłoszeń – zasada „first-come, first-served” – „pierwszy przybyły,
pierwszy obsłużony”. Zarządzanie kwotami dotyczącymi przywozu odbywa się
w porządku chronologicznym, z uwzględnieniem daty akceptacji przez służby celne
zgłoszenia przywozowego.
Zasady przywozu w ramach kontyngentów zawarte są w poszczególnych

rozporządzeniach rynkowych, które określają kody CN przywożonych towarów, kierunki
przywozu, terminy składania wniosku, wymogi dla przedsiębiorców, wysokość wymaganego
zabezpieczenia czy sposób wykorzystania sprowadzonego towaru.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W Unii Europejskiej każdemu kontyngentowi przyporządkowany jest numer

identyfikacyjny, który ułatwia przedsiębiorcom ustalenie, która z instytucji odpowiedzialna
jest za jego zarządzanie.

W przypadku przywozu towarów objętych pozwoleniem na przywóz przedsiębiorca

zobowiązany jest przedstawić Służbom Celnym ważne pozwolenie na przywóz, na którym
Służby Celne dokonują potwierdzenia ilości sprowadzonych towarów.

Po uzyskaniu pozwolenia na wywóz przedsiębiorca zobowiązany jest dokonać wywozu

towarów wyszczególnionych w pozwoleniu w okresie jego ważności. Razem z dokumentami
celnymi przedsiębiorca musi przedstawić Służbom Celnym ważne pozwolenie na wywóz oraz
inne wymagane dokumenty celne. Służby Celne dokonują na odwrocie pozwolenia
poświadczenia stopnia wykorzystania pozwolenia, tj. ilości wywożonego towarów.

Przy wywozie towarów do krajów trzecich przez terytorium innych państw

członkowskich, np.: z Polski przez Niemcy, Holandię – Rotterdam do USA wymagany jest
egzemplarz kontrolny T5, który jest dokumentem tranzytowym i towarzyszy transportowi
towaru od momentu zgłoszenia celnego. Formularz ten zatrzymywany jest przez Służby Celne
na ostatniej granicy Unii Europejskiej. Egzemplarz kontrolny T5 przesyłany jest przez Służby
Celne do wskazanej przez przedsiębiorcę instytucji wystawiającej pozwolenia (w Polsce –
ARR). Egzemplarz kontrolny T5, w rozumieniu przepisów UE, uznawany jest za dowód
wywozu, gdyż widnieje na nim data opuszczenia przez towar obszaru UE.

Posiadanie przez przedsiębiorcę pozwolenia na wywóz wystawionego dla określonych

towarów i potwierdzonego przez Służby Celne upoważnia go do ubiegania się o refundację
wywozową.

Przedsiębiorca zobowiązany jest zwrócić potwierdzone przez Służby Celne pozwolenie

do ARR w terminie 2 miesięcy od wygaśnięcia okresu jego ważności. W przypadku zwrotu
pozwolenia po upływie tego terminu następuje przepadek zabezpieczenia.

Zwrot zabezpieczenia następuje w przypadku terminowego zwrotu pozwolenia, przy

czym:

−

w przypadku przywozu bądź wywozu 95–100% ilości objętej pozwoleniem
zabezpieczenie zwracane jest całkowicie,

−

w przypadku przywozu bądź wywozu poniżej 95% ilości objętej pozwoleniem
zabezpieczenie zwracane jest proporcjonalnie do różnicy między 95% ilości objętej
pozwoleniem a ilością faktycznie wykorzystaną,

−

w przypadku wykorzystania poniżej 5% ilości objętej pozwoleniem przepadkowi ulega
całość zabezpieczenia.
Refundacja wywozowa jest formą dopłaty, która pokrywa, częściowo lub całkowicie,

różnicę między wysokością cen produktów na rynkach światowych a na rynku wewnętrznym
UE. Stawka refundacji dla danego kodu CN towaru ustalana jest przez Komisję Europejską.
Jej poziom może być stały przez dłuższy okres (np. kwartał), bądź częściej zmieniany (np.: co
tydzień) w zależności od kształtującej się sytuacji na rynku unijnym i światowym. Stawki
refundacji mogą być również ustalane w drodze przetargu. Wysokość obowiązujących stawek
refundacji publikowana jest w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.

Ustalony poziom refundacji wywozowych obowiązuje eksporterów we wszystkich

państwach członkowskich. Wysokość refundacji może być jednak zróżnicowana w zależności
od kierunku wywozu. Można wyróżnić następujące rodzaje refundacji do wywozu:

−

niezróżnicowane – stawka refundacji jest stała niezależnie od kierunku wywozu, tj. kraju
przeznaczenia towaru,

−

zróżnicowane – refundacja uzależniona jest od kraju, do którego następuje wywóz
towarów. Komisja Europejska na poszczególnych rynkach rolnych podzieliła kraje trzecie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

na strefy, dla których ustalane są odrębne stawki refundacji, np. inne stawki dla tego
samego kodu CN obowiązują przy jego wywozie do Rosji, a inne do Szwajcarii.
Wysokość refundacji dla tego samego kodu CN uzależniona może być również od daty

jej ustalenia. Stawka może być ustalona w dniu złożenia wniosku o wydanie pozwolenia na
wywóz lub w dniu zgłoszenia towaru do odprawy celnej.

W celu uzyskania refundacji wywozowej przedsiębiorca, zgłaszając towar do odprawy

celnej razem z wymaganymi dokumentami celnymi i ważnym pozwoleniem na wywóz,
zobowiązany jest przedstawić Służbom Celnym wniosek o refundację wywozową Wzór
formularza wniosku o refundację dostępny jest na stronie internetowej Agencji Rynku
Rolnego www.arr.gov.pl.

Służby Celne dokonują kontroli wywożonego towaru potwierdzając jego zgodność

z towarem zadeklarowanym przez przedsiębiorcę. Służby Celne odpowiedzialne są za
przekazanie do ARR potwierdzonego wniosku o refundację wywozową i egzemplarza
kontrolnego T5. Przedsiębiorca zobowiązany jest dostarczyć do ARR potwierdzone przez
Służby Celne pozwolenie na wywóz w terminie 2 miesięcy licząc od daty końca okresu jego
ważności.

W celu ograniczenia wszelkich nieprawidłowości Urzędy Celne Unii Europejskiej

upoważnione zostały do kontroli fizycznej towarów, w tym pobierania reprezentatywnych
próbek wywożonego towaru do badań laboratoryjnych. Wypłata refundacji zależy od
uzyskania przez Agencję pozytywnych wyników kontroli, potwierdzających zgodność towaru
wywożonego z zadeklarowanym przez przedsiębiorcę.

Refundacja wywozowa wypłacana jest przez ARR wyłącznie do ilości towaru faktycznie

wywiezionego, która nie może przewyższać ilości objętej pozwoleniem na wywóz.

Kwota wypłaconej refundacji uzależniona jest od przestrzegania przez przedsiębiorcę

terminu 60 dni licząc od daty zgłoszenia celnego, wyznaczonego na opuszczenie przez towar
obszaru celnego Unii Europejskiej. Przedsiębiorca jest zobowiązany dostarczyć do ARR
dowód wywiezienia towarów. Przekroczenie 60-dniowego terminu powoduje 15% redukcję
kwoty refundacji oraz dodatkowo 5% redukcję (z 85% kwoty należnej refundacji) za każdy
dzień powyżej 60 dni.

