Orzekanie o niepełnosprawności i niezdolności do pracy oraz renty - podstawowe informacje

W Polsce istnieją dwa główne systemy orzecznictwa o niepełnosprawności. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) zajmuje się orzecznictwem do celów rentowych, w tym przyznawaniem uprawnień do renty z tytułu niezdolności do pracy i renty socjalnej. Zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności odpowiadają za orzecznictwo do celów pozarentowych.

Orzekanie do celów pozarentowych

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 1997, Nr 123, poz. 776 z późn. zm.)

Rozporządzenie MGPiPS z dnia 15 lipca 2003 roku w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (Dz.U. Nr 139, poz. 1328).

1. Orzekanie o niepełnosprawności osób, które nie ukończyły 16 roku życia.

Osoby, które nie ukończyły 16 roku życia zaliczane są do osób niepełnosprawnych, jeżeli mają naruszoną sprawność fizyczną lub psychiczną o przewidywanym okresie trwania powyżej 12 miesięcy, z powodu wady wrodzonej, długotrwałej choroby lub uszkodzenia organizmu, powodującą konieczność zapewnienia im całkowitej opieki lub pomocy w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych w sposób przewyższający wsparcie potrzebne osobie w danym wieku.

2. Orzekanie o stopniu niepełnosprawności osób dorosłych.

Osoby, które ukończyły 16 rok życia mogą ubiegać się o orzeczenie o stopniu niepełnosprawności (stopnień lekki, umiarkowany lub znaczny)

STOPIEŃ ZNACZNY

Do znacznego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej i wymagającą, w celu pełnienia ról społecznych, stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji.

Niezdolność do samodzielnej egzystencji oznacza naruszenie sprawności organizmu w stopniu uniemożliwiającym zaspokajanie bez pomocy innych osób podstawowych potrzeb życiowych, za które uważa się przede wszystkim samoobsługę, poruszanie się i komunikację.

Standardy w zakresie kwalifikowania do znacznego stopnia niepełnosprawności zawierają kryteria określające skutki naruszenia sprawności organizmu powodujące:

1) niezdolność do pracy - co oznacza całkowitą niezdolność do wykonywania pracy zarobkowej z powodu fizycznego, psychicznego lub umysłowego naruszenia sprawności organizmu,

2) konieczność sprawowania opieki - co oznacza całkowitą zależność osoby od otoczenia polegającą na pielęgnacji w zakresie higieny osobistej i karmienia lub wykonywania czynności samoobsługowych, prowadzenia gospodarstwa domowego lub ułatwiania kontaktów ze środowiskiem,

3) konieczność udzielania pomocy, w tym również w pełnieniu ról społecznych - co oznacza zależność osoby od otoczenia, polegającą na udzielaniu wsparcia w czynnościach samoobsługowych, w prowadzeniu gospodarstwa domowego, współdziałania w procesie leczenia, rehabilitacji, edukacji oraz w pełnieniu ról społecznych, właściwych dla każdego człowieka, zależnych od wieku, płci, czynników społecznych i kulturowych.

UWAGA:

Przez długotrwałą opiekę i pomoc rozumie się konieczność jej sprawowania przez okres 12 miesięcy.

STOPIEŃ UMIARKOWANY

Do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymagającą czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych.

Standardy w zakresie kwalifikowania do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności zawierają kryteria określające naruszenie sprawności organizmu powodujące:

1) czasową pomoc w pełnieniu ról społecznych, co oznacza konieczność udzielania pomocy w okresach wynikających ze stanu zdrowia (pomoc jest tu rozumiana podobnie jak w przypadku osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności),

2) częściową pomoc w pełnieniu ról społecznych, co oznacza wystąpienie co najmniej jednej okoliczności, o których mowa w przypadku konieczności udzielania pomocy osobom ze znacznym stopniem niepełnosprawności.

UWAGA:

Zaliczenie do znacznego albo umiarkowanego stopnia niepełnosprawności nie wyklucza możliwości zatrudnienia u pracodawcy niezapewniającego warunków pracy chronionej, w przypadkach:

1) uzyskania pozytywnej opinii Państwowej Inspekcji Pracy o przystosowaniu przez pracodawcę stanowiska pracy do potrzeb osoby niepełnosprawnej,

2) zatrudnienia w formie telepracy.

