Orzekanie o niepełnosprawności

Orzekanie o stopniu niepełnosprawności jest, w myśl ustawy, orzecznictwem do celów
pozarentowych. Orzeczenie to nie może być bowiem podstawą ubiegania się o rentę z
ubezpieczenia społecznego. Prawne potwierdzenie statusu niepełnosprawności służy
natomiast osobom, które chcą korzystać z przewidzianych dla nich świadczeń, ulg i
przywilejów.

DO CZEGO SŁUśY ORZECZNICTWO DO CELÓW POZARENTOWYCH

Posiadanie orzeczenia o niepełnosprawności pozwala korzystać z różnych form pomocy oraz
uprawnień, tj.:

•

w zakresie rehabilitacji zawodowej i zatrudnienia: możliwość uzyskania
odpowiedniego zatrudnienia, korzystania ze szkoleń (w tym specjalistycznych),
podlegania przywilejom pracowniczym osób niepełnosprawnych (np. prawo do
dodatkowych urlopów, przerw w pracy),

•

ulgi podatkowe, komunikacyjne, zwolnienie z opłat radiowo-telewizyjnych itp.,

•

w zakresie rehabilitacji: możliwość uczestniczenia w terapii zajęciowej,

•

zaopatrzenie w przedmioty ortopedyczne (kule, laski, wózki, protezy), środki
pomocnicze (np. przedmioty higieny osobistej) oraz pomoce techniczne ułatwiające
codzienne funkcjonowanie,

•

usługi socjalne, opiekuńcze, terapeutyczne, rehabilitacyjne świadczone przez
instytucje pomocy społecznej, organizacje pozarządowe oraz inne placówki,

•

uprawnienia do zasiłku pielęgnacyjnego i innych świadczeń (np. dodatków do zasiłku
rodzinnego związanych z niepełnosprawnością).

Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności powinno również zawierać wskazania do szeroko
pojętej rehabilitacji. Wskazania te mają pomóc ukierunkować działania osoby
niepełnosprawnej lub jej opiekunów. Zgodnie z ustawą, wskazania te powinny dotyczyć
m.in.:

•

konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze
znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji,

•

konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego
leczenia, rehabilitacji i edukacji,

•

prawa do zamieszkiwania w oddzielnym pokoju (dla określenia normatywnego
metrażu w trakcie ubiegania się o

dodatek mieszkaniowy

).

Warto pamiętać, że od 1997 r. określa się

stopnie niepełnosprawności

(znaczny,

umiarkowany, lekki), a nie grupy inwalidzkie. O niepełnosprawności orzekają powiatowe (a
w miastach na prawach powiatu: miejskie) zespoły ds. orzekania o niepełnosprawności, a nie
dawne komisje ds. inwalidztwa i zatrudnienia. Występują też dwa typy orzecznictwa:
rentowe (prowadzone przez lekarzy orzeczników ZUS) oraz pozarentowe. Orzeczenia
lekarzy orzeczników i zespołów ds. orzekania o niepełnosprawności są względem siebie

równorzędne, ale tylko w celu prawnego potwierdzenia niepełnosprawności i ubiegania się o
niektóre świadczenia (np. zasiłek rodzinny, pielęgnacyjny), przywileje i ulgi z tego tytułu.
Zasadniczo, by z nich korzystać, osoby posiadające orzeczenie lekarza orzecznika ZUS nie
muszą uzyskiwać orzeczenia o stopniu niepełnosprawności. Jest to jednak konieczne, jeśli dla
zdobycia określonych świadczeń jest potrzebne precyzyjne wskazanie stopnia
niepełnosprawności (np. skierowanie do uczestnictwa w warsztacie terapii zajęciowej).

O równorzędności orzeczeń nie można natomiast mówić w przypadku ubiegania się o
ś

wiadczenia z ubezpieczenia społecznego. Osoba, która posiada orzeczenie o

niepełnosprawności, a chce ubiegać się np. o

rentę z tytułu niezdolności do pracy

, musi

wystąpić do ZUS o orzeczenie takiej niezdolności (patrz:

tutaj

). O orzecznictwie rentowym

pisaliśmy szeroko w kwietniowych numerach „Gazety Podatnika”.


JAK WYGLĄDA PROCEDURA UZYSKANIA ORZECZENIA

Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności do celów pozarentowych wydaje powiatowy zespół
ds. orzekania o niepełnosprawności. Zespół orzeka na wniosek:

•

osoby zainteresowanej,

•

przedstawiciela ustawowego tej osoby.

