DTR PAS 90

APATOR MINING Sp. z o.o.

KATOWICE

40-203 Katowice, Al. Roździeńskiego 188 tel. +48 32 735 88 00 fax. +48 32 258 20 48

***********************************************************************************************************************************

DOKUMENTACJA

TECHNICZNO – RUCHOWA

INSTRUKCJA OBSŁUGI

Przeciwwybuchowych

Agregatów Sprężarkowych

Typu: PAS - 90 -**

DTR-AM-S/092/05

Maj 2005

WSTĘP ..................................................................................................................3

ZASTOSOWANIE ..................................................................................................3

DANE TECHNICZNE .............................................................................................4

3.1

Agregat sprężarkowy...................................................................................4

3.2

Silnik elektryczny .........................................................................................4

3.3

Rozrusznik sprężarek górniczych...............................................................4

3.4

Miernik temperatury.....................................................................................5

3.5

Ogranicznik temperatury WT-30D 72 ..........................................................5

3.6

Ogranicznik temperatury WT-12D 62 ..........................................................5

3.7

Wyłącznik ciśnieniowy – presostat.............................................................5

3.8

Elektrozawór 3/2...........................................................................................5

3.9

Kaseta sterownicza......................................................................................5

3.10

Skrzynka rozgałęźna....................................................................................6

3.11

Elektrozawór 2/2 (odcinający wody chłodzącej –opcja) ............................6

3.12

Czujnik przepływu wody (opcja) .................................................................6

3.13

Aktywna linia samogasząca – ALS (opcja).................................................6

3.14

Typoszereg wykonań............................................................................... …7

BUDOWA...............................................................................................................7

4.1

Zespół śrubowy............................................................................................8

4.2

Napęd............................................................................................................8

4.3

Zbiornik odolejacza.................................................................................... 10

4.4

Obieg powietrza ......................................................................................... 10

4.5

Obieg oleju ................................................................................................. 11

4.6

Układ chłodzenia........................................................................................ 11

4.7

Rozrusznik sprężarek górniczych............................................................. 12

4.8

Przewody powietrzne i olejowe................................................................. 13

4.9

Obudowa agregatu sprężarkowego .......................................................... 14

4.10

Układ samogaszący typu ALS (wyposażenie opcjonalne)......................14

UKŁAD STEROWANIA........................................................................................14

5.1

Wyposażenie elektryczne .......................................................................... 15

5.2

Sterowanie.................................................................................................. 17

ZABUDOWA AGREGATU SPRĘŻARKOWEGO.................................................18

6.1

Warunki zabudowy..................................................................................... 18

6.2

Instalacja elektryczna ................................................................................ 19

6.3

Instalacja sprężonego powietrza............................................................... 19

6.4

Instalacja wody chłodzącej........................................................................ 19

INSTRUKCJA OBSŁUGI .....................................................................................20

7.1

Kontrola stanu oleju................................................................................... 20

7.2

Uzupełnianie oleju...................................................................................... 20

7.3

Wykaz stosowanych olejów ...................................................................... 21

7.4

Uruchamianie agregatu sprężarkowego i wyłączenie ............................. 22

7.4.1

Opis uruchamiania agregatu – działanie ............................................... 22

7.4.2

Wyłączanie agregatu............................................................................. 23

7.5

Elementy sygnalizacyjne ........................................................................... 23

7.6

Czynności obsługowe................................................................................ 24

7.6.1

Wymiana oleju ...................................................................................... 24

7.6.2

Wymiana wkładu filtra oleju ................................................................... 25

7.6.3

Wymiana separatorów oleju .................................................................. 25

7.6.4

Wymiana filtra powietrza ....................................................................... 25

7.6.5

Czyszczenie odsysacza oleju................................................................ 26

7.6.6

Kontrola zabezpieczeń elektrycznych.................................................... 26

7.6.7

Konserwacja wyposażenia elektrycznego agregatu .............................. 26

WYKAZ USTEREK I SPOSOBY ICH USUWANIA ..............................................28

SPIS RYSUNKÓW ...............................................................................................29

1 WSTĘP

Przedmiotem niniejszej dokumentacji techniczno – ruchowej jest nowej generacji

Przeciwwybuchowy Agregat Sprężarkowy o mocy 90 kW typu:

PAS-90-**. Sprężarka

PAS-90-** ma zastąpić produkowaną dotychczas Sprężarkę Śrubową typu: S75UG z
poszerzeniem o wielkość 90 kW.

W celu podniesienia trwałości w sprężarce PAS, w porównaniu do sprężarki

S75UG wyraźnie zmniejszono obroty elektrycznego silnika napędowego z 2955 min

-1

na 1485 min

-1

, stopnia śrubowego z 5255 min

-1

na 3537 min

-1

Zmieniono układ sterowania wydajnością sprężarki z systemu „modulacyjnego”

na system „odciąż-dociąż”. W systemie „modulacyjnym”, kiedy nie ma
zapotrzebowania na sprężone powietrze sprężarka przechodzi na bieg jałowy w
czasie którego pobiera 70% mocy znamionowej sprężarki. W systemie „odciąż-
dociąż” sprężarka automatycznie się wyłącza i załącza według ustawionych na
presostacie górnego i dolnego progu ciśnienia. Korzyści wynikające ze zmiany
systemu sterowania, to oszczędność energii elektrycznej oraz mniejszy czas
efektywnej pracy agregatu.

Zmniejszono również szerokość agregatu PAS do 900 mm, w sprężarce S75UG

szerokość wynosiła 1200 mm. Zmniejszenie szerokości ułatwi transport oraz
ustawienie sprężarki w chodniku kopalnianym.

W sprężarce typu PAS zastosowano opcjonalnie chłodzenie wodne, umożliwi to

ustawienie sprężarki w miejscach słabiej wentylowanych oraz o podwyższonej
temperaturze.

2 ZASTOSOWANIE

Przeciwwybuchowy agregat sprężarkowy typu

PAS – 90-**, przeznaczony jest do

stosowania w podziemnych wyrobiskach zakładów górniczych o stopniu „a”, „b” i „c”
niebezpieczeństwa wybuchu metanu, oraz klasy A, B niebezpieczeństwa wybuchu
pyłu węglowego.

Sprężarka ta przeznaczona jest do lokalnego zasilania urządzeń z napędem

pneumatycznym

jak:

wiertnice,

kotwiarki,

wciągniki,

zakrętaki,

siłowniki

pneumatyczne itp.

Mocna, kontenerowa obudowa agregatu sprężarkowego wyposażona jest w płozy

oraz uchwyty, dostosowana do wszelkich rodzajów transportu, bardzo mała
szerokość agregatu: 900 mm umożliwia jego transport w najwęższych klatkach
szybowych, jak również ustawienie go w chodniku bez wykonywania specjalnych
wnęk, szerokość wycofanej z produkcji sprężarki S75UG wynosiła 1200 mm.

Agregat sprężarkowy chłodzony jest powietrzem, dodatkowo może być

wyposażony w chłodnicę wodną do schładzania oleju w obiegu chłodzenia sprężarki,
pozostawiając

schładzanie

sprężonego

powietrza

układzie

chłodzenia

powietrznego. Do chłodzenia wodnego należy wykorzystać wodę z rurociągu p.
pożarowego. Chłodzenie wodne należy zamówić wówczas, jeżeli przewiduje się, że
sprężarka może pracować w miejscach o podwyższonej temperaturze lub w
miejscach niedostatecznie przewietrzanych pod warunkiem, że jest do dyspozycji
woda z rurociągu przeciwpożarowego. Przy stosowaniu wodnego chłodzenia
sprężarki jest mniejsza emisja ciepła do otoczenia, co znacznie poprawia komfort
pracy w wyrobisku z zainstalowaną sprężarką.

3 DANE TECHNICZNE

3.1 Agregat sprężarkowy

• Typ

PAS-90-**

•

Ciśnienie tłoczenia – maksymalne

0,75 MPa

•

Ciśnienie tłoczenia – minimalne

0,30 MPa

•

Wydajność

14,4 m

/min

•

Moc znamionowa

90 kW

•

Napięcie zasilania

3x500 V lub 3x1000 V, 50Hz

•

Temperatura otoczenia *

+3°C÷ 40 °C

•

Zawartość oleju w tłoczonym powietrzu

3 mg/m

•

Ilość oleju

25 litrów

•

Skorygowany poziom dźwięku

= 89,9dB(A)

•

Skorygowana moc akustyczna

=106,8dB(A)

•

Zespół śrubowy typ

CF128G prod. GHH-RAND

•

Przełożenie stopnia śrubowego

2,382

•

Przyłącze do sieci sprężonego powietrza

G2 ‘’

•

Wymiary: dł. x szer. x wys.

