WYTYCZNE
dla sędziów liniowych
Wrocław 2004
1. ZAA
OśENIA
Przepisy gry (przepis 27.2) regulują funkcjonowanie sędziów liniowych, ich miejsce i
ich obowiązki. Ponadto przepis 28.2 przedstawia stosowaną przez nich sygnalizację
chorągiewkami jak pokazano na Rysunku 12 przepisów gry.
2. USYTUOWANIE S
DZIÓW LINIOWYCH
PRZED MECZEM
Sędziowie liniowi muszą stawić się co najmniej godzinę przed meczem na obiekcie,
w którym rozgrywane są zawody, a przy stoliku sekretarza co najmniej 30 minut
przed rozpoczęciem meczu.
Przed rozpoczęciem meczu ka\
dy sędzia liniowy zajmuje miejsce przy
jednym z czterech rogów boiska, oznaczonych na rysunku L1  L2  L3  L4. Je\
eli
jest dwóch sędziów liniowych zajmują oni miejsca odpowiednio L1 i L3.
L4
R1
L1
L3
R2
L2
@
PODCZAS MECZU
2
Sędziowie liniowi stoją w wolnej strefie, w odległości od 1 do 3 m od ka\
dego
naro\
nika boiska, na umownym przedłu\
eniu linii, którą obserwują:
" L1 - stoi po prawej stronie sędziego pierwszego (R1) i kontroluje linię boczną;
" L2 - stoi po lewej stronie sędziego drugiego (R2) i kontroluje linię końcowa
i zawodników zagrywających;
" L3 - stoi po prawej stronie sędziego i drugiego kontroluje linię boczną;
" L4 - stoi po lewej stronie sędziego pierwszego i kontroluje linię końcową
i zawodników zagrywających.
Je\
eli w obsadzie jest tylko dwóch sędziów liniowych, stoją oni przy rogach boiska po
prawej stronie ka\
dego z sędziów (pierwszego i drugiego), po przekątnej w
odległości 1 do 2 m od rogu boiska i ka\
dy z nich obserwuje linię końcową i linię
boczną po swojej stronie.
Takie ustawienie jest zachowywane przez cały mecz.
PO MECZU
Sędziowie liniowi nie ustawiają się przy stanowisku sędziego pierwszego wraz z
sędziami prowadzącymi, powinni oni bezpośrednio podejść do stolika sekretarza.
Podczas zawodów krajowych sędziowie liniowi podchodzą do stanowiska sędziego
pierwszego i uczestniczą w ceremoniale zakończenia meczu, a następnie podchodzą
do stolika sekretarza w celu podpisania protokołu.
3. OBOWI
ZKI
Sędziowie liniowi współpracują z sędzią pierwszym, któremu przekazują informacje
dotyczące błędów le\
ących w zakresie ich kompetencji (przepis 27.2).
Sędzia pierwszy mo\
e wykorzystywać informacje przekazane przez sędziów
liniowych do podejmowania decyzji o błędach.
Oficjalna sygnalizacja musi być pewna i czytelna. Sędziowie liniowi muszą zapewnić
by ich sygnalizacja została zauwa\
ona przez sędziego pierwszego, który w
przypadku wątpliwości mo\
e poprosić o powtórzenie sygnalizacji.
3
Gdy sędzia pierwszy nie zgadza się z sygnalizacją sędziego liniowego mo\
e
zdecydować inaczej, wówczas sędziemu liniowemu nie wolno nadal upierać się przy
swojej decyzji lecz spokojnie musi zaprzestać sygnalizacji bez eksponowania ró\
nicy
zdań i przyjąć pozycję neutralną.
Gdy sędziowie liniowi podejmą sprzeczne ze sobą decyzje, sędzia pierwszy ma
prawo podjąć ostateczną decyzję.
Sędziowie liniowi posługują się jednolitymi chorągiewkami o wymiarze 40 cm x 40 cm
i kolorze kontrastującym z kolorem boiska, za pomocą których sygnalizują sytuacje:
a) piłka w boisku (sygnalizacja 1)
Gdy piłka dotyka powierzchni boiska, włączając w to linie
ograniczające boisko.
