49

– M B A 5 / 2 0 0 8 –

Dr Adam Strzelecki

Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna we Wrocławiu
[e-mail]

Etyka w działalności

banków

spółdzielczych

Wstęp

Odwoływanie się współcześnie do tradycji

ruchu spółdzielczości kredytowej obejmu-
je stosunkowo szeroki zakres misji banków
spółdzielczych, wartości nadrzędnych i zasad
wyznaczających politykę oraz strategię tych
banków (Szambelańczyk 2008, s. 23). Interesy
banków spółdzielczych były i są nierozerwalnie
związane z interesami społeczności lokalnych.
W ich działalności integruje się ekonomia z
ideologią, co znajduje odbicie w niskich kosz-
tach usług dla członków i możliwości przezna-
czania części zysku na wspieranie działalności
społecznej (Ochocka 2006, s. 11).

W rozwoju polskiej spółdzielczości banko-

wej wyróżnić można realizację trzech zasad
(Jaworski 2005, s. 81): terytorialnej, regio-
nalnej i zasady maksymalnego zaspokajania
potrzeb lokalnych.

Tak więc w ramach działań ukierunko-

wanych na realizowanie szeroko rozumianej
odpowiedzialności społecznej, banki spółdziel-
cze, które są do tego dobrze przygotowane,
angażują się między innymi w rozwiązywanie
problemów społeczności lokalnych na drodze
bezpośredniego wsparcia finansowego albo
przez akcje charytatywne. Konstytutywnym
elementem samopomocowym ruchu spółdziel-

czego jest ciągle rozwijana idea współdziałania
i przeciwstawiania się egoizmowi, który jest
często charakterystyczny dla prywatnego bi-
znesu (Kulawik 2006, s. 6).

Mocną stroną banków spółdzielczych jest

ich lokalny charakter i zaangażowanie w licz-
ne przedsięwzięcia o charakterze społecznym.
Działalność komercyjna banków spółdziel-
czych w połączeniu z ich zaangażowaniem w
różne formy i przejawy działalności społecz-
nej jest najlepszą promocją wizerunku tych
lokalnych instytucji w gminach i powiatach.
Mądrość spółdzielców, którzy oddani są idei
samopomocy przez rozwijanie i utrwalanie lo-
kalnych samorządnych instytucji finansowych,
stanowi wzór godny naśladowania.

Celem rozważań w niniejszym artykule jest

przedstawienie etycznych aspektów w dzia-
łalności banków spółdzielczych, na podstawie
materiałów empirycznych w wybranych ban-
kach spółdzielczych oraz licznych czasopismach
branżowych. W przeprowadzonych badaniach
posłużono się metodami analizy materiału fak-
tograficznego, prawnego i zamieszczonego w
branżowych periodykach bankowych.

Banki spółdzielcze jako instytucje

zaufania spółdzielczego

Kultura zaufania publicznego jest immanen-

tną cechą relacji między klientami a bankami,
jako ważna i niezbywalna podstawowa war-
tość

1

. Można postawić tezę, że zaufanie pub-

liczne jest nieodłącznym atrybutem działania
banku i warunkuje jego rozwój i przetrwanie
(Masiukiewicz 2007, s. 4).

Można wyróżnić trzy płaszczyzny budowy

zaufania publicznego

2

:

50

– M B A 5 / 2 0 0 8 –

- więzi osobiste,
- kodeksy deontologiczne (

Kodeks Dobrej

Praktyki Bankowej),

- system prawny rynków finansowych.

Jedną z zasad

Dobrej praktyki bankowej jest po-

stulat postępowania przez banki w stosunkach
z klientami z uwzględnieniem szczególnego
zaufania, jakim banki są darzone oraz wyso-
kich wymagań co do rzetelności oraz trakto-
wania wszystkich swoich klientów z należytą
starannością

3

.

Dla banków spółdzielczych kategoria za-

ufania publicznego, a zwłaszcza przestrze-
ganie dobrej praktyki bankowej (wymiar
etyczny) ma szczególną wartość ze względu
na ich wielkość i lokalizację, stabilną grupę
klientów i niewielkie możliwości zmian. Z
powodu, między innymi, złej praktyki ban-
kowej na początku lat 90. w Polsce upadło aż
131 banków spółdzielczych, co skutkowało
utratą zaufania publicznego i koniecznością
mozolnej jego odbudowy

4

.

W relacjach z klientami, przy badaniu opinii

klientów o wyborze banku, to właśnie zaufanie
do banku jest wymieniane na pierwszym miej-
scu

5

. Aż 62,7 % klientów instytucjonalnych

podkreśla kwestię zaufania do banku, jako
pierwszoplanową (Jonas 2002, s. 80).

Dla klientów indywidualnych podstawowe

znaczenie w budowaniu zaufania publicznego
ma wizerunek banku oraz etyka w ramach
całokształtu relacji z klientem. Przestrzeganie
etyki bankowej, uczciwości i bezstronności w
załatwianiu reklamacji i orientacji na potrzeby
klienta składają się na proces budowania za-

ufania publicznego do banku (Masiukiewicz
2007, s. 6).

