2013- 08- 14 08:08:41 CIM

PRZ EMYSŁAW SO PO ĆKO

f ot . P. Sopocko

Czy et niczność może być obecnie równie

skut ecznym czynnikiem państ wot wórczym jakim była w XIX w.? Jeśli t ak, czy
ma ona rację byt u w zdominowanych przez Celt ów częściach składowych
Zjednoczonego Królest wa? Podczas rządów Tony’ego Blaira (1997 – 2007) w
Wielkiej Bryt anii dokonano kilku znaczących ref orm ust rojowych kt óre
doprowadziły do t ego, że powyższe pyt ania przest ają być czyst o
t eoret ycznym rozważaniem. Główną z ref orm była dewolucja[1] pod post acią
t rzech ust aw; kolejną – wyst ępująca t ylko w Anglii regionalizacja, w wyniku
kt órej st worzono Local Government w kszt ałcie jaki znamy obecnie. Okazuje
się on wł adzą lokalną o unikalnym charakterze, „f ormą przejściową”
między dekoncentracją a peł nym samorządem terytorialnym (w myśl

Local Government Act 2000

Regionalizacja i dewolucja przyczyniły się do odciążenia decyzyjnego
gabinet u, niejako ‚ułat wiając’ rządzenie t ak rozległym powierzchniowo i
posiadającym dużą liczbę ludności krajem. Można dost rzec również inne
ciekawe rezult at y dewolucji. Doszło bowiem do odradzania się celtyckiego
dziedzictwa kulturowego w peryf eryjnych częściach skł adowych

Z jednoczonego Królestwa. Proces t en jest widoczny zwłaszcza w
wyst ępowaniu języków regionalnych jako języków urzędowych (obok
angielskiego). Odrodzenie kult urowe, doprowadziło do zwiększenia się st opnia
świadomości narodowej; z t ego z kolei wynikła większa ident yf ikacja ze swoimi
przedst awicielami w legislat urach powst ałych w procesie dewolucji,
prowadząc do ich politycznego wzmocnienia.

Irlandia

Irlandia wydaje się być doskonałym wst ępem do dyskusji. Wart o wspomnieć,
że w wyniku wojny 1922 roku powst ało Wolne Państ wo Irlandzkie na południu, a
6 (z 9) hrabst w ut worzyło Irlandię Północną pod panowaniem bryt yjskim.[2]
Parlament – ut worzony wcześniej na mocy Irish Home Rule [3] przeniósł się z
Dublina do Belf ast u, gdzie działał od 1922 aż do 1972 r., mając bikameralny
charakt er [4]. W wyniku „krwawej niedzieli w Derry” (30 st ycznia 1972 r.),
przest ał on ist nieć, a Londyn wprowadził zasadę t zw. direct rule. Irlandczykom
nie pomogły rządy Margaret T hat cher, kt óra dążyła do cent ralizacji kraju.
Zreszt ą jej polit yka nie cieszyła się popularnością wśród Irlandczyków; w 1984
roku

IRA dokonała na nią zamachu w Bright on

. W 1998 r. w wyniku

porozumień wielkopiątkowych, Tony Blair zdecydował się przywrócić
swego rodzaju

reprezentację polityczną w Ulsterze

. Mimo t o, niepokoje

wciąż t rwały w Irlandii Północnej. W wyniku porozumień wielkopiąt kowych,
przeprowadzono ref erendum w sprawie wprowadzenia Zgromadzenia
(Nort hern Ireland Assembly). Aż 71,1% mieszkańców

opowiedziało się „za”

(przy f rekwencji 81% ). Ost at eczny pokój z IRA (zawart y w 2005 r.) spowodował
przywrócenie na stał e Northern Ireland Assembly na mocy ‚Northern
Ireland Act 1998′ (

1998, c. 47

Okazuje się, że spokój służy Ulst erowi, ponieważ lokalna kultura zyskuje
dobre warunki do rozwoju, o czym świadczy ‚przyciągnięcie Hollywood’ i
sukces „Gry o t ron”, przynoszącej

65 mln f unt ów zysku

całemu regionowi. W

2012 roku sir Kennet h Branagh (pochodzący z Belf ast u) ot rzymał z rąk
Królowej Elżbiet y II t yt uł szlachecki za swoje zasługi w dziedzinie kult ury dla
„społeczności Irlandii Północnej”.