Ponadto, w przypadku wywozu towaru ze stawką refundacji zróżnicowaną w zależności

od kierunku wywozu, przedsiębiorca zobowiązany jest w terminie 12 miesięcy od daty
zgłoszenia celnego dostarczyć:

−

dowód przywozu towaru do kraju trzeciego poświadczający wprowadzenie towaru do
obrotu w kraju trzecim w okresie 12 miesięcy od daty zgłoszenia celnego. Przekroczenie
terminu dostarczenia do ARR dowodu przywozu powoduje 15% redukcję kwoty
refundacji oraz dodatkowo 2% redukcję (z 85% kwoty należnej refundacji) za każdy
dzień powyżej 12 miesiąca,

−

dokumenty transportowe.
W

celu

ograniczenia

nieprawidłowości występujących w składanych przez

przedsiębiorców wnioskach o refundacje, a także w celu zapobiegania oszustwom w Unii
Europejskiej, wprowadzone zostały kary administracyjne.

W przypadku wykrycia nieprawidłowości związanych z wywozem towarów objętych

refundacją na przedsiębiorcę nakładane są kary w wysokości uzależnionej od wagi
wykroczenia:

−

w przypadku nieumyślnego wnioskowania o nienależną refundację, kara wynosi 50%
różnicy między wnioskowaną a należną kwotą refundacji,

−

kara wzrasta do 200% różnicy między wnioskowaną a należną kwotą refundacji, jeżeli
zostanie udowodnione, że eksporter celowo występował o wyższy poziom refundacji lub
dostarczył nieprawdziwe informacje.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Polityka strukturalna

Najważniejszym celem polityki strukturalnej Unii Europejskiej jest zmniejszenie różnic

w poziomie rozwoju między różnymi regionami. Ma ona zapewnić harmonijny rozwój,
sprzyjać tworzeniu miejsc pracy na wsi poza rolnictwem, a więc dawać możliwości
dodatkowego źródła utrzymania dla ludności wiejskiej.

Polityka strukturalna opiera się na czterech zasadach:

1. koncentracji – gdy środki finansowe są przeznaczone dla regionów o najtrudniejszej

sytuacji ekonomicznej,

2. partnerstwa – polegająca na współpracy pomiędzy Komisją Europejską a władzami

krajowymi, regionalnymi i lokalnymi,

3. programowania – gdy pomoc przeznaczona jest na taki program, który ma na celu trwałe

rozwiązanie problemu danej gałęzi gospodarki lub regionu. Istnieje wiec konieczność
opracowania wieloletnich planów rozwoju gospodarczego,

4. dodatkowości – gdy pomoc udzielana przez Unię Europejską jest tylko uzupełnieniem

wkładu danego kraju w jego rozwój.
Cele priorytetowe polityki strukturalnej to:

−

wsparcie regionów opóźnionych w rozwoju oraz regiony słabo zaludnione,

−

wsparcie restrukturyzacji gospodarczej i społecznej na obszarach przechodzących
przemiany w przemyśle oraz biednych obszarach wiejskich i obszarach zurbanizowanych,
na których występuje upadek działalności gospodarczej,

−

przeciwdziałanie bezrobociu, polegające na modernizacji rynku pracy przez szkolenia
zawodowe, lokalne inicjatywy w zakresie zatrudnienia oraz poprawę dostępu do rynku
pracy.
Głównymi instrumentami Wspólnej Polityki Rolnej są:

1. Bezpośrednie wspomaganie dochodów rolnika poprzez:

−

wsparcie cenowe na produkty rolne,

−

ograniczenia w handlu z krajami trzecimi,

−

wprowadzenie dopłat i cen minimalnych,

−

kontrola podaży (np. kwotowanie, odłogowanie).

2. Poprawienie struktur istniejących w rolnictwie poprzez:

−

działania Sektorowego Programu Operacyjnego i Planu Rozwoju Obszarów
Wiejskich.

Sektorowy program operacyjny

ródłem finansowania tego Programu są środki publiczne pochodzące z:

−

budżetu państwa,

−

budżetów samorządów regionalnych i lokalnych,

−

Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji w Rolnictwie – Sekcja Orientacji
(EAGGF), jak również środki inwestorów prywatnych.

Cele Programu realizowane są według trzech priorytetów:

−

Priorytet I – Wspieranie zmian i dostosowań w rolnictwie,

−

Priorytet II – Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich,

−

Priorytet III – Rozwój i dostosowanie do norm UE przetwórstwa artykułów rolnych.
Wspieranie zmian i dostosowań w sektorze rolno spożywczym:

−

działania w ramach tego priorytetu to:

−

inwestycje w gospodarstwach rolnych,

−

ułatwienie startu młodym rolnikom,

−

szkolenia,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

wsparcie doradztwa rolniczego,

−

poprawa przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych.

Inwestycje w gospodarstwach rolniczych

Jest to działanie, które ma na celu modernizację gospodarstw poprzez podniesienie

jakości, obniżenie kosztów oraz dostosowanie gospodarstw do standardów UE. Jest to pomoc
dla rolników, osób fizycznych i prawnych prowadzących działalność rolniczą. Aby beneficjent
mógł uzyskać poparcie musi mieć odpowiednie kwalifikacje zawodowe, tzn.:

−

wykształcenie rolnicze wyższe lub średnie,

−

wykształcenie rolnicze zasadnicze zawodowe i co najmniej 3 letni staż pracy w rolnictwie,

−

wykształcenie nierolnicze wyższe lub średnie i co najmniej 3 letni okres 5tażu
w rolnictwie lub studia podyplomowe związane z rolnictwem,

−

wykształcenie nierolnicze podstawowe lub zasadnicze lub zawodowe i co najmniej 5-
letni staż w rolnictwie.
Osoba prawna musi przez 5 lat od otrzymania pomocy zatrudniać do prowadzenia

gospodarstwa osobę o właściwych kwalifikacjach zawodowych, tzn.:

−

posiadającą wykształcenie rolnicze wyższe lub średnie;

−

w przypadku innego wykształcenia – z wyższym lub średnim nierolniczym, co najmniej
3-letni staż pracy w rolnictwie na kierowniczym 5tanowisku.
Pomoc finansowa udzielana jest w formie refundacji części kosztów projektu

poniesionych przez Wnioskodawcę.

Maksymalny poziom pomocy finansowej wynosi:

−

50% kosztów kwalifikowalnych projektu,

−

55% kosztów kwalifikowalnych projektu, jeśli beneficjent jest młodym rolnikiem,

−

60% kosztów kwalifikowalnych projektu, jeśli gospodarstwo jest położone na obszarach
o niekorzystnych warunkach gospodarowania,

−

65% kosztów kwalifikowalnych projektu, jeśli gospodarstwo jest położone na obszarach
o niekorzystnych warunkach gospodarowania i beneficjent jest młodym rolnikiem.
Pomoc może wynieść maksymalnie, 300 000 PLN na 1 beneficjenta i na 1 gospodarstwo

w okresie realizacji programu.

Procedura ubiegania się o pomoc polega na:

−

sporządzeniu planu przedsięwzięcia,

−

zebraniu wszystkich potrzebnych załączników i zezwoleń,

−

wypełnieniu wniosku pomocowego,

−

złożeniu wniosku wraz z zebranymi i potrzebnymi załącznikami w oddziale ARiMR.
ARiMR wyraża zgodę na współfinansowanie inwestycji tylko wtedy, gdy wniosek

o pomoc spełnia wszystkie wymagania. Po zakończeniu inwestycji w ARiMR należy:

−

złożyć sprawozdanie z wykonanych prac,

−

przedstawić wydatki poprzez złożenie faktur,

−

złożyć wniosek o płatność.
Dokładne dane odnośnie tego działania omawia rozporządzenie Ministra Rolnictwa

i Rozwoju Wsi z 8 grudnia 2004 roku (Dz. U. Nr 270, poz. 2684).