Jednym z działań w obszarze budowania

zaufania publicznego, a tym samym propago-
wania wartości etycznych w bankowości spół-
dzielczej jest VI edycja organizowanego przez
Krajowy Związek Banków Spółdzielczych
konkursu pt.

Bank spółdzielczy w służbie społecz-

ności lokalnej. Konkurs ten jest zorganizowany
w celu wyróżnienia banków spółdzielczych
szczególnie zaangażowanych w działalność na
rzecz społeczności lokalnych.

Krajowy Związek Banków Spółdzielczych

w ramach tego konkursu kieruje się kultywo-
waniem tradycji i promowaniem najlepszych
praktyk stosowanych przez banki spółdzielcze.
Należy do nich nobilitowanie pracowników
banków spółdzielczych za służbę na rzecz
społeczności lokalnej i wzmacnianie uzna-
nych wartości społecznych oraz budowanie
więzi ze społecznościami lokalnymi (

15 lat…,

2006, s. 7).

Założony ponad 16 lat temu przez 130

przedstawicieli banków spółdzielczych Krajo-
wy Związek Banków Spółdzielczych (KZBS)
podejmuje wiele działań z myślą o akceptacji i
promowaniu wartości społecznych oraz budo-
waniu więzi ze społecznościami lokalnymi. W
swej działalności, skupiając banki spółdzielcze,
KZBS wypracował opinię silnego partnera i
reprezentanta banków w kontaktach z par-
lamentem, rządem, bankiem centralnym i
różnymi organizacjami międzynarodowymi,
gospodarczymi i społecznym, podejmując
wiele ważnych inicjatyw wzmacniających
polską bankowość spółdzielczą (Laszkiewicz
2006, s. 3-7).

51

– M B A 5 / 2 0 0 8 –

Banki spółdzielcze, przez doświadczenie

pracowników oraz doskonałą znajomość klien-
tów, zostają obdarzone dużym zaufaniem.
Historia miejscowego banku spółdzielczego,
tradycja i siła przyzwyczajenia powodują, że
rdzenna lub zamieszkująca od wielu pokoleń
ludność, postrzega ten bank jako „swój” (Smo-
leń 2005, s. 12).

Uważa się, że bank spółdziel-

czy, gdy widzi problemy, z jakimi boryka się
jego klient, zrobi wszystko, by mu pomóc, a nie
przyśpieszyć jego upadek, jak to występuje w
działalności banków komercyjnych (Jaworski
2005, s. 81).

Uregulowania zasad etyki

w działalności banków spółdzielczych

Banki spółdzielcze różnią się jakościowo od

innych instytucji finansowych, a zwłaszcza od
dużych uniwersalnych banków komercyjnych.
Wyposażone są w swoisty układ – zestaw
kompetencji bankowych i spółdzielczych oraz
mają dobre rozeznanie i znajomość lokalnego
środowiska. Rozwinięta sieć placówek umoż-
liwia dostęp do podstawowych produktów i
usług nawet w niewielkich miejscowościach.
Banki spółdzielcze, wykorzystując znajomość
lokalnego rynku w ramach wzajemnych poro-
zumień i współpracy, mogą stanowić i często
stanowią dobrą alternatywę dla dużych insty-
tucji finansowych (Policha 2004, s. 94–95).

Obok tradycji wynikającej z historycznego

ukształtowania się banku spółdzielczego jako
banku samopomocowego lokalnej społeczności,
banki spółdzielcze w dążeniu do profesjonali-
zmu w warstwie etycznej działalności banko-
wej przyjęły do stosowania opracowane przez
Związek Banków Polskich

Zasady Dobrej Praktyki

Bankowej

6

. I tak np. banki spółdzielcze działające

na obszarze byłego województwa włocławskie-

go przyjęły

Zasady Dobrej Praktyki Bankowej do

praktycznej realizacji w 2001 roku

7

.

Już we wprowadzaniu do

Zasad Dobrej Prak-

tyki Bankowej (rozdział I) określono, że jest to
zbiór zasad postępowania związanych z dzia-
łalnością banków, osób w nich zatrudnionych,
oraz osób, za pośrednictwem których banki
wykonują czynności bankowe

Zbiór ten obejmuje:

- zasady postępowania banków z klientami,
- zasady wzajemnych stosunków między ban-

kami,

- zasady reklamy, zasady postępowania pra-

cowników banku,

- postanowienia dotyczące Komisji Etyki

Bankowej, wraz z załączonym regulaminem
Komisji Etyki Bankowej.

W myśl tych zasad banki, jako instytucje

zaufania publicznego, w swojej opartej na
obowiązującym prawie działalności, powinny
kierować się dobrymi zwyczajami kupieckimi
z uwzględnieniem takich zasad jak: profesjo-
nalizm, rzetelność, rzeczowość, staranność i
najlepsza wiedza

8

.