STOPIEŃ LEKKI

Do lekkiego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę o naruszonej sprawności organizmu, powodującej w sposób istotny obniżenie zdolności do wykonywania pracy, w porównaniu do zdolności, jaką wykazuje osoba o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną, lub mająca ograniczenia w pełnieniu ról społecznych dające się kompensować przy pomocy wyposażenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub środki techniczne.

Standardy w zakresie kwalifikowania do lekkiego stopnia niepełnosprawności określają kryteria naruszonej sprawności organizmu powodujące:

1) istotne obniżenie zdolności do wykonywania pracy, co oznacza naruszoną sprawność organizmu powodującą ograniczenia w wykonywaniu pracy zarobkowej znacznie obniżające wydajność pracy na danym stanowisku w porównaniu do wydajności, jaką wykazują osoby o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną,

2) ograniczenia w pełnieniu ról społecznych, co oznacza trudności doświadczane przez osobę zainteresowaną w relacjach z otoczeniem i środowiskiem według przyjętych norm społecznych, jako skutek naruszonej sprawności organizmu.

UWAGA:

Możliwość kompensacji ograniczeń oznacza wyrównywanie dysfunkcji organizmu spowodowanej utratą lub chorobą narządu odpowiednio przez przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub środki techniczne.

Przyczyny naruszenia sprawności organizmu, które bierze się po uwagę przy kwalifikowaniu do znacznego, umiarkowanego i lekkiego stopnia niepełnosprawności:

Symbol	Przyczyna niepełnosprawności
01-U	upośledzenie umysłowe	począwszy od upośledzenia w stopniu umiarkowanym
02-P	choroby psychiczne	zaburzenia psychotyczne
				zaburzenia nastroju począwszy od zaburzeń o umiarkowanym stopniu nasilenia
				utrwalone zaburzenia lękowe o znacznym stopniu nasilenia
				zespoły otępienne
		03-L	zaburzenia głosu, mowy i choroby słuchu	trwałe uszkodzenie czynności ruchowej jednego lub obu fałdów głosowych
				częściowa lub całkowita utrata krtani z różnych przyczyn
				zaburzenia mowy spowodowane uszkodzeniem mózgu - wyższych ośrodków mowy
				głuchoniemota, głuchota lub obustronne upośledzenie słuchu niepoprawiające się w wystarczającym stopniu po zastosowaniu aparatu słuchowego lub implantu ślimakowego
04-O	choroby narządu wzroku	wrodzone lub nabyte wady narządu wzroku powodujące ograniczenie jego sprawności, prowadzące do obniżenia ostrości wzroku w oku lepszym do 0,3 według Snellena po wyrównaniu wady wzroku szkłami korekcyjnymi lub ograniczenie pola widzenia do przestrzeni zawartej w granicach 30 stopni
05-R	upośledzenia narządu ruchu	wady wrodzone i rozwojowe narządu ruchu
				układowe choroby tkanki łącznej w zależności od okresu choroby i stopnia wydolności czynnościowej
				zapalenie stawów z towarzyszącym zapaleniem stawów kręgosłupa w zależności od stopnia wydolności czynnościowej
				choroby zwyrodnieniowe stawów w zależności od stopnia uszkodzenia stawu
				choroby kości i chrząstek z upośledzeniem wydolności czynnościowej