Szkocja

Region t en znany jest t eż pod gaelicką nazwą ‚Alba’. Szkocja była połączona z
Anglią unią personalną (od 1603 r.), a od 1707 r. akt em o unii, łączącym oba
kraje w Wielką Bryt anię. Dziś, zauważalne są tendencje do odbudowy
tożsamości narodowej Szkotów. Wiele osób (łącznie z pierwszym minist rem
Szkocji – Alexandrem Salmondem) używa gaelickich wersji swoich imion.
Ponadt o Salmond bardzo t wardo walczy o szkocką niepodległ ość –
chociażby wysuwając niedawno

propozycję ref erendum

niepodległościowego

w siedemset ną rocznicę bit wy pod Bannockburn, w kt órej Szkoci pokonali …
Anglików (1314 r.).

Podobnie do Ulst eru, w Szkocji, a raczej w polit yce Scot t ish Nat ional Part y
(SNP), z kt órej wywodzi się przecież Alex Salmond, widoczna jest myśl Carla

Schmit t a, a dokładniej dychot omia, opart a na konf likcie „my (Szkoci) – oni
(Anglicy)”. Koncept t en pełni t ut aj f unkcję kreacyjną, ponieważ mat erializuje
t endencje SNP odnośnie oderwania się od Wielkiej Bryt anii. Nie bez znaczenia
pozost aje f akt , iż t o właśnie szkocki poseł w lat ach 70-t ych XX w. zadał
pyt anie o możliwość przeprowadzenia dewolucji – t zw. „Pyt anie z West
Lot hian”[5]. W 1997 r., kiedy przeprowadzono ref erendum dewolucyjne, przy
f rekwencji 60,45%, aż 74,3% gł osujących opowiedział o się za autonomią
Szkocji, kt órą promowały w kampanii społecznej znane osobist ości z samym
sir Seanem Connery’m na czele.[6] Parlament przywrócono (

na mocy Scot land

Act 1998)

, a jego siedzibą st ał się pałac Holyrood w Edynburgu, gdzie mieściła

się siedziba monarchy w Szkocji, co ma t eż symboliczne znaczenie.

Walia

f ot . P. Sopocko

W opozycji do Irlandii (Ulst eru) i Szkocji st oi

Walia. ‚Kraj św. Dawida’ bardzo zasymilował się z Anglią. To właśnie przez
Walię dewolucję określa się jako proces opart y na kryt erium geograf icznym, a
nie et nicznym[7]. Co prawda język walijski (gaelicki) jest drugim of icjalnym
językiem urzędowym na Wyspach Bryt yjskich, ale Walia jako t aka, st ała się
krainą geograf iczną oddzieloną od Anglii raczej przeszkodami nat uralnymi niż
cechami

kult urowymi. Nawet David Lloyd George (Walijczyk z

pochodzenia) premier Z jednoczonego Królestwa, niechętny był
jakimkolwiek przejawom walijskiej tożsamości.[8]

Mimo powyższych niedogodności, wg spisu powszechnego z 2011 r.,

aż 19%

mieszkańców

deklarowało znajomość języka walijskiego, co wydaje się

dobrym wynikiem, jeśli spojrzeć na t yle lat zależności. Jednak częst o t a
znajomość sprowadza się do „wit aj” – „croeso” i „dziękuję” – „diolch i chi”
(doświadczenia własne aut ora).