Również w Statucie Krajowego Związku

Banków Spółdzielczych przyjęto, iż celem i
przedmiotem działania jest kształtowanie, do-
skonalenie i upowszechnianie systemu banko-
wości spółdzielczej, opartego na nowoczesnych
zasadach, przy zachowaniu tradycji i idei spół-
dzielczości, w szczególności przez m.in.:
• tworzenie warunków dla prawidłowego i

efektywnego funkcjonowania instruktażu,
kontroli wewnętrznej i audytu sektora ban-
kowości spółdzielczej przy wykorzystaniu
związków rewizyjnych,

52

– M B A 5 / 2 0 0 8 –

• prowadzenie działalności informacyjno-

szkoleniowej dla banków spółdzielczych, a
także na rzecz i przy wykorzystaniu organi-
zacji i instytucji krajowych i zagranicznych
współpracujących z sektorem bankowości
spółdzielczej,

• kształtowanie i upowszechnianie zasad

bankowej etyki zawodowej oraz zasad rze-
telnego postępowania w sektorze

9

.

Na podkreślenie zasługuje stosowanie

przez banki spółdzielcze

Zasad Dobrej Prak-

tyki Bankowej. Zasady te są jednak ogólnymi
postulatami, skierowanymi do wszystkich
banków komercyjnych. Ponieważ banki spół-
dzielcze wyrosły na gruncie samopomocy,
charakterystycznej dla idei spółdzielczości i ją
kultywują, wydaje się, że są to wartości, które
powinny się znaleźć w regulacjach etycznych
w bankach spółdzielczych. Powstaje przy tym
pytanie, czy uwzględnienie zapisu w statucie
Krajowego Związku Banków Spółdzielczych,
odwołującego się do zachowania tradycji i idei
spółdzielczości, jest wystarczającą regulacją dla
wszystkich banków spółdzielczych w Polsce. W
badanej zbiorowości banków spółdzielczych w
podregionie włocławskim nie opracowano w
bankach spółdzielczych zasad etycznego po-
stępowania z uwzględnieniem miejscowych
kultury, tradycji i zwyczajów.

Uczestnictwo lokalnych banków spółdziel-

czych w różnego rodzaju imprezach kultural-
nych, sportowych, działalność charytatywna
jest zwyczajem, tradycją. Czy wymaga to
zapisania w formie wewnętrznej regulacji o
charakterze etycznym, skoro jest to od dawna
praktykowane? Odpowiedź na to pytanie jest
związana z coraz bardziej widocznym proble-
mem konkurencji różnych banków spółdziel-

czych na tym samym terenie działania oraz
zmianą orientacji misji banku spółdzielczego
na rzecz uniwersalizacji i komercji (Szambe-
lańczyk 2008, s. 83-84).

Wydaje się, że bank spółdzielczy działający

w wielu społecznościach lokalnych na zasa-
dach głównie komercyjności i uniwersalizmu
może poprzestać na stosowaniu przyjętej przez
Związek Banków Polskich regulacji

Dobre

praktyki bankowe. Natomiast bank spółdzielczy
silnie „zakorzeniony” w lokalnej społeczności
powinien rozważyć opracowanie własnej regu-
lacji o charakterze etycznym. Wskazane byłoby
także umieszczenie tej regulacji na stronie in-
ternetowej oraz badanie jej przestrzegania w
opinii społeczności lokalnej w formie sondażu
ankietowego przez internet.

Etyka w stosunkach banków

spółdzielczych z klientami

Istnieje przekonanie, że interesy banków

spółdzielczych są nierozerwalnie związane z
interesami społeczności lokalnych, zaś bank
spółdzielczy jest odpowiedzialny za rozwój
społeczny i ekonomiczny na swoim terenie.
Potwierdza to badanie, w którym prezesi
banków spółdzielczych postrzegają stosunki
z klientami, jako oparte na bliskich relacjach,
w których zaufanie do pracowników banków
spółdzielczych i tradycje mają kardynalne
znaczenie

10

.

W konkursie

Bank Spółdzielczy w służbie spo-

łeczności lokalnej liczą się działania banków spół-
dzielczych, które wspierały poprzez darowizny
pieniężne, rzeczowe, inne formy wsparcia
popierały, współfinansowały różnego rodzaju
akcje charytatywne, kulturalne, oświatowe,
a także pomagały indywidualnym osobom.

53

– M B A 5 / 2 0 0 8 –

Przykłady takich akcji można by mnożyć. Oto
niektóre z nich.

Bank Spółdzielczy w Krokowej w woje-

wództwie pomorskim za wieloletnie wspie-
ranie regionalnych organizacji społecznych i
kulturalnych oraz takich inicjatyw jak: Festiwal
Piosenki Kaszubskiej, konkurs haftu kaszub-
skiego, zakup strojów dla zespołu tanecznego,
przeglądu zespołu regionalnego, otrzymał tytuł
„Dobroczyńcy Roku 2003” (

Bank Spółdzielczy

w Krokowej… 2004, s. 18).