				nowotwory narządu ruchu
06-E	Epilepsja	w postaci nawracających napadów padaczkowych spowodowanych różnymi czynnikami etiologicznymi lub wyraźnymi następstwami psychoneurologicznymi
07-S	choroby układu oddechowego i krążenia	przewlekłe obturacyjne i ograniczające, zakaźne choroby płuc prowadzące do niewydolności oddechowej
				nowotwory płuc i opłucnej, prowadzące do niewydolności oddechowej
				wrodzone i nabyte wady serca, choroba niedokrwienna serca, kardiomiopatie, zaburzenia rytmu serca z zaburzeniami hemodynamicznymi kwalifikującymi co najmniej do II stopnia niewydolności serca według Klasyfikacji NYHA
				nadciśnienie tętnicze z powikłaniami narządowymi
				miażdżycę zarostową tętnic kończyn dolnych począwszy od II stopnia niedokrwienia kończyn według Klasyfikacji Fontaine'a
				niewydolność żył głębokich z powikłaniami pod postacią zapaleń i długotrwałych owrzodzeń
		08-T	choroby układu pokarmowego	choroby przełyku powodujące długotrwałe zaburzenia jego funkcji
				stany po resekcji żołądka z różnych przyczyn z licznymi powikłaniami
				przewlekłe choroby jelit o różnej etiologii, powikłane zespołem złego wchłaniania
				przewlekłe choroby wątroby o różnej etiologii w okresie niewydolności wątroby
				przewlekłe zapalenie trzustki wymagające długotrwałej farmakoterapii
				nowotwory układu pokarmowego
		09-M	choroby układu moczowo-płciowego	zaburzenia czynności dróg moczowych prowadzące do niewydolności nerek
				choroby nerek o różnej etiologii prowadzące do ostrej lub przewlekłej mocznicy
				wielotorbielowate zwyrodnienie nerek typu dorosłych
				nowotwory złośliwe układu moczowego i narządów płciowych
		10-N	choroby neurologiczne	naczyniopochodny udar mózgu przemijający, odwracalny, dokonany, prowadzący do okresowych lub trwałych deficytów neurologicznych o różnym stopniu nasilenia
				guzy centralnego układu nerwowego w zależności od typu, stopnia złośliwości, lokalizacji i powstałych deficytów neurologicznych
				pourazowa cerebrastenia i encefalopatia
				choroby zapalne ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego prowadzące do trwałych deficytów neurologicznych
				choroby układu pozapiramidowego w zależności od stwierdzanych objawów neurologicznych
				choroby rdzenia kręgowego
				uszkodzenia nerwów czaszkowych i obwodowych o różnej etiologii
		11-I	Inne	choroby narządów wydzielania wewnętrznego o różnej etiologii, wywołane nadmiernym wydzielaniem lub niedoborem hormonów w zależności od stopnia wyrównania lub obecności powikłań narządowych, pomimo optymalnego leczenia
				choroby zakaźne lub zespoły nabytego upośledzenia odporności w zależności od fazy zakażenia
				przewlekłe wielonarządowe choroby odzwierzęce w II i III okresie choroby zależnie od zmian narządowych
				choroby układu krwiotwórczego o różnej etiologii w zależności od patologicznych zmian linii komórkowych szpiku w procesie hemopoezy
				znacznego stopnia zeszpecenia powodujące stałe ograniczenia w kontaktach międzyludzkich, jak i pracy zawodowej