Ułatwienie startu młodym rolnikom

Pomoc finansowa, w postaci premii, wypłacana będzie młodym rolnikom, którzy

rozpoczynają samodzielne prowadzenie gospodarstwa. Głównym celem tego działania jest
przyspieszenie procesu wymiany pokoleń w rolnictwie poprzez:

−

zapewnienie środków finansowych, ułatwiających młodym rolnikom rozpoczęcie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

prowadzenia działalności rolnej;

−

umożliwienie modernizacji przejmowanych gospodarstw.
Pomoc udzielana będzie w formie premii, w wysokości 50 000 zł i będzie uwarunkowana

spełnieniem czterech podstawowych warunków brzegowych:

−

wiek do 40 lat i termin rozpoczęcia prowadzenia gospodarstwa nie więcej niż 12 miesięcy
przed datą przyznania pomocy,

−

posiadanie odpowiednich kwalifikacji zawodowych lub uzupełnienie minimalnych ciągu
5 lat,

−

uzyskanie minimalnych standardów w zakresie środowiska, higieny, dobrostanu zwierząt,

−

osiągnięcie odpowiedniego poziomu żywotności ekonomicznej gospodarstwa oraz
ochrony środowiska, higieny i warunków utrzymania zwierząt lub spełnienie tego
warunku nie później niż po 3 latach od rozpoczęcia prowadzenia gospodarstwa.
Procedura ubiegania się o pomoc polega na:

−

wypełnieniu wniosku o przyznanie premii,

−

złożeniu wypełnionego wniosku wraz z wszystkimi wymaganymi załącznikami do
właściwego Oddziału ARiMR,

−

podpisaniu umowy z ARiMR,

−

prawidłowym, czyli zgodnym z planem wydatkowaniu uzyskanej premii,

−

przedstawieniu

w OR

ARiMR

sprawozdania

z realizacji

przedsięwzięcia

udokumentowanego fakturami i rachunkami.
Pozostałe bardzo istotne sprawy dla chcących skorzystać z tego wsparcia zawarte są

w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 4 listopada 2004 (Dz. U. Nr 244, poz.
2454).

Poprawa przetwórstwa marketingu artykułów rolnych

Pomoc może otrzymać osoba fizyczna lub prawna prowadząca działalność z zakresu

przetwórstwa w następujących sektorach:

−

Przetwórstwo mleka;

−

Ubój i przetwórstwo mięsa;

−

Przetwórstwo owoców i warzyw;

−

Przemiał zbóż;

−

Przetwórstwo ziemniaków na skrobię;

−

Przetwórstwo jaj;

−

Przetwórstwo chmielu;

−

Przetwórstwo miodu;

−

Przetwórstwo lnu i konopi;

−

Pakowanie jaj;

−

Usługowe zamrażanie i przechowywanie artykułów rolnych;

−

Handel hurtowy artykułami rolnymi.
Celem tego działania jest realizacja projektów związanych z modernizacją zakładów

przetwórstwa rolno-spożywczego. Ma to doprowadzić do ich dostosowania do warunków
funkcjonowania na jednolitym rynku poprzez poprawę konkurencyjności uwarunkowaną
wzrostem jakości produkcji, jej skalą i profilem, obniżeniem kosztów oraz spełnieniem
wymogów w zakresie norm higienicznych, ochrony środowiska i dobrostanu zwierząt.

Pomocą finansową w ramach tego działania objęte będą między innymi takie inwestycje

jak:

−

zakup specjalistycznego sprzętu do transportu,

−

budowa lub remont połączony z modernizacją budynków lub budowli (wraz

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

z infrastrukturą techniczną), produkcyjnych, magazynowych, kontroli laboratoryjnej
socjalnych lub prowadzenia handlu hurtowego,

−

zakup lub instalacja urządzeń zapewniających jakość i bezpieczeństwo żywności oraz ich
monitorowanie,

−

zakup lub instalacja urządzeń służących poprawie ochrony środowiska,

−

wprowadzanie systemów kontroli jakości, certyfikacji i atestacji,

−

inwestycje ogólne (np.: opłaty architektoniczne, inżynierskie, doradcze, zakup patentów
i licencji) – do wysokości 12% łącznych kosztów kwalifikowalnych.
W latach 2004-2006 z pomocy skorzysta około 1000 zakładów przetwórczych.

Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich

Działania w ramach tego projektu to:

−

przywracanie potencjału produkcji leśnej – (działanie SPO 2.1),

−

scalanie gruntów – (działanie SPO 2.2),

−

odnowa wsi i zachowanie dziedzictwa kulturowego – (działanie SPO 2.3),

−

różnicowanie działalności rolniczej i zbliżonej do rolnictwa w celu zapewnienia
różnorodności działań lub alternatywnych źródeł dochodu – (działanie SPO 2.4),

−

gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi – (działanie SPO 2.5),

−

rozwój i ulepszenie infrastruktury technicznej związanej z rolnictwem – (działanie SPO 2.6).
Ostatnie z wymienionych działań jest przeznaczone dla osób fizycznych, obywateli

krajów Unii Europejskiej oraz osób prawnych, prowadzących na terenie Polski działalność
rolniczą lub produkcję w działach specjalnych produkcji rolnej. Wsparcie udzielane jest
projektom inwestycyjnym związanym z budową lub remontem połączonym z modernizacją:

−

dróg wewnętrznych,

−

urządzeń zaopatrzenia w wodę,

−

urządzeń do odprowadzania i oczyszczania ścieków,

−

sieci i urządzeń zaopatrzenia w energię.
Pomoc finansowa ma formę refundacji kosztów kwalifikowanych projektu. Maksymalny

poziom pomocy finansowej może wynieść 50% kosztów kwalifikowalnych, jednak nie więcej
niż:

−

200000 zł – drogi wewnętrzne,

−

120 000 zł – urządzenia zaopatrzenia w energię,

−

80 000 zł – urządzenia zaopatrzenia w wodę,

−

80000 zł – urządzenia do odprowadzania ścieków.
O pomoc można ubiegać się pod warunkiem, że:

−

projekt będzie realizowany w miejscowości liczącej, do 5 tys. mieszkańców, leżącej
w gminie wiejskiej lub miejsko-wiejskiej,

−

uzyskano wymagane prawem pozwolenia konieczne do realizowania projektu,

−

na bieżąco zostały uregulowane zobowiązania podatkowe i z tytułu ubezpieczeń w KRUS
lub ZUS,

−

wnioskodawca nie jest dłużnikiem ARiMR w związku z naruszeniem zasad udzielonej
poprzednio pomocy,

−

projekt nie jest współfinansowany z innych środków pomocy publicznej,

−

wnioskodawca nie pobiera renty w związku z orzeczeniem całkowitej, trwałej
niezdolności do pracy, stałej renty rolniczej lub emerytury.
Wszystkie istotne sprawy dla chcących skorzystać z tego wsparcia zawarte są

w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r.
o Narodowym Planie Rozwoju (Dz. U. Nr 116, poz. 1206).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rozwój i dostosowanie do norm UE przetwórstwa artykułów rolnych

Działaniem dodatkowym w obrębie tego priorytetu jest pomoc techniczna, w ramach,

którego pomocą finansową objęte będą między innymi takie inwestycje jak:

−

Wsparcie systemu zarządzania i wdrażania Programu;

−

Rozwój infrastruktury;

−

Informowanie i promocja programu.