W akcji wspierania budowy polskiego

sztucznego serca w ramach Fundacji Rozwoju
Kardiochirurgii w Zabrzu uczestniczyły 42
banki spółdzielcze z terenu całego kraju, prze-
kazując 24 700 zł (

Bank spółdzielczy bankiem…

2004, s. 14).

Ludowy Bank Spółdzielczy w Strzałkowie

przekazał w 2005 roku placówkom oświa-
towym komputery, książki, papier na kwotę
100 000 zł. Podobna kwota została przezna-
czona na wsparcie jednostki straży pożarnej,
miejscowej parafii, na wyposażenie dzieci z
powiatu słupeckiego, kolskiego, konińskiego,
tureckiego i łęczyckiego w 2 800 światełek od-
blaskowych w celu poprawy bezpieczeństwa na
drodze; wspierał także finansowanie lokalnych
dożynek (Ulanowski 2006, s. 9).

Spółdzielczy Bank Ludowy im. Ks. Piotra

Wawrzyniaka w Śremie był inicjatorem za-
łożenia Towarzystwa im. Ks. Piotra Wawrzy-
niaka, którego celem jest pomoc uzdolnionej,
niezamożnej młodzieży, przez fundowanie
stypendiów. Wspomaga też Dom Pomocy Spo-
łecznej w Śremie i angażuje się w działalność
kulturalną (Ros 2006, s. 8).

Liczne banki spółdzielcze biorą czynny

udział w organizacji finału Wielkiej Orkiestry
Świątecznej Pomocy. Na przykład 29 banków
spółdzielczych zrzeszonych w ramach Mazo-
wieckiego Banku Regionalnego SA zostało
uhonorowanych dyplomami WOŚP za udział
w XII finale tej imprezy charytatywnej (Paw-
lak 2006, s. 10;

Dyplomy za akcję… 2004, s.

19, 21).

Bank Spółdzielczy w Krośniewicach tra-

dycyjnie organizuje spotkania noworoczne z
udziałem przedstawicieli duchowieństwa, na-
uczycieli oraz młodzieży z miejscowych szkół
(

Integracja… 2005, s. 22).

Krakowski Bank Spółdzielczy upowszechnia

w swojej siedzibie dzieła malarskie wybitnych
twórców Krakowa i całej Małopolski (Potocki
2006, s. 13). Z tego też tytułu otrzymał w 2006
roku po raz trzeci tytuł „Mecenasa Kultury
Krakowa” (

Krakowski bank… 2006, s. 16).

Bank Spółdzielczy w Lipnie w wojewódz-

twie kujawsko-pomorskim przeznacza co
roku w ramach podziału nadwyżki bilanso-
wej środki finansowe na wspieranie różnych
inicjatyw i imprez społecznych, sportowych,
kulturalnych, akcji charytatywnych. Na przy-
kład w roku 2006 przeznaczył na ten cel 21
095 zł, wspierając m.in.: ochotnicze straże
pożarne, kluby sportowe koła gospodyń wiej-
skich, szkoły i inne organizacje społeczne

11

.

W roku 2007 na podobny cel przeznaczone
zostało 30 000 zł

12

.

W

Zasadach Dobrej Praktyki Bankowej istotny

jest rozdział III poświęcony zasadom wza-
jemnych stosunków między bankami, gdzie
wymienia się takie zasady jak: rzetelność, lo-

54

– M B A 5 / 2 0 0 8 –

jalność środowiskowa i kultura korporacyjna
oraz powszechnie przyjęte wzorce zachowań
instytucji zaufania publicznego z poszanowa-
niem zasad uczciwej konkurencji

13

.

Promując zawarte zasady, Krajowa Izba

Gospodarcza, Polsko-Amerykańska Fundacja
dla Małych Przedsiębiorstw oraz Warszawski
Instytut Bankowości, od ośmiu lat organizują
konkurs o zdobycie miana „Banku Przyjaznego
dla Przedsiębiorców” w trzech kategoriach:
banków komercyjnych, banków spółdzielczych
i oddziałów bankowych. Ważnym elementem
są oceny dokonywane przez klientów w 20
aspektach, w tym oceny kwalifikacji pracow-
ników.

Na przykład w 2006 roku w ramach kon-

kursu

Bank Przyjazny dla Przedsiębiorców uczest-

niczyło 7 banków komercyjnych i 31 banków
spółdzielczych oraz 51 oddziałów tych banków.
Godło promocyjne otrzymało łącznie 29 ban-
ków spółdzielczych, zaś zwycięzcą w tej kate-
gorii został Powiślański Bank Spółdzielczy w
Kwidzynie (

Wyniki… 2006, s. 19). Specjalne

wyróżnienia – Platynowe Statuetki – otrzyma-
li: Bank Spółdzielczy w Toruniu oraz Rejonowy
Bank Spółdzielczy w Lututowie (Ulanowski
2006, s. 4). W wyniku tego konkursu banki
spółdzielcze są postrzegane przez klientów jako
bardziej przyjazne, oparte na naturalnych więzi
z klientami (Lech 2006, s. 15).