3. Organy orzekające.

Za orzekanie o niepełnosprawności i orzekanie o stopniu niepełnosprawności odpowiadają powiatowe (czasem miejskie (zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności (pierwsza instancja) oraz wojewódzkie zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności (druga instancja).

Powiatowe zespoły orzekają na wniosek:

- osoby zainteresowanej,

- jej przedstawiciela ustawowego,

- na wniosek ośrodka pomocy społecznej (za zgodą osoby zainteresowanej lub jej przedstawiciela ustawowego).

Wniosek składa się do powiatowego zespołu zgodnie z miejscem stałego pobytu osoby zainteresowanej. Wyjątek stanowią sytuacje, gdy o orzeczenie starają się osoby bezdomne, osoby przebywające poza miejscem stałego pobytu ponad 2 miesiące ze względów rodzinnych lub zdrowotnych, osoby przebywające w zakładach karnych i poprawczych, mieszkańcy domów pomocy społecznej i ośrodków wsparcia. W przypadku tych osób wnioski składa się do powiatowego zespoły zgodnie z miejscem pobytu osoby zainteresowanej.

4. Co zawiera orzeczenie o niepełnosprawności?

Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności zawiera:

- oznaczenie zespołu, który wydał orzeczenie,

- datę wydania orzeczenia,

- datę złożenia wniosku,

- podstawę prawną wydania orzeczenia,

- imię i nazwisko osoby zainteresowanej,

- datę i miejsce urodzenia osoby zainteresowanej oraz adres zamieszkania lub pobytu,

- numer dowodu osobistego lub innego dokumentu potwierdzającego tożsamość,

- ustalenie lub odmowę ustalenia stopnia niepełnosprawności,

- symbol przyczyny niepełnosprawności,

- okres, na jaki orzeczono niepełnosprawność,

- datę lub okres powstania niepełnosprawności,

- datę lub okres powstania ustalonego stopnia niepełnosprawności,

- wskazania, które mogą dotyczyć:

1) odpowiedniego zatrudnienia uwzględniającego psychofizyczne możliwości danej osoby,

2) szkolenia, w tym specjalistycznego,

3) zatrudnienia w zakładzie aktywności zawodowej,

4) uczestnictwa w terapii zajęciowej,

5) konieczności zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze oraz pomoce techniczne, ułatwiające funkcjonowanie danej osoby,

6) korzystania z systemu środowiskowego wsparcia w samodzielnej egzystencji, przez co rozumie się korzystanie z usług socjalnych, opiekuńczych, terapeutycznych

i rehabilitacyjnych świadczonych przez sieć instytucji pomocy społecznej, organizacje pozarządowe oraz inne placówki,

7) konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji,

8) konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji,

9) spełniania przez osobę niepełnosprawną przesłanek określonych w art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu drogowym (uprawnienia do karty parkingowej)

- uzasadnienie,

- pouczenie o przysługującym odwołaniu,

- podpis z podaniem imienia i nazwiska przewodniczącego składu orzekającego oraz pozostałych członków tego składu.

Orzeczenia o niepełnosprawności do celów rentowych

Orzekanie o niezdolności do pracy osób ubiegających się o rentę należy do zadań lekarza orzecznika ZUS. Posiadanie przez osobę orzeczenia o niezdolności do pracy nie jest równoznaczne z prawem do renty. Orzeczenie lekarza orzecznika stanowi dla organu rentowego, funkcjonującego w ramach Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, jedynie podstawę do wydania decyzji. Prawo do renty uzależnione jest od stwierdzenia niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji.

Lekarz orzecznik jest lekarzem o odpowiedniej specjalności, który odbył także przeszkolenie w zakresie ustalonym przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Orzeczenie wydawane jest na podstawie bezpośredniego badania, posiadanej medycznej, psychologicznej czy innej dokumentacji. Lekarz orzecznik może wydać orzeczenie również bez badania osoby, jeżeli posiadana dokumentacja medyczna jest wystarczająca. Przed wydaniem orzeczenia lekarz orzecznik może zlecić uzupełnienie dokumentacji, w szczególności o opinie innych lekarzy, psychologa i wyniki innych badań lekarskich. Lekarz konsultant i psycholog wydają opinie na podstawie bezpośredniego badania osoby niepełnosprawnej oraz analizy dokumentacji medycznej i zawodowej.

Lekarz orzecznik wydając „orzeczenie o niezdolności do pracy” uwzględnia ocenę stopnia i czas trwania niezdolności do pracy oraz rokowania, co do jej odzyskania.

Niezdolną do pracy w rozumieniu ustawy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. Całkowicie niezdolna do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy. W przypadku stwierdzenia naruszenia sprawności organizmu w stopniu powodującym konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych, orzeka się niezdolność do samodzielnej egzystencji. Posiadanie przez osobę orzeczenia o całkowitej niezdolności do pracy nie wyklucza jednak zachowania zdolności do pracy w warunkach określonych w przepisach o rehabilitacji zawodowej i społecznej.

Niezdolność do pracy orzeka się na okres nie dłuższy niż 5 lat. Niezdolność do pracy orzeka się jednak na okres dłuższy niż 5 lat, jeżeli według wiedzy medycznej nie ma rokowań odzyskania zdolności do pracy przed upływem tego okresu.