2550 x 900 x 1450 mm

•

Masa

2650 kg

•

Oznaczenie

I M2 EEx d [ia/ib] I

•

Certyfikat

OBAC 05 ATEX 228X

* Gdy temperatura otoczenia wynosi powyżej 28°C zaleca się stosować chłodzenie
wodne oleju, w celu nie podgrzewania dodatkowo temperatury otoczenia przez
powietrzny układ chłodzenia sprężarki.
„Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego
zabezpieczenia przeciwpożarowego w podziemnych zakładach górniczych.” (Dz.U. Nr
139 poz.1169 z dnia 2 września 2002 r. z późniejszymi zmianami)

Dane techniczne zastosowanych podzespołów posiadających certyfikaty

badania typu WE wg dyrektywy 94/9/WE ATEX:

3.2 Silnik elektryczny

• Producent

CELMA - Cieszyn

•

Typ

dSg 280M4-EPW

•

Moc

90 kW

•

Napięcie

500 V lub 1000 V, 50 Hz

•

Obroty

1485 min

-1

•

Oznaczenie

I M2 EEx d I

•

Certyfikat

KDB 04ATEX277X

3.3 Rozrusznik sprężarek górniczych

•

Producent

APATOR - MINING

•

Typ

RGS-110 lub RGS-111

•

Napięcie

1000V lub 500V, 50 Hz

•

Prąd maksymalny

125 A

•

Oznaczenie

I M2 EEx d [ia/ib] I

•

Certyfikat

KDB 05ATEX257X

3.4 Miernik temperatury

••••

Producent WIKA Alexander Wiegand GmbH & Co. KG

••••

Typ

SC15603K205-1B

••••

Temperatura wyłączenia agregatu

100°C

3.5 Ogranicznik temperatury WT-30D 72

• Producent

APATOR - MINING

• Typ

WT – 30D 72

• Temperatura wyłączenia agregatu

105°C

• Certyfikat

KDB 04ATEX306

• Oznaczenie

I M1 EExiaI

3.6 Ogranicznik temperatury WT-12D 62

• Producent

APATOR - MINING

• Typ

WT – 12D 62

• Temperatura wyłączenia agregatu

95°C

• Certyfikat

KDB 04ATEX306

• Oznaczenie

I M1 EExiaI

3.7 Wyłącznik ciśnieniowy – presostat

• Producent

BC-Systemtechnik GmbH

• Typ

BC – DB 16

• Zakres ciśnienia

1 – 16 bar

• Certyfikat

DMT 02 ATEX E 157

• Oznaczenie

I M2 EEx ia I

3.8 Elektrozawór 3/2

• Producent

BC-Systemtechnik GmbH

• Typ

BR-75

• Zakres ciśnienia

1 – 16 bar

• Certyfikat DMT 02 ATEX E 089
• Oznaczenie I M2 EEx ia I

3.9 Kaseta sterownicza

• Producent

R.STAHL Schaltgeräte GmbH

• Typ

8125/5041-1

• Stopień ochrony

max. IP 66

• Nr certyfikatu

PTB 01 ATEX 1001

• Oznaczenie

II 2G. EEx de IIC T6

3.10 Skrzynka rozgałęźna

• Producent R.STAHL Schaltgeräte GmbH
• Typ

8125/1051-1

• Ilość zacisków

2 sztuki

• Stopień ochrony

max. IP66

• Nr certyfikatu

PTB 00 ATEX 3116

• Oznaczenie

II2G EEx ia IIC T6

3.11 Elektrozawór 2/2 (odcinający wody chłodzącej – opcja)

• Producent

BC-Systemtechnik GmbH

• Typ

BR-240

• Zakres ciśnienia

1,5-16 bar, G1

• Cewka

S.7.12.150.,

BC240/Ha.150/0960821

• Napięcie

12V

• Nr certyfikatu

DMT 02 ATEX E 089

• Oznaczenie

I M2 EEx ia I

3.12 Czujnik przepływu wody (opcja)

• Producent Grünewald GmbH
• Typ

DAK-025/50L/G1

• Przepływ

0-50 l/min.

• Przyłącze

DN25

• Nr certyfikatu

DMT 03 ATEX E 080

• Oznaczenie

I M2 EEx ia I

3.13 Aktywna linia samogasząca – ALS (opcja)

• Producent P.U.POŻ-PLISZKA
• Typ

CAG/2x/5WK

• Środek gaśniczy

2 kg FE36

• Czynnik napędowy

azot 1,2 MPa

• Temperatura pracy

-20°C do + 60°C

Uwaga:

Producenci podzespołów stosowanych w agregatach

sprężarkowych PAS podają wartość ciśnienia w bar lub

MPa. W celu ułatwienia użytkownikowi agregatu

dokonywania nastaw lub odczytów w opisie niniejszej

DTR stosowane będą odpowiednio bary lub MPa.

Przelicznik: 1 bar = 0,1 MPa

3.14 Typoszereg wykonań

W zależności od dodatkowego wyposażenia agregatu sprężarkowego w:

Aktywną Linię Samogaszącą, system wizualizacji, dodatkowe chłodzenie wodne,
elektrozawór odcinający wodę chłodzącą, wyróżnia się następujący typoszereg
wykonań:

Lp.

Wykonanie

Opis wyposażenia

(wszystkie wykonania na napięcie zasilania

500/1000V, 50Hz)

PAS – 90 - 10

wykonanie podstawowe, chłodzenie powietrzne,

rozrusznik typu RGS-110

PAS – 90 - 11

jak wykonanie 10, dodatkowo Aktywna Linia

Samogasząca

PAS – 90 - 12

jak wykonanie 11, dodatkowo system wizualizacji,

rozrusznik typu RGS-111

PAS – 90 - 20

jak wykonanie 10 z dodatkowym chłodzeniem wodnym z

czujnikiem przepływu i elektrozaworem odcinającym

wodę, rozrusznik typu RGS-110

PAS – 90 - 21

jak wykonanie 20, dodatkowo Aktywna Linia

Samogasząca

PAS – 90 - 22

jak wykonanie 21, dodatkowo system wizualizacji,

rozrusznik typu RGS-111

PAS – 90 - 23

jak wykonanie 20 lecz bez elektrozaworu odcinającego

wodę, rozrusznik typu RGS-110

PAS – 90 - 24

jak wykonanie 23, dodatkowo Aktywna Linia

Samogasząca

PAS – 90 - 25

jak wykonanie 24, dodatkowo system wizualizacji,

rozrusznik typu RGS-111

4 BUDOWA

Konstrukcja przeciwwybuchowego agregatu sprężarkowego składa się z szeregu

urządzeń połączonych w układ zapewniający sprężanie powietrza jego oczyszczenie
z oleju i schłodzenie.

Głównymi podzespołami sprężarki zmontowanymi we wspólnej obudowie są:

• Zespół śrubowy
• Silnik
• Zbiornik odolejacza
• Chłodnice powietrzne i wodna
• Wentylator
• Ognioszczelny rozrusznik sprężarkowy

Schemat funkcjonalny agregatu sprężarkowego pokazano na rysunku nr.1

4.1 Zespół śrubowy

Zespół śrubowy (1) typu CF128G, produkcji GHH-RAND jest sprężarką

rotacyjną. Składa się z odlewanego korpusu z wytoczeniami w kształcie ósemki, w
których obracają się w przeciwnych kierunkach dwa wirniki śrubowe. Wirnik czynny
napędzany jest przez silnik elektryczny (2), wirnik bierny napędzany jest przez
zazębienie z wirnikiem czynnym. W górnej części korpusu zespołu śrubowego
znajduje się kołnierz króćca ssawnego, zaś kołnierz króćca tłocznego usytuowany
jest po przekątnej w dolnej części korpusu.

Zespół śrubowy (1) w swojej obudowie posiada wbudowaną przekładnię

zębatą, która zwiększa obroty wirników śrubowych.

Wielkość przełożenia wynosi:

i = 2,382 to przy obrotach silnika napędowego (2) wynoszących

1485 x 2,382 = 3537 obrotów wirników zespołu śrubowego (1)

Wielkość 128 oznaczona w typie zespołu śrubowego CF128G jest to odległość
pomiędzy osiami wirników śrubowych podana w milimetrach.

4.2 Napęd

Do napędu agregatu sprężarkowego zastosowano ognioszczelny silnik

elektryczny (2) w wykonaniu specjalnym : typu dSg 280M4-EPW o mocy 90kW.

W wykonaniu specjalnym, zmianie uległ wał silnika. Jeden koniec wału służy do

napędu zespołu śrubowego (1), zaś na drugim końcu wału, odpowiednio
wydłużonym, osadzony jest wirnik wentylatora osiowego (17), który służy do
przedmuchu chłodnic (12) i (15) a ciąg powietrza wytwarzany na ssaniu wentylatora
schładza silnik elektryczny (2).

Zespół śrubowy (1) jest mocowany z kołnierzem silnika elektrycznego (2) za

pomocą obudowy sprzęgła (3), która ma kształt dystansowej tulei we wnętrzu której
wał zespołu śrubowego (1) i wał silnika elektrycznego (2) połączone są za pomocą
elastycznego sprzęgła oponowego (4).

Uwaga:

Silnik elektryczny jest wykonany na napięcie zasilania

500 lub 1000 V. Fabrycznie agregat sprężarkowy

przygotowany jest do pracy w sieci o napięciu 500 V.

Zmiana napięcia zasilania na 1000 V wymaga wezwania

serwisu producenta.

1. Zespół śrubowy
2. Silnik elektryczny
3. Obudowa sprzęgła
4. Sprzęgło oponowe
5. Filtr powietrza
6. Zawór ssawny
7. Zbiornik odolejacza
8. Przewód powietrzno-olejowy
9. Separator oleju
10. Zawór minimalnego ciśnienia
11. Przewód sprężonego powietrza
12. Chłodnica powietrza
13. Rura dystansowa
14. Termostat
15. Chłodnica oleju – powietrzna

16. Filtr oleju

Rys.1

17. Wirnik wentylatora
20. Rozrusznik sprężarek górniczych RGS-11**
21. Obudowa agregatu
22. Zawór spustu oleju
23. Zawór bezpieczeństwa
24. Odsysacz
25. Zawór kulowy wylotowy
34. Miernik temperatury
35. Manometr
36. Przycisk zaworu 3/2
38. Wskaźnik zanieczyszczenia filtra oleju

39. Wskaźnik zanieczyszczenia filtra powietrza
40. Przewód ssawny
41. Czujnik miernika temperatury
43. Korek wlewu oleju
44. Wskaźnik poziomu oleju
46. Zawór kulowy trójdrogowy
47. Chłodnica oleju – wodna
48. Ogranicznik temperatury
49. Płyta uchylna presostatu
50. Presostat
51. Elektrozawór 3/2
52. Zawór rozładowania

4.3 Zbiornik odolejacza

Zbiornik odolejacza (7) spełnia funkcję pojemnika oleju oraz funkcje

oczyszczania sprężonego powietrza z oleju. Zbiornik ten jest wykonany z rury o
ś

rednicy 300 [mm] i wysokości 1110 mm i jest podzielony przegrodą na część dolną i

górną.

Dolna część zbiornika odolejacza jest pojemnikiem na olej oraz zawiera

cyklonowy separator oleju. W płaszczu dolnego odcinka zbiornika znajduje się wlew
oleju (43) wziernik oleju (44) oraz króciec wlotowy , który wprowadza w ruch wirowy,
doprowadzane z zespołu śrubowego sprężone powietrze zmieszane z olejem. Przy
samym dnie płaszcza dolnej części zbiornika znajduje się króciec odprowadzający
olej do obiegu w sprężarce oraz króciec do podłączenia zaworu spustowego (22).

W górnej części zbiornika zabudowane są trzy separatory oleju (9) do

końcowego oczyszczenia sprężonego powietrza z oleju. W płaszczu górnej części
zbiornika znajduje się króciec do zabudowy zaworu bezpieczeństwa (24) a niżej, tuż
nad przegrodą dzielącą zbiornik na część dolną i górną znajduje się króciec do
zabudowy odsysacza oleju (24) odprowadzający resztki oleju obciekające z
separatorów oleju. W pokrywie górnej części zbiornika jest zabudowany zawór
minimalnego ciśnienia (10), będący jednocześnie zaworem zwrotnym.

Zbiornik jest dopuszczony przez Urząd Dozoru Technicznego do pracy pod

ciśnieniem 1,5 MPa w temperaturze 115°C, zbiornik podlega odbiorowi
technicznemu i ma wystawiony „paszport”.

Uwaga: Użytkownik jest zobowiązany zgłosić agregat

sprężarkowy wraz z paszportem po zainstalowaniu do

odbioru i badań okresowych w trybie przewidzianym dla

urządzeń podlegających dozorowi UDT w Centrum Badań

i Dozoru Górnictwa Podziemnego w Mysłowicach. W

innych krajach po zainstalowaniu agregat sprężarkowy

podlega odbiorowi i eksploatacji zgodnie z owiązującymi

przepisami na terenie danego kraju.

4.4 Obieg powietrza

Powietrze zasysane jest z atmosfery przez filtr powietrza (5) i przewodem (40) o

rednicy 5” jest doprowadzane do zaworu ssawnego (6) zabudowanego za pomocą

tulei dystansowej (13) na króćcu ssawnym zespołu śrubowego (1). Obracające się
wirniki śrubowe zamykają porcje powietrza w przestrzeniach międzyzębowych, które
w trakcie obrotów wirników przemieszczają się w kierunku osiowym zmniejszając
równocześnie swoją objętość i powodują kompresję zamkniętego w nich powietrza.
Przestrzenie międzyzębowe otwierają się w króćcu wylotowym, skąd sprężone już
powietrze odprowadzane jest przewodem powietrzno-olejowym (8) do zbiornika
odolejacza (7).
Wnętrze zespołu śrubowego jest obficie smarowane olejem, który równocześnie
uszczelnia miejsca styku współpracujących wirników i korpusu zespołu śrubowego
wskutek czego powietrze opuszczające zespół śrubowy zawiera duże ilości mgły
olejowej, która oddzielana jest od powietrza w zbiorniku odolejacza (7). Cyklonowy
separator odolejacza, znajdujący się w dolnej części zbiornika wytrąca 99% oleju,

który spływa na dno zbiornika odolejacza. Sprężone powietrze przechodzi następnie do
górnej części zbiornika odolejacza (7) i musi przepłynąć przez ustawione pionowo trzy
separatory (9), w których następuje końcowe oczyszczenie powietrza z oleju.

Ze zbiornika odolejacza (7) powietrze poprzez zawór minimalnego ciśnienia (10)

który pełni również rolę zaworu zwrotnego przechodzi przewodem sprężonego powietrza
(11), elastycznym, w oplocie metalowym o średnicy 2” do chłodnicy (12).
Po schłodzeniu sprężonego powietrza w chłodnicy, wyprowadzane jest ono z agregatu
sprężarkowego poprzez kulowy zawór odcinający (25), za pomocą, którego podłącza się
sprężarkę do sieci sprężonego powietrza.

4.5 Obieg oleju

Prawidłowy obieg oleju w sprężarce decyduje o jej poprawnej pracy i ma

zasadniczy wpływ na jej żywotność.

W zespole śrubowym (1) olej mieszając się z zassanym powietrzem odbiera część

ciepła sprężania oraz uszczelnia luzy pomiędzy wirnikami śrubowymi oraz wirnikami a
korpusem, zapewniając płynne tarcie pomiędzy tymi elementami. Olej smaruje również
łożyska i przekładnię zębatą także tłumi odgłosy pracy zespołu śrubowego.

Obieg oleju w agregacie sprężarkowym jest wymuszany przez różnicę ciśnień

pomiędzy zbiornikiem odolejacza (7), a przestrzenią ssawną zespołu śrubowego (1),
wobec czego zbędna jest w tym obiegu pompa olejowa. Sprężone powietrze, zmieszane z
olejem jest odprowadzane z zespołu śrubowego (1) przewodem powietrzno-olejowym (8)
do dolnej części zbiornika odolejacza (7), gdzie poprzez zawirowanie olej zostaje w 99%
oddzielony od sprężonego powietrza i spływa na dno zbiornika. Na skutek różnicy ciśnień,
gorący olej wypływa ze zbiornika i jest kierowany poprzez termostat (14) do schłodzenia w
chłodnicy olejowej (15) z przedmuchem powietrza lub w zależności od dokonanego
wyboru chłodzenia, na olejową chłodnicę wodną (47). Ochłodzony olej, poprzez filtr oleju
(16) wraca do zespołu śrubowego i cykl się powtarza.

Pozostały 1% oleju znajdujący się w sprężonym powietrzu jest wytrącany na

separatorach oleju (9) znajdujących się w górnej części zbiornika odolejacza (7).
Obciekające resztki oleju z separatorów spływają na przegrodę zbiornika, skąd za pomocą
(24) przewodem 1/4 cala są odprowadzane do zespołu śrubowego (1).

4.6 Układ chłodzenia

Przemiana termodynamiczna jaką jest sprężanie powietrza powoduje wytwarzanie

ciepła, ok. 74% ciepła odprowadza z agregatu sprężarkowego cyrkulujący w niej olej. Olej
schładzany jest w chłodnicy oleju (15) wykonanej z ożebrowanych miedzianych rurek,
które są przedmuchiwane prądem powietrza wytwarzanym przez wentylator osiowy (17).
Chłodne powietrze zasysane przez wentylator wpływa do wnętrza obudowy agregatu
przez otwory w drzwiach. Powietrze to opływa silnik elektryczny (2), chłodząc go zarazem,
a następnie przepływa przez chłodnicę oleju (15) ustawioną w tym samym prądzie
powietrza chłodnicę powietrza (12),do schładzania sprężonego powietrza wylotowego,
wykonaną tak samo jak chłodnica oleju z ożebrowanych rurek miedzianych.

W układzie chłodzenia oleju jest zabudowany termostat (14) w celu utrzymania stałej

temperatury oleju, regulując ilość oleju płynącą do układu chłodzenia.

Powietrzny układ chłodzenia agregatu sprężarkowego pracuje poprawnie gdy

temperatura otoczenia nie przekracza 28°C, niemniej zdarza się, że agregat sprężarkowy
może być ustawiony w zamkniętej komorze lub chodniku o niedostatecznej wentylacji i

praca samego agregatu sprężarkowego przy powietrznym chłodzeniu dodatkowo podnosi
temperaturę otoczenia powodując, że ten układ chłodzenia, staje się niewydolny.

Jeżeli przewiduje się, że agregat sprężarkowy może pracować w zmiennych,

podwyższonych temperaturach, to można go dodatkowo, na życzenie użytkownika
wyposażyć w chłodnicę wodną, wykorzystując do schładzania wodę z rurociągu przeciw
pożarowego.

Agregat sprężarkowy wyposażony w dodatkowe chłodzenie wodne może pracować

w zmiennych podwyższonych temperaturach pod warunkiem, że jest do dyspozycji woda
z rurociągu przeciw pożarowego. Przełączenie chłodzenia z powietrznego na wodne
dokonuje się zaworem trójdrogowym(46) zmieniając kierunek przepływu oleju z chłodnicy
powietrznej na wodną.

Chłodnica wodna typu B25x100/1P produkcji firmy SWEP, wykonana jest ze stali

nierdzewnej, maksymalne ciśnienie prac: 3,1 MPa, posiada dopuszczenie UDT.

4.7 Rozrusznik sprężarek górniczych

Rozrusznik sprężarek górniczych typu RGS-11* stanowi podstawowe wyposażenie

elektryczne sprężarki, w którym zabudowano aparaturę elektryczną do zasilania,
zabezpieczania i sterowania. Typ RGS-110 oznacza wykonanie na napięcie zasilania
500V lub 1000V, 50Hz z zasilaczem iskrobezpiecznym bez elementów transmisji. Typ
RGS-111 oznacza wykonanie tak jak RGS-110 z elementami transmisji. Obudowa
ognioszczelna rozrusznika posiada oznaczenie
I M2 EExd I IP54 (Certyfikat badania typu WE KDB 05ATEX 083U).
Wszystkie obwody sterownicze zewnętrzne wraz z oczujnikowaniem wykonane są jako
iskrobezpieczne.

Ognioszczelny rozrusznik sprężarkowy(20) jest zabudowany w tylnej, górnej części

agregatu sprężarkowego, po przeciwnej stronie chłodnic. Ognioszczelny rozrusznik jest
wykonany jako konstrukcja spawana, tworzy zespół komór zamkniętych pokrywami. Na
ś

cianie czołowej rozrusznika znajduje się wpust do podłączenia kabla zasilającego, który

może być przestawiony, w zależności od sytuacji lokalizacyjnej na ścianę boczną
rozrusznika.

Rys.2 Widok strony czołowej rozrusznika RGS-11* i pulpitu sterowniczego

26 –dźwignia odłącznika zasilania
elektrycznego
27 –przycisk ZAŁ i WYŁ
agregatu
28 –śruba blokady otwarcia
pokrywy głównej rozrusznika

30 –łącznik : reset – 0 - test

31 – wyłącznik awaryjny
32 – licznik czasu pracy

33 – diody sygnalizacyjne

34 – miernik temperatury
35 – manometr ciśnienia w
sprężarce
36 – przycisk rozdzielacza
przełączającego manometr do
odczytu zanieczyszczenia
separatorów oleju
37- manometr ciśnienia w sieci

Pulpit sterowniczy (19) zabudowany jest obok rozrusznika RGS (20) jak
przedstawiono na rysunku. Wskaźnik zanieczyszczenia filtra oleju (38) umieszczony
jest bezpośrednio na filtrze oleju (16), wskaźnik filtra powietrza (39) jest umieszczony
bezpośrednio na filtrze powietrza (5).

4.8 Przewody powietrzne i olejowe

Urządzenia agregatu sprężarkowego oraz przyrządy kontrolno-pomiarowe

połączone są ze sobą następującymi przewodami:

• Przewód ssawny (40)
• Przewód powietrzno-olejowy (8)
• Przewód sprężonego powietrza (11)
• Przewody olejowe
• Przewody sterujące

Przewód ssawny (40) łączy filtr powietrza (5) z zaworem ssawnym (6), średnica

przewodu, 5 cali, wykonany z gumy, posiada kształt kolana.

Przewód powietrzno-olejowy (8) łączy zespół śrubowy (1) ze zbiornikiem

odolejacza (7). W przewodzie tym istnieje najwyższa temperatura i ciśnienie,
wykonany jest z rury stalowej o średnicy 2 cali, na końcach posiada kołnierze
dopasowane do króćców zespołu śrubowego i zbiornika odolejacza. W przewodzie
tym, na odcinku poziomym wykonane są dwa przyłącza do podłączenia miernika
temperatury (41) i ogranicznika temperatury (48).

Przewód sprężonego powietrza (11) łączy zawór minimalnego ciśnienia (10) z

chłodnicą powietrza (12). Jest to elastyczny przewód w oplocie metalowym o
ś

rednicy 2 cali.

Przewody olejowe łączą ze sobą: zbiornik odolejacza (7), zespół śrubowy (1),

chłodnicę oleju powietrzną (15), chłodnicę wodną oleju (47) jako wyposażenie
dodatkowe, termostat (14) i filtr oleju (16). Na przewody zastosowano węże
hydrauliczne ciśnieniowe o średnicy nominalnej 25mm z zaprasowanymi
końcówkami gwintowanymi.
Schemat połączeń tych przewodów pokazano na rys. nr 3

Przewody sterownicze w ilości 17 szt. służą do połączeń elementów sterowania

agregatu sprężarkowego, wykonane są jako węże hydrauliczne o średnicy
nominalnej 6mm z zaprasowanymi końcówkami gwintowanymi. Schemat połączeń
tych przewodów pokazano na rys. nr 3.

4.9 Obudowa agregatu sprężarkowego

Obudowa agregatu sprężarkowego (21) jest wykonana jako konstrukcja

ramowa do której mocowane są podzespoły agregatu oraz zewnętrzne osłony i
drzwi. Rama obudowy składa się z podstawy, do której przyspawane są dwa boki,
lewy i prawy, które od góry połączone są przykręcanymi belkami. Podstawa ramy
wykonana jest z dwóch wzdłużnie ustawionych ceowników, których zakończenia z
obu stron są w kształcie płozy co umożliwia transport agregatu przez przeciąganie.

W bokach ramy osadzone są dwie pary drzwi. W drzwiach na wysokości silnika

elektrycznego (2) wykonane są otwory przysłonięte blachą perforowaną, przez które
jest zasysane powietrze służące do chłodzenia agregatu sprężarkowego.

W jednej ze ścian szczytowych obudowy na całej wielkości znajduje się

chłodnica olejowa (15) a z boku ustawiona jest chłodnica powietrza (12), które
osłonięte są siatką stalową, umownie ta strona jest przodem agregatu, po przeciwnej
stronie , czyli w tylnej części agregatu jest zabudowany ognioszczelny rozrusznik
sprężarkowy (20).

Wszystkie drzwi i osłony, wykonane z blachy stalowej zagięte na obrzeżach,

wypełnione są niepalną wykładziną tłumiącą hałas. Z obudową są one połączone
zawiasami i śrubami. Na obrzeżach otworów drzwi osadzone są uszczelki gumowe,
które tłumią drgania w czasie pracy agregatu.

Dla umożliwienia przemieszczania agregatu przy pomocy różnych środków

transportu, w narożach obudowy umieszczone są ogniwa umożliwiające
podwieszenie agregatu a w ceownikach podstawy ramy są wycięte otwory,
umożliwiające podnoszenie agregatu przy pomocy wózka widłowego.

4.10 Układ samogaszący typu ALS (wyposażenie opcjonalne)

Celem podniesienia bezpieczeństwa w agregacie sprężarkowym zastosowano

„Aktywną Linię Samogaszącą – ALS” typu CAG/2x/5/WK.

Aktywna linia samogasząca jest układem bezobsługowym, niezależnym od

zewnętrznych źródeł zasilania.

Istotą działania urządzenia jest detektor ciepła, który ma postać przewodu

wykonanego ze specjalnego polimeru zapewniającego natychmiastową reakcję na
obecność źródła ognia. Przewód ten wypełniony jest środkiem gaśniczym
połączonym ze zbiornikiem (butla) środka gaśniczego – heksafluoropropanu
(zamiennik halonu 1211). Przewodem tym we wnętrzu sprężarki, w górnej części
ramy jest wykonany oplot, który w przypadku wystąpienia źródła ognia pęka i
wyrzuca środek gaśniczy. Środek gaśniczy wchodzi w reakcję z rodnikami ognia
gasząc płomień w zarodku. W momencie zadziałania systemu następuje spadek
ciśnienia w butli i wyłącznik ciśnieniowy powoduje wyłączenie napięcia w agregacie
sprężarkowym.

5 UKŁAD STEROWANIA

Instalacja agregatu w miejscu zabudowy polega na podłączeniu przewodu

zasilającego napięcie z sieci 3x500 lub 3x1000 V, 50 Hz oraz podłączenie rurociągu
odprowadzającego sprężone powietrze z agregatu.

Agregat jest wyposażony w układy automatycznego sterowania, zapewniające

bezpieczną pracę bez konieczności stałej obsługi. Agregat posiada mierniki
temperatury, ciśnienia, oraz wskaźniki zanieczyszczenia filtrów.

Układ sterowania agregatu składa się z części elektrycznej i pneumatycznej.

5.1 Wyposażenie elektryczne

Podstawowym wyposażeniem elektrycznym sprężarki typu PAS-90-** jest

rozrusznik typu RGS-11*.

Wyposażenie elektryczne sprężarki zapewnia ochronę przed skutkami:

• nadmiernego wzrostu temperatury uzwojeń silnika
• przeciążeń
• asymetrii prądowej i napięciowej
• nadmiernego symetrycznego obniżenia napięcia zasilania
• zwarć
• nadmiernego obniżenia rezystancji izolacji (pomiar w stanie

beznapięciowym)

• niewłaściwej kolejności faz
• nadmiernego wzrostu temperatury oleju lub powietrza
• obniżenia przepływu wody chłodzącej (opcja)

Wyposażenie elektryczne zapewnia również:

• pracę sprężarki w układzie automatycznej stabilizacji ciśnienia

sprężonego powietrza

• możliwość awaryjnego wyłączenia za pomocą przycisku bezpieczeństwa

na obudowie rozrusznika

• możliwość zdalnego wyłączenia napięcia zasilania za pomocą

iskrobezpiecznego obwodu (np. w przypadku pożaru)

• określenie przyczyn awaryjnego wyłączenia
• rejestrację czasu pracy

Obwody sterowania :

Sprężarki z chłodzeniem powietrznym PAS-90-10÷12 - rys. 4.1, 4.2, 4.3

Po ustawieniu dźwigni odłącznika (26) w pozycji „I-Załączony” wzbudzają

się przekaźniki sterujące K12, K21, K22 oraz przekaźniki zabezpieczeń
wewnętrznych. Styki tych przekaźników przygotowują obwody załączenia
stycznika głównego oraz cewki elektrozaworu sterującego 3/2.
Po naciśnięciu przycisku zielonego „I-Załącz” /na pulpicie sprężarki/ pobudza się
przekaźnik K11 z „samopodtrzymaniem”, który powoduje natychmiastowe
załączenie silnika głównego. Styk pomocniczy stycznika głównego K poprzez
przekaźnik K3 separatora A2 załącza cewkę elektrozaworu sterującego 3/2 co
jest równoznaczne z włączeniem sprężarki do pracy pod obciążeniem. Dalsza
praca sprężarki przebiega automatycznie i zależy od stanu presostatu i czasu.
Szczegółowy opis-patrz DTR rozrusznika RGS-***.
Po naciśnięciu przycisku czerwonego „O-Wyłącz” /na pulpicie sprężarki/,
zadziałaniu czujników w gałęzi wyłączania przekaźnika K11 lub zadziałaniu
zabezpieczeń następuje bezzwłoczne wyłączenie silnika sprężarki oraz

wyłączenie cewki elektrozaworu. Po odliczeniu czasu zablokowania (po
wyłączeniu stycznika) i usunięciu przyczyny awaryjnego wyłączenia, układ
sterowania jest przygotowany do powtórnego załączenia przyciskiem zielonym.

Sprężarki z dodatkowym chłodzeniem wodnym z elektrozaworem PAS-90-

20÷22 - rys. 4.4, 4.5, 4.6

Po ustawieniu dźwigni odłącznika (26) w pozycji „I-Załączony” wzbudzają

Po naciśnięciu przycisku zielonego „I-Załącz” /na pulpicie sprężarki/

pobudza się przekaźnik K11, który powoduje natychmiastowe załączenie silnika
sprężarki oraz otwarcie elektrozaworu wody chłodzącej poprzez przekaźniki K3 i
K1 separatora A2. Po zadziałaniu czujnika przepływu przekaźnik K11
podtrzymuje się poprzez własny styk i styk czujnika przepływu. Styk pomocniczy
stycznika głównego K poprzez przekaźniki K3 i K1 separatora A2 załącza cewkę
elektrozaworu sterującego 3/2 co jest równoznaczne z włączeniem sprężarki do
pracy pod obciążeniem. Dalsza praca sprężarki przebiega automatycznie i
zależy od stanu presostatu i czasu. Szczegółowy opis-patrz DTR rozrusznika
RGS-***.

Po naciśnięciu przycisku czerwonego „O-Wyłącz” /na pulpicie sprężarki/,

zadziałaniu czujników w gałęzi wyłączania i podtrzymania przekaźnika K11 lub
zadziałaniu zabezpieczeń następuje bezzwłoczne wyłączenie silnika sprężarki
oraz wyłączenie cewek obu elektrozaworów.

Po odliczeniu czasu zablokowania (po wyłączeniu stycznika) i usunięciu

przyczyny awaryjnego wyłączenia, układ sterowania jest przygotowany do
powtórnego załączenia przyciskiem zielonym.

Sprężarki z dodatkowym chłodzeniem wodnym bez elektrozaworu PAS-90-

23÷25- rys. 4.7, 4.8, 4.9

Sterowanie sprężarek w tym wykonaniu jest podobne do sprężarek w

wykonaniu z chłodzeniem powietrznym. Różnica wynika z braku w wyposażeniu
sprężarki elektrozaworu wody chłodzącej. Powoduje to konieczność ręcznego
odkręcenia zaworu wody chłodzącej przed uruchomieniem sprężarki. Po
pojawieniu się wymaganego natężenia przepływu wody, co wykrywa czujnik
przepływu, układ sterowania jest przygotowany do załączenia.

Szczegółowe dane techniczne oraz opisy działania znajdują się w :
- Dokumentacja Techniczno Ruchowa Rozrusznika Sprężarek Górniczych typu
RGS***– DTR-AM-G/091/05
- Instrukcja obsługi silnika typu dS.g – D4-034.336
- Dokumentacja Techniczno Ruchowa Ogranicznika temperatury typu WT – DTR-
AM-G/065/04
- Aktywna Linia Samogasząca – ALS (Dokumentacja Techniczno Ruchowa)
- Instrukcja obsługi – wyłącznik ciśnieniowy – presostat typ BC-D****
- Instrukcja obsługi – Czujnika przepływu cieczy typu DAK...... .

5.2 Sterowanie

Sterowanie agregatu obejmuje funkcje:

a. regulacja wydajności agregatu sprężarkowego
b. monitorowanie stanu zanieczyszczenia:

filtra oleju
filtra powietrza
separatorów oleju

Ad. a) Regulację wydajności agregatu sprężarkowego uzyskuje się poprzez
stabilizację ciśnienia tłoczenia. Kiedy wydajność sprężarki jest większa od
aktualnego zapotrzebowania ciśnienie rośnie. Aby ciśnienie tłoczenia nie rosło w
sposób niekontrolowany stosuje się stabilizację ciśnienia w systemie „odciąż –
dociąż”, pomiędzy górnym i dolnym zakresem ciśnienia. Progi te ustawiane są
ręcznie na presostacie (50) zabudowanym na płycie uchylnej.

Uwaga :

Górny próg ciśnienia tłoczenia dla sprężarek

PAS-90-** maksymalnie można ustawić do wartości

7,5 bar. Powyżej tej wartości nastąpi przeciążenie silnika

napędowego (2)

Po załączeniu sprężarka tłoczy do sieci powietrze, aż do osiągnięcia górnego

progu ciśnienia, po czym następuje przesterowanie elektrozaworu i zamknięcie
powietrza na ssaniu sprężarki (świeci dioda H16). Sprężarka przechodni na bieg
jałowy (świeci pulsująco dioda H17). Po czasie fabrycznie ustawionym na 60 s
sprężarka się wyłączy jeżeli ciśnienie tłoczenia nie spadnie poniżej dolnego progu
ciśnienia. (Przestaje świecić pulsująco dioda H17, zaczyna świecić pulsująco dioda
H18).

Sprężarka automatycznie się załączy jeżeli ciśnienie spadnie poniżej dolnego

progu, ale nie wcześniej niż po ustawionych fabrycznie 60 sec od momentu
wyłączenia silnika napędowego (2) (po zakończeniu pulsacyjnego świecenia diody
H18).

Fabryczne ustawienia :

• Presostat

próg górny 7,5 bar
próg dolny 6,0 bar

• RGS-11*

czas biegu jałowego sprężarki - 60 s
blokada po wyłączeniu silnika - 60 s

Ciśnienia i czasy użytkownik może zmienić zachowując warunek : górny próg

ciśnienia nie większy niż 7,5 bara, zwłoka w załączeniu silnika nie krótsza niż
60 s.

Ad. b) Wskaźniki zanieczyszczeń filtrów działają na zasadzie porównywania
ciśnień, przed i za filtrem, podczas normalnego przepływu medium przez filtr :

• Wskaźnik

zanieczyszczenia

filtra

oleju

(38)jest

zabudowany

bezpośrednio na filtrze oleju (16). O stopniu zanieczyszczenia filtra
ś

wiadczy pozycja czerwonego grzybka, widocznego przez przeźroczystą

kopułkę wskaźnika. Podniesienie się grzybka na pełną wysokość
wskazuje na konieczność wymiany wkładu filtra oleju.

• Wskaźnik zanieczyszczenia filtra powietrza (39) jest zabudowany na

obudowie filtra powietrza (5). Stan zanieczyszczenia filtra powietrza
sygnalizowany jest podniesieniem czerwonego grzybka, który w pozycji
górnej się blokuje, grzybek manetką można odblokować, jeżeli przy
odblokowaniu grzybka w czasie pracy agregatu ponownie się zablokuje
w górnym położeniu to należy dokonać wymiany wkładu filtra powietrza.

• Do pomiaru stopnia zanieczyszczenia separatorów oleju (9)

zabudowanych w zbiorniku odolejacza (7)wykorzystywany jest manometr
(35) dokonujący pomiaru ciśnienia w dolnej i po przełączeniu zaworem
trójdrogowym (36) w górnej części zbiornika odolejacza, czyli przed i za
separatorami oleju. Wielkość różnicy ciśnienia świadczy o stopniu
zanieczyszczenia, jeżeli wartość różnicy osiągnie 0,07 MPa, to należy
dokonać wymiany separatorów oleju (9).

6 ZABUDOWA AGREGATU SPRĘŻARKOWEGO

6.1 Warunki zabudowy

Dla ułatwienia transportu, jak również zabudowy, szerokość agregatu

sprężarkowego zminimalizowano. Szerokość 900 mm umożliwia transport agregatu
najwęższymi klatkami szybowymi jak również ustawienie go do pracy w chodniku bez
konieczności wykonywania wnęki.

Miejsce zabudowy agregatu sprężarkowego, zarówno w chodniku lub innym

pomieszczeniu winno być dobrze wentylowane w celu odprowadzenia ciepła z
powietrznego układu chłodzenia agregatu. Należy zwrócić uwagę aby kierunek
wypływu ciepłego powietrza z układu chłodzenia agregatu był zgodny z kierunkiem
przepływu powietrza wentylacyjnego w wyrobisku. Temperatura otoczenia miejsca
zabudowy agregatu, uwzględniając wtórne dogrzanie przez pracujący agregat, nie
powinna przekroczyć 28°C. Jeżeli przewiduje się, że agregat sprężarkowy może być
przestawiony w miejsca o gorszej wentylacji np. w ślepy chodnik, to agregat
sprężarkowy można fabrycznie wyposażyć w dodatkowe chłodzenie wodne, istnieje
jednak warunek, że w miejscach tych jest do dyspozycji woda z rurociągu
przeciwpożarowego. Dodatkowa korzyść z zastosowania chłodzenia wodnego jest
to, że praca agregatu nie podniesie temperatury otoczenia w ślepym wyrobisku.

Ustawienie agregatu sprężarkowego powinno zapewniać możliwość otwarcia

drzwi i swobodny dostęp do elementów manipulacyjnych. Agregat należy ustawić na
wypoziomowanym i stabilnym podłożu, można ustawić go na drewnianych
podkładach. Agregat nie wymaga kotwienia do podłoża. Strop nad agregatem winien
być zabezpieczeniem przed ściekaniem wody i obsypywaniem się odłamków
skalnych

W pobliżu pracującego agregatu w odległości minimum 15 m nie wolno

prowadzić prac powodujących iskrzenie oraz nie używać otwartego ognia. W pobliżu

zabudowanego agregatu należy umieścić tabliczkę ostrzegawczą o zakazie
stosowania otwartego ognia i zakazie prowadzenia prac powodujących iskrzenie.
Pomieszczenie zabudowy agregatu sprężarkowego należy wyposażyć w urządzenia
gaśnicze.

6.2 Instalacja elektryczna

Agregat sprężarkowy jest fabrycznie wyposażony w Ognioszczelny Rozrusznik

Sprężarkowy typu RGS-11* przystosowany do zasilania z dołowej sieci o napięciu
3 x 500 lub 3 x 1000 V, 50 Hz. Połączenia elektryczne wewnątrz agregatu
sprężarkowego wykonane są przez producenta, a w miejscu zabudowy agregatu
wymagane jest jedynie doprowadzenie zasilania przewodem 4 żyłowym o przekroju
ż

ył minimum 35 mm

Dla podłączenia zasilania należy odkręcić śruby pokrywy komory

przyłączeniowej RGS-11*, przeprowadzić kabel przez wpust i podłączyć żyły z
odpowiednimi zaciskami przyłączowymi. Układ kontroli kolejności faz zabezpiecza
przed niewłaściwym kierunkiem obrotów. Należy tu podkreślić, że niewłaściwy
kierunek obrotów, niezgodny ze strzałką w formie odlewu na zespole śrubowym,
przez okres ponad 5 sekund powoduje

nieodwracalne zniszczenie zespołu

rubowego i utratę gwarancji.

Zacisk ochronny znajdujący się na obudowie agregatu należy podłączyć z

systemem uziemiających przewodów ochronnych.

Podłączenia powinien dokonać kwalifikowany elektryk uprawniony do prac

przy urządzeniach przeciwwybuchowych.

6.3 Instalacja sprężonego powietrza

Wylot sprężonego powietrza z agregatu sprężarkowego jest zakończony

zaworem kulowym (25) o średnicy wewnętrznej gwintu 2 cale do którego należy
dokonać podłączenia.

Agregat może zasilać urządzenia pneumatyczne bezpośrednio, czyli krótkim

elastycznym przewodem, jak również agregat można podłączyć do istniejącej sieci
sprężonego powietrza.

rubowy agregat sprężarkowy spręża powietrze bez pulsacji, toteż nie

zachodzi konieczność stosowania zbiornika wyrównawczego. Jeżeli sieć rurociągów
sprężonego powietrza jest równocześnie zasilana przez sprężarkę śrubową i
tłokową to sprężarki te muszą być rozdzielone zbiornikiem wyrównawczym.

6.4 Instalacja wody chłodzącej

W agregatach sprężarkowych z dodatkowym chłodzeniem wodnym, wykonania

PAS-90-20÷25,

użytkownik

własnym

zakresie

wykonuje

instalację

doprowadzającą i odprowadzającą wodę chłodzącą. Ciśnienie wody chłodzącej nie
może przekraczać 16 bar, minimalne ciśnienie musi zapewnić przepływ wody
minimum 12 litrów/min. Do samego agregatu sprężarkowego wodę należy
doprowadzić otworem wykonanym w podstawie ramy, przewodem elastycznym o
ś

rednicy Dn 25 (1’’).

Przewód doprowadzający wodę chłodzącą należy podłączyć do elektrozaworu

2/2 wg schematu rys. nr 3 dla wykonań PAS-90-20÷22, lub bezpośrednio do
chłodnicy wodnej dla wykonań PAS-90-23÷25.

Przewód odprowadzający wodę chłodzącą z agregatu należy podłączyć do

czujnika przepływu DAK-25 wg schematu rys. nr 3.

W instalacji doprowadzającej wodę chłodzącą do agregatu należy zabudować

zawór odcinający dopływ wody z równoczesną możliwością regulacji wielkości
przepływu wody. Na zaworze należy ustawić wielkość przepływu minimum 12
litrów/min., wartości te należy ustawić wg wskazań czujnika DAK-25.

Dla wykonań agregatu PAS-90-23÷25, bez elektrozaworu 2/2 zaleca się na

instalacji doprowadzającej wodę chłodzącą zabudować dwa zawory odcinające :
jeden do ustawienia wielkości natężenia przepływu wody, drugi do szybkiego
otwierania przepływu wody, drugi do szybkiego otwierania przepływu wody przy
uruchamianiu agregatu i zamykaniu przy wyłączaniu agregatu.

Na przepływomierzu DAK-25 fabrycznie ustawiono 10 litrów wody na minutę,

poniżej tej wartości nastąpi awaryjne wyłączenie agregatu.

7 INSTRUKCJA OBSŁUGI

Prawidłowa eksploatacja agregatu sprężarkowego zapewnia jego długotrwałą

i niezawodną pracę. Pierwszego uruchomienia agregatu po jego zainstalowaniu
przez użytkownika dokonuje serwis fabryczny i od tej czynności rozpoczyna się
okres gwarancyjny. Przestrzeganie podanych poniżej zasad jest również warunkiem
zachowania gwarancji udzielonej przez producenta.

7.1 Kontrola stanu oleju

Agregat sprężarkowy jest dostarczany do użytkownika w stanie prawidłowego

napełnienia olejem, jednak przed każdym uruchomieniem agregatu należy sprawdzić
poziom oleju we wzierniku (44) znajdującym się w dolnej części zbiornika odolejacza
(7). Jeżeli we wzierniku (44) nie widać oleju to należy agregat uzupełnić olejem.

7.2 Uzupełnianie oleju

Uzupełnianie oleju w agregacie sprężarkowym należy przeprowadzać w

następującej kolejności :

• Dźwignia odłącznika (26) na RGS (20), odłączyć napięcie zasilania
• Upewnić się na manometrze (35), że w agregacie nie ma ciśnienia
• Odkręcić korek króćca wlewowego (43), który znajduje się na zbiorniku

odolejacza (7)

• Wlać olej za pomocą lejka, do całkowitego zalania wziernika oleju (44)
• Zakręcić korek króćca (43)
• Uruchomić agregat sprężarki wg. pkt. 7.4. na czas 2 minut
• Po zatrzymaniu agregatu należy odczekać około 5 minut, aby obciekł olej

• Ponownie sprawdzić zalanie wziernika oleju, kiedy wziernik jest w całości

zalany można dokonać uruchomienia agregatu sprężarkowego.

• Przy ponownym uzupełnieniu oleju należy szczególnie zwrócić uwagę, czy

nastąpiło rozładowanie ciśnienia w agregacie, na manometrze (35) musi być
zero.

Rozładowanie ciśnienia w agregacie jest konieczne przed

otwarciem korka wlewowego (43) w przeciwnym wypadku nastąpi wyrzut

gorącej mieszanki oleju i powietrza pod ciśnieniem.

• Uzupełnienie oleju wykonać według wcześniej opisanych podpunktów do

całkowitego zalania wziernika oleju (44). Po tym uzupełnieniu ilość oleju w
agregacie jest wystarczająca.

7.3 Wykaz stosowanych olejów

Producent dostarcza agregat sprężarkowy wraz z olejem, specjalnie dobranym

do warunków pracy, typ stosowanego oleju oznaczony jest naklejką na zbiorniku
odolejacza, jest to

SHELL CORENA 46, ten typ oleju dostępny jest w handlu a także

można go zakupić u producenta agregatu sprężarkowego.

Inne oleje, które mogą być stosowane w sprężarkach śrubowych:

ESSO:

Plus motor oil SAE 10W

Plus motor oil SAE 20W/30

Nuto H 46

Nuto H 32

MOBIL:

Mobil Delvac 1210 SAE 10W

Mobil DTE 15

Mobil DTE 13

Mobil Rarus 425

SHELL:

Rimula X 10W/30

Rotella X oil SAE 10W

Rotella X oil SAE 20W/30

Corena 46

Maderla A

TEXACO:

Havoline Motor oil 10W

Havoline Motor oil 20W/30

Rando oil HD32

Rando oil HD 46

Uwaga:

Niedopuszczalne jest mieszanie olejów różnych gatunków i

pochodzących od rożnych producentów

7.4 Uruchamianie agregatu sprężarkowego i wyłączenie

Przed uruchomieniem agregatu sprężarkowego należy sprawdzić – upewnić się czy :

• wystarczający jest poziom oleju, pkt. 7.1
• czy otwarty jest zawór kulowy na wylocie z agregatu sprężonego powietrza

pkt. 6.3

• czy dla agregatów z dodatkowych chłodzeniem wodnym, wykonania PAS-90-

20÷25 na zaworach zabudowanych na instalacji doprowadzającej wodę
chłodzącą została ustawiona wielkość przepływu wody zgodnie z pkt. 6.4

7.4.1 Opis uruchamiania agregatu – działanie

Uruchamiania agregatu dokonuje się na elementach manipulacyjnych

umieszczonych na rozruszniku sprężarek górniczych RGS-11* i pulpicie
sterowniczym rys. nr 2. Diody sygnalizacyjne umieszczone we wziernikach RGS-11*
oraz manometry i miernik temperatury umieszczone na pulpicie sterowniczym
pozwalają ocenić poprawność działania agregatu.

Aby uruchomić agregat( wszystkie wykonania PAS-90-**) należy wg rys. 2

wcisnąć i przekręcić dźwignię (26) w pozycję „I – Załączony”, nastąpi :

- chwilowe zaświecenie sie kilku diod koloru czerwonego
- ciągłe świecenie diody H13 (zielona)
- pulsacyjne świecenie diody H18 (biała) przez czas 60 s

Należy odczekać, aż zgaśnie dioda H18 i następnie nacisnąć przycisk (27) koloru
zielonego „I – Załącz”, nastąpi uruchomienie silnika napędowego agregatu. Nastąpi
także zaświecenie się diod koloru zielonego H14(załączenie sterowania
samoczynnego) i H15 (załączenie stycznika głównego).

Elektrozawór 3/2 zostanie zasilony. Przesterowanie elektrozaworu 3/2

spowoduje otwarcie zaworu ssawnego (6) rys. 1 zabudowanego na wlocie do stopnia
ś

rubowego (1). Na manometrze (35) rys.2 wychyli się wskazówka świadcząca o

wzroście ciśnienia tłoczenia sprężonego powietrza.
Na mierniku temperatury (34) zaczyna wzrastać temperatura, która po ok. 10 min.
ustali się na poziomie 85-95°C.

Jeżeli ciśnienie w sieci sprężonego powierza wzrośnie powyżej górnego progu

ciśnienia , ustawionego ręcznie na presostacie (50) to nastąpi zdjęcie zasilania
elektrozaworu 3/2 i zamknięcie zaworu ssawnego (50). Agregat sprężarkowy
przestaje tłoczyć sprężone powietrze, silnik napędowy (2) nadal pracuje.
Równocześnie nastąpi zaświecenie się żółtej diody H16 i zacznie pulsować biała
dioda H17. Agregat sprężarkowy przechodzi na tzw. „bieg jałowy”. Jeżeli stan
ciśnienia na presostacie (50) utrzymuje się dłużej niż 60 s powyżej dolnego progu
ciśnienia nastąpi wyłączenie silnika napędowego (2), zgaśnie dioda H15 i zaświeci
się pulsująco dioda H18. Warunkiem ponownego samoczynnego załączenia się
agregatu sprężarkowego do pracy jest upływ czasu 60 s. (zgaśnie dioda H18) oraz
obniżenia się ciśnienia w sieci sprężonego powietrza poniżej dolnego progu ciśnienia
pracy agregatu ustawionego na presostacie (50). Uruchamianie agregatu
sprężarkowego z dodatkowym chłodzeniem wodnym (opis działania pt. 4.6 i 6.4) bez
elektrozaworu 2/2 wykonania PAS-90-23÷25 przed procedurą uruchamiania opisaną
wyżej musi nastąpić odkręcenie zaworu doprowadzającego wodę chłodzącą.

7.4.2 Wyłączanie agregatu

Wyłączanie agregatu sprężarkowego odbywa się po naciśnięciu czerwonego

przycisku (27) „O – Wyłącz”. W agregatach sprężarkowych PAS-90-23÷25 należy
dodatkowo na zaworze odcinającym zamknąć przepływ wody chłodzącej.

Awaryjne wyłączanie agregatu sprężarkowego następuje w przypadkach :

• zadziałania zabezpieczeń elektrycznych w rozruszniku sprężarek górniczych

RGS-11*, co sygnalizowane jest przez diody koloru czerwonego :

H01- zwarcie w obwodzie zasilania silnika
H02 – asymetria prądowa
H03 – przeciążenie prądowe silnika
H04 – nadmierna temperatura uzwojeń silnika
H06 – niewłaściwa kolejność faz napięć w sieci zasilającej
H07 – doziemienie torów głównych
H08 – doziemienie obwodów 24V
H09 – nadmierna temperatura oleju
H10 – nadmierna temperatura powietrza
H11 – wyłącznik awaryjny (31) wciśnięty

7.5 Elementy sygnalizacyjne

• diody koloru zielonego, białe-pulsujące i koloru żółtego opisane w pkt. 7.4.1

wskazują stan pracy agregatu :

H13 – zielone, obecność napięcia 24V, 133Hz
H14 – zielona, załączenie sterowania w układzie pracy samocznnej
H15 – zielona, załączenie stycznika głównego
H16 – żółta, presostat - osiągniecie ciśnienia górnego
H17 – biała pulsująca, bieg jałowy sprężarki (po osiągnięciu ciśnienia
górnego)
H18 – biała pulsująca, blokada czasowa po wyłączeniu stycznika

• Neonówki sygnalizujące obecność napięcia

Neonówki sygnalizujące obecność napięcia w torze głównym zlokalizowano
we wzierniku po lewej górnej stronie obudowy. Są one rozmieszczone na
obwodzie okienka co 120°.

Neonówka „1HO” w lewym górnym rogu okienka sygnalizuje obecność

napięcia na dopływie, przed odłącznikiem,
Neonówka „3HO” w prawym górnym rogu okienka sygnalizuje obecność
napięcia za odłącznikiem,

Neonówka „2HO” na dole okienka sygnalizuje obecność napięcia za

bezpiecznikami toru głównego.
Przy zamkniętym odłączniku i sprawnych bezpiecznikach mocy żarzą się
wszystkie trzy neonówki.
Przy odłączonym odłączniku żarzy się tylko neonówka „1HO”.

7.6 Czynności obsługowe

Do codziennej obsługi agregatu sprężarkowego należy:

• Kontrola poziomu we wzierniku oleju (44) zbiornika odolejacza (7).
• Kontrola szczelności przewodów olejowych.
• Kontrola temperatury pracy agregatu, odczytać po około 5 minutach pracy

agregatu na mierniku temperatury (34) zabudowanym na pulpicie
sterowniczym (19),temperatura winna się mieścić pomiędzy 85 do 95°C.

• Kontrola ciśnienia powietrza, odczytać na manometrze (35) umieszczonym na

pulpicie sterowniczym (19).

• Kontrola zanieczyszczenia filtra oleju, wskaźnik (38), zabudowany na filtrze

oleju (16).

• Kontrola zanieczyszczenia filtra powietrza, wskaźnik (39), zabudowany na

filtrze powietrza (5).

• Kontrola zanieczyszczenia separatorów oleju (9), kontroli dokonujemy przez

naciśnięcie przycisku zaworu trójdrogowego (36) umieszczonego na pulpicie
sterowniczym (19), wartość wychylenia manometru (35) jest miarą
zanieczyszczenia separatorów oleju, jeżeli wartość wskazania manometru
przekroczy 0,07 MPa, to należy dokonać ich wymiany.

Po 1500 godzinach pracy agregatu należy:

• Wymienić olej w agregacie sprężarkowym, według pkt. 7.6.1.
• Wymienić wkład filtra oleju (16), według pkt. 7.6.2.

W zależności od potrzeb:

• Wymienić separatory oleju (9), według pkt. 7.6.3.
• Wymienić wkład filtra powietrza (5), według pkt. 7.6.4.
• Oczyścić odsysacz oleju (24), według pkt. 7.6.5.

7.6.1 Wymiana oleju

Wymianę oleju w agregacie sprężarkowym przeprowadzić w następującej
kolejności:

• Uruchomić agregat sprężarkowy w celu podgrzania oleju, obserwować

wskazania miernika temperatury (43),wyłączyć gdy temperatura osiągnie 50ºC

• Dzwignią odłącznika (26) na RGS (20) odłączyć napięcie zasilania
• Odczekać aż nastąpi rozładowanie ciśnienia w agregacie, manometr (35)

musi wskazywać zero

• Odkręcić korek króćca wlewowego (43) w zbiorniku odolejacza (7)
• Na końcówkę zaworu spustowego (22) zbiornika odolejacza (7) nałożyć

elastyczny wąż, otworzyć zawór i spuścić olej do odpowiedniego naczynia

• Zamknąć zawór spustowy (22)
• Wlać olej za pomocą lejka do zbiornika odolejacza (7) i dalszy tok

postępowania z wymianą oleju jest zgodny z opisem w pkt. 7.2. uzupełnianie
oleju.

Uwaga:

Przy wymianie oleju każdorazowo należy wymienić wkład filtra

oleju (16), podobnie przy wymianie zanieczyszczonego wkładu

filtra oleju należy wymienić również olej.

7.6.2 Wymiana wkładu filtra oleju

Wymianę wkładu filtra oleju (16) należy przeprowadzić w następującej kolejności:

• Wyłączyć z ruchu agregat sprężarkowy
• Dźwignią odłącznika (26) wyłączyć napięcie zasilania
• Odczekać aż nastąpi rozładowanie ciśnienia w agregacie, manometr (35)

musi wskazywać zero

• Oczyścić obudowę filtra (16)
• Odkręcić mocującą i zdjąć osłonę filtra
• Usunąć zanieczyszczony wkład filtra
• Włożyć nowy wkład filtra w osłonę i dokręcić nakrętkę mocującą, zwracając

uwagę na dobre ułożenie O-ringu

7.6.3 Wymiana separatorów oleju

Wymiany separatorów oleju (9) należy dokonać w następującej kolejności:

• Wyłączyć z ruchu agregat sprężarkowy
• Dźwignią odłącznika (26) wyłączyć napięcie zasilania
• Odczekać aż nastąpi rozładowanie ciśnienia w agregacie, manometr (35)

musi wskazywać zero

• Zdjąć , znajdującą się nad zbiornikiem odolejacza (7) górną pokrywę obudowy

agregatu sprężarki

• Oczyścić zawór minimalnego ciśnienia (10), oraz górną część zbiornika

odolejacza (7)

• Odkręcić śruby zaworu minimalnego ciśnienia (10) i wyciągnąć zawór w górę ,

podważając śrubokrętem, uważając aby nie uszkodzić O- ringu uszczelniający
zawór minimalnego ciśnienia ze zbiornikiem odolejacza

• Zdjęty zawór minimalnego ciśnienia (10), łącznie z elastycznym przewodem

sprężonego powietrza (11) odsunąć w bok, tak aby był dostęp do separatorów
oleju (9).

• Wyjąc zużyte separatory oleju (9)
• W nowych separatorach oleju (9) sprawdzić ułożenie O-ringów, nasmarować

je olejem i założyć w zbiorniku odolejacza (7)

• Założyć zawór minimalnego ciśnienia (10) i zakręcić śruby mocujące
• Założyć górną pokrywę obudowy agregatu

7.6.4 Wymiana filtra powietrza

Wymianę wkładu filtra powietrza (5) należy przeprowadzić w następującej kolejności:

• Wyłączyć z ruchu agregat sprężarkowy
• Dzwignią odłącznika (26)wyłączyć napięcie zasilania

• Otworzyć drzwi obudowy agregatu umożliwiające dostęp do pokrywy filtra
• Odchylić zaczepy mocujące pokrywę filtra, zdjąć pokrywę i wysypać

znajdujący się tam pył

• Wyjąć zanieczyszczony wkład filtra i założyć nowy
• Założyć pokrywę filtra i zamknąć drzwi agregatu

7.6.5 Czyszczenie odsysacza oleju

Czyszczenie odsysacza oleju (24) prowadzić w następującej kolejności:

• Wyłączyć z ruchu agregat sprężarkowy
• Dzwignią odłącznika (26) odłączyć napięcie zasilania
• Odczekać aż nastąpi rozładowanie ciśnienia w agregacie, .manometr (35)

musi wskazywać zero

• Otworzyć drzwi agregatu, wykręcić ze zbiornika odolejacza (7), odkręcić

przewód olejowy nr 2 i wg schematu rys. nr 3 - następnie wykręcić odsysacz
(24)

• Przedmuchać sprężonym powietrzem sitko odsysacza oraz kryzę
• Oczyszczony odsysacz zabudować

7.6.6 Kontrola zabezpieczeń elektrycznych

Kontroli zabezpieczeń elektrycznych dokonuje się co najmniej raz w tygodniu.

Przełącznikiem

(30)

kontrolujemy

poprawność

działania

zabezpieczeń

ziemnozwarciowych i przekaźnika nadprądowego, przekręcając śrubę trójkątną w
prawo za pomocą klucza dostarczonego razem ze sprężarką. Powinny zapalić się
diody: H01, H02, H03, H04, H07 i H08. W przeciwnym wypadku należy zgłosić
awarię rozrusznika u producenta. Kasowanie kontroli zabezpieczeń następuje po
przekręceniu dźwigni w lewo i chwilowym przytrzymaniu do momentu zgaśnięcia
czerwonych diod. Pozycja środkowa jest neutralna. Nie jest wymagana kontrola
zabezpieczeń przed każdym uruchomieniem agregatu.

W przypadku stwierdzenia wadliwego działania zabezpieczenia należy je

natychmiast usunąć.

7.6.7 Konserwacja wyposażenia elektrycznego agregatu

Konserwację wyposażenia elektrycznego agregatu należy przeprowadzić w

okresach 1 do 3 miesięcy, zależnie od warunków ruchowych, lub w przypadku
zmiany miejsca lokalizacji agregatu, oraz gdy zachodzi konieczność wymiany
uszkodzonych części.

W czasie konserwacji należy:

• Odłączyć napięcie od strony zasilania
• Oczyścić wnętrze poszczególnych komór rozrusznika sprężarkowego
• Usunąć nagromadzoną w tych komorach wodę kondensacyjną
• Styki odłącznika i rozłącznika oczyścić
• Części trące blokady rozrusznika pokryć cienką warstwą smaru

• Sprawdzić i dokręcić wszystkie połączenia śrubowe
• Wszystkie powierzchnie ognioszczelne pokryw oczyścić i pokryć smarem

Uwaga:

a) Wszystkie czynności kontrolne i konserwacyjne, opisane w

pkt. 7.6.6 i 7.6.7 mogą być dokonywane przez uprawnionych i

przeszkolonych elektromonterów

b) Naprawa lub remont Rozrusznika Sprężarek Górniczych

RGS (20) związana z regeneracją części lub modyfikacją

może wykonać producent lub upoważniona przez producenta

jednostka

c) Eksploatacja agregatu sprężarkowego PAS-90-** w

podziemiach zakładów górniczych powinna być prowadzona

zgodnie Rozporządzeniem Ministerstwa Gospodarki z dnia

28.06.2002 w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy ,

prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia

przeciwpożarowego w podziemnych zakładach górniczych

d) Naprawy i remonty Przeciwwybuchowych Agregatów

Sprężarkowych typu PAS-90-** może wykonywać tylko

producent lub upoważniona przez producenta jednostka

8 WYKAZ USTEREK I SPOSOBY ICH USUWANIA

Rodzaj usterki

Przyczyna

Sposób usunięcia

Agregatu sprężarkowego nie

można uruchomić

brak napięcia
uszkodzenie

wyłącznika
rozruchowego

usunąć awarię w sieci zasilającej
odłączyć dopływ, skontrolować

działanie elementów wyłącznika
rozruchowego

Agregat sprężarkowy wyłącza

się

po uruchomieniu

reaguje układ

blokady

ustalić rodzaj czynnej blokady

wskazanej świeceniem diody we
wzierniku zespołu rozruchowego

Przegrzewanie się agregatu

sprężarkowego

niedostateczna

ilość oleju

niewłaściwy olej w

układzie

zanieczyszczone

separatory oleju

uszkodzony

termostat

niedostateczne

chłodzenie

zbyt wysoka

temperatura
otoczenia

uzupełnić olej
wymienić olej
wymienić separatory
usunąć uszkodzenie lub

wymienić

zapewnić swobodny obieg

powietrza chłodzącego, oczyścić
chłodnicę

poprawić wentylację

pomieszczenia, w którym pracuje
sprężarka

Wzrost ciśnienia

powyżej ustalonej

wartości

nie zamyka się

zawór wlotowy

przeciek na

uszczelce wału
napędowego
zespołu
ś

rubowego

wymontować zawór, usunąć

uszkodzenie lub wymienić

wymienić uszczelkę (simering)

Uwaga: naprawa winna być

wykonana przez serwis

producenta

Niedostateczna wydajność

agregatu sprężarkowego

zatkany filtr

powietrza

zatkane

separatory oleju

zawór wlotowy nie

otwiera się
prawidłowo

nieszczelny zawór

bezpieczeństwa

nadmierny pobór

powietrza

wymienić wkład filtra
wymienić separatory
naprawić lub wymienić
naprawić lub wymienić
sprawdzić szczelność sieci

sprężonego powietrza oraz
punkty odbioru

Nadmierne zużycie

oleju

zatkany przewód

powrotny oleju,
kryza lub sitko

uszkodzony lub

wadliwie
zamontowany
separator oleju

niewłaściwy olej

w układzie

wymontować i oczyścić

skontrolować stan separatorów
i ich prawidłowe osadzenie

wymienić uszkodzone

uszczelnienie lub separator

wymienić olej

9 SPIS RYSUNKÓW

Rys. nr 1

Schemat funkcjonalny sprężarki

Rys. nr 2

Widok strony czołowej rozrusznika RGS-11** i pulpitu

sterowniczego

Rys. nr 3

Schemat sterowania elektro-pneumatycznego agregatów
sprężarkowych typu PAS-90-**

Rys. nr 4.1