W województwie kujawsko-pomorskim

„Gazeta Pomorska” corocznie organizuje kon-
kurs na tzw. złotą setkę najlepszych przedsię-
biorstw w regionie. W ramach tego konkursu,
na podstawie kuponów wypełnianych przez
czytelników gazety organizowany jest plebi-
scyt na najlepszy bank. Jak informuje „Gazeta

Pomorska”, głosami 1 039 na ogólną liczbę 2
400 nadesłanych kuponów zwycięzcą plebi-
scytu ponownie został Bank Spółdzielczy w
Lipnie, drugie miejsce – 991 głosami – przy-
padło Kujawskiemu Bankowi Spółdzielczemu
w Aleksandrowie Kujawskim, trzecie Bankowi
Spółdzielczemu w Inowrocławiu, zaś dopiero
czwarte Fortis Bankowi w Bydgoszczy (Kozicka
2007, s. 29). W ramach konkursu okazało się,
że banki spółdzielcze nie szczędzą pieniędzy na
lokalne inicjatywy społeczne, wspierając koła
gospodyń wiejskich, ośrodki kultury, dożynki,
podbijając serca klientów (ibidem).

.

Kapitał społeczny pracowników

banków spółdzielczych

W rozwoju społecznym najistotniejszą rolę

odgrywa człowiek, stąd tak ważna jest kwe-
stia kapitału społecznego, rozumianego jako
możliwości i potencjał jednostek oraz grup
społecznych (Naumiuk 2003, s. 65; Dyduch
2004, s. 25 i nast.). Czynnik moralny w okre-
ślonej osobie kształtowany jest przez sumę ról
i funkcji pełnionych przez tę osobę. Uważa
się, że kontekst ról i sytuacji jest ważny dla
rozstrzygania wszelkich kwestii etycznych.

Postępowanie człowieka jest często oparte

na wyuczonej kalkulacji ekonomicznej, stąd
względy etyczne uwzględniają odpowiedzial-
ność za podjęte zobowiązania. Ocena działania
w kategoriach moralnych ma dwie perspek-
tywy. Bank działa, opierając się na kryterium
opłacalności (zysku), klient powinien się przed
tym bronić. Potrzebne jest więc między nimi
współdziałanie w sferze etycznej.

Pod pojęciem kapitału społecznego można

rozumieć spójną społeczność i więzi między-
ludzkie, oparte na wzajemnym zaufaniu, uła-

55

– M B A 5 / 2 0 0 8 –

twiającym współpracę, wspólne zasady i normy
postępowania, sankcje za ich przekroczenie i
wzajemną pomoc (Potoczek 2003, s. 54). Na
gruncie ekonomii kapitał społeczny określany
jest jako zespół umiejętności i zdolności fi-
zycznych, psychicznych oraz intelektualnych,
wykorzystywanych w życiu gospodarczym,
natomiast w płaszczyźnie socjologicznej jest
to umiejętność współpracy międzyludzkiej w
obrębie grup i organizacji, podejmowanej w
celu realizacji wspólnych interesów (Stępień
2005, s. 31). Potencjał zawarty w kapitale
społecznym tkwi nie tyle w globalnych struk-
turach gospodarczo-administracyjnych, ile w
lokalnych siłach społecznych (Stępień 2002,
s. 201–211).

W gospodarce rynkowej kapitał społeczny

rozwija się, opierając się na dynamice trzech
sektorów: finansowego, informacyjnego i ba-
dań naukowych. W rozwoju tej gospodarki
dominuje sektor finansowy, w tym sektor
bankowy (Wojciechowski 2003, s. 194–195).
Kapitał społeczny, zawarty w strukturach or-
ganizacyjnych i funkcjonalnych, pochodzi z
różnych środowisk, często tworząc ich lokalną
reprezentację. Członkami tych organizacji, są
rzemieślniczy, przedsiębiorcy, radni, urzęd-
nicy, pracownicy najemni, a więc osoby, z
których składa się kapitał społeczny.

Działania jako zachowanie ludzi, podej-

mowane świadomie i zgodnie z ich wolą z
zamiarem spowodowania pożądanego przezeń
celu podlegają ocenom

prakseologicznym i są

zachowaniami indywidualnymi (jednopod-
miotowymi). Jeśli dla danego podmiotu, z jego
punktu widzenia, środowisko wyznaczane jest
przez wartości prakseologiczne, tj. skuteczność
i ekonomiczność, to wartości te stanowią gra-

nicę determinującą działalność tego podmiotu
(Gasparski 2004, s. 44).

Wśród społecznych przesłanek zaufania

publicznego do banku dostrzec można takie
przesłanki jak (Masiukiewicz 2007, s. 4):
• uczciwość, pracowitość i kompetencje za-

rządu oraz personelu banku,

• zachowanie przez pracowników banku ta-

jemnicy bankowej.