Wniosek można złożyć także za pośrednictwem centrum pomocy rodzinie lub ośrodka
pomocy społecznej – wówczas osoba zainteresowana albo jej przedstawiciel ustawowy musi
wyrazić pisemną zgodę na złożenie wniosku w jej imieniu.

Przy każdym zespole powinien działać punkt udzielający informacji o trybie i zasadach
postępowania w zakresie orzekania o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności.


Wymagane dokumenty

Procedurę uruchamia się na wniosek o wydanie orzeczenia. Druki wniosku można pobrać w
urzędzie powiatowym. Można też poprosić o przesłanie formularzy pocztą lub pobrać je ze
strony internetowej, np. z portalu

www.niepelnosprawni.pl

.

Wniosek powinien zawierać następujące informacje:

•

imię i nazwisko wnioskodawcy, datę urodzenia, adres zamieszkania, numer dowodu
osobistego lub innego dokumentu potwierdzającego tożsamość,

•

cel uzyskania orzeczenia (np. uzyskanie świadczeń finansowych z pomocy społecznej,
możliwość korzystania z warsztatów terapii zajęciowej, zdobycie uprawnień do
korzystania z ulg, karty parkingowej),

•

uzasadnienie wniosku (czyli określenie sytuacji społecznej i zawodowej, informacje o
tym, czy wnioskodawca ubiegał się poprzednio o ustalenie niepełnosprawności i czy
pobiera świadczenia z ubezpieczenia społecznego).

Do wniosku należy dołączyć:

•

zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia wydane przez lekarza, pod którego opieką
znajduje się wnioskodawca (może to być lekarz pierwszego kontaktu) – dokument ten
jest ważny przez 1 miesiąc od daty wydania,

•

kserokopie dokumentów medycznych (historia choroby), umożliwiających ocenę
stopnia niepełnosprawności.

Jeżeli wniosek dotyczy uzupełnienia posiadanego już orzeczenia o wskazania, bez których
osoba niepełnosprawna nie może skorzystać z jakiejś ulgi, składa ona oświadczenie o
posiadaniu prawomocnego orzeczenia, a brak określonych wskazań w dokumencie zaznacza
we wniosku.


Miejsce złożenia wniosku

Wniosek o wydanie orzeczenia, wraz z kompletną dokumentacją medyczną, składa się w
powiatowym zespole do spraw orzekania o niepełnosprawności. Dokumenty można też
wysłać listem poleconym.

Informacje o właściwym dla powiatu wnioskodawcy adresie zespołu ds. orzekania można
zdobyć w urzędzie powiatowym. Nie w każdym bowiem powiecie znajduje się zespół,
dlatego może się okazać, że wnioskodawca zostanie skierowany do sąsiedniego powiatu.


Posiedzenie zespołu orzekającego

Po złożeniu kompletnej dokumentacji, wnioskodawca zostaje listownie powiadomiony o
terminie posiedzenia składu orzekającego. Zainteresowany ma obowiązek stawić się na
wezwanie komisji w wyznaczonym przez nią terminie. Powiadomienie wraz z wezwaniem do
zgłoszenia się w zespole ds. orzekania o niepełnosprawności wnioskodawca otrzymuje
zazwyczaj dwa tygodnie przed terminem posiedzenia.

Podczas posiedzenia przeprowadza się badanie – ocenę stanu zdrowia wnioskodawcy. Jeśli
lekarz-przewodniczący składu orzekającego uzna posiadaną dokumentację medyczną za
wystarczającą do wydania oceny (dotyczy to osób przewlekle chorych lub przebywających w
szpitalu, które mają ograniczoną możliwość poruszania się), orzeczenie może być wydane bez
badania pacjenta.

W przypadku gdy osoba starająca się o wydanie orzeczenia o niepełnosprawności nie może
uczestniczyć w posiedzeniu składu orzekającego z powodu długotrwałej i nierokującej
poprawy choroby, uniemożliwiającej osobiste stawienie się w zespole, badanie może być
przeprowadzone w miejscu pobytu tej osoby. W takiej sytuacji trzeba we wniosku zaznaczyć
w odpowiedniej rubryce, iż nie jest możliwe samodzielne przybycie na posiedzenie składu
orzekającego. Konieczne jest też przedstawienie odpowiedniego zaświadczenia lekarskiego.