Plan rozwoju obszarów wiejskich (PROW)

Jest to niezależny dokument programowy, w stosunku do Sektorowego Programu

Operacyjnego. W ramach tego programu wdrażane będą takie działania jak:

−

Renty strukturalne – Działanie PROW 1;

−

Płatności dla gospodarstw niskotowarowych – Działanie PROW 2;

−

Płatności dla terenów trudnych dla gospodarki rolnej (ONW) – Działanie PROW 3;

−

Programy rolno-środowiskowe – Działanie PROW 4;

−

Zalesianie gruntów rolnych – Działanie PROW 5;

−

Wsparcie dostosowań do standardów Wspólnotowych – Działanie PROW 6;

−

Grupy producenckie – Działanie PROW 7;

−

Pomoc techniczna – Działanie PROW 8;

−

Uzupełnienie płatności bezpośrednich – Działanie PROW 9.
Oba Programy SPO i PROW współpracują ze sobą i uzupełniają się. Ich głównym celem

jest rozwój obszarów wiejskich.
Współfinansowaniem celów PROW zajmuje się Sekcja Gwarancji Europejskiego Funduszu
Orientacji i Gwarancji w Rolnictwie oraz budżet krajowy.
Cele strategiczne PROW:
1. Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich.
2. Poprawa konkurencyjności gospodarki rolno-żywnościowej.

Renty strukturalne (działanie PROW1)

Renty strukturalne są działaniem, które umożliwi rolnikom w wieku przedemerytalnym

zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej. Rolnicy ci mogą przekazać swoje
gospodarstwa następcom. Dzięki rentom strukturalnym uzyskają wystarczające źródło
dochodu. Gospodarstwa rolne mając nowych, młodych właścicieli będą rozwijać się
poprawnie i nowocześnie, co poprawi ich żywotność.

Renta strukturalna przysługuje rolnikowi (osobie fizycznej), który:

−

ukończył 55 lat, ale nie osiągnął jeszcze wieku emerytalnego,

−

jest właścicielem gospodarstwa,

−

prowadzi działalność rolniczą na własny rachunek w gospodarstwie rolnym, przez co
najmniej ostatnie 10 lat przed złożeniem wniosku o rentę strukturalną i w tym okresie
podlegał ubezpieczeniu KRUS, przez co najmniej 5 lat,

−

opłacał składki KRUS w dniu złożenia wniosku o rentę strukturalną,

−

przekazał posiadane gospodarstwo rolne,

−

zaprzestał prowadzenia wszelkiej towarowej działalności rolniczej.
Wysokość pomocy:

1. Wysokość renty strukturalnej ustala się jako odpowiedni procent kwoty najniższej

emerytury. Podstawowa stawka renty strukturalnej wynosi 210%, maksymalna zaś 440%
kwoty najniższej emerytury.

2. Dodatek na małżonka wynosi 60% kwoty najniższej emerytury, jeżeli spełnione są

łącznie następujące warunki:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

a) oboje małżonkowie utrzymywali się tylko z gospodarstwa i stanowiło ono jedyne

ródło ich utrzymania,

b) oboje małżonkowie w dniu złożenia wniosku o rentę strukturalną spełniają

jednocześnie warunki określone dla beneficjenta.

3. Podstawową wysokość renty zwiększa również:

a) trwałe przekazanie gospodarstwa o powierzchni minimalnej 3 ha – o 50% kwoty

najniższej emerytury,

b) za każdy pełny ha UR powyżej 3 ha UR, przekazany w sposób trwały na

powiększenie innego gospodarstwa rolnego, ale nie więcej niż za 20 ha UR powyżej
3 ha UR zwiększenie emerytury o po 3%,

c) przekazanie gospodarstwa rolnikowi młodemu, tj. po niżej 40 roku życia po 3%

kwoty najniższej emerytury za każdy pełny ha UR powyżej 3 ha UR, przekazany
w sposób trwały (ale nie więcej niż za 20 ha UR powyżej 3 ha UR) na powiększenie
gospodarstwa.

Od dnia 2 sierpnia 2004 roku rolnicy mogą składać wnioski, w ramach tego działania,

w biurach powiatowych Agencji Restrukturyzacji Modernizacji Rolnictwa.

Wspieranie gospodarstw niskotowarowych

Celem tego działania jest zwiększenie możliwości inwestowania gospodarstw rolnych.

Działanie to dotyczy gospodarstw o niewielkim własnym potencjale ekonomicznym. Są to
najczęściej gospodarstwa małe obszarowo prowadzące produkcję na samozaopatrzenie.
Pomoc finansowa skierowana do tych gospodarstw ma umożliwić im działania prowadzące do
rynkowego ukierunkowania produkcji. Celem tego wsparcia jest także poprawa dochodowości
oraz dostosowanie do funkcjonowania w warunkach jednolitego rynku. W Polsce jest duża
liczba gospodarstw niskotowarowych, a poprzez to działanie możliwa będzie stabilizacja
sektora rolnego.

Pomoc otrzymać mogą producenci rolni, prowadzący gospodarstwo rolne, które jest ich

własnością (lub małżonka) i osiągające dochody od 2 do 4 ESU tj. od 2400 do 4800 EURO.
Gospodarstwo powinno być prowadzone co najmniej 3 lata wstecz od daty złożenia wniosku.
Wniosek oraz planu rozwoju gospodarstwa niskotowarowego należy złożyć do biura
powiatowego ARiMR.

Wysokość pomocy

Pomoc dla gospodarstw niskotowarowych, mająca postać premii wypłacanej przez okres

do pięciu lat, wyniesie 1250 EURO/gospodarstwo/rok. Po III roku otrzymywania premii,
beneficjent musi zrealizować zamierzone cele zawarte w planie rozwoju. Tylko realizacja
planu rozwoju umożliwi skorzystanie z dalszej wypłaty środków finansowych. Więcej na ten
temat można się dowiedzieć w Biurze Powiatowym Agencji, a także w Dz. U. Nr 286, poz.
2870.

Wspieranie

działalności

rolniczej

obszarach

o niekorzystnych

warunkach

gospodarowania (ONW) (działanie PROW 3)

Celem tego działania jest wyrównanie szans dla gospodarstw położonych na obszarach

o niekorzystnych warunkach gospodarowania. W gospodarstwach produkcja rolnicza jest
utrudniona ze względu na niekorzystne warunki naturalne. Dopłaty wyrównawcze w ramach
ONW rekompensują wyższe koszty produkcji ponoszone przez te gospodarstwa w stosunku
do gospodarstw położonych poza strefami ONW. Dopłaty te mają również przeciwdziałać
wyludnianiu się obszarów wiejskich i zatracaniu ich rolniczego charakteru.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Dopłaty bezpośrednie do gruntów rolnych (działanie PROW 9)

Wnioski na płatności bezpośrednie do gruntów rolnych są najpowszechniejszą

i najszerzej dostępną forma płatności w rolnictwie. Termin składania wniosków to od
15 marca do 15 maja. Po tym terminie przez 25 dni kalendarzowych (do 9 czerwca) jest
jeszcze możliwość składania wniosków, z tym że za każdy dzień roboczy opóźnienia
naliczane są sankcje karne w wysokości 1 %.

Jeżeli gospodarstwo położone jest na terenach ONW to producent rolny na tym samym

wniosku może wystąpić również o tę formę płatności.

Pomoc może otrzymać:

−

osoba posiadająca numer identyfikacyjny nadany przez ARiMR,

−

posiadacz gospodarstwa rolnego o powierzchni, co najmniej 1 ha w skład, którego
wchodzą działki rolne o minimalnej powierzchni 0,1 ha,

−

utrzymuje gospodarstwo w dobrej kulturze rolnej,

−

złoży odpowiedni wniosek o przyznanie płatności.
Na daną działkę rolną przysługuje tylko jedna dopłata, o którą może ubiegać się tylko

jeden wnioskodawca. Niekoniecznie musi być to właściciel, ale także dzierżawca, który ma
umowę na użytkowanie danej działki.