Od pracowników banku oczekuje się więc

wysokiego poziomu moralnego, a w jego ra-
mach: bezwzględnej uczciwości, lojalności
wobec banku oraz wysokiego poczucia odpo-
wiedzialności.

Istotnym uwarunkowaniem dla realizacji

misji banku spółdzielczego w warunkach go-
spodarki rynkowej, a zwłaszcza dla klientów
niebędących udziałowcami banku są kwa-
lifikacje pracowników, kadry kierowniczej,
członków rady nadzorczej. Pracownicy ban-
ków spółdzielczych powinni wnosić pożądany
kapitał społeczny do biznesu i zarządzania w
nim finansami.

W okresie transformacji polskiej bankowo-

ści spółdzielczej po roku 1990 nastąpił proces
selekcji pracowników banków spółdzielczych
oraz szeroko zakrojona szkoleniowa z dość
dużym i intensywnym wykorzystaniem za-
granicznej pomocy technicznej. Działania te,
na skutek aktywnego udziału pracowników
banków spółdzielczych w systemie standar-
dów kwalifikacyjnych w bankowości polskiej,
zdania egzaminów i uzyskania odpowiednich
certyfikatów, przyniosły spory wzrost po-
tencjału kwalifikacyjnego (Szambelańczyk
2008, s. 62–64). Mimo tego uważa się, że

56

– M B A 5 / 2 0 0 8 –

w polskich bankach spółdzielczych drzemie
jeszcze niewykorzystany w porównaniu ta-
kimi krajami jak: Niemcy Austria, Francja,
Finlandia, Holandia Włochy, potencjał orga-
nizacyjny, kulturowy i intelektualny (Strze-
lecki 2006, s. 79).

Banki spółdzielcze przyjęły do realizacji uję-

te w

Zasadach Dobrych Praktyk Bankowych zasady

postępowania pracowników banku, wśród któ-
rych, z punktu widzenia etyki w postępowaniu,
dostrzec można takie postulaty, jak:
• dbanie o dobre imię banku i postępowanie

lojalnie,

• wykorzystywanie posiadanej wiedzy i kwa-

lifikacji w interesie banku i jego klientów,

• odpowiedzialność za wypowiadane przez

pracownika słowa,

• niewykorzystywanie zajmowanego stano-

wiska w banku dla osiągnięcia osobistych
korzyści.

Przedstawione przykłady licznych akcji

charytatywnych i pomocowych pokazują, że
banki spółdzielcze obdarzane są z wielu wzglę-
dów pokaźną porcją zaufania publicznego, na
które składa się także pożądane pod względem
etycznym postępowanie pracowników banków
spółdzielczych.

Dobrą praktykę bankową wspierają także

różne konkursy organizowane m.in. przez
Krajowy Związek Banków Spółdzielczych,
Krajową Izbę Gospodarczą, Polsko-Amery-
kańską Fundację dla Małych Przedsiębiorstw
oraz Warszawski Instytut Bankowości, a tak-
że przez lokalne media. Służą temu również
przyjęte do stosowania opracowane przez
krajowy Związek Banków Polskich

Zasady

Dobrej Praktyki Bankowej. Banki spółdzielcze,

dążąc do profesjonalizmu w postępowaniu
pracowników, określają także zasady ich wy-
glądu oraz identyfikacji

14

. W celu pogłębiania

wiedzy i umiejętności osób realizujących
swoją karierę w sektorze bankowym i finan-
sowym opracowane zostały, pod patronatem
Związku Banków Polskich,

Standardy Kwalifi-

kacyjne. Regulacja ta powinna przyczynić się
do wzrostu umiejętności świadczenia usług
przez pracowników banków

15

. Podnoszenie

kwalifikacji, wzrost profesjonalizmu pra-
cowników banków spółdzielczych wpływa
nie tylko na efektywniejsze działanie banku,
lecz także korzystnie na warstwę etyczną
funkcjonowania banków w środowisku lo-
kalnym.

Elementy oceny

Banki spółdzielcze różnią się jakościowo od

innych instytucji finansowych, a zwłaszcza od
dużych, uniwersalnych banków komercyjnych.
Wyposażone są w swoisty układ – zestaw kom-
petencji bankowych i spółdzielczych. Atutem
banków spółdzielczych jest dobre rozeznanie
i znajomość lokalnego środowiska, a dobrze
rozwinięta sieć placówek umożliwia dostęp
do produktów i usług nawet w niewielkich
miejscowościach.

Istnieje przekonanie, że interesy banków

spółdzielczych są nierozerwalnie związane z
interesami społeczności lokalnych, zaś bank
spółdzielczy jest odpowiedzialny za rozwój
społeczny i ekonomiczny na swoim tere-
nie. W ich działalności integruje się misja
społeczna z ekonomią, co znajduje wyraz
– między innymi – w przeznaczaniu (nie-
wielkiej) części zysku na wspieranie lokalnej
społeczności w różnych warstwach ludzkiej
działalności.