Sygnalizacja musi być wykonana przez sędziego
liniowego, który jest odpowiedzialny za linię le\
ącą
najbli\
ej miejsca upadku piłki na podłogę. Jeśli piłka
spada dokładnie w naro\
nik boiska, utworzony przez
linię boczną i linię końcową, sygnalizacja musi być
wykonana przez sędziego liniowego stojącego najbli\
ej
tego naro\
nika.
b) piłka autowa (sygnalizacja 2)
Gdy piłka dotyka podło\
a całkowicie poza liniami
ograniczającymi boisko, ale w pobli\
u linii.
Sygnalizacja musi być wykonana przez sędziego
liniowego, który obserwuje linię le\
ącą najbli\
ej miejsca
upadku piłki na podłogę.
c) piłka dotknięta (sygnalizacja 3)
Gdy piłka została dotknięta przez zawodnika blokującego
lub innego zawodnika zespołu odbierającego, a
4
następnie upadła na podło\
e poza liniami ograniczającymi boisko po stronie
zespołu, który dotknął piłkę.
Sygnalizacja musi być wykonana przez sędziego liniowego, który obserwuje
linię le\
ącą najbli\
ej miejsca upadku piłki na podło\
e.
Gdy blok dotknął piłkę, która następnie upadła poza boiskiem po stronie bloku,
dotknięcie piłki sygnalizuje sędzia liniowy, który jest ustawiony po stronie
zespołu blokującego.
d) piłka poza przestrzenią przejścia (sygnalizacja 4)
1) Gdy piłka, lecąca w kierunku boiska
przeciwnika, przekracza pionową
płaszczyznę siatki poza przestrzenią
przejścia albo, gdy piłka dotyka antenki, linki,
słupka lub siatki poza taśmami bocznymi.
2) Gdy po przejściu pionowej płaszczyzny siatki
całkowicie lub częściowo przez przestrzeń
zewnętrzną, piłka lecąca w kierunku wolnej
strefy przeciwnika upada na podłogę lub zawodnik tego samego zespołu nie
cofnie piłki w sposób właściwy, czyli całkowicie lub częściowo poza
przestrzenią przejścia po tej samej stronie boiska.
3) Gdy piłka dotknie przedmiotu poza boiskiem, sufitu lub osoby nie
uczestniczącej w grze.
Błąd powinien sygnalizować sędzia liniowy obserwujący linię boczną, przy
której miała miejsce omówiona akcja.
e) błąd stóp zawodnika zagrywającego (sygnalizacja 4)
Gdy zawodnik zagrywający, w momencie uderzenia piłki lub podczas odbicia
przy zagrywce z wyskoku, dotyka boiska (linii końcowej, która jest integralną
5
częścią boiska) lub dotyka podło\
ą poza liniami ograniczającymi pole
zagrywki.
Sygnalizacja musi być wykonana przez sędziego liniowego, który obserwuje
odpowiednią linię.
f) zawodnik poza boiskiem w momencie zagrywki (sygnalizacja 4)
Gdy którykolwiek z grających zawodników obu zespołów (poza zagrywającym)
wykracza poza swoje boisko w momencie wykonania zagrywki.
Błąd powinien sygnalizować sędzia liniowy odpowiadający za daną linię,
wskazując na obserwowaną linię, przy której nastąpił błąd.
Nale\
y podkreślić, \
e błąd ma miejsce gdy, nawet tylko część stopy dotyka
powierzchni poza liniami ograniczającymi boisko.
g) ocena niemo\
liwa (sygnalizacja 5)
Gdy sędzia liniowy nie jest w stanie ocenić błędu,
który le\
y w jego kompetencjach.
Sygnalizacja musi być wykonana przez sędziego
liniowego bez opóz
nienia, natychmiast gdy zda sobie
sprawę, \
e zaistniałe wydarzenie mimo i\
le\
y w jego
kompetencjach, nie mo\
e zostać ocenione.