W Polsce dopłaty bezpośrednie są wypłacane w systemie płatności obszarowych,

w których skład wchodzi:
1. Jednolita płatność obszarowa (JPO), która przysługuje do powierzchni gruntów rolnych

utrzymanych w dobrej kulturze rolnej: grunty orne, pastwiska, łąki, sady i uprawy
wieloletnie. w 2004 roku na JPO przeznaczono 659,95 mln EURO.

2. Płatności uzupełniające finansowana częściowo ze środków pochodzących z Planu

Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz z budżetu krajowego. Do powierzchni upraw
utrzymywanych w dobrej kulturze rolnej określonych roślin uprawnych.

Wspieranie przedsięwzięć rolno-środowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt

Podstawowym celem Krajowego Programu Rolno-Środowiskowego jest:

−

utrwalenie wzorców trwałej i zrównoważonej gospodarki rolnej; promocja systemów
produkcji rolniczej zgodnych z wymogami ochrony środowiska;

−

ochrona i kształtowanie środowiska i krajobrazu;

−

ochrona gatunków fauny i flory zagrożonych wyginięciem; poprawa świadomości
ekologicznej wśród społeczności wiejskiej.

Zalesianie gruntów rolnych

Podstawowe cele tego działania to:

−

powiększenie obszarów leśnych,

−

utrzymanie i wzmocnienie ekologicznej stabilności obszarów leśnych.
Z pomocy może skorzystać:

−

producent rolny, będący osobą fizyczną, uzyskujący, co najmniej 20% dochodów z tytułu
prowadzenia tego gospodarstwa,

−

właściciel (osoba fizyczna) gruntów rolnych położonych w granicach Rzeczpospolitej
Polskiej, będących w jego posiadaniu lub w posiadaniu jego małżonka, uzyskujący
dochody powyżej 80% z działalności pozarolniczej,

−

grupa rolników lub właścicieli gruntów rolnych (min. 3 osoby, prowadzące działalność
rolniczą na łącznej powierzchni o wielkości, co najmniej 3 ha).
Płatność będzie wypłacana corocznie i ustalana na podstawie powierzchni gruntów (na

ha).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rodzaje płatności:

−

jednorazowa płatność na zalesienie – wysokość premii pokrywa koszt założenia uprawy,

−

premia pielęgnacyjna wypłacana przez 5 lat – jest to premia przyznawana na utrzymanie
nowej plantacji,

−

premia zalesieniowa wypłacana przez 20 lat – jest to ekwiwalent za wyłączenie gruntów
z uprawy polowej.

Tabela 6. Formy pomocy i jej [opracowanie własne]

EURO/ha/rok

Lp.

Formy pomocy

Drzewa

iglaste

Drzewa
liściaste

WSPARCIE NA ZALESIENIE

Zalesienie na terenach płaskich o jednolitym nachyleniu nie
większym niż 12°

986,24

1146,79

Zalesienie na stokach o nachyleniu powyżej 12°

1069,72

1353,21

Ogrodzenie zalesionego gruntu siatką 2 metrową

550,42

PREMIA PIELĘGNACYJNA BEZ ZASTOSOWANIA REPELENTÓW

Na terenach płaskich o jednolitym nachyleniu nie większym niż
12°

96,32

Na stokach o nachyleniu powyżej 12°

172,00

PREMIA PIELĘGNACYJNA z ZASTOSOWANIEM REPELENTÓW

Na terenach płaskich o jednolitym nachyleniu nie większym niż
12°

160,55

Na stokach o nachyleniu powyżej 12°

252,29

PREMIA ZALESIENIOWA

Rolnik, który uzyskuje powyżej 20% dochodu z rolnictwa

321,10

Właściciel gruntów, który uzyskuje powyżej 80% dochodu spoza
rolnictwa

77,96

O szczegółowym trybie i sposobie wdrożenia tego działania mówi Dz. U. Nr 94 poz. 931.
Przy większości działań SPO i PROW należy przestrzegać zasad Zwykłej Dobrej

Praktyki Rolniczej.

Zwykła Dobra Praktyka Rolnicza to przestrzeganie wymagań w zakresie:

−

stosowania nawozów i ich przechowywania – można stosować tylko nawozy
dopuszczone do obrotu oraz organiczne i naturalne w postaci stałej i płynnej. Termin
stosowania nawozów organicznych to od 1 marca do 30 listopada. Wyjątek stanowią
nawozy stosowane na uprawy pod osłonami. Przechowywanie nawozów organicznych
powinno odbywać się w oborach głębokich lub płytach, zbiornikach gnojowych.
Nieprzekraczalny termin zamontowania zbiorników i płyt gnojowych to 25 październik
2008 roku,

−

rolniczego wykorzystania ścieków na terenie gospodarstwa – ścieki stosowane
w rolnictwie muszą być wstępnie oczyszczone, muszą być o odpowiednich standardach
i normach oraz pochodzić od zakładów posiadających odpowiednie pozwolenia.
Zabronione jest stosowanie ścieków na gruntach wykorzystywanych do uprawy roślin
przeznaczonych do bezpośredniego spożycia przez ludzi i zwierzęta,

−

rolniczego wykorzystania komunalnych osadów ściekowych – komunalne osady
ś

ciekowe można wykorzystać tylko wówczas, gdy gospodarstwo posiada aktualne wyniki

nawożenia gleby wykonane przed zastosowaniem osadów oraz plan nawożenia, w którym

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

uwzględniono ilość osadów ściekowych w poszczególnych dawkach,

−

stosowania i przechowywania środków ochrony roślin – środki ochrony roślin mogą być
stosowane tylko zgodnie z zamieszczoną na nich instrukcją postępowania oraz takie,
które dopuszczone są do obrotu. Do wykonania zabiegów ochrony wolno używać tylko
sprawnego

techniczne

sprzętu

osobie

posiadającej

aktualne

zaświadczenie

o przeszkoleniu. Rolnik musi bezwzględnie przestrzegać okresów karencji i prewencji,

−

gospodarki na użytkach zielonych – nie zanieczyszczanie użytków zielonych związkami
azotu, a także ograniczenie nadmiernego wypasu niszczącego darń oraz bezwzględny
zakaz wypalania roślinności,

−

utrzymywania czystości i porządku w gospodarstwie rolnym – niezbędną rzeczą jest
posiadanie urządzenia do gromadzenia odpadów komunalnych wytworzonych na terenie
gospodarstwa rolnego,

−

ochrony siedlisk przyrodniczych – należy przestrzegać zasad i wymogów obowiązujących
na terenach objętych ochroną prawną,

−

ochrony gleb – polegającej na utrzymaniu w sprawności posiadanych urządzeń
melioracyjnych i przeciwerozyjnych oraz przestrzeganie zakazu bezwzględnego
wypalania słomy, resztek pożniwnych i ściernisk,

−

gospodarki wodnej – bezpośrednio do ziemi lub wód powierzchniowych nie wolno
odprowadzać ścieków bytowych.

Instytucje i organizacje działające na rzecz rolnictwa w Polsce

Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi (MRiRW) powstało w wyniku,rozporządzenia

Rady Ministrów z dnia 26 października 1999 r. Zajmuje się terenami rolnymi, leśnictwem
i rozwojem polskiej wsi. Minister kieruje następującymi działami administracji rządowej:
Rolnictwo, Rozwój wsi, Rynki rolne.

Agencja Nieruchomości Rolnych (ANR) jest następcą prawnym Agencji Własności

Rolnej Skarbu Państwa. Jest instytucją powierniczą, której Skarb Państwa powierzył
wykonanie prawa własności i innych praw rzeczowych na jego rzecz w stosunku do mienia
państwowego w rolnictwie.