57

– M B A 5 / 2 0 0 8 –

Z przedstawionych przykładów licznych

akcji charytatywnych i pomocowych wynika,
że banki spółdzielcze obdarzane są z wielu
względów dużym zaufaniem publicznym, na
które składa się przede wszystkim pożądane
pod względem etycznym postępowanie pra-
cowników banków spółdzielczych.

Udział licznych banków spółdzielczych w

konkursie o zdobycie miana „Banku Przyja-
znego dla Przedsiębiorców” oraz w konkursie
na tzw. złotą setkę najlepszych przedsiębiorstw
w regionie, uwieńczony zdobywaniem licznych
wyróżnień, potwierdza dobrą praktykę banko-
wą w sferze etycznej.

Banki spółdzielcze przyjęły do stosowania

Zasady dobrej praktyki bankowej, które są ogól-
nymi postulatami w sferze etycznej. Rosnąca
konkurencja między bankami spółdzielczymi
na tym samym terenie osłabia jednak tradycje
samopomocy, charakterystyczne dla idei spół-
dzielczości. Powoduje to zanikanie warstwy
etycznej, tak charakterystycznej dla ukształ-
towanej misji tych banków. Należałoby więc
rozważyć wprowadzenie przez banki spół-
dzielcze własnych unormowań wewnętrznych,
zawierających zasady postępowania banku w
czynnościach bankowych i w pracy na rzecz
lokalnej społeczności. Wskazane byłoby także
badanie, za pośrednictwem ankiet skierowa-
nych drogą internetową, opinii lokalnej spo-
łeczności o przestrzeganiu przez bank i jego
pracowników przyjętych zasad. Istotną rolę
w upowszechnianiu tej idei mógłby odgrywać
Krajowy Związek Banków Spółdzielczych,
który przecież w swoim statucie przyjął cha-
rakterystyczne dla spółdzielczości zasady etyki
bankowej.

1

Wartość zaufania publicznego w instytucjach finansowych

podkreślona została w Aneksie do

Białej Księgi Europejskiej.

2

Ibidem, s. 5.

3

Rozdział II pkt 1

Zasad dobrej praktyki bankowej”.

4

Ibidem, s. 7.

5

Ibidem, s. 6.

6

Załącznik nr 2 uchwały nr 9 XV Walnego Zgromadzenia

Związku Banków Polskich z dnia 21 kwietnia 2004.

7

Np. w Banku Spółdzielczym w Lipnie Rada Nadzorcza BS

uchwałą nr 14/2001 z dnia 26 kwietnia 2001 roku zaakcep-

towała przyjęcie

Zasad dobrej praktyki bankowej w Banku Spół-

dzielczym w Lipnie. Walne Zgromadzenie Członków Banku

Spółdzielczego w Lipnie podjęło w tej sprawie uchwałę 9 maja

2001 roku, natomiast zarząd Banku wdrożył tę uchwałę 18

września 2001 roku.

8

Rozdział I, pkt 2

Zasad Dobrej Praktyki Bankowej.

9

§ 6, pkt 8 Statutu, na podstawie uchwały Krajowego Związku

Banków Spółdzielczych, nr 7/04 z 9 września 2004 roku.

10

Ibidem, s. 74.

11

Załącznik do bilansu BS w Lipnie za 2006 r. –Zestawienie

do konta 55100-16. Fundusz Reprezentacyjny do dyspozycji

Prezes Zarządu.

12

Wyciąg z konta 55100 – 16 Banku Spółdzielczego w Lip-

nie.

13

Rozdział III, punkt 1

Zasad dobrej praktyki bankowej.

14

Na przykład

Zasady profesjonalnego wyglądu oraz identyfikacji

pracowników Kujawsko-Dobrzyńskiego Banku Spółdzielczego podczas

wykonywania przez nich zadań służbowych (2006) Lipno.

15

Opracowanie tych standardów wynika ze zobowiązań doty-

czących członkostwa Polski w Światowej Organizacji Handlu

(WTO) oraz z Traktatu Generalnego w Sprawie Taryf Celnych

i Usług (GATS).

Bibliografia
Bank Spółdzielczy w Krokowej „Dobroczyńcą Roku 2003”

(2004)

Bank Spółdzielczy, nr 4.

Bank spółdzielczy „Bankiem z sercem” (2004)

Bank i rolni-

ctwo, nr 7.

Dyduch, W. (2004) Kapitał społeczny a przedsiębiorczość w

polskich organizacjach.

Współczesne zarządzanie, 1/2004.

Dyplomy za akcje charytatywną (2004)

Bank Spółdzielczy,

nr 2.

Gasparski, W. (2004)

Wykłady z etyki biznesu. Nowa edycja.

Warszawa: WSPiZ im. Leona Koźmińskiego.

Integracja w Imielnie (2005)

Bank Spółdzielczy, nr 2.