Mowa t o jednak nie wszyst ko, ponieważ ważniejsza okazuje się świadomość
narodowa, t kwiąca w poczuciu odrębności (jak ma t o miejsce wśród Szkot ów
gdzie język gaelicki szkocki zna zaledwie

2% wszyst kich mieszkańców

). Gdyby

tylko od języka zależał a tożsamość, to w 1997 r. idei dewolucji nie
poparł oby 50,30% Walijczyków, przy f rekwencji 50,10%[9] . Druga st rona
medalu okazała się mniej opt ymist yczna. Pierwsza ust awa –

Government of

Wales Act 1998

(1998, c. 38) nie przyniosła zadowalających rezult at ów. Trzeba

było zmiany świadomościowej wśród Walijczyków, żeby

Government of Wales

Act 2006

(2006, c. 32) spełnił zadanie jakie od niego wymagano.

Celtycki renesans

Podsumowując już całość, należy zast anowić się nad celt yckim renesansem i
jego znaczeniem polit ycznym. W powyższym t ekście wskazano ideę Carla
Schmit t a o dychot omii, jako czynniku napędzającym przemiany w zakresie
świadomości narodowej. Ludy celt yckie czując swoją odmienność od
germańskich Anglików, st arają się podkreślać t ożsamość et niczną; na
szczęście już nie orężem, jak było w przypadku Irlandii Północnej, a raczej
według renesansowej (!) idei ad fontes (pol. „do źródeł!”). Z poczucia odrębności
wynika dążenie do samodzielności (widoczne w poszerzaniu aut onomii), czy
t eż pragnienie zdobycia niepodległości (np. w Szkocji).

Chęć do przejmowania kolejnych sf er niezależności okazuje się ucieleśnieniem
idei dewolucji, kt órej celem głównym jest odciążenie w procesie decyzyjnym
(a w przyszł ości może i w perspektywie f inansowej) gabinetu w
Londynie, gdyż – jak pokazały czasy Margaret T hat cher (1979-1990) –
Wielkiej Bryt anii wcale nie służy zbyt nia cent ralizacja.

[1] „Dewolucja, oznaczająca szczególnego rodzaju decentralizację
władzy, na gruncie brytyjskim definiowana jest, ogólnie jako przekazanie
podporządkowanemu organowi, pochodzącemu z wyborów opartych o
kryterium geograficzne, funkcji wykonywanych dotychczas przez
ministrów i Parlament (Zjednoczonego Królestwa)” [za:] S. Kubas,
Parlament Szkocki. Dewolucja – wyzwanie dla Zjednoczonego Królestwa,
wyd. Sejmowe, Warszawa 2004, s. 13
[2] H. Zins, „Historia Anglii”, Ossolineum, Wrocław 2001
[3] V. Bogdanor, Devolution in the UK, Oxford University Press, Oxford
1999, s. 166
[4] A. Bradley, The Sovereignty of Parliament – Form or Substance? [w:]
J. Jowell, D. Oliver, The Changing Constitution, Oxford University Press,
Oxford 2004, s. 272
[5] M. Elliott, R. Thomas, Public Law, Oxford University Press, Oxford
2011, s. 280
[6] M. A. Sully, The New Politics of Tony Blair, Columbia University Press,
Nowy Jork 2000, s. 3′
[7] S. Kubas, Parlament Szkocki. Dewolucja – wyzwanie dla
Zjednoczonego Królestwa, wyd. Sejmowe, Warszawa 2004, s. 13
[8] H. Zins, op. cit., s. 323
[9] M. A. Sully, op. cit., s. 111

Przemysław Sopoćko –Współpracownik CIM - absolwent Politologii na
Uniwersytecie Warszawskim. Stypendysta programu Erasmus na Uniwersytecie w
Southampton. Absolwent kierunku Administracja na Politechnice Warszawskiej
(2013 r. ) praca dyplomowa: „Ustrój administracyjny Wielkiego Londynu”. Obecnie
doktorant na Wydziale Politologii UMCS w Lublinie. Osoba, której główne
zainteresowania dotyczą Wielkiej Brytanii, w dosyć szerokim spektrum. Określony
kiedyś jako „Polak z urodzenia, a Brytyjczyk z serca”. Jego pozostałe