ANR realizuje zadania wynikające z polityki państwa, w szczególności w zakresie:

−

tworzenia oraz poprawy struktury obszarowej gospodarstw rodzinnych,

−

tworzenia

warunków

sprzyjających

racjonalnemu

wykorzystaniu

potencjału

produkcyjnego Zasobu Skarbu Państwa,

−

restrukturyzacji oraz prywatyzacji mienia Skarbu Państwa użytkowanego na cele rolnicze;

−

obrotu nieruchomościami i innymi składnikami majątku Skarbu Państwa użytkowanego
na cele rolnicze,

−

administrowania zasobami majątkowymi Skarbu Państwa przeznaczonymi na cele
rolnicze,

−

zabezpieczenia majątku Skarbu Państwa,

−

inicjowania prac urzędniczo-rolnych na gruntach Skarbu Państwa oraz popierania
organizowania na gruntach Skarbu Państwa prywatnych gospodarstw rolnych.
Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Celem jej jest wspieranie działań

służących rozwojowi rolnictwa i obszarów wiejskich. Agencja zajmuje się wdrażaniem
programów Unii Europejskiej oraz udziela pomocy ze środków krajowych.

Działania ARiMR skierowane są głównie do rolników i przedsiębiorców sektora rolnego

oraz grup producentów.

Agencją Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa kieruje Prezes powołany przez

Premiera RP na wniosek Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Ministra Finansów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Prezesowi doradza, a zarazem opiniuje jego działania Rada Agencji. ARiMR ma 16
Oddziałów Regionalnych oraz 314 Biur Powiatowych.

Agencja Rynku Rolnego (ARR) realizuje interwencyjną politykę rolną państwa w celu

stabilizacji rynku produktów rolnych i żywnościowych oraz ochrony dochodów uzyskiwanych
w rolnictwie. Do jej zadań należy:

−

interwencyjny skup i sprzedaż produktów rolnych oraz ich przetworów na rynku
krajowym i rynkach zagranicznych,

−

gromadzenie i gospodarowanie państwowymi rezerwami produktów rolnych oraz
produktów i półproduktów żywnościowych w ramach określonych zadań oraz
przeznaczonych na ten cel środków finansowych,

−

udzielanie poręczeń kredytów, z wyjątkiem kredytów inwestycyjnych, przedsiębiorcom
realizującym zadania zlecone przez Agencję,

−

analizowanie rynku produktów rolnych i żywnościowych,

−

przedstawianie Radzie Ministrów propozycji regulacyjno-prawnych w zakresie
funkcjonowania rynku produktów rolnych i żywnościowych, a w porozumieniu
z Ministrem Gospodarki – propozycji dotyczących regulacji handlu zagranicznego
w zakresie produktów będących przedmiotem działalności interwencyjnej Agencji,

−

inicjowanie i udział w działaniach organizacyjnych mających na celu rozwój rynku
produktów rolnych i żywnościowych.
Centrum Doradztwa Rolniczego (CDR) z siedzibą w Brwinowie wraz z Oddziałami

w Krakowie, Poznaniu i Radomiu rozpoczęło swoją działalność w dniu 1 stycznia 2005 r.
w wyniku przekształcenia Krajowego Centrum Doradztwa Rozwoju Rolnictwa i Obszarów
Wiejskich. Obejmuje zasięgiem swego działania cały kraj i podlega bezpośrednio Ministrowi
Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

Określone Ustawą działania Centrum uwzględniają przede wszystkim działania na rzecz

poprawy poziomu dochodów rolniczych, podnoszenia konkurencyjności rynkowej
gospodarstw rolnych, wspierania zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich, a także
podnoszenia poziomu kwalifikacji zawodowych rolników i innych mieszkańców obszarów
wiejskich.

Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki śywnościowej (IERiGś) prowadzi głównie

badania empiryczne. Dotyczą one analiz i prognoz rozwoju gospodarki żywnościowej i jej
segmentów, rynków artykułów rolno-spożywczych i środków produkcji, skutków
stowarzyszenia z UE, ekonomiki gospodarstw rolniczych oraz firm i branż przemysłu
spożywczego, efektów przekształceń własnościowych, przestrzennych aspektów gospodarki
ż

ywnościowej, przemian społecznych zachodzących wśród ludności rolniczej i wiejskiej.

Izby Rolnicze w Polsce są formą samorządu rolniczego i jako zdecentralizowane

organizacje administracji państwowej są niezależne w wykonaniu swoich zadań. Podlegają
tylko ustawom, a ich samodzielność podlega ochronie sądowej.

Do podstawowych zadań izb rolniczych należy m.in.:

−

opracowywanie analiz, ocen, opinii oraz wniosków z zakresu produkcji rolnej i rynku
rolnego i przedstawianie ich organom samorządu terytorialnego i administracji rządowej,

−

występowanie do organów samorządu terytorialnego i administracji rządowej
z inicjatywą w zakresie regulacji prawnych oraz opiniowanie projektów przepisów,

−

prowadzenie działań na rzecz organizacji rynku rolnego oraz poprawy warunków zbytu
płodów rolnych, dokonywanie analiz kosztów i opłacalności produkcji rolniczej.
Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS). Zajmuje się ubezpieczeniem

społecznym rolników i dodatkowo wypłacaniem rent strukturalnych, zasiłków rodzinnych,
pielęgnacyjnych, świadczeń kombatanckich dla inwalidów wojennych. Z dniem wejścia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Polski do Unii Europejskiej Kasa realizuje zadania związane z koordynacją zabezpieczenia
społecznego w krajach UE.

Instytut Ochrony Roślin (lOR) podlega Ministerstwu Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
Zajmuje się m.in.:

−

profilaktyką i zwalczaniem szkodliwych gatunków nicieni, ślimaków,

−

badaniem aktywności biologicznej naturalnych związków roślin,

−

testowaniem biologicznej aktywności substancji w odniesieniu do owadów,

−

badaniem skuteczności środków ochrony roślin w walce ze szkodnikami w warunkach
laboratoryjnych i polowych.
Instytut Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa (IUNG) jest jednostką badawczo-

rozwojową podlegająca Ministrowi Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Prowadzi prace badawcze
obejmujące uprawę roślin, nawożenia, żyzności gleb oraz rozpoznanie i ochronę przestrzeni
rolniczej. Instytut, jako placówka naukowo-badawcza, prowadzi wielokierunkową działalność
usługową, konsultacyjną i doradczą w dziedzinie rolnictwa w zakresie m.in.:

−

szkolenia specjalistów rolnych,

−

upowszechniania innowacji,

−

opracowania analiz, syntez oraz ekspertyz na użytek producentów rolnych, administracji
terenowej i centralnej,

−

wymiany krajowej i międzynarodowej (kadry, publikacje),

−

tworzenia wewnętrznej i ogólnokrajowej informacji naukowo-technicznej,

−

współpracy z przedsiębiorstwami przemysłu rolno-spożywczego i wytwarzającymi środki
do produkcji rolniczej,

−

normalizacji i wynalazczości.
Centralny Inspektorat Standaryzacji (CIS) sprawuje państwowy nadzór standaryzacyjny

nad towarami rolno-spożywczymi w obrocie z zagranicą. Celem tego nadzoru jest
zapewnienie wprowadzenia na rynek krajowy towarów o jakości handlowej zgodnej
z wymaganiami oraz czuwanie nad konkurencyjnością polskich towarów rolno-spożywczych
wywożonych za granicę.

Instytut Warzywnictwa jest to wiodącą w kraju instytucja prowadzącą badania naukowe

obejmujące wszystkie kierunki niezbędne dla rozwoju warzywnictwa: hodowlę, technologię
uprawy

i nawożenia,

metody

ochrony

przed

chorobami

i szkodnikami,

metody

przechowywania, składowania i przetwórstwa warzyw gruntowych uprawianych pod szkłem
i folią.