Orzeczenia wydane przez lekarza orzecznika ZUS traktuje się jako równoważne z orzeczeniami wydanymi przez zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności. Orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji (lub tylko niezdolności do samodzielnej egzystencji) traktuje się na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności. Orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy traktuje się na równi z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności. Orzeczenie o częściowej niezdolności do pracy oraz celowości przekwalifikowania się traktuje się na równi z orzeczeniem o lekkim stopniu niepełnosprawności. Orzeczenia wydawane przez lekarzy orzeczników ZUS nie zawierają natomiast żadnych wskazań co do określonego rodzaju wsparcia, jak to ma miejsce w przypadku orzeczeń wydawanych przez zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności. Osoby, posiadające orzeczenia wydane przez lekarza orzecznika ZUS, mogą występować do zespołów do spraw orzekania o niepełnosprawności o ustalenie niezbędnych form wsparcia. W tych przypadkach stopień niepełnosprawności zostaje ustalony zgodnie z zasadami dotyczącymi równoważności orzeczeń, natomiast wskazania są ustalane w oparciu o badania przeprowadzone przez lekarza składu orzekającego. Natomiast orzeczenia wydane przez zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności nie są podstawą do przyznania renty, jak to ma miejsce w przypadku orzeczeń wydanych przez lekarza orzecznika ZUS. Osoba, która chce otrzymać rentę z tytułu niezdolności do pracy lub rentę socjalną, musi posiadać orzeczenie wydane przez lekarza orzecznika ZUS. Zobacz ramkę!

ORZECZENIA RÓWNOWAŻNE

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 1997, Nr 123, poz. 776 z późn. zm.).

Orzeczenia lekarza orzecznika ZUS o:

1) całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji (lub tylko o całkowitej niezdolności do samodzielnej egzystencji) traktowane jest na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności,

2) całkowitej niezdolności do pracy jest traktowane na równi z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności,

3) częściowej niezdolności do pracy jest traktowane na równi z orzeczeniem o lekkim stopniu niepełnosprawności.

Osoby posiadające ważne orzeczenia lekarza orzecznika ZUS mogą składać do zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności wniosek o ustalenie stopnia niepełnosprawności i wskazań dla celów korzystania z ulg i uprawnień.

Zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności wydaje wówczas orzeczenie, w którym:

1) stopień niepełnosprawności określa się na podstawie przedłożonych orzeczeń lekarza orzecznika ZUS;

2) wskazania ustala się stosownie do naruszonej sprawności organizmu i ograniczeń funkcjonalnych uzasadniających korzystanie z ulg i uprawnień na podstawie odrębnych przepisów.

Renty - podstawowe informacje

Renta z tytułu niezdolności do pracy i renta socjalna

Osoby z niepełnosprawnością, które posiadają orzeczenie o niezdolności do pracy wydane przez lekarza orzecznika ZUS, mogą, pod warunkiem spełnienia dodatkowych kryteriów, otrzymywać rentę z tytułu niezdolności do pracy lub rentę socjalną.

Prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy przysługuje osobom ubezpieczonym, które są niezdolne do pracy, mają wymagany (stosownie do ich wieku) okres składkowy i nieskładkowy, a ich niezdolność do pracy powstała w ściśle określonych okresach. Okres ubezpieczenia wymagany do przyznania renty uzależniony jest od wieku osoby, w którym powstała niezdolność do pracy i wynosi od 1 roku do 5 lat.

WAŻNE:

Większość osób z niepełnosprawnością intelektualną nigdy nie pracowała, w związku z czym nie jest uprawniona do tej renty. Warunki te wyłączają osoby całkowicie niezdolne do pracy z powodu niepełnosprawności powstałej przed ukończeniem 18 roku życia, które posiadają obecnie prawo do renty socjalnej. Osoby te nie spełniają trzeciego wymaganego w ustawie warunku - określonego czasu powstania niepełnosprawności. Jeżeli osoba taka podejmuje pracę zarobkową (i opłaca składki na obowiązkowe ubezpieczenie społeczne), nie może nabyć prawa do renty z ubezpieczenia społecznego z tytułu niezdolności do pracy. Niezbędne jest także uregulowanie prawa do zabezpieczenia społecznego osób z częściową niezdolnością do pracy z powodu niepełnosprawności powstałej przed ukończeniem 18 roku życia. Osobom takim nie przysługuje renta socjalna. Zatrudnienie tych osób i opłacanie przez nie składek na ubezpieczenie, w dalszym ciągu nie daje im uprawnień do renty z ubezpieczenia społecznego z tytułu niezdolności do pracy. Jest to możliwe tylko w razie pogorszenia stanu zdrowia w okresie ubezpieczenia (ale nie później niż 18 miesięcy po upływie tego okresu), które jest wystarczająco poważne, by osoba została uznana za całkowicie niezdolną do pracy. W przeciwnym razie, pomimo posiadania odpowiedniego stażu ubezpieczenia, pozostanie ona bez prawa do zabezpieczenia społecznego z tytułu niezdolności do pracy.