Ponadto do obowiązków sędziego liniowego nale\
y
kontrolowanie taśm bocznych i antenek. Na początku spotkania i ka\
dego seta, a
tak\
e podczas gry, sędziowie liniowi muszą sprawdzać, czy taśmy boczne znajdują
się dokładnie nad liniami bocznymi boiska oraz czy antenki są właściwie umocowane
na zewnętrznych krawędziach taśm bocznych. Gdy są jakieś nieprawidłowości,
powinny być natychmiast usunięte.
4. TECHNIKA
6
Tak samo jak w przypadku sędziów prowadzących, sędziowie liniowi powinni przed
meczem przygotować się, by osiągnąć najwy\
szy poziom koncentracji i odpowiedni
stan ducha w celu prawidłowego przeprowadzenia meczu.
Podczas meczu sędziowie liniowi muszą stać w pozycji, która umo\
liwi prawidłową
ocenę wydarzeń w zakresie ich kompetencji; jeśli to konieczne sędzia liniowy mo\
e
zmieniać pozycję. Jeśli podczas zagrywki lub podczas akcji sędzia liniowy
przeszkadza zawodnikowi, musi szybko i odpowiednio wcześnie odsunąć się, by
uniknąć przeszkadzania.
Pozycja ciała
W piłce siatkowej mo\
emy wyró\
nić trzy sytuacje, w których sędziowie liniowi musza
przyjmować ró\
ne pozycje: a) w czasie gry , b) w czasie przerw w grze, c) w czasie
pozostałych przerw, do których zalicza się: przerwy między setami, przerwy na
odpoczynek, przerwy na dokonanie zmiany zawodników, wyjątkowe przerwy w grze.
a) podczas gry
Jest to najwa\
niejsza faza działalności sędziego liniowego; jakość sędziowania
zale\
y od koncentracji, umiejętności kierowania uwagi w kontrolowane miejsce
poprzez stosowanie małych odpowiednich ruchów.
Przed gwizdkiem sędziego pierwszego zezwalającym na wykonanie zagrywki sędzia
liniowy powinien przyjąć pozycję neutralną. Chorągiewka jest uło\
ona wzdłu\
jednej
z minimalnie rozstawionych nóg. Kiedy zabrzmi gwizdek na zagrywkę ka\
dy sędzia
liniowy przybiera właściwą pozycję ciała, (w wykroku z lewą nogą z przodu), która
umo\
liwia skoncentrowanie pełnej uwagi na wydarzeniach, które dotyczą pełnionych
obowiązków:
" sędzia liniowy, który kontroluje linię końcową zespołu zagrywającego powinien
zweryfikować poprawność wykonania zagrywki, obserwując uwa\
nie pozycje
stóp na podłodze zawodnika zagrywającego podczas wykonywania przez
niego zagrywki;
" pozostali sędziowie liniowi oceniają inne wydarzenia będące w ich
kompetencjach.
7
śeby prawidłowo ocenić wydarzenia sędzia liniowy musi najpierw podą\
ać wzrokiem
za torem lotu piłki a następnie przewidzieć miejsce jej lądowania. To ułatwi dokonanie
właściwej oceny: czy piłka jest w boisku, czy poza boiskiem, czy piłka jest poza
przestrzenią przejścia, czy dotknęła antenki).
Podczas akcji ka\
dy sędzia liniowy musi utrzymywać pozycję jaką zajął podczas
zagrywki, ale jeśli to konieczne powinien odrobinę ją zmienić i ustawić się tak, aby
jak najlepiej ocenić sytuację, szczególnie w przypadku ewentualnych dotknięć piłki
przez blokujących. W przypadku gdy jest dwóch sędziów liniowych, którzy z nich
obserwuje dwie linie (końcową i boczną). Muszą szybko i dość znacznie zmieniać
swoje pozycje tak, by zawsze stać na przedłu\
eniu linii, przy której upada piłka, w
celu właściwej oceny miejsca zetknięcia piłki z podło\
em.
By sędziowanie było prawidłowe niezbędne jest przewidywanie akcji, jednak z
powodu szybkich wydarzeń, które następują po sobie w bardzo krótkim czasie przy
olbrzymiej prędkości piłki, sędzia liniowy musi zwracać uwagę na miejsce
rozgrywania akcji.