Oddział Pszczelnictwa Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Puławach. Oddział

Pszczelnictwa w Puławach jest częścią Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa
w Skierniewicach, będącego jednym z resortowych Instytutów Ministerstwa Rolnictwa
i Rozwoju Wsi.

Zajmuje się badaniami z dziedziny hodowli pszczół, poznawania ich biologii,

doskonalenia metod obsługi pasiek oraz określaniem składu i właściwości wszystkich
produktów wytwarzanych przez pszczoły. Innym kierunkiem jego działalności jest poznanie
znaczenia pszczół i innych owadów jako zapylaczy roślin uprawnych oraz ich wychów na te
potrzeby.

Państwowy Instytut Weterynaryjny Państwowy Instytut Badawczy w Puławach prowadzi

badania naukowe w zakresie medycyny weterynaryjnej ze szczególnym uwzględnieniem
diagnostyki i profilaktyki chorób zakaźnych, w tym chorób odzwierzęcych, oraz higieny
i toksykologii żywności pochodzenia zwierzęcego. Jest to jedyne w kraju referencyjne
i akredytowane przez Unię Europejską laboratorium chorób owadów użytkowych.

Krajowe Centrum Hodowli Zwierząt (KCHZ) specjalizuje się w dostarczaniu

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

profesjonalnej, niezależnej informacji służącej do podejmowania decyzji w produkcji,
hodowli i rozrodzie zwierząt oraz prowadzeniu kontroli w zakresie hodowli i rozrodu
zwierząt gospodarskich (w tym także i pszczół). Jego zadania związane są z:

−

prowadzeniem systemów informacyjnych dla potrzeb oceny wartości użytkowej
i hodowlanej zwierząt,

−

ustalaniem założeń krajowych programów hodowlanych,

−

prowadzeniem ksiąg zwierząt hodowlanych,

−

opracowywaniem regulaminów dotyczących oceny wartości użytkowej oraz ksiąg
zwierząt hodowlanych,

−

prowadzeniem działalności w zakresie ochrony zasobów genetycznych zwierząt
gospodarskich.
W świetle ustawy o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich z dnia

27 lutego 2007 roku pszczoły są zaliczane do zwierząt gospodarskich, a ich hodowla,
przetwórstwo i sprzedaż produktów, podobnie jak innych zwierząt gospodarskich, podlega
odpowiednim regulacjom prawnym.

4.6.1. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie instytucje działają na rzecz polskiego rolnictwa?
2. Co to jest „Zwykła Dobra Praktyka Rolnicza?
3. Jakie działania są realizowane w ramach Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich?
4. Jakie działania są realizowane w ramach Sektorowego programu Operacyjnego?
5. Co to jest Wspólna Polityka Rolna i jakie zasady kierują jej działaniem?
6. Jakie zasady obowiązują przy imporcie i eksporcie towarów rolno-spożywczych do krajów

Unii Europejskiej?

7. Jakie zasady obowiązują przy imporcie i eksporcie towarów rolno-spożywczych do krajów

z poza Unii Europejskiej?

8. Jakie są tendencje i przyczyny zmian w rolnictwie?
9. Jakie są cele polityki strukturalnej?

4.6.2. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Posługując się instrukcją wypełnij „Wniosek o przyznanie płatności bezpośrednich do

gruntów rolnych lub o przyznanie płatności z tytułu wsparcia działalności rolniczej na
obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania dla swojego gospodarstwa.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokładnie przeanalizować instrukcję dołączoną do wniosku,
2) zgromadzić niezbędne informacje i dokumenty,
3) wypełnić wniosek.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

druki wniosków obowiązujące w danym roku kalendarzowym,

−

instrukcje do powyższych wniosków.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Wypełnij wniosek o dofinansowanie projektu w zakresie działania „Ułatwienie startu

młodym rolnikom”.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z zasadami udzielania pomocy finansowej dla powyższego działania,
2) dokładnie przeanalizować instrukcję dołączona do wniosku,
3) zgromadzić niezbędne informacje i dokumenty,
4) wypełnić wniosek własnymi danymi.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

druki wniosków obowiązujące w danym roku kalendarzowym,

−

instrukcje do powyższych wniosków.

4.6.3. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić i instrumenty i zasady Wspólnej Polityki Rolnej?

2) scharakteryzować Sektorowy Program Operacyjny i jego składniki?

3) scharakteryzować Plan Rozwoju Obszarów Wiejskich jego działania?

4) wyszczególnić te działania pomocowe, z których masz szansę

skorzystać Ty i Twoja rodzina?

5) scharakteryzować instytucje działające na rzecz polskiego rolnictwa?

6) zinterpretować przepisy prawa dotyczące eksportu i importu

produktów rolniczych i spożywczych?

7) scharakteryzować tendencje i przyczyny zmian strukturalnych

w rolnictwie i cele polityki strukturalnej?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwe odpowiedzi. Tylko

jedna jest prawidłowa

5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Niektóre zadania wymagają prostych obliczeń, które powinieneś wykonać przed

wskazaniem poprawnego wyniku. Tylko wskazanie odpowiedzi nawet poprawnej bez
uzasadnienia, nie będzie uznawane.

7. Pracuj samodzielnie, bo wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

9. Na rozwiązanie masz 45 minut.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Czynnikiem produkcji (zasobem) nie jest

a) ziemia.
b) zarządzanie (przedsiębiorczość).
c) zapas produkcyjny.
d) własność.

2. Do dóbr kapitałowych należą

a) samochód w gospodarstwie domowym i altana przy domu rolnika.
b) oszczędności w skarbonce.
c) lodówka i encyklopedia w gospodarstwie domowym.
d) zapasy pszenicy w gospodarstwie rolnym oraz budynek fabryki samochodów.

3. Kosztem alternatywnym książki jest

a) czas przeznaczony na czytanie książki.
b) poczucie użyteczności książki.
c) dwa kilogramy mandarynek, z których zrezygnowano by nabyć te książkę.
d) cena tej książki.

4. Wskaźnik bonitacji to

a) dodatkowy dochód uzyskiwany dzięki położeniu gospodarstwa w miejscu

korzystniejszym od innych gospodarstw.

b) wskaźnik umożliwiający porównywanie jakości gleb w różnych gospodarstwach.
c) wskaźnik stanowiący podstawę do wyliczania hektarów przeliczeniowych i podatku

rolnego.

d) wielkość umożliwiająca porównywanie pochyłości i ukształtowania terenu w rozłogu

gospodarstwa.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. Stopniowe zużywanie się maszyn i urządzeń w procesie produkcji, które jest

odzwierciedlone sumą pieniędzy, jaką gospodarstwo musi corocznie odkładać na
zakupienie nowego środka trwałego, po zużyciu posiadanego obecnie to
a) stopa amortyzacji.
b) umorzenie.
c) wartość likwidacyjna.
d) amortyzacja.

6. Cała wartość nowo wytworzona w gospodarstwie, powstała po odjęciu od produkcji

końcowej netto pozostałych nakładów materialnych poniesionych gospodarstwie to
a) produkcja czysta.
b) produkcja globalna.
c) dochód rolniczy.
d) produkcja towarowa brutto.

7. Jeżeli koszt produkcji dla całego gospodarstwa wynosi 10 000,00 zł, a wartość produkcji

12 500,00 zł to wskaźnik względnej wysokości kosztów informuje nas, że
a) 60% wartości 1kg żywca to koszty.
b) 70% wartości 1kg żywca to koszty.
c) 80% wartości 1kg żywca to koszty.
d) 90% wartości 1kg żywca to koszty.