Wysokość renty z tytułu niezdolności do pracy zależy od okresu ubezpieczenia oraz od orzeczenia wydanego przez lekarza orzecznika ZUS. Od 1 marca 2008 roku wysokość najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy wynosi PLN 636 (brutto). Osoba częściowo niezdolna do pracy otrzymuje 75% renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, podczas gdy osoba całkowicie niezdolna do pracy i samodzielnej egzystencji otrzymuje 100% renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy plus dodatek pielęgnacyjny.

WAŻNE:

Renta z tytułu niezdolności do pracy ulega zmniejszeniu w przypadku osiągania przychodów (np. z tytułu zatrudnienia) w kwocie przekraczającej 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (w II kwartale 2008 roku - powyżej PLN2.066. Jeżeli dochód ten przekracza 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, renta ulega zawieszeniu (w II kwartale 2008 roku - powyżej PLN3.863). Uwaga - kwoty brutto.

Osoby z niepełnosprawnością mogą również otrzymywać stałą lub okresową rentę socjalną, zależnie od czasu trwania ich całkowitej niezdolności do pracy. Jednakże osoby, które otrzymują rentę z tytułu niezdolności, nie są uprawnione do renty socjalnej. Renta socjalna jest częścią systemu ubezpieczeń społecznych, a jej wysokość wynosi 84% kwoty najniższej renty z tytułu niezdolności do pracy. Od 1 marca 2008 roku wysokość renty socjalnej wynosi PLN534 (brutto), przy czym ponieważ odprowadzane są od niej składka na ubezpieczenie zdrowotne i podatek dochodowy, kwota netto renty socjalnej jest niższa. Przysługuje każdej osobie pełnoletniej, całkowicie niezdolnej do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało przed ukończeniem 18 roku życia.

Ważne:

W przypadku otrzymywania przez osobę z niepełnosprawnością miesięcznego przychodu (np. z powodu zatrudnienia), który jest wyższy niż 30% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, renta ulega zawieszeniu (w listopadzie 2008 - PLN885,50).

Istnieją cztery systemy orzecznictwa ustalające uprawnienia do świadczeń rentowych. Działają one w ramach Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, Ministerstwa Obrony Narodowej. Trzy ostatnie systemy związane są z różnymi rodzajami zawodów (rolnicy, policjanci, wojskowi itd.) i w związku z tym nie są tu omawiane.

Orzeczenie może zawierać więcej niż jeden symbol przyczyny niepełnosprawności, ale nie więcej niż trzy, które w porównywalnym stopniu wpływają na zaburzenie funkcji organizmu.

Szczegóły określają: Ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (ustawa emeryturach i rentach).

Lekarz może być specjalistą w zakresie chorób wewnętrznych, chirurgii, neurologii, psychiatrii, medycyny pracy lub medycyny społecznej.

Ustawa o emeryturach i rentach, art. 13, par. 1.

Ustawa o emeryturach i rentach, art. 13, par. 4.

Ustawa o rehabilitacji, art. 5.

Ustawa o rehabilitacji, art. 5a.

Ustawa o emeryturach i rentach, art. 57. RPO-MAT. Nr 44, s.135.

Ustawa o emeryturach i rentach, art. 57a. Z wyjątkiem osób, których niezdolność do pracy jest spowodowana wypadkiem w drodze do pracy bądź w pracy.

Ustawa o emeryturach i rentach, art. 6 i 57. Są to okresy składkowe, związane z zatrudnieniem lub wykonywaniem innej działalności zawodowej. Niezdolność do pracy musi powstać (z nielicznymi wyjątkami) w trakcie trwania tych okresów albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

Ustawa o emeryturach i rentach, art. 58.

Dodatek pielęgnacyjny od 1 marca 2008 wynosi PLN 163.

Przysługuje także w przypadku, gdy naruszenie sprawności organizmu powstało w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej przed ukończeniem 25 roku życia, bądź w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej. Ustawa o rencie socjalnej, art. 4.

---