Jaworski, W.L. (2005) Rola lokalnych instytucji bankowych

w obsłudze klienta detalicznego

. W: Rytlewska, G. (2005)

Bankowość detaliczna. Warszawa.

Jonas, A. (2002)

Strategie konkurencji na rynku usług bankowych.

Warszawa: Biblioteka Menedżera i Bankowca.

Kozicka, A. (2007) Podbijają serca klientów.

Gazeta Pomorska,

22 maja 2007.

Krakowski Bank Spółdzielczy Mecenasem Kultury Krakowa

(2006)

Bank i rolnictwo, nr 6.

Kulawik, J. (2006) Skuteczne strategie „miejskich” banków

spółdzielczych.

Bank i rolnictwo, nr 3,

58

– M B A 5 / 2 0 0 8 –

Laszkiewicz, E. (2006) Zaczęło się 15 lat temu.

Głos banków

spółdzielczych, nr 3.

Lech, A. (2006) Banki Spółdzielcze bardziej przyjazne.

Bank

i rolnictwo, nr 2.

Masiukiewicz, P. (2007) Zaufanie publiczne jako wartość w

banku.

Bank i rolnictwo, nr 2.

Naumiuk, A. (2003) Współdziałanie obywateli w zarządzaniu

zmianami.

W: Potoczek, A., Stępień, J. (red.) Społeczne uwarun-

kowania rozwoju lokalnego. Poznań – Włocławek: WSHE i Aka-

demia Rolnicza im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu.

Ochocka, E. (2006) Koncepcja ładu korporacyjnego w

bankowości spółdzielczej, czyli jak chronić interesy sektora

bankowości spółdzielczej

. Głos banków spółdzielczych, marzec

2006, nr 3.

Pawlak, J. (2006) Bank z orkiestrą.

Informator Spółdzielczej

Grupy Bankowej, nr 1.

Policha, B. (2004) Bankowość Spółdzielcza w drodze do Unii

Europejskiej. W:

Rynek usług finansowych w Unii Europejskiej

– szanse i wyzwania dla Polski. Poznań: Wydaw. Wyższej Szkoły

Bankowej w Poznaniu.

Potocki, W. (2006) Biznes w parze z kulturą.

Bank i rolni-

ctwo, nr 3.

15 lat w służbie bankom spółdzielczym (2006)

Głos banków

spółdzielczych, nr 3.

Potoczek, A. (2003) Teoretyczne i praktyczne zagadnienia

społecznego uczestnictwa w rozwoju lokalnym – wprowa-

dzenie do problematyki

. W: Potoczek, A., Stępień, J. (red.)

Społeczne uwarunkowania rozwoju lokalnego. Poznań – Włocła-

wek: WSHE i Akademia Rolnicza im. Augusta Cieszkowskiego

w Poznaniu.

Ros, J. (2006) Najstarszy w grupie. Rozmowa z Pawłem Fabi-

siakiem, prezesem zarządu Spółdzielczego Banku Ludowego

im. Ks. P. Wawrzyniaka.

Informator Spółdzielczej Grupy Banko-

wej, nr 1/126.

Smoleń, M. (2005) Spółdzielczość bankowa w lokalnym śro-

dowisku gospodarczym.

Bank Spółdzielczy, nr 10.

Stępień, J. (2002) Kapitał społeczny w procesie europejskiej

przebudowy. W: Goryńska-Bittner, Stępień, J. (red.)

Społe-

czeństwo obywatelskie w procesie integracji europejskiej. Poznań:

Katedra Nauk Społecznych Akademia Rolnicza im. Augusta

Cieszkowskiego w Poznaniu.

Stępień, J. (2005) Wpływ sił społecznych na rozwój społecz-

ności lokalnych.

W: Plawgo, B. i Zaremba, W. (red.) Partnerskie

współdziałanie w sektorze publicznym i prywatnym. Białystok:

Fundacja Współczesne Zarządzanie.

Strzelecki, A. (2006) Banki spółdzielcze a rozwój gospodarczy

gmin i powiatów. W: Borodo, A. (red.)

Aktualne Problemy rozwoju

gospodarczego gmin i powiatów. Włocławek: WSHE, Stowarzysze-

nie Gmin Ziemi Dobrzyńskiej w Dobrzyniu n. Wisłą.

Szambelańczyk, J. (2008)

Banki spółdzielcze w Polsce w procesach

zmian systemowych. Poznań: Wydawnictwo Akademii Ekono-

micznej w Poznaniu.

Ulanowski, K. (2006) Bank pomaga ludziom; Przyjazne banki.

Informator Spółdzielczej Grupy Bankowej, nr 1/126.

Wojciechowski, E. (2003)

Zarządzanie w samorządzie terytorial-

nym Warszawa: Difin.

Wyniki VII edycji konkursu „Bank Przyjazny dla Przedsiębiorców”

(2006), „Głos Banków spółdzielczych”, Nr 2.