8. Marża brutto to

a) różnica wartości produkcji towarowej i kosztów zmiennych.
b) określanie wartości poszczególnych składników majątkowych gospodarstwa.
c) czysty zysk w gospodarstwie rolnym.
d) różnica między dochodem osobistym i dochodem rolniczym.

9. O kredyt preferencyjny może ubiegać się

a) każdy obywatel, który wypełni odpowiedni wniosek i chce inwestować na terenie

naszego kraju.

b) rolnik, który do wypełnionego wniosku załączy biznesplan i opinię Ośrodka

Doradztwa Rolniczego.

c) każdy rolnik, który posiadania gospodarstwo rolne, o powierzchni przekraczającej

1 ha przeliczeniowy użytków rolnych lub działy specjalne produkcji rolnej, a także
jego małżonek i domownik.

d) każdy, kto osiąga dochody i płaci podatki.

10. Jeżeli suma kredytu preferencyjnego wynosi 5 000,00 zł, oprocentowanie w stosunku

rocznym 1,2% to po 6 miesiącach kredytobiorca zapłaci odsetki w wysokości
a) 30 zł.
b) 50 zł.
c) 20 zł.
d) 40 zł.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11. Obowiązkiem dzierżawcy nie jest

a) regulowanie umówionego czynszu z dołu, w terminach zwyczajowo przyjętych,

a w wypadku braku takiego zwyczaju – półrocznie z dołu.

b) przekazanie dzierżawy swoim spadkobiercom.
c) uzyskanie zgody właściciela na poddzierżawę.
d) dokonywanie napraw niezbędnych do zachowania przedmiotu dzierżawy w stanie

niepogorszonym.

12. Które ze stwierdzeń jest nieprawdziwe

a) akt notarialny jest dokumentem potwierdzającym urzędowo zawarcie danej transakcji

i stanowi podstawę do dokonania stosownego wpisu do księgi wieczystej.

b) akt notarialny jest prowadzony przez sąd rejonowy i zawiera cztery działy.
c) księga wieczysta jest prowadzona jest dla każdej nieruchomości oddzielnie.
d) miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego jest przepisem gminnym i składa

się z części opisowej oraz rysunku planu.

13. Do zasad regulujących działanie Wspólnego Rynku Europejskiego nie należy

a) zasada minimalizacji kosztów produkcji.
b) zasada jednolitości rynku wewnątrz wspólnotowego.
c) zasada wspólnej polityki zagranicznej.
d) zasada współodpowiedzialności producentów.

14. Jeżeli dochód rolniczy gospodarstwa wynosi 75 000,00 zł, dochody z poza gospodarstwa

wynoszą 3 500,00 zł, to dochód osobisty wynosi
a) 78 500,00 zł dzielone na ilość członków rodziny.
b) 78 500,00 zł.
c) 71 500,00 zł.
d) nie da się określić.

15. Kowalski ma gospodarstwo rolne o wielkości odpowiadającej 25,54 ha przeliczeniowego.

Jakiej wielkości podatek rolny zapłaci, w bieżącym roku, jeżeli założymy, że cena 1 dt
ż

yta wynosi 37 zł

a) 944,98 zł.
b) 1 181,23 zł.
c) 2 362,45 zł.
d) 590,61 zł.

16. Zależność wartość środków trwałych/T*12 posłuży do wyliczenia

a) stopy amortyzacji.
b) miesięcznej raty amortyzacji.
c) progu amortyzacji.
d) umorzenia.

17. Które z poniższych nie należą do przyrodniczych warunków produkcji

a) stosunki wilgotnościowe.
b) warunki glebowe.
c) stosunki cieplne.
d) stan i struktura środków produkcji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18. Zasoby zużyte w procesie produkcji prowadzonej w gospodarstwie i określone

w mierniku naturalnym, to
a) nakład.
b) koszt.
c) kalkulacja.
d) wycena.

19. Kalkulacja sporządzana przed rozpoczęciem produkcji, przeprowadzana według

obowiązujących normy zużycia środków produkcji, czasu pracy i obowiązujących cen

a) kalkulacja podziałowa.
b) kalkulacja wstępna.
c) kalkulacja sprawozdawcza.
d) kalkulacja doliczeniowa.

20. Obowiązkiem rolnika jest

a) ubezpieczenie budynków rolniczych i upraw od powodzi i gradobicia.
b) ubezpieczenie OC rolników i ubezpieczenie budynków rolniczych.
c) ubezpieczenie OC rolników i zwierząt od padnięcia i uboju z konieczności.
d) ubezpieczenie zwierząt od padnięcia i uboju z konieczności i przeciwpożarowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Funkcjonowanie rolnictwa w systemie agrobiznesu

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Jabłonka K., Kałuża H., Marcysiak A., Nawrocki T., Szarek S.: Ekonomika w rolnictwie.

REA, Warszawa 2006

2. Kowalak Z.: Ekonomika i organizacja rolnictwa cz. I. i II. eMPi2, Poznań 1997
3. Kowalski W.: Ekonomika i organizacja gospodarstw rolniczych. Format-AB, Warszawa

1998

4. Pawlonka M., Trojanowska M.: Wspólna Polityka Rolna. REA, Warszawa 2005
5. Zawojska A., Mossakowska E., Daniłowska A., Krawczyk E.: Podstawy ekonomii.

Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa, Warszawa 1998

Adresy stron internetowych wykorzystywanych w niniejszym opracowaniu:
1.

www.minrol.gov.pl – strona Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi

www.mf.gov.pl – strona Ministerstwa Finansów

www.krus.gov.pl – strona Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

www.arimr.gov.pl – strona Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa

www.arr.gov.pl – strona Agencji Rynku Rolnego

www.prawo.lex.pl – Polski Serwer Prawa

www.us.nowasol.pl – oficjalna strona Urzędu Skarbowego w Nowej Soli

www.funduszestrukturalne.gov.pl/ – Portal Funduszy Strukturalnych

www.odr.zetobi.pl – oficjalna strona Podlaskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego

w Szepietowie

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
27 Funkcjonowanie rolnictwa w systemie agrobiznesu
27 Funkcjonowanie rolnictwa w s Nieznany (2)
Funkcjonowanie klasycznego systemu MRP, Materiały dla ZiP, sem III
03.Funkcje partii i systemy partyjne, 12.PRACA W SZKOLE, ZSG NR 4 2008-2009, PG NR 5
Funkcje asystenta w systemie no Nieznany
Gimnazjum przekroj, 27. Funkcje wzory i wykresy - otwarte
Funkcje zautomatyzowanego systemu bibliotecznego, Informacja naukowa i bibliotekoznastwo 2 semestr
System operacyjny funkcje, infa, systemy
Rachunkowość wykłady, Rachunkowość rolnicza: system ewidencji gospodarczej ujmujący w liczbach proce
Podstawy funkcjonowania Europejskiego Systemu Banków Centralnych, rachunkowość
Gimnazjum przekroj, 27. Funkcje wzory i wykresy - testowe, Funkcje, wzory i wykresy - zadania testow
27 Analiza porownawcza systemow instytucjonalnych
SWD - struktura i funkcje, ekonomia, Systemy informacyjne przedsiębiorstwa
Funkcjonowanie klasycznego systemu MRP, Materiały dla ZiP, sem III
03.Funkcje partii i systemy partyjne, 12.PRACA W SZKOLE, ZSG NR 4 2008-2009, PG NR 5
Funkcje przywracanie systemu w Windows Vista
FUNKCJONOWANIE BEZZAlOGOWYCH SYSTEMoW POWIETRZ NYCH W SFERZE CYWILNEJ

więcej podobnych podstron