Termin załatwienia sprawy

Wniosek jest rozpatrywany w terminie miesiąca od dnia jego złożenia, a w przypadkach
bardziej skomplikowanych – w ciągu dwóch miesięcy.

Po posiedzeniu składu orzekającego orzeczenie otrzymuje się w terminie dwóch tygodni.


Okres ważności orzeczenia

Zespoły powiatowe orzekają o stopniu niepełnosprawności na stałe lub na czas określony.

Niepełnosprawność dziecka orzeka się na czas określony, ale na okres nic dłuższy niż do
ukończenia przez nie 16. roku życia. Po tym czasie dziecko ubiega się o uzyskanie orzeczenia
o stopniu niepełnosprawności.


Legitymacja

Po uzyskaniu decyzji o stopniu niepełnosprawności należy zwrócić się o wydanie legitymacji
osoby niepełnosprawnej. Legitymacja jest rodzajem dowodu tożsamości (ze zdjęciem),
potwierdzającym posiadanie orzeczenia i ułatwiającym formalności związane z dostępem do
ulg i przywilejów dla osób niepełnosprawnych.

Organem uprawnionym do wydania dokumentu jest starosta. Wniosek o wydanie legitymacji
osoba zainteresowana (w przypadku dziecka: jego prawny przedstawiciel) składa we
właściwym dla miejsca zamieszkania powiatowym zespole do spraw orzekania o
niepełnosprawności. Druk wniosku można pobrać w siedzibie zespołu.


Odwołanie

Od orzeczenia powiatowego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności przysługuje
odwołanie do wojewódzkiego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności. Odwołanie należy
złożyć w terminie 14 dni od daty doręczenia orzeczenia, za pośrednictwem powiatowego
zespołu.

Od orzeczenia wojewódzkiego zespołu, w terminie 30 dni od dnia jego doręczenia, można się
z kolei odwołać do okręgowego sądu pracy i ubezpieczeń społecznych. Postępowanie
odwoławcze przed sądem okręgowym jest wolne od opłat i nie wymaga pomocy adwokata.


CO WARTO WIEDZIEĆ

Nadzór nad orzekaniem o niepełnosprawności i o stopniu niepełnosprawności sprawuje
Pełnomocnik Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych.

Stanowisko to od 7 sierpnia 2006 r. piastuje Mirosław Mielniczuk, Sekretarz Stanu w
Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej.

Pełnomocnik wykonuje swoje zadania przy pomocy Biura Pełnomocnika Rządu do Spraw
Osób Niepełnosprawnych, które stanowi wyodrębnioną komórkę organizacyjną w resorcie
pracy.

Do zadań Pełnomocnika należy m.in.:

•

kontrola orzeczeń co do ich zgodności z zebranymi dokumentami lub z przepisami
dotyczącymi orzekania o niepełnosprawności lub o stopniu niepełnosprawności,

•

kontrola prawidłowości i jednolitości stosowania przepisów, standardów i procedur
postępowania w sprawach dotyczących orzekania o niepełnosprawności i o stopniu
niepełnosprawności,

•

szkolenie członków wojewódzkich zespołów,

•

opracowywanie projektów programów rządowych dotyczących rozwiązywania
problemów osób niepełnosprawnych,

•

inicjowanie działań zmierzających do ograniczenia skutków niepełnosprawności i
barier utrudniających osobom niepełnosprawnym funkcjonowanie w społeczeństwie,

•

współpraca z organizacjami pozarządowymi i fundacjami działającymi na rzecz osób
niepełnosprawnych.

Dyżur Pełnomocnika odbywa się w każdy drugi poniedziałek miesiąca w siedzibie jego biura,
w ramach Dnia Otwartego. Zapisy na Dzień Otwarty trwają cały miesiąc poprzedzający dany
Dzień, pod numerami telefonu: 0-22 55-10-202 lub 0-22 55-10-117.

Adres Biura Pełnomocnika:
ul. Gałczyńskiego 4, 00- 362 Warszawa
tel. do sekretariatu: 0-22 826-96-73
e-mail:

[e-mail]

Podstawa prawna
1) Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu
osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 1997 r. Nr 123, poz. 776 z późn. zm.);
2) Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie
orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (Dz. U. z 2003 r. Nr 139, poz.
1328);
3) Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 1 lutego 2002 r. w sprawie
kryteriów oceny niepełnosprawności u osób w wieku do 16 roku życia (Dz. U. z 2002 r. Nr
17, poz. 162).