Istotny dla prawidłowego sędziowania, poza koniecznością fizycznego i
psychicznego treningu, jest wybór techniki sędziowania. Sędziowie liniowi powinni
przyjmować taką technikę, która według nich umo\
liwia ciągłą kontrolę obszaru
le\
ącego w ich kompetencjach:
" Gdy akcja jest rozgrywana na stronie przeciwnika sędzia liniowy, który
obserwuje linię końcową powinien wzrokowo badać linię końcową i ruchem
swoich oczu kilkakrotnie obserwować poruszającą się piłkę. To pozwala
automatycznie oszacować odległość linii końcowej od miejsca rozgrywania
akcji, tak \
e gdy zostanie wykonany atak, po zweryfikowaniu czy nastąpił
kontakt piłki z blokującym(i) , wzrok sędziego liniowego powinien znaleść się
na linii końcowej, zanim piłka dotrze do tej linii. Dzieje się to automatycznie
bez \
adnej potrzeby szukania właściwej ostrości wzroku w miejscu upadku
piłki. Trudność w ustawianiu ostrości wzroku jest wa\
nym problemem dla
sędziów liniowych z powodu konieczności częstych ruchów głowy i oczu
podczas gdy przenoszą swój wzrok z akcji na linię końcową.
" Dla sędziów, którzy kontrolują linie boczne, potrzebny jest równie\
ten sam
automatyczny mechanizm do pomiaru odległości. Jednak w tym przypadku
obserwowanie akcji jest łatwiejsze, gdy\
ma to miejsce na wprost lądowania
piłki i dlatego nie wymaga znacznych ruchów oczu czy głowy. Dla tych
8
sędziów istotną trudnością jest stwierdzenie czy piłka została dotknięta przez
blokujących lub czy piłka przekroczyła pionową płaszczyzną siatki poza
przestrzenią przejścia, szczególnie gdy ma to miejsce częściowo nad
umownym przedłu\
eniu antenki w górę. Niestety gdy w obsadzie jest tylko
dwóch sędziów liniowych dodatkowa trudnością, oprócz ruchów oczu i głowy,
jest szybkie przemieszczanie się między przedłu\
eniem linii końcowej a
przedłu\
eniem linii bocznej w zale\
ności od sytuacji na boisku.
b) przerwy między dwoma akcjami
Po zakończeniu akcji sędzia liniowy, po cofnięciu lewej nogi wykrocznej lub
dostawieniu prawej nogi do lewej, stosując oficjalną sygnalizację musi wskazać
rodzaj popełnianego błędu i utrzymać sygnał przez moment oraz popatrzeć w
kierunku sędziego pierwszego. W momencie wskazania przez sędziego pierwszego,
który zespół zagrywa musi powrócić do pozycji neutralnej \
eby skoncentrować się
do następnej akcji.
Sędziowie liniowi, którzy nie brali udziału w ocenie właśnie zakończonej akcji powinni
zmienić swą pozycję z aktywnej na neutralną; oni tak\
e muszą się skoncentrować na
następnej akcji.
c) przerwy pozostałe
Podczas przerw między setami sędziowie liniowi cofają się na koniec wolnej strefy za
linią końcową gromadząc się dwójkami, tak \
eby nie przeszkadzać rozgrzewającym
się zawodnikom. Gdy jest dwóch sędziów liniowych ka\
dy z nich cofa się na koniec
swojej wolnej strefy za linią końcową boiska. Podczas przerw na odpoczynek, zmian
zawodników i próśb kapitana sędziowie liniowi powinni utrzymywać pozycję
neutralną.
W przypadku gdy mecz jest tymczasowo przerwany sędzia liniowy zachowuje się jak
podczas przerw między setami. Jeśli sędziowie prowadzący decydują się wrócić do
szatni, sędziowie liniowi powinni tak\
e wrócić do szatani.
9
Tłumaczenie: Katarzyna Sokół
Opracowanie: Ryszard Dietrich
Konsultacja:
Dariusz Jasiński
Cezary Matusiak
Andrzej Lemek
Zaakceptowane przez Wydział Sędziowski PZPS w dniu: 22 paz
dziernika 